S V GOLIATH 1972 (3) SA 1 (A)

Source:
South African Law Reports, The (1947 to date)/CHRONOLOGICAL LISTING OF CASES – January 1947 to February 2024/1972/Volume 3: 1 287 (July)/S v GOLIATH
1972 (3) SA 1 (A)
URL:
http://jutastat.juta.co.za/nxt/gateway.dll/salr/3/19223/19501/19502?f=templates$fn=default.htm
S v GOLIATH 1972 (3) SA 1 (A)

1972 (3) SA p1
Citation 1972 (3) SA 1 (A)
Court Appèlafdeling
Judge Ogilvie Thompson HR, Rumpff AR, Wessels AR, Jansen AR en Trollip AR
Heard September 24, 1971
Judgment March 20, 1972
Annotations Link to Case Annotations
Flynote : Sleutelwoorde
Strafreg Moord Dwang Wanneer 'n volkome verweer Strafproses Appèl Regsvrae deur Staat voorbehou Regsvrae afhanklik van
bepaalde feite Daardie feite moet in oorkonde uitgesit word Wet 55 van 1956, art. 366.
Headnote : Kopnota
Dwang kan as 'n volkome verweer op 'n aanklag van moord geld. Wanneer op so 'n aanklag 'n vryspraak op grond van dwang kan plaasvind, sal
afhang van die besondere omstandighede van elke saak en die hele feitekompleks sal noukeurig ondersoek moet word en met die grootste
omsigtigheid beoordeel moet word.
Die Staat het geen volle reg van appèl nie en wanneer die Staat 'n regsvraag laat voorbehou kragtens artikel 366 van Wet 55 van 1956, wat
steun op die bestaan van bepaalde feite, is dit vir die Staat nodig om daardie feite behoorlik en volledig in die oorkonde te laat opstel as deel
van die uiteensetting van die regsvraag.
Flynote : Sleutelwoorde
Criminal law Murder Compulsion When a complete defence Criminal procedure Appeal Questions of law reserved by the State
Questions dependent on certain facts Such facts to be set out in the record Act 55 of 1956, sec. 366.
Headnote : Kopnota
On a charge of murder compulsion can constitute a complete defence. When an acquittal can occur on such a charge on the ground of
compulsion will depend on the particular circumstances of each case and the whole factual complex must be carefully examined and adjudicated
upon with the greatest care.
The State has no full right of appeal and when the State reserves a question of law under section 366 of Act 55 of 1956, which is dependent
upon the existence of certain facts, it is necessary for the State to set out those facts properly and in detail in the record as part of the
setting out of the question of law.
Case Information
Appèl aangaande sekere regsvrae wat deur die Kaapse Provinsiale Afdeling G (Vos, WN R), op aansoek van die Staat voorbehou is. Die aard
van die regsvrae blyk uit die uitspraak van RUMPFF, A.R.
1972 (3) SA p2
F. W. Kahn, namens die Staat: The terms 'compulsion' may be referred to in three different contexts in criminal law: (a) where physical force is
applied to a person's body compelling it to move in a manner undesired A by such person. In such an instance the act of the accused is not one
which is recognised by criminal law because of its involuntariness; (b) where the actor was so influenced by fear that he was compelled to act
in a certain manner (due to the fact that he lost his selfcontrol to such an extent as to be incapable of forming the mens rea requisite for B
criminal liability) a general defence of the absence of mens rea may be raised. Fear is an emotion like anger. Fear does not affect the
unlawfulness of an act (as necessity does), but may only affect the mental state of an actor and in rare cases the wilfulness of an act (e.g.
fear causing involuntary physical quakings). R. v Damascus, 1965 (4) SA at p. 602; R. v Hercules, 1954 (3) SA at p. 828; Burchell and Hunt,
Criminal Law and Procedure, vol. I, pp. 244 250; (c) where C the facts were such that a reasonable man in his sound and sober senses would
feel compelled to act in a certain manner, the accused can raise the defence of compulsion or necessity. In such a case the emotion of fear
would not impair the ability to form the mens rea required for D criminal liability. The effect of this defence would be to render conduct,
otherwise considered criminal, lawful. The defence of compulsion as envisaged in our law is only distinguishable from the defence of necessity in
that in the former case the dilemma situation is brought about by a human agency and in the latter case by force of surrounding circumstances.
Modern South African writers have treated the E two defences as being governed by the same rules. See De Wet and Swanepoel, Suid
Afrikaanse Strafreg, 2nd ed., pp. 72 80; Burchell and Hunt, op. cit., p. 283. For the requisites of the defence of compulsion (or necessity) see
Burchell and Hunt, op. cit., p. 285. The accused must have done everything possible to free himself from the compelling force. F This obligation
would be greater than in the case of private defence. Burchell and Hunt, op. cit., p. 288; S. v Bradbury, 1967 (1) SA at pp. 393, 401; De Wet
and Swanepoel, op. cit., p. 79; Glanville Williams, Criminal Law at p. 762. The harm caused must not be equal to or greater than the harm
averted. See Grotius, De Jure Belli ac Pacis, 2.2.8; Voet, 9.2.28. English Law clearly recognised the principle that 'the doctrine G of necessity
only applies where the value preserved is greater than that destroyed in the breaking of the letter of the law'. See Glanville Williams, supra at
pp. 739 740; Smith and Hogan, Criminal Law, pp. 121 6; P. J. Fitzgerald, Criminal Law and Punishment, p. 124; J. W. Cecil Turner, Russel on
Crimes, 11th ed., p. 99. In South African law H the question of the doctrine of necessity pertaining to the avoidance of an equal evil has never
directly arisen in South African case law. See R. v Mahomed, 1936 AD at p. 36; R. v Chipesa, 1964 (4) SA at p. 475; R. v Samuel, 1960 (4) SA
at p. 703; R. v Damascus, 1965 (4) SA at p. 600. South African writers have not approached the problem uniformly: T. Price, Defence,
Necessity and Acts of Authority, p. 18; Gardiner and Lansdown, S.A. Criminal Law and Procedure, vol. I, 6th ed., pp. 113 114; De Wet and
Swanepoel, op. cit., p. 79; N. J. van der Merwe and P. J. J. Olivier,
1972 (3) SA p3
Die Onregmatige Daad in SuidAfrikaanse Reg, 2nd ed., p. 80; Burchell and Hunt, op. cit., p. 288. In the circumstances of the present case the
harm caused (i.e. the murder of the innocent deceased) was equal to or, alternatively, greater than the harm averted (i.e. the preservation of
A the life of the accused). In the assessment of the relative value of human life only the doctrine of selfpreservation would place the life of the
accused higher than that of the deceased in the circumstances of the present case and consequently excuse the conduct of the former. The
doctrine of selfpreservation is based upon a twofold philosophy. See B Hobbes, Leviathan, chap. 27; Kant, Philosophy of Law (trans. Hastie,
1887),
© 2018 Juta p.
and52; Bentham,
Company (Pty)Works
Ltd. (1843), p. 397; Austin, Jurisprudence, 4th ed., (1879), p.
Downloaded 515;
: Thu FebHolmes, The Common
08 2024 21:17:13 Law,
GMT+0200 (1881),
(South Africapp. 44, 47.
Standard Time)
These authors are all referred to by Glanville Williams, op. cit. at p. 738; Silving, Constituent Elements of Crime, p. 397. This doctrine must be
harm caused (i.e. the murder of the innocent deceased) was equal to or, alternatively, greater than the harm averted (i.e. the preservation of
A the life of the accused). In the assessment of the relative value of human life only the doctrine of selfpreservation would place the life of the
accused higher than that of the deceased in the circumstances of the present case and consequently excuse the conduct of the former. The
doctrine of selfpreservation is based upon a twofold philosophy. See B Hobbes, Leviathan, chap. 27; Kant, Philosophy of Law (trans. Hastie,
1887), p. 52; Bentham, Works (1843), p. 397; Austin, Jurisprudence, 4th ed., (1879), p. 515; Holmes, The Common Law, (1881), pp. 44, 47.
These authors are all referred to by Glanville Williams, op. cit. at p. 738; Silving, Constituent Elements of Crime, p. 397. This doctrine must be
rejected in our law. Grotius did not recognise the C principle that one may lawfully kill another innocent person merely for selfpreservation. See
Grotuis, De Jure Belli ac Pacis, supra. Modern English and South African authors have rejected this doctrine where only two lives are in the
balance. Glanville Williams, op. cit., pp. 739 40; Smith and Hogan, op. cit., p. 125; Price, op. cit., p. 17; Van der Merwe and Olivier, op. cit.,
p. 81; De Wet and Swanepoel, op. D cit., p. 80; Burchell and Hunt, op. cit., p. 290. South African case law has rejected the principle that
motive of the highest integrity could justify an act of killing. A motive of self preservation should similarly be rejected. R. v Peverett, 1940 AD
213; S. v Robinson and Others, 1968 (1) SA 66; S. v Bellocqu (T.P.D. dated 2nd May, 1968) E and referred to by S. A. Strauss in (1969) 32 T.H.
H.R. 385. The killing of an innocent victim for selfpreservation should be rejected. Burchell and Hunt, op. cit., pp. 272 280. The doctrine of
selfpreservation can eventuate in the following absurdities: (1) It would be justifiable for a man to kill a hundred people to preserve himself. (2)
If there was a threat to any other right than life, a heavier sentence should be F imposed as the temptation to destroy the right of another
would be greater in such circumstances and the greater the temptation the greater the deterrent should be. R. v Karg, 1969 (1) SA at p. 236.
The doctrine of selfpreservation is in conflict with other doctrines dealing with the evaluation of human life. (1) The doctrine of G 'self
sacrifice' envisages that another person's right to life is more valuable than one's own right to life in all circumstances. This principle was
enumerated in the English case of R. v Dudley and Stephens, (1884) 14 Q.B.D. at p. 287. Modern South African and English authors have
accepted the doctrine of selfsacrifice completely where the life of the threatened actor is weighed against the life of an H innocent victim.
