Adolf Hitlerⓘ (wym. /ˈadɔlf ˈhɪtlɐ/; ur.

20
A
d

kwietnia 1889 w Braunau am Inn, zm. 30

o
l

kwietnia 1945 w Berlinie)

f

– niemiecki polityk pochodzenia austriackiego, kanclerz

H
i
t

Rzeszy od 30 stycznia 1933, Wódz i kanclerz Rzeszy

l

(niem. Der Führer und Reichskanzler) od 2 sierpnia 1934 do

e
r

śmierci; twórca i dyktator III Rzeszy,

przywódca Narodowosocjalistycznej Niemieckiej Partii
Robotników (NSDAP), ideolog narodowego
socjalizmu; zbrodniarz wojenny, odpowiedzialny
za zbrodnie przeciw ludzkości. Uznawany za osobiście
odpowiedzialnego za politykę rasową III Rzeszy i śmierć
milionów ludzi zabitych podczas jego rządów – w tym –
za Holocaust i Porajmos.
Urodził się na obszarze ówczesnych Austro-Węgier i

wychował się w pobliżu Linzu. W 1913 przeniósł się

do Niemiec. W czasie I wojny światowej walczył na froncie

zachodnim. W 1919 wstąpił do Niemieckiej Partii

Robotników (DAP). W 1923 usiłował przejąć władzę w

wyniku nieudanego zamachu stanu w Monachium i został

pozbawiony wolności na pięć lat. Tam stworzył pierwszy

tom Mein Kampf (Moja walka). W 1924 z

pomocą charyzmatycznych przemówień i nazistowskiej

propagandy atakował traktat wersalski oraz

promował pangermanizm, antysemityzm i antykomunizm.

Dzięki temu zyskał powszechne poparcie.

W listopadzie 1932 roku partia nazistowska miała najwięcej

miejsc w niemieckim Reichstagu, ale nie miała większości.

W rezultacie żadna partia nie była w stanie utworzyć

większości parlamentarnej popierającej kandydata na

kanclerza. Były kanclerz Franz von Papen i inni

konserwatywni przywódcy przekonali prezydenta Paula von

Hindenburga, by 30 stycznia 1933 mianował Hitlera na

stanowisko kanclerza. Wkrótce potem rozpoczął się proces

przekształcania Republiki Weimarskiej w III Rzeszę. Dążył

do wyeliminowania Żydów z Niemiec i

ustanowienia nowego ładu, aby przeciwdziałać temu, co

uważał za niesprawiedliwość międzynarodowego porządku

zdominowanego przez Wielką Brytanię i Francję po I

wojnie światowej. Pierwsze sześć lat jego władzy

zaowocowało szybkim ożywieniem gospodarczym

po Wielkim kryzysie, zniesieniem ograniczeń nałożonych na

Niemcy i aneksją terytoriów zamieszkanych przez

miliony Niemców.

Poszukiwał Lebensraum (dosł. „przestrzeni życiowej”) dla

narodu niemieckiego w Europie Wschodniej. Był ściśle

zaangażowany w operacje wojskowe podczas wojny.

Prowadzona pod jego przywództwem agresywna polityka

zagraniczna oraz atak na Polskę 1 września 1939 roku

doprowadziły do rozpoczęcia przez Niemcy II wojny

światowej, w wyniku której zginęło ok. 50 milionów

ludzi[1]. W czerwcu 1941 roku zarządził inwazję na

Związek Radziecki. Do końca 1941 roku siły niemieckie

i państwa Osi zajęły większość Europy i Afryki Północnej.

Po 1941 roku sytuacja ulegała odwróceniu, a w

1945 wojska alianckie pokonały wojska niemieckie. 29

kwietnia 1945 roku poślubił swoją wieloletnią

kochankę Evę Braun w bunkrze Führera w Berlinie. Niecałe

dwa dni później para popełniła samobójstwo, aby uniknąć

schwytania przez sowiecką Armię Czerwoną. Ich zwłoki

zostały spalone.