Where more than two lives are involved, this doctrine is criticised. The doctrine of 'negative values' (as proposed by G. H. Gordon in Criminal
Law at p. 370) envisages that the life of the accused must of necessity be considered of a lesser value than that of the deceased. This Appeal
Court appears to have accepted a similar principle in S. v Bradbury, 1967 (1) SA 387. The Court a quo incorrectly found that R. v Hercules,
1954 (3) SA 826, supported the defence of compulsion. Fear, however extreme,
1972 (3) SA p4
can never render lawful an intentional act of killing. S. v Makonto, 1971 (2) SA at pp. 324 326; R. v Krul, 1959 (3) SA at p. 399. In view of the
attitude adopted in S. v Makonto, supra, the proposition A enunciated in R. v Hercules, supra at p. 832, should be reconsidered. The defence
of compulsion or necessity could possibly succeed on a charge of murder (in certain cricumstances where the life (or lives) preserved can
objectively be considered of greater value than the life (or lives) taken provided that the court always bears in mind 'policy B and moral
considerations' prevailing in society at the time. Burchell and Hunt, op. cit., p. 288. There is authority in RomanDutch law for the principle that
the lives of morituri (i.e. persons inevitably about to die) might be considered less valuable than the lives of persons with a chance of survival.
See Samuel Puffendorf, De Off, 1.5.21; De Jure Nat, 2.6.4. This principle has received some support from the South African writer, Price, op.
cit., p. 17. Modern C South African and English writers have acknowledged the principle that in certain circumstances the preservation of a
numerically greater number of lives would be of greater value than the preservation of a lesser number of lives. These writers accept that an
act of killing to preserve the greater value would then be justified under certain D circumstances. Glanville Williams, op. cit., p. 740; Smith and
Hogan, op. cit., pp. 125 6; Van der Merwe and Olivier, op. cit., p. 81; Price, op. cit., p. 17; Burchell and Hunt, op. cit., p. 291; De Wet and
Swanepoel, op. cit., p. 80. Modern RomanDutch law has left the question open as to whether the defence of compulsion could ever succeed on
a charge of murder, so as to entitle the accused to an acquittal. See R. E v. Werner and Another, 1947 (2) SA 828; R. v Mneke, 1961 (2) SA at
pp. 243 4; S. v Bradbury, 1967 (1) SA at p. 446; R. v Sephakela, cited by Glanville Williams, supra at p. 753. English, American and German
case law dealing directly with the problem have produced conflicting ratios. English Law: R. v Dudley and Stephens. The F socalled St. Kitt's
case (cited by Puffendorf, De Jure Nat, 2.6.3. American Law: U.S. v Holmes, (1842) 26 Fed. cases 360 (and referred to by Glanville Williams, op.
cit., pp. 740 1. German Law: The view held by R. v Dudley and Stephens was followed.
D. Fisher, namens die beskuldigde, op versoek van die Hof: The defence G of compulsion is a facet of the defence of necessity. See De Wet and
Swanepoel, Die SuidAfrikaanse Strafreg, 2nd ed., pp. 72 80; Burchell & Hunt, South African Criminal Law and Procedure, (1970), p. 283.
Roman and RomanDutch law authorities are inconclusive as to the general availability of the defence of necessity on a criminal charge: See
Dig. H 9.2.49.1; 19.5.14 pr., 47.9.3. and Codex 9.16.2; Julius Clarus (a 16th century Italian writer), Opera, Lib. 5, Furtum, vers Quandoque
etiam, and Homicidium, vers. Adde quod.; Grotius, De Jure Belli ac Pacis, 2.2.6.2., 2.2.7 9; Damhouder, Practycke in Crimineele Saken, chap.
110, n. 13; A. Matthaeus II, De Criminibus ad Lib. XLVII et XLVIII; Dig. Commentarius, 47.1.1.7; 47.5.1.5 and 48.18.4.14; Carpzovius, Practica
Nova, part 2, qu. 83, nn. 38 51; Moorman, Verhandelinge over de Misdaden en der selver Straffen, 2.8.10; Voet, Commentary on the
Pandects (Gane's trans.), 9.2.22., 9.2.28., 14.2.14. and 47.2.8.: Huber,
1972 (3) SA p5
Heedendaagse Rechtsgeleertheyt, 6.1.16; 6.4.8 9 and 10; 6.5.10. In 6.4.8 10 it is not clear whether Huber is dealing with necessity or
selfdefence or both. In the abovementioned authorities, some regard necessity as a mitigating factor for the purpose of sentence and others
as a justification for named crimes, such as abortion or theft under the A stress of hunger. Clarus permits necessity as a defence even in
homicide cases whilst Grotius tends to hold that necessity cannot be a defence on a homicide charge as this would be 'sinful'. The defence of
necessity in the RomanDutch law had only reached an embryonic stage of development and it cannot be said to have been generally accepted
as a B defence to a criminal charge. Cf. R. v Werner, 1947 (2) SA at p. 836. South African law does recognise the validity of the defence of
necessity but the extent to which Courts will allow necessity as a defence has not been defined. See Burchell & Hunt, op. cit., p. 284; R. v
Mahomed and Another, 1938 AD at pp. 35, 46; R. v Werner and Another, supra at pp. 836, 837. In South African law it is still an open C
question whether compulsion or necessity is a defence to a charge of murder. See Gardiner & Lansdown, South African Criminal Law and
Procedure, 6th ed., p. 108; Burchell & Hunt, op. cit., p. 289. In R. v Garnsworthy and Others, 1923 W.L.D. at p. 21, the Court, in an obiter D
dictum, appeared to accept that compulsion was a defence to a charge of murder but held that there was no compulsion established in the
evidence. See also R. v Werner and Another, supra at p. 837; R. v Koning, 1953 (3) SA at p. 232; R. v Mneke, 1961 (2) SA at p. 243.
The reason underlying the uncertainty as to whether compulsion is a E defence to murder is the balancing of interests of the innocent deceased
and the preservation of the life of the accused who was subjected to compulsion. It has been suggested that the accused person should
sacrifice his own life rather than take or assist in taking the life of an innocent person. See Burchell & Hunt, op. cit., p. 289; de Wet &
Swanepoel, op. cit., p. 80; G. H. Gordon, The Criminal Law of Scotland, (1967), p. 373; Glanville Williams, Criminal Law, (1961), p. 747. R. v. F
Dudley & Stephens, 14 Q.B.D. at p. 287, should not be followed. In South African law the correct test to be applied is whether the evil
perpetrated by an accused was not disproportionate to the harm with which he was threatened. See R. v Garnsworthy and others, supra; R. v
Chipesa, 1964 (4) SA at pp. 474, 475; Gardiner & Lansdown, op. cit., G p. 109; Burchell & Hunt, op. cit., p. 288; de Wet & Swanepoel, op. cit.,
p. 79. There is no sound or logical reason for deviating from the general rule that the evil perpetrated must not be disproportionate to the harm
threatened to the accused merely because the defence is raised H on a charge of murder.
In English Law, it is generally accepted that compulsion is no defence to a charge of murder. See R. v Dudley & Stephens, 14 Q.B.D. 273; Sir J.
F. Stephen, A History of the Criminal Law of England, (1882) vol. II, p. 107: Glanville Williams, op. cit., pp. 737 745, 747. Scottish Law is
probably the same, see Gordon, op. cit., p. 373. In the United States of America the general rule is that compulsion causing a well founded fear
of immediate death or serious injury is a defence to
1972 (3) SA p6
any criminal charge, except murder. See Jerome Hall, General Principles of Criminal Law, 2nd ed., pp. 438 439, 447 448.
The exclusion of murder from the defence of necessity results in certain A absurd consequences: (a) the person who under compulsion kills one
innocent person in order to save the lives of, say, six others, must be held guilty of murder; (b) the person who, under compulsion, kills an
innocent person whose death is, in any event, inevitable, must be held guilty of murder. Cf. the examples cited by T. W. Price, Defence,
Necessity and Acts of Authority at pp. 17, 18; (c) where the person under compulsion kills an innocent person not only to preserve his own B
life but the lives of persons whom he has a legal duty to protect, e.g. his children, he must nevertheless be held guilty of murder. The basic
premise of the English law that a person in circumstances of compulsion should be prepared to sacrifice his life rather than kill an innocent
person has caused difficulty to some English law writers when C dealing with situations similar to those in the previous paragraphs. See Glanville
Williams, op. cit., p. 747; Gordon, op cit., p. 390; J. C. W. Turner, Kenny's Outlines of Criminal Law, 17th ed., p. 68. The requirement that the
© 2018 Juta and Company (Pty) Ltd. Downloaded : Thu Feb 08 2024 21:17:13 GMT+0200 (South Africa Standard Time)
evil perpetrated should not be disproportionate to the threatened harm avoids the difficulties set out above. In applying this requirement it
would follow that the 'evil' of killing a person to D preserve one's own life is not disproportionate to the threat of immediate death. This method
Necessity and Acts of Authority at pp. 17, 18; (c) where the person under compulsion kills an innocent person not only to preserve his own B
life but the lives of persons whom he has a legal duty to protect, e.g. his children, he must nevertheless be held guilty of murder. The basic
premise of the English law that a person in circumstances of compulsion should be prepared to sacrifice his life rather than kill an innocent
person has caused difficulty to some English law writers when C dealing with situations similar to those in the previous paragraphs. See Glanville
Williams, op. cit., p. 747; Gordon, op cit., p. 390; J. C. W. Turner, Kenny's Outlines of Criminal Law, 17th ed., p. 68. The requirement that the
evil perpetrated should not be disproportionate to the threatened harm avoids the difficulties set out above. In applying this requirement it
would follow that the 'evil' of killing a person to D preserve one's own life is not disproportionate to the threat of immediate death. This method
of approach has the advantage of principle as opposed to the casuistic solutions of Gordon and Glanville Williams. In so far as public policy is
relevant to the question of whether the defence of compulsion is available on a charge of murder, the law, E particularly the criminal law, should
not be applied as if it were a blueprint for saintliness but rather in a manner in which it can be obeyed by the reasonable man. The criminal law
must take into account human nature and the instinct of selfpreservation. See S. v Bradbury, 1967 (1) SA at p. 406B C; N. Morris and C.
Howard, Studies in F Criminal Law, (Oxford), p. 120. See also Burchell & Hunt, op. cit., pp. 284 288; de Wet & Swanepoel, op. cit., pp. 76
80.
The Netherlands Penal Code allows the defence of necessity even on a charge of murder. See sec. 40 of the Netherlands Penal Code; van
Bemmelen and van Hattum, Hand en Leerboek van het Nederlandsch Strafrecht, deel I (1953), secs. 206 et seq.; van Bemmelen and G
Burgersdijk, Arresten over Strafrecht, p. 80. The French Penal Code allows the defence of necessity on all criminal charges. The Austrian Penal
Code (sec. 2 (g) ) allows the defence of necessity on all criminal charges. Sec. 34 of the Swiss Penal Code allows the defence of necessity on
any criminal charge if the accused 'could not be expected to make the H sacrifice' i.e. to sacrifice his right which has been threatened by the
particular circumstances of the case.
Alternatively in R. v Hercules, 1954 (3) SA at p. 832D H, VAN DEN HEEVER, J.A., held that the law recognised
'and recognises a hybrid or middle situation where there is an intention to kill, but where that intention is not entirely but to some extent excusable'.
The Court held that in such cases a verdict of culpable homicide may rightfully be returned. See also R. v Koning, 1953 (3) SA at pp. 232 3;
Hunt, South African Criminal Law and Procedure, vol. II, pp. 383 to
1972 (3) SA p7
RUMPFF AR
384, and the definition of culpable homicide on p. 373. Such verdicts of culpable homicide where there is intent to kill which is to some extent
excusable are usually found in cases where the accused has exceeded the bounds of reasonable selfdefence. See R. v Mathlau, 1958 (1) SA
at A pp. 355E H, 359G 360C; R. v Krull, 1959 (3) SA at p. 399C D; R. v Mhlongo, 1960 (4) SA at pp. 580G 581A. Selfdefence, like
compulsion, is a defence which endeavours to show that the killing of the deceased was lawful. Therefore the 'middle situation' of R. v Hercules
applies to a killing in circumstances of compulsion, in the following instances: (a) if killing another is held to be never B justifiable, in
circumstances in which the accused was compelled by threats of immediate death or serious injury to himself or to those whom he was legally
obliged to protect; or (b) where the killing was not immoderately disproportionate to the harm threatened to the accused. Where such killing is
immoderately disproportionate to the threatened harm, a verdict of murder is justified. Morris and Howard, op. cit. at C pp. 113 et seq. discuss
the Australian law relating to murder and manslaughter in cases where the accused in selfdefence 'acts beyond the necessity of the occasion'.
The authors justify the recent development in Australian law in which accused persons in these circumstances are convicted of manslaughter.
See also pp. 142, 144. The authors cite secs. D 939.46 and 939.47 of the Wisconsin Criminal Code of 1955 as authority for this proposition. The
views of Morris and Howard set out above accord with the decision in R. v Hercules, supra.
E Cur. adv. vult.
Postea (Maart 20).
Judgment
RUMPFF, A.R.: In die Provinsiale Afdeling Kaap Die Goeie Hoop het twee persone, beskuldigde 1 en beskuldigde 2, tereggestaan op 'n aanklag
van F moord. Beskuldigde 1 is skuldig bevind aan moord en hoewel bevind is dat drank sy geestesvermoëns in 'n mindere mate aangetas het en
dat daar derhalwe versagtende omstandighede is wat 'klein van omvang' is, is hy ter dood veroordeel. Beskuldigde 2 is onskuldig bevind op grond
daarvan dat hy onder dwang van beskuldigde 1 gehandel het. Hy is tans G respondent in hierdie Hof maar ons is namens die Staat meegedeel
dat ongeag die uitslag van hierdie saak, geen verdere stappe teen hom beoog word nie.
Volgens die bevinding van die Verhoorregter het die twee beskuldigdes en twee vroue op 'n aand in Knysna saam gestap en die oorledene
teengekom. Beskuldigde 1 het die oorledene gelas om te staan en het hom om 'n H sigaret versoek. Oorledene het gesê dat hy nie sigarette het
nie en daarop het beskuldigde 1 aan oorledene beveel om aan hom geld te gee. Toe oorledene sê dat hy nie geld het nie, het beskuldigde 1 aan
oorledene gesê dat hy hom gaan dood steek en hom met 'n mes in die borsgedeelte, die bomaag, gesteek. Nadat hy die een messteek
toegedien het, het hy aan beskuldigde 2 gesê om die oorledene vas te hou. Beskuldigde 2 was bang en wou dit nie doen nie maar beskuldigde 1
het aan hom gesê dat as hy nie oorledene sou vashou nie hy beskuldigde 2
1972 (3) SA p8
RUMPFF AR
ook sou doodsteek. Hy het ook die vroue bedreig en gesê dat as hulle weghardloop, hy hulle sou steek. Beskuldigde 2 het daarop die oorledene
se arms van agter vasgehou en beskuldigde 1 het 'n aantal messteke aan A die oorledene toegedien. Daar was altesame dertien messteke, twee
in die bomaag, vyf in die nek en ses in die rug. Die oorledene het inmekaar gesak en beskuldigde 1 en beskuldigde 2 het hom vir ongeveer 'n
halfmyl langs 'n voetpad gedra en gedeeltelik in 'n stroompie water in bosse neergelê. Beskuldigde 1 het aan beskuldigde 2 gesê om die oorledene
se skoene uit te trek maar beskuldigde 2 was onwillig, waarop B hy weer deur beskuldigde 1 gedreig is. Beskuldigde 1 het daarop die oorledene
se klere uitgetrek en onder sy kop gesit nadat hy sy sakke deursoek het om te sien of die oorledene nie geld of sigarette gehad het nie.
Beskuldigde 1 het nog 'n rukkie by die oorledene gebly terwyl beskuldigde 2 en die vroue weggestap het. Dit is bevind dat die oorledene gesterf
het as gevolg van skok en bloedverlies deur die C messteke veroorsaak, waarvan sommige tot in die longe gedring het en waarvan een die
keelslagaar deurgesny het. Die Verhoorhof het bevind dat beskuldigde 2 'n medepligtige tot die handelinge van beskuldigde 1 was maar dat hy
onder dwang en vrees vir sy eie lewe gehandel het. In die uitspraak van die Verhoorhof word na verskillende uitsprake verwys, o.a. D na R. v
Mneke, 1961 (2) SA 240 (N), waar Regter HENOCHSBERG op bl. 243 sê:
'In the light of these authorities, it is my view that the law does not countenance a plea of compulsion in a case of murder.'
Ook is verwys na R. v Hercules, 1954 (3) SA 826 (AD), en teen die einde van die uitspraak word gesê:
'In R. v Werner, 1947 (2) SA 828 (AA), sê die geleerde E Hoofregter WATERMEYER op bl. 837:
'I shall not attempt to define the limits within which the plea of compulsion or necessity will exclude criminal conduct. It is enough to say that I am inclined to
the view that the killing of an innocent person is never legally justifiable by compulsion or necessity. But even if it be legally justifiable, the fear of punishment or
reprisal which existed in the mind of the accused in this case, was not a justification.'
F Met eerbied kom hierdie stelling my as obiter voor want die geleerde Regter het dit nie nodig gevind om die spesifieke beperkings van die verweer van
dwang te omskryf nie. Ek is, met respek, nie tevrede dat wat die geleerde HOOFREGTER in Werner se saak gesê het beteken dat hy noodwendig van mening is
dat dwang nooit in 'n geval van moord 'n verweer kan wees nie. Ondersteuning vir my sienswyse word gevind in die saak van R. v Hercules, supra, waar die Vol
Bank van die Appèlhof, ná die beslissing in Werner se saak, bevind het dat dwang korrektelik moord G na strafbare manslag kan verminder. Ek is, met respek,
dit ook nie eens met Regter HENOCHSBERG in Mneke se saak nie en ek kom tot die gevolgtrekking dat in gepaste omstandighede dwang, ook in 'n geval van
moord, 'n verweer kan uitmaak, of kan dien as regverdigingsgrond. De Wet en Swanepoel in hulle werk Die SuidAfrikaanse Strafreg, 2de uitg., op bl. 80 sê:
'Waar die handeling deur noodtoestand geregverdig is, handel die dader nie wederregtelik nie.'
H En ofskoon hulle in 'n vorige passasie twyfel uitspreek of die beginsels toepaslik is by 'n geval van moord, as 'n mens logies redeneer op hulle stelling wat
ek aangehaal het, dan kom dit my voor asof die korrekte gevolgtrekking is dat dwang tog 'n grond is waarop 'n handeling wat normaalweg strafbaar is, in
gepaste omstandighede en ook by moord geregverdig kan word.'
Dan word in die uitspraak gemeld dat die Hof bevind dat wat beskuldigde 2 betref daar 'feite aanwesig is wat die verweer van dwang of nood
kan uitmaak' en daar word ten slotte soos volg beslis:
'Wat betref die pertinente vereistes is die eerste vraag of die gevaar wat gedreig is in ooreenstemming is of gelykstaande is aan dit wat nr. 2 gedwing is
© 2018 Juta and Company (Pty) Ltd. Downloaded : Thu Feb 08 2024 21:17:13 GMT+0200 (South Africa
1972Standard Time)
(3) SA p9
RUMPFF AR
gepaste omstandighede en ook by moord geregverdig kan word.'
Dan word in die uitspraak gemeld dat die Hof bevind dat wat beskuldigde 2 betref daar 'feite aanwesig is wat die verweer van dwang of nood
kan uitmaak' en daar word ten slotte soos volg beslis:
'Wat betref die pertinente vereistes is die eerste vraag of die gevaar wat gedreig is in ooreenstemming is of gelykstaande is aan dit wat nr. 2 gedwing is
1972 (3) SA p9
RUMPFF AR
om te doen. Op hierdie punt is die antwoord sonder twyfel dat waar 'n man gedreig word deur die dood en dit ernstig blyk te wees, en hy dan help om 'n ander
persoon om die lewe te bring, die twee euwels gelyk teen mekaar opweeg. Die tweede vereiste is dat hy gedreig moet wees deur dreigemente van die dood of
ernstige liggaamlike leed. Ek hoef nie te sê dat aan hierdie vereiste voldoen is nie. In die derde plek moet daar te alle tye by sy verbinding met die misdaad die
vrees aanwesig wees en A moet dit steeds vir hom sodanig beïnvloed het dat hy in onmiddellike gevaar verkeer het. Op hierdie vereiste is die antwoord ook
weer dat dit aanwesig was. En die vierde vraag is of hy bloot meegewerk het vir so lank as wat nodig was. Die getuienis is dat selfs op die laaste stadium waar
die oorledene se liggaam al versteek was en toe hy aangesê is om die skoene uit te trek daar weer die dreigement was. Die vroumense en beskuldigde nr. 2 is
ook deur beskuldigde nr. 1 aangesê om niks van die voorval te vertel nie, anders maak hy hulle dood. Die saak eindig nie B daar nie want in die Hof het die
beskuldigde nr. 2 gesê hy is nog steeds bang vir beskuldigde nr. 1 as hy uit die Hof uitkom ofskoon hy nie binnein die Hof vir hom bevrees is nie. Dat
beskuldigde nr. 1 'n man is wat sy dreigemente kon en sou uitvoer en dat beskuldigde nr. 2 dit geweet het, ly geen twyfel nie.
In al die omstandighede is die bevinding van hierdie Hof dus dat wat beskuldigde nr. 2 betref hy gehandel het onder dwang en dat hy onskuldig C is aan die
misdaad van moord wat teen hom ingebring is.'
Daarna is op versoek van die aanklaer sekere regsvrae luidens art. 366 van Wet 56 van 1955 vir oorweging deur hierdie Hof voorbehou wat deur
die Verhoorregter soos volg opgestel is:
'1. Whether the trial Court correctly came to the conclusion
D (a) that the circumstances of the present case were such as to constitute the defence of compulsion in law; and/or
(b) that in the circumstances of the present case the compulsion was such as to justify the acts of the accused.
2. Whether the special defence of compulsion can ever in law constitute a complete defence to a charge of murder so as to entitle an accused to an acquittal.'
EDie regsvrae is aan hierdie Hof voorgelê tesame met die oorkonde van die saak en die advokate van beide partye het aan die Hof meegedeel
dat die uitdrukking 'the circumstances of the present case' 'n verwysing is na die feite wat in die uitspraak as bewese bevind is. Hierdie wyse
van F voorlegging van feite is onbevredigend en moet afgekeur word.
Onder art. 366 van die Strafproseswet het sowel 'n beskuldigde as die Staat die reg om 'n regsvraag te laat voorbehou. Sedert die bepalings van
Wet 37 van 1948 en die latere Wet 56 van 1955 het 'n beskuldigde die reg van volle appèl gekry as gevolg waarvan alle geskilpunte by wyse
van G appèl voor hierdie Hof gelê kan word. Die voorbehoud van 'n regsvraag na 1948 het dus prakties alleen dan nodig geword wanneer 'n Hof
mero motu ' n regsvraag wil laat beslis of wanneer die enigste punt deur 'n beskuldigde ter sprake gebring, 'n regspunt is waarvan die wesenlike
aard gerieflikheidshalwe deur die voorbehoud van so 'n vraag aangetoon kan word, kyk R. v Nzimande, 1957 (3) SA 772 (AA) op bl. 774. Die H
Staat het egter geen volle reg van appèl nie en wanneer die Staat 'n regsvraag laat voorbehou wat steun op die bestaan van bepaalde feite, is
dit nodig vir die Staat om daardie feite behoorlik en volledig in die oorkonde te laat opstel as deel van die uiteensetting van die regsvraag. By 'n
verhoor kan dit bv. gebeur dat die Verhoorregter in sy uitspraak 'n aantal feite noem wat hy as bewese beskou en wat hy op daardie stadium as
voldoende deurslaggewend beskou. Daar mag egter ook feite wees wat hy as bewese beskou of onbetwiste feite
1972 (3) SA p10
RUMPFF AR
wat hy nie in sy uitspraak noem nie maar wat tog, in die kader van die saak as geheel, relevant mag wees ten opsigte van die regsvraag wat
voorbehou word. In die onderhawige saak is die oorkonde aan ons voorgelê A en daaruit blyk 'n voorbeeld wat aandui hoe die uitdrukking 'the
circumstances of the present case', gekwalifiseer deur die mondelinge aanduiding van die advokate dat daardie uitdrukking beteken die feite wat
as bewese bevind is, nie 'n volledige uiteensetting van die relevante feite is nie. Volgens die oorkonde is daar getuienis wat moontlik as onbetwis
beskou kan word aangaande die respektiewe B ouderdomme van beskuldigde 1 en beskuldigde 2. In die uitspraak word alleen melding gemaak
van die ouderdom van beskuldigde 2, nl. 18 jaar. Dat by die beantwoording van die eerste genoemde regsvraag die ouderdomme van die
bedreiger en die met geweld bedreigde van groot belang kan wees, spreek van self. 'n Ander voorbeeld is dié omtrent die oorsaaklike uitwerking
van die steke wat die oorledene ontvang het. C Volgens die mediese getuienis was daar o.a. twee diep steke in die bomaag wat tot in die
longe gedring het en daarin bloeding veroorsaak het. In die uitspraak word vermeld dat die 'oorledene dood is as gevolg van, hoofsaaklik, wonde
in twee plekke. Die dodelike plekke was dié in die longe en een van dié in die nek'. Dit word egter nie in die D uitspraak vermeld nie dat die
wonde in die bomaag dié was wat tot in die longe gedring het. Dit is dus nodig om opnuut te wys op die noodsaaklikheid om in 'n geval soos die
onderhawige die feite wat relevant is en waarop gesteun behoort te word volledig uiteen te sit en dat die vereistes, soos reeds tevore in
verskillende uitsprake van hierdie Hof van vóór 1948 gestel, nagekom moet word, sien o.a. Rex v. E Holtzhausen, 1947 (1) SA 567 (AA) op bl.
569, en Rex v Werner and Another, 1947 (2) SA 828 (AA) op bl. 837.
Wat tans in die voorbehoue vrae (met omwisseling van die volgorde) wesenlik gevra word, is of in ons reg dwang as verweer kan geld op 'n F
aanklag van moord en of op die feite wat deur die Hof as bewese bevind is, 'n verweer van dwang redelikerwyse gegrond kon word. In hierdie
verband lees ek nie die woord 'justify' in vraag 1 (b) in enge sin nie, asof die vraag gestel word of die handelinge van beskuldigde 2 in die
onderhawige geval as regmatig beskou moet word, maar in 'n ander sin, nl., of die dwang van so 'n aard en sterkte was dat die Verhoorhof
geregtig was om te bevind dat die dwang as verweer kon geld.
G In ons regsistematiek word onderskei tussen noodweer en noodtoestand as strafuitsluitingsgronde. By noodweer tree 'n persoon op om 'n
wederregtelike aanval op sy regte, wat deur 'n ander mens gedoen word, af te weer. By noodtoestand tas 'n persoon die regte van 'n ander aan
H onder dwang van omstandighede wat uitgeoefen word deur natuurkragte of 'n ander mens.
Die rubrieke noodweer en noodtoestand het, soos feitlik die hele strafreg, ontwikkel uit besondere gevalle tot algemene dele. Hoewel die inhoud
van die afdeling noodweer redelik omlynbaar en bepaalbaar is, bestaan daar in die afdeling noodtoestand nog talle probleme. Nie net word daar
nog 'n onderskeid gemaak tussen dwang uitgeoefen deur 'n mens en dwang as gevolg van 'n noodtoestand wat ontstaan uit omstandighede
buite die mens om die (vgl. o.a. in die Engelse reg Glanville
1972 (3) SA p11
RUMPFF AR
Williams, Criminal Law, 2de uitg., bl. 733, 756 e.a., en Smith en Hogan, Criminal Law, bl. 136 en 142), maar ook word probleme geskep deur die
veelheid van ongelyksoortige gevalle wat tuisgebring kan word onder die begrip noodtoestand. Daar heers ook verskil van mening oor die vraag
of A alle of net sekere gevalle van noodtoestand die wederregtelikheid van die daad ophef of wel as skulduitsluitingsgrond beskou moet word.
Vir doeleindes van hierdie saak is dit onnodig om al hierdie probleme te bespreek. Wel is dit miskien wenslik om effens stil te staan by die B vraag
of in 'n geval soos die onderhawige, die eie lewensbedreiging waaronder 'n persoon 'n medemens doodmaak die daad se wederregtelikheid ophef
of as skulduitsluitingsgrond moet geld. By die vraag of 'n daad wederregtelik is, word die daad van buite af beskou en beoordeel of dit volgens
positiewe reg geoorloof is of nie, terwyl by die skuldvraagstuk die daad van binne af beskou word, vanuit die psige van die dader. By C absolute
dwang, fisies of psigies, is daar geen handeling nie en wat beoordeel moet word is dus relatiewe dwang, m.a.w. die bedreigde kon die dwang
weerstaan as hy wou, maar alleen ten koste van sy eie lewe. 'n Betreklik algemene opvatting skyn te wees dat, in 'n saak soos die onderhawige,
die vraag wat beantwoord moet word, is of die bedreigde in D die betrokke omstandighede redelikerwyse moes weerstand gebied het of nie. Sou
die regsorde verwag dat in die besondere omstandighede die bedreigde redelikerwyse nie weerstand hoef te bied nie, sou sy handeling onder
dwang geoorloof wees en derhalwe regmatig. Daar is ander wat meen dat in so 'n geval die wederregtelikheid nie opgehef word nie maar wel die
skuld. Dat noodtoestand die wederregtelikheid van die daad ophef, E word hier te lande aanvaar deur de Wet en Swanepoel, Die SuidAfrikaanse
Strafreg, 2de uitg. bl. 72, en Burchell en Hunt, South African Criminal Law and Procedure, band 1, bl. 283. Wat ook al die benadering is, moet
gekonstateer word dat by die beoordeling van wat die beskuldigde in bepaalde omstandighede behoort te gedoen het of nie te gedoen het nie,
F die fiktiewe normale mens in die posisie van die beskuldigde geplaas moet word onderhewig aan al die uitwendige omstandighede waaraan die
beskuldigde blootgestel was en ook in die posisie waarin die beskuldigde fisies verkeer het. Die posisie van 'n normale volwassene sou dus 'n
ander benadering vereis as 'n normale kind en 'n normale liggaamlike G gesonde persoon sou ook anders benader word as 'n normale liggaamlike
siek persoon. Sien ook in hierdie verband Rex v Mtetwa and Another, 1921 T.P.D. 227, waar 'n Bantoevrou aangekla is van diefstal van 'n skaap
© 2018
watJuta
haarand Company
man (Pty)
gesteel hetLtd.
en waarvan sy alleen maar dele gekook en geëetDownloaded : Thu Feb 08 WESSELS
het. Regterpresident 2024 21:17:13
hetGMT+0200 (South Africa
in sy uitspraak o.a. opStandard Time)
bl. 229
gesê:
gekonstateer word dat by die beoordeling van wat die beskuldigde in bepaalde omstandighede behoort te gedoen het of nie te gedoen het nie,
F die fiktiewe normale mens in die posisie van die beskuldigde geplaas moet word onderhewig aan al die uitwendige omstandighede waaraan die
beskuldigde blootgestel was en ook in die posisie waarin die beskuldigde fisies verkeer het. Die posisie van 'n normale volwassene sou dus 'n
ander benadering vereis as 'n normale kind en 'n normale liggaamlike G gesonde persoon sou ook anders benader word as 'n normale liggaamlike
siek persoon. Sien ook in hierdie verband Rex v Mtetwa and Another, 1921 T.P.D. 227, waar 'n Bantoevrou aangekla is van diefstal van 'n skaap
wat haar man gesteel het en waarvan sy alleen maar dele gekook en geëet het. Regterpresident WESSELS het in sy uitspraak o.a. op bl. 229
gesê:
'If a married woman assists her husband in stealing or if she assists H him in receiving stolen goods knowing them to be stolen, then according to our law she
is prima facie every bit as guilty as he is.
If, however, a wife can show that in fact she was coerced by her husband to help him to steal goods or to receive stolen goods knowing them
to have been stolen or to conceal the goods he has stolen, it is for the jury to say whether the coercion was of such a nature that she ought
not to be held responsible for what she die. In the case of a married woman, it will often be more readily accepted that she was coerced by her
husband than in other cases, but even then the circumstances must justify the inference that she acted under such compulsion as she could
not have been reasonably expected to have resisted.'
1972 (3) SA p12
RUMPFF AR
En ook:
'The more uncivilised the couple are, the more will the woman be compelled to obey the man from whom she receives her daily bread and who shelters and
protects her. In the case of natives who live by native custom as husband and wife, we know by experience that the woman is A dominated by the man, and that
if she refuses to carry out his orders, she may expect severe corporal punishment.
In the case, therefore, of a native woman living with a native man, the Court will more readily accept that there was coercion than in the case of civilised
Europeans.'
Noodtoestand as sodanig word reeds van ouds in ons reg as strafuitsluitingsgrond erken. Die geskiedenis van hierdie leerstuk en B die beslissings
van ons Howe daaromtrent word deur De Wet en Swanepoel, op. cit. op bl. 72 e.v., uiteengesit. Sien ook in hierdie verband Burchell en Hunt,
op. cit. bl. 283 e.v.
Wat die beslissings van ons Howe betref, is dit m.i. voldoende om te C verwys na wat hierdie Hof in sekere gewysdes bevind het. In Rex v
Mahomed and Another, 1938 AD 30, het die twee appellante tereggestaan op 'n klag dat hulle 'n wetsbepaling oortree het deurdat hulle die
polisie, wat die een appellant en 'n ander persoon wou arresteer, toegang tot 'n huis geweier het waarin die appellante en die ander persoon
was. Daar is deur hierdie Hof bevind dat die appellante gevrees het dat hulle aangerand sou word deur 'n aantal aggressiewe Indiërs wat D buite
die huis by die Polisiebeamptes was en dat hulle hulself teen dié mense wou verdedig. In die meerderheidsuitspraak deur WATERMEYER, WN
A.R., geskryf, word o.a. gesê:
'This innocent motive and lawful intention in the minds of the accused are matters which may affect the guilt of the accused because acts which would
otherwise be criminal are sometimes excused by the E circumstances in which they are done. Compulsion such as that of husband over a wife, and selfdefence
are instances of such acts.'
In die uitspraak word verwys na Engelse skrywers en beslissings w.o. die bekende R. v Dudley and Stephens, 14 Q.B.D. 273, waarin vier
skipbreukelinge waarvan een 'n seun was, in 'n bootjie rondgedryf het, F en twee van die volwassenes die seun gedood het om van hom te eet
om self aan die lewe te bly, en ook na die Romeinse reg en sekere ou kontinentale skrywers en sekere RomeinsHollandsregtelike skrywers soos
Voet, Grotius, Van Leeuwen, Moorman en andere.
In Rex v Werner and Another, 1947 (2) SA 828 (AA), is die G appellante skuldig bevind aan die moord van 'n medekrygsgevangene in 'n kamp
by Pietermaritzburg. Die vraag het onstaan of in die omstandighede van die saak hulle geregtig was om die oorledene te dood aangesien hulle in
opdrag van 'n offisier opgetree het en, wat die een appellant betref, hy gevrees het dat hy in Duitsland gestraf sou word indien hy die bevel nie
nagekom het nie. Hierdie Hof het bevind dat 'n skuldigbevinding H geregverdig was. In verband met die probleem wat by dwang ontstaan,
wanneer daar geen onmiddellike bedreiging is nie, het Hoofregter WATERMEYER wat die uitspraak van die Hof geskryf het, hom verlaat op die
Engelse reg en soos gevolg gesê:
'There is no evidence of any direct threat or compulsion by anyone but merely evidence by the accused of a fear of some sort of reprisal. No authority dealing
with this aspect of the case was quoted by counsel, and I have been unable to find among RomanDutch writers on criminal law any clear statement of the limits
of the immunity. In English law it seems clear that the circumstances existing in this case did not relieve the accused of criminal responsibility. See Hale, Pleas of
the Crown, vol. 1 sec. 51, and Rex v Dudley &
1972 (3) SA p13
RUMPFF AR
Stephens, 14 Q.B.D. 273. From what appears in those authorities it seems that though a man may in selfdefence kill an aggressor, he cannot, in order to save
his own life, kill an innocent person.
Kenny, in his book on Criminal Law, says:
'It is, however, clear that threats of the immediate infliction of death, or even of grievous bodily harm will excuse 'some' crimes that A have been committed
under the influence of such threats. But it is impossible to say with precision for what crimes the defence will be allowed to avail. It certainly will not excuse
murder. Yet it may excuse the still graver offence of treason, though only in its minor forms: as where a prisoner shows that under pain of death, or of some
physical injury falling little short of death, he was forced into giving some subordinate assistance in a rebellion. But he must show that the compulsion continued
throughout the whole time that he was assisting; and that he did no more than he was obliged to do; and that B he desisted at the earliest possible opportunity.''
Op bl. 837 word die volgende mening uitgespreek:

'I shall not attempt to define the limits within which the plea of compulsion or necessity will excuse criminal conduct. It is enough to say that I am inclined to
the view that the killing of an innocent person is never legally justifiable by compulsion or necessity, but even if it be legally justifiable, the fear of punishment or
reprisal which C existed in the minds of the accused in this case was not a justification.'
In die uitspraak word ook verwys na Rex v Mahomed and Another, supra, en na Rex v Mtetwa and Another, supra. In laasgenoemde saak het
Regterpresident WESSELS ook in sy uitspraak op bl. 229 en 230 gesê:
'The nature of the crime is also an important element in determining D whether there was or was not such coercion as to excuse the woman. The law will not
readily accept that coercion existed in the case of murder, because this is a crime which even uncivilised natives abhor and from which a woman should shrink
unless the compulsion of her husband is so overwhelming that she could offer no resistance to him. The same principle, though in a less degree, will apply to
other heinous crimes.'
E In R. v Hercules, 1954 (3) SA 826, het hierdie Hof te doen gehad met 'n rower wat beweer het dat sy maat gedreig het om hom te skiet
indien hy sy maat nie op 'n rooftog sou vergesel nie. Die maat het tydens 'n roof 'n onskuldige omstander doodgeskiet. 'n Jurie het die appellant
aan strafbare manslag skuldig bevind en by oorweging of dit 'n bevoegde bevinding was, het VAN DEN HEEVER, A.R., met skynbare verwysing
o.a. na F die hierbo aangehaalde woorde van Hoofregter WATERMEYER in die Werner saak, op bl. 831 gesê:
'Some of our authorities adhere to the stoic doctrine that duress, short of absolute compulsion in which the person concerned is merely an instrument in the
hands of another, is no defence to a grave charge since coactus voluit.'
Hy het ook op bl. 832 gesê:

'In the present case there was evidence that appellant was threatened G with being shot instantly. In any event the question is not whether appellant was
exonerated because the homicide committed was as far as he is concerned justifiable, but whether in law it was possible that in the circumstances he could be
convicted of culpable homicide.'
Na 'n verwysing na wat in 'n Engelse saak Rex v Steane, (1947) 1 All E.R. 813, beslis is, het hy die volgende op bl. 832 verklaar:
'A husband who surprises his wife in the act of adultery and H forthwith kills her paramour may be found guilty of culpable homicide although he intended to
kill. Similarly a person who intentionally kills an assailant in selfdefence but exceeds the moderamen inculpatae tutelae is not necessarily guilty of murder but
may be guilty of culpable homicide (Voet, 48.8.13, and authorities there cited). Voet. 4.2.1, states it as a general principle that whereas fear of death induced by
one person is no complete excuse for injuring another, it operates in mitigation of punishment. While holding that a good man must be prepared to be crucified
rather than agree to commit a crime (Proleg. 1.13), Matthaeus states it as a general principle applicable also to grave offences that a person who commits a
crime under duress is not liable to the normal penalty for
1972 (3) SA p14
RUMPFF
© 2018 AR Company (Pty) Ltd.
Juta and Downloaded : Thu Feb 08 2024 21:17:13 GMT+0200 (South Africa Standard Time)
that crime since he did not do so with unqualified intent but partim voluntaria, partim involuntaria.'
one person is no complete excuse for injuring another, it operates in mitigation of punishment. While holding that a good man must be prepared to be crucified
rather than agree to commit a crime (Proleg. 1.13), Matthaeus states it as a general principle applicable also to grave offences that a person who commits a
crime under duress is not liable to the normal penalty for
1972 (3) SA p14
RUMPFF AR
that crime since he did not do so with unqualified intent but partim voluntaria, partim involuntaria.'
Wat skrywers oor ons reg betref, verklaar de Wet en Swanepoel, op. cit. op vl. 80, dat
'die houding dat noodtoestand doodslag nie kan regverdig nie, wil ons A onderskryf. Die mens mag nooit sy eie lewe hoër ag as die van ander nie. Mens
verwag veel eerder dat iemand sy eie lewe sal opoffer om ander te red, as dat hy sy eie lewe red ten koste van ander'.
Burchell en Hunt, op. cit. te bl. 209, verklaar na aanleiding o.a. van die Dudley saak en die Werner saak:
'These cases show that our law, like the English law, regards the intentional killing of an innocent victim as a greater evil than the B death of the person
threatened no man is entitled to take the life of an innocent person simply to preserve his own.'
Van der Merwe en Olivier in Die Onregmatige Daad in die SuidAfrikaanse Reg, 2de uitg., bl. 81, meen, na aanleiding van die opvatting van de
Wet en Swanepoel, dat:
'hoewel 'n persoon nie op grond van noodtoestand mag dood bloot om sy C eie lewe te red nie, hieruit allermins volg dat die veroorsaking van 'n mens se
dood derhalwe nooit noodtoestandshandeling kan wees nie. So sou dit tog redelik wees om een lewe op te offer ten einde meerdere lewens te red'.
T. W. Price in 'n artikel getitel 'Defence, Necessity and Acts of Authority', in Butterworths, South African Law Review, (1954), verklaar op bl. 17
die volgende: D
'But it is obviously going too far at least for South African law, to say that killing is never justified by necessity. Of course such a defence will be most jealously
and carefully scrutinised, and it is clear that one is not justified in deliberately causing the death of another merely to save one's own life.'
Dit skyn duidelik te wees dat die aangehaalde opmerkings (wat obiter E was) van die Regters in die genoemde gewysdes en ook dié van de Wet
en Swanepoel dat dwang geen verweer teen moord is nie, hulle oorsprong vind in ou Engelse gewysdes en skrywers en in die ou Romeins
Hollandsregtelike skrywers. Wat laasgenoemde betref, is dit m.i. voldoende om Voet en Matthaeus aan te haal nie alleen om hulle benadering
weer te gee nie maar ook as aanduiding hoe die skrywers F beïnvloed is deur etiese oorwegings en beskouings van filosowe. Van belang is die
opmerkings van Voet in 4.2.1. wat aangaande vrees of nood o.a. die volgende sê (vertaling van Gane):
'Sound reason moreover shows that he who has done something when scared by fear consents. He chooses in fact the least of two evils. He prefers to deliver
property and lose goods to suffering wounds or other serious mischief. It is like the case where the shipmaster chooses in a storm to throw certain merchandise
overboard so as to avoid the wreck of G the whole ship and all the cargo, though he would never choose to jettison a part unless he were threatened with the
loss of the whole. You may consult Aristotle more fully on this matter.
Such a choice of two evils is frowned upon neither by reason nor by the civil law. Nay they rather commend it, so long only as a choice is given of two
distressing evils, both of which may be undergone without fault, and without crime or violation of conscience.
H Fear may instigate but not justify a base action If either evil is a thing of baseness, both should be avoided, though one may be worse than the other. But if
a choice is offered between an ill that is distressful and one that is base, then it will be given on the understanding that one suffers the ill that is distressful but
avoids doing that which is base. He who driven by the fear of death has committed theft upon another or otherwise caused him damage by an actionable wrong
will not be wholly excusable. It may be true that the wrongdoing is mitigated by the fear which was brought to bear, and that the blame is less, so that it will not
be unfair for the punishment to be moderated; but all the same blame has not been wholly shut out.'
Matthaeus, in sy Verhandeling over de Misdaden, Inleiding 1,3,
1972 (3) SA p15
RUMPFF AR
(vertaling, 1769) verklaar o.a. met betrekking tot wat 'n misdaad is en in verband met dwang, dat sekere handelinge lofwaardig is bv. wanneer 'n
onbehoorlike of onbetaamlike daad gedoen word om 'n 'beter goed' te bereik. Verder meld hy:
'Verontschuldiging zyn ze waerdig, wanneer iemand iets onbetaamlyks doen moest, ter afweringe van 't geen de kragt der menschlyke natuur te A boven
gaat; by voorbeeld, wanneer hy door de vyanden gepynigd, onder de smert bezwykende, de geheimen van den zynen openbaart, of wanneer hy, door honger
geperst, eene spys gebruiken mogt, die geen mensch anders eeten zal. Nog lof, nog verontschuldiging verdienen ze, indien iemand op hoop van eenig Goed, of
uit vrees voor eenig Kwaad, iets, dat volstrekt schandelyk is, pleegt; by voorbeeld, wanneer iemand, om een dwingland van kant te helpen, met desselfs vrouw
overspel begaat: of, om zelf niet B te sterven, een ander', wien het bevolen wordt, ombrengt, of, ten einde hy niet als een schuldige verördeeld werde, het
Geregt door geld omkoopt.'
Wat die bestaande Engelse reg betref, kan verwys word na Glanville Williams, op. cit. bl. 722 en 751. Hy behandel 'Necessity' en 'Duress and
Coercion' onder aparte hoofstukke, hoewel hy te kenne gee dat in C sekere gevalle 'duress' as 'n soort 'necessity' beskou kan word. Onder die
hoof 'Duress and Coercion' sê die skrywer op bl. 759 o.a.
'There is general but not universal agreement that even mortal terror is no defence to a charge of murder.'
Smith en Hogan, Criminal Law, 2de uitg., verwys op bl. 137 na sekere D gewysdes en bespreek op bl. 138 die Dudley saak en verklaar op bl. 140
o.a.:
'In the light of Dudley it is not easy to say how far a defence of necessity is available beyond the specific cases noted above.'
Wat 'duress' of 'compulsion' betref, sê die skrywers op bl. 144:

'The authorities generally except murder from the scope of the defence and in Tyler, 1938 8 C. & P. 616 at p. 620, on an indictment for E murder, DENMAN, J.,
directed the jury that no man from fear of consequences to himself, has the right to make himself a party to committing a mischief on mankind.'
In verband met die Engelse reg is dit nodig om na die Dudleysaak te verwys omdat die benadering van die Hof op eienaardige feite berus het en
ook om aan te toon op watter wyse opvattings oor etiek in die F uitspraak toegepas is. Daar dien in die eerste plek gelet te word op die feit dat
die basis van die uitspraak in die Dudley saak nie een was nie wat as werklike noodtoestand beskou is. Die Hoofregter, Lord COLERIDGE, wat die
uitspraak van die Hof opgestel het, het die feite wat in die Hof a quo deur die jurie vasgestel is soos volg weergegee op bl. 279, met
kommentaar:
'The verdict finds in terms that 'if the men had not fed upon the G body of the boy they would probably not have survived,' and that 'the boy being in a much
weaker condition was likely to have died before them'. They might possibly have been picked up next day by a passing ship; they might possibly not have been
picked up at all; in either case it is obvious that the killing of the boy would have been an unnecessary and profitless act.'
Op bl. 287 verklaar hy:

'It is further admitted that there was in this case no such excuse, H unless the killing was justified by what has been called 'necessity'. But the temptation to
the act which existed here was not what the law has ever called necessity. Nor is this to be regretted. Though law and morality are not the same, and many
things may be immoral which are not necessarily illegal, yet the absolute divorce of law from morality would be of fatal consequence; and such divorce would
follow if the temptation to murder in this case were to be held by law an absolute defence of it. It is not so.'
In die tweede plek is daar m.i. geen ander afleiding nie dan dat die uitspraak van die HOOFREGTER deur 'n mate van emosie beïnvloed is.
1972 (3) SA p16
RUMPFF AR
Na afhandeling van sekere prosessuele besware begin sy uitspraak soos volg:
'There remains to be considered the real question in the case whether killing under the circumstances set forth in the verdict be or be not murder. The
contention that it could be anything else was, A to the minds of us all, both new and strange, and we stopped the AttorneyGeneral in his negative argument in
order that we might hear what could be said in support of a proposition which appeared to us to be at once dangerous, immoral, and opposed to all legal
principle and analogy.'
Later, met verwysing na noodweer soos gestel in Hale, Pleas of the Crown, band. 1, bl. 51, gaan hy aldus voort: B
'But, further still, Lord Hale in the following chapter deals with the position asserted by the casuists, and sanctioned, as he says, by Grotius and Puffendorf, that
in a case of extreme necessity, either of hunger or clothing; 'theft is not theft, or at least not punishable as theft, as some even of our own lawyers have
asserted the same'. 'But,' says Lord Hale, 'I take it that here in England, that rule, at least by the laws of England, is false; and therefore, if a person, being
under C necessity for want of victuals or clothes, shall upon that account clandestinely and animo furandi steal another man's goods, it is felony, and a crime by
the laws of England punishable with death.' (Hale, Pleas of the Crown, 1.54). If, therefore, Lord Hale is clear as he is that extreme necessity of hunger does
not justify larceny, what would he have said to the doctrine that it justified murder?'
Hy verwys o.a. nog na sekere andere Engelse skrywers, ook Lord Bacon, D van wie hy verskil, en stel dan sy eie benadering in verband met die
etiek soos volg:
'It is not correct, therefore, to say that there is any absolute or unqualified necessity to preserve one's life. Necesse est ut eam, non ut vivam, is a saying of a
in a case of extreme necessity, either of hunger or clothing; 'theft is not theft, or at least not punishable as theft, as some even of our own lawyers have
asserted the same'. 'But,' says Lord Hale, 'I take it that here in England, that rule, at least by the laws of England, is false; and therefore, if a person, being
under C necessity for want of victuals or clothes, shall upon that account clandestinely and animo furandi steal another man's goods, it is felony, and a crime by
the laws of England punishable with death.' (Hale, Pleas of the Crown, 1.54). If, therefore, Lord Hale is clear as he is that extreme necessity of hunger does
not justify larceny, what would he have said to the doctrine that it justified murder?'
Hy verwys o.a. nog na sekere andere Engelse skrywers, ook Lord Bacon, D van wie hy verskil, en stel dan sy eie benadering in verband met die
etiek soos volg:
'It is not correct, therefore, to say that there is any absolute or unqualified necessity to preserve one's life. Necesse est ut eam, non ut vivam, is a saying of a
Roman officer quoted by Lord BACON himself with high eulogy in the very chapter on necessity to which so much reference has been made. It would be a very
easy and cheap display of commonplace learning to quote from Greek and Latin authors, from Horace, from E Juvenal, from Cicero, from Euripides, passage
after passage, in which the duty of dying for others has been laid down in glowing and emphatic language as resulting from the principles of heathen ethics; it is
enough in a Christian country to remind ourselves of the Great Example whom we profess to follow. It is not needful to point out the awful danger of admitting
the principle which has been contended for. Who is to be judge of this sort of necessity? By what measures is the comparative value of lives to be measured? Is
it to be strength, or intellect, or what? It is plain that the principle leaves to him who is F to profit by it to determine the necessity which will justify him in
deliberately taking another's life to save his own. In this case the weakest, the youngest, the most unresisting, was chosen. Was it more necessary to kill him
than one of the grown men? The answer must be, 'No'
'So spake the Fiend, and with necessity, The Tyrant's plea, excused his devilish deeds.'
It is not suggested that in this particular case the deeds were G 'devilish', but it is quite plain that such a principle once admitted might be made the legal cloak
for unbridled passion and atrocious crime.'
Uit die bostaande passasie is dit duidelik dat Lord COLERIDGE hom beroep op wat die heidense filosowe as die 'hoogste Goed' beskou het en wat
hy aansluit by die voorbeeld van Christus. Hierdie benadering hou natuurlik H gevare in. Sonder deeglike kennis van die Christelike etiek kan 'n
beroep op die Nuwe Testament na twee kante sny. Christus het ook geleer dat wanneer iemand jou op die een wang slaan jy hom die ander
moet aanbied. Oppervlakkigerwyse sou hiervan afgelei kon word dat noodweer nooit toegepas behoort te word nie, maar dit is nie wat Christus
bedoel het nie. Ook ontstaan die vraag of die reg in alle omstandighede wil afdwing wat die moraliste van ouds in die algemeen as die hoogste
moraalvereiste stel, nl. die sterf vir ander, en of, wanneer dwang as strafuitsluitingsgrond ten opsigte
1972 (3) SA p17
RUMPFF AR
van sekere gevalle van moord aanvaar word, daar wel 'n 'absolute divorce of law from morality' sou wees.
'n Skrywer oor die Amerikaanse reg, Hall, General Principles of Criminal Law, 2de uitg., sê o.a. op bl. 416:
'The doctrines of 'necessity' and 'coercion' are a tacit admission of A man's impotence against some of the greatest evils that assail him, as well as a measure
of his moral obligation even in extremis.'
Hy verwys o.a. na die klassieke plankgeval, waar twee drenkelinge 'n plank wil gryp wat net een persoon kan dra, en wat sinds die dae van
Cicero deur skrywers soos Bacon, Grotius, Kant e.a. behandel is. Wat dwang betref, kom die skrywer tot die konklusie op bl. 438:
'The general rule in this country is that a wellfounded fear of B immediate death or, occasionally, of serious injury is a defence to any criminal charge except
murder. The rule that coercion is not a defence to a charge of murder would seem to call for summary disposition of such cases. In fact, the Courts have usually
placed their decisions on other grounds, as well.'
En later, met verwysing na sekere gewysdes, verklaar die skrywer:

C 'Not a single case for conviction for murder has been found where the decision rests squarely on facts signifying a plain choice between selfsacrifice and
the killing of an innocent person, with a ruling that the former is required by law, even though in some of the cases there was reasonable fear of imminent
death.'
Dat daar in die AngloAmerikaanse regswêreld van vandag twyfel heers en anders gedink word oor die benadering van die probleem en dat veral
op D die voorgrond tree die etiese vereiste om by 'n konflik waarvoor 'n persoon onder dwang te staan kom, die onderskeie belange op te weeg,
blyk bv. uit wat Glanville Williams, op. cit. op bl. 760, verklaar:
'Blackstone excepts murder from the defence of duress, on the ground that this, being a natural offence declared by the law of God. and not a mere positive
crime created by the laws of society, is one that the laws E of society may not excuse. The reason would seem to indicate that there are other exceptions than
murder, but would hardly receive general acceptance today. To a modern mind, a more convincing reason for excepting murder is the principle stated in the laws
of Hawaii: 'No one shall be able to justify himself against a charge of his doing an injury to another by showing the threat of an imminent danger of an equal or
less injury to himself.' This is a deduction from the theory of duress as a branch of the defence of necessity, that is to say as involving a F choice of evils. The
competing theory of duress, namely that it is a deduction from the deterrent theory of punishment, would give a different result, the view of Hobbes and some
other writers being that where punishment is likely to be useless it should not be imposed. Whatever solution is adopted by legal theory, one knows that if a man
were placed in the agonising situation of having to choose between his own life and somebody else's, and preferred his own, no capital sentence would be carried
out. Commutation to a short sentence might satisfy G legal ethics, but could still not be squared with a deterrent theory.'
Onder die hoof 'Necessity and Homicide' verklaar die skrywer:

'The sanctity of life is regarded in general as an absolute value, and this is the only civilised assumption one can make; but there are some exceptions and
some areas of controversy.'
Hy noem dan die geval van noodweer teen 'n kranksinnige wat weens sy H geestestoestand self nie onregmatig optree nie en behandel kortliks
in die eerste plek die geval van A wat B dood, om sy eie lewe te red en wetende dat B onskuldig is. Hy verwys na verskillende filosowe en na
klassieke voorbeelde en ook na die preventatiewe oogmerk van straf en verklaar:
'It is only in certain classes of case that we can say with reasonable probability that the threat of punishment will not deter. When we can say this utilitarian
theory demands that the threat of punishment be not employed for it can result only in useless suffering. Mitigation is not enough; there must be complete
1972 (3) SA p18
RUMPFF AR
exemption; though whether a technical conviction should be recorded or not may be governed by other considerations.'
In 'n voetnota verwys die skrywer na Hall, General Principles of A Criminal Law, 2de uitg., wat in hierdie verband alleen strafversagting bepleit.
Glanville Williams noem dan verder die geval waar A B dood om homself en C te red en spreek die mening uit:
'The case for exemption is here stronger than the first, not only because it is two lives for one but also the moral issue is clearer.'
Hy noem derdens die geval waar A B dood om C te red en vierdens die B geval van 'n veelvoud van persone waar A B en ander dood om C en 'n
ander te red. Sy mening is dan die volgende:
'In all these four cases the act of killing B may be of either of two kinds. B's death may merely be slightly accelerated, in the sense that, had A done nothing, B
would still have died shortly afterwards. Or B may be deprived by the killing of what would probably have been a number of years of life; in other words, but for
the killing he would have been safe. A killing of the former type can obviously be regarded much more leniently than the latter, even though both are legally
murder unless excused.
C Hall's point is well made that there is a difference between necessity and the utilitarian theory of punishment. The doctrine of necessity applies only where
the value preserved is greater than that destroyed in breaking the letter of the law. Where it is merely a case of life for life, the doctrine of necessity must
generally be silent, because the two lives must be accounted equal in the eye of the law and there is nothing to choose between them. Necessity cannot justify in
such D circumstances; but they may go so strongly in alleviation that the accused is discharged without punishment (where this is possible) or pardoned. The
technical conviction merely records that in the eye of the law the act was wrongful. The necessary and reasonable consequence of this view is that resistance to
the act on the part of the victim is lawful.
It seems that the position is different where the killing results in a net saving of life. Here it seems that the killing should be regarded as not merely excusing
from punishment but as legally justifying. We need a general rule, and one allowing necessity as a defence to homicide where E the minority are killed to
preserve the majority is on the whole more satisfactory than the opposite.'
Die skrywer gee verder 'n kritiese beskouing oor die Dudley saak en in 'n voetnota op bl. 742 merk hy op dat die uitspraak
'did not rely upon the analogy of the law of duress although at first sight that would seem to be relevant'.
Die voetnota lees verder: F
'Duress is no defence to a charge of murder, 'for he ought rather to die himself, than escape by the murder of an innocent' (BI.Comn. iv 30). But (1) there are
the same utilitarian objections to this rule as to the decision in Dudley. A person who regards his own death as certain if he does not kill, and who has no moral
scruples, will not be restrained from killing by the threat of possible punishment. Should not the law direct its wrath against the author of the dilemma rather than
against the unwilling tool? (2) In the case put by Blackstone, it is life G against life; but in Dudley it was one life against three. There must, surely, come a point
at which the mere preponderance of numbers creates a situation of duress or necessity.'
Wat die Skotse reg betref, behandel Gordon in sy werk The Criminal Law of Scotland ook 'necessity' en 'coercion' onder aparte hoofde. Op bl.
375 betoog hy:
'Duress is no defence to a charge of murder, 'for he ought rather to die himself, than escape by the murder of an innocent' (BI.Comn. iv 30). But (1) there are
the same utilitarian objections to this rule as to the decision in Dudley. A person who regards his own death as certain if he does not kill, and who has no moral
scruples, will not be restrained from killing by the threat of possible punishment. Should not the law direct its wrath against the author of the dilemma rather than
against the unwilling tool? (2) In the case put by Blackstone, it is life G against life; but in Dudley it was one life against three. There must, surely, come a point
at which the mere preponderance of numbers creates a situation of duress or necessity.'
Wat die Skotse reg betref, behandel Gordon in sy werk The Criminal Law of Scotland ook 'necessity' en 'coercion' onder aparte hoofde. Op bl.
375 betoog hy:
'Necessity should probably operate as a justification wherever the H law lays down, or recognises, a clear scale of value. The owner of a fire extinguisher can
hardly be justified in preventing someone else from using it to put out a fire which has caught a woman's dress. Similarly, if there is a rule that in a shipwreck
sailors must give precedence to women and children a sailor would not be entitled to resist anyone who removed him from a boat in order to make room for a
child.
It is submitted that where the law lays down no rule of choice anyone who kills another to save himself should be excused. If the law gives no rules at all for a
situation it can hardly blame people for making their own rules, and at the same time cannot expect anyone who is picked out for sacrifice not to resist the attack
on him.'
1972 (3) SA p19
RUMPFF AR
Wat necessity betref. verwys hy o.a. na Prof. T. B. Smith se werk, A Short Commentary on the Law of Scotland, en op bl. 381 sê die skrywer:
'Professor Smith regards it as a 'moot point' whether the accused in a Dudley and Stephens situation would be convicted of murder. It is probably therefore
open to a modern jury to reduce a murder charge to A one of culpable homicide on this ground in the same way as they can in cases of diminished
responsibility. Such a course would be consistent with the actual result of Dudley, if not with its reasoning. It is, however, still open to the Scots Courts to accept
necessity as a justification or excuse in appropriate cases of murder or other crimes. since there is no authority on the point.'
B Wat 'coercion' betref, is hy o.a. die volgende mening toegedaan op bl. 383:
'Coercion, like necessity, is concerned with situations in which A chooses to commit a crime because he prefers to do so rather than to submit to the
threatened alternative. Whether or not the defence of coercion succeeds, assuming the threat to have been sufficiently serious to create a situation of necessity,
will depend on whether or not the law approve of A's choice of action. It is this objective choice which is important. To prefer treason to imminent death is
justifiable, to C prefer it to the destruction of one's property is not and it would not make any difference if the particular accused preferred the preservation of
his property to that of his life so that a threat to the former would be more likely to affect his mind than a threat to the latter.'
Met verwysing na sekere sake en na Hume, Commentaries on the Law of Scotland Respecting Crimes, verklaar Gordon o.a.:
'It would appear from this that in Scotland as in other countries fear of imminent death or serious injury may operate as a defence even D to a serious crime.'
Wat die hedendaagse Amerikaanse regswetenskaplike benadering betref, kan verwys word na Smith en Hogan, op. cit. bl. 141, waar verwys
word na die American Penal Code, Tentative Draft, No. 853, wat soos volg lees:
'Conduct which the actor believes to be necessary to avoid an evil to E himself or to another is justifiable, provided that: (a) the evil sought to be avoided by
such conduct is greater than that sought to be prevented by the law defining the offence charged...'
In 'n voetnota meld die skrywers: O 2 comments, p. 8:

'... he can rightly point out that the object of the law of homicide is to save life and that by his conduct he has effected a net saving of innocent lives... the
numerical preponderance in the lives F saved surely establishes an ethical and legal justification for the act.'
In die ontwerpkode van Prof. Helen Silving in Constituent Elements of Crime lees art. 139 (The Exemption of Necessity) en art. 140 (Special
Provision in regard to Life, Bodily Integrity and Health) soos volg:
'139: Conduct, though prohibited by a criminal statute, is not G subject to sanctions where it constitutes the only available means of saving an interest of
substantially higher value than that protected by such statute, provided that under the circumstances, abidance by the provision of such statute is not
nevertheless exigible from the defendant.
An interest is of higher value than that protected by a statute, within the meaning of this provision, if the maximum punishment imposed upon violation of the
former interest is higher than that imposed upon H violation of the latter interest.
140: For purposes of sec. 139, where the choice is between two lives or between the bodily integrity or health of two or more persons, the life, bodily integrity
or health of the defendant or of a person close to him shall be deemed to be of substantially higher value than the corresponding interest of a stranger to him.'
In die kommentaar op art. 139 word o.a. op bl. 399 gesê:

'The most difficult problem raised in the law of 'necessity' is that of comparative evaluation of the social interests that are involved. Following the suggestion of
the German Reichsgericht that '(i)n weighing interests, we must
1972 (3) SA p20
RUMPFF AR
proceed from values which are generally expressed in the threats of punishment that the law in force imposes for the protection of these legal interests' (61
RGST. 242 (I Strafsenat, 1927)), the Draft assumes an interest to be of higher value than another if the maximum punishment imposed upon its violation is
higher. (Sec. 139, para. 2). Thus, abortion to preserve the life of the mother is immunised by legal A necessity principles, without regard to any extralegal
moral or religious considerations, simply on the ground that the punishment of homicide is higher than that of abortion. This relationship between punishment of
the former and that of the latter, of course, is itself based on legislative evaluation. The objective test thus afforded by the law in force for all necessity cases
suggests a simple answer to the apparently insoluble question of the propriety of sacrificing a few lives to save many.'
B Daarteenoor word in verband met art. 139 die volgende op bl. 400 gekonstateer:
'However, where the conflict of interests is one between the life and limb of the actor or of persons close to him and the life or limb of an outsider, the stated
test must fail. For, on the one hand, suicide is in modern law mostly unpunished, and, on the other hand, special provisions for patricide, fratricide, etc., are
hardly commendable in such law. It would thus seem that precisely in those instances in which conventional C penal laws of civillaw countries afford special
privileges to the accused, that is, in selfdefence and in necessity action to save the actor himself or his relatives, these privileges cannot be justified within the
principle of value comparison adopted above. To find proper solutions for these instances, it is necessary to invoke by way of comparison other legal rules,
particularly those affording special procedural privileges to the accused generally and to the witness, where his own interests or those of his relatives are
involved. These rules D are based on the assumption that a man's interest in his own wellbeing and in the wellbeing of persons close to him is not (as the
Model Code draftsmen assume; see supra, at p. 8) equal with his interest in the wellbeing of extranei but higher. Penal law necessity provisions (e.g., para. 54
German StGB; art. 54, Italian Codice Penale) recognise this realistically. Since it is to be expected that any rule demanding selfsacrifice will in the great majority
of cases be honored in the breach rather than in observance, the Draft follows the pattern of the civil law penal codes. (Sec. 140).'
E Van die hedendaagse Engelse etici kan P. H. NowellSmith gemeld word wat in sy werk Ethics op bl. 295 sy benadering t.o.v. dwang soos volg
stel:
'So long as 'compulsion' is used in the literal sense it is not difficult to see why it should be held to exonerate. If a man is compelled to do something, he does
not choose to do it and his action is F not a manifestation of his moral character or principles. Now, since the purpose of blame and punishment is to change a
man's character and principles, neither blame nor punishment is called for in such a case. It would be unjust to punish him since the rules for punishing lay down
that a man who acts under compulsion is not to be punished, and the rules lay this down because, with due allowance for superstition and stupidity, we do not
have pointless rules. Once more we must be careful to avoid the mistake of saying that the justice of a sentence turns on G the question whether the accused is
likely to be reformed by it. What is at issue here is not our reason for exonerating this accused, but our reason for making a general exception in the case of
men whose actions are not expressions of their moral character. Physical compulsion is an obvious case where this is so.'
Dat selfs in die Engelse regspraak klanke van onsekerheid gehoor word, o.a. oor die absoluutheid van die stelling dat dwang geen verweer teen
H moord is nie, blyk uit 'n resente uitspraak van die Court of Appeal in R. v Hudson, R. v Taylor, (1971) 2 All E.R. 244. Twee meisies is aangekla
van meineed en hulle het in die Verhoorhof erken dat hulle valse getuienis afgelê het omdat hulle gedreig is dat indien hulle getuienis sou aflê
hulle ernstig aangerand sou word. Die recorder het aan die jurie opdrag gegee dat omdat daar geen onmiddellike bedreiging was nie, die verweer
regtens nie kon slaag nie. Die Appèlhof het die appèl gehandhaaf en bevind dat daar 'n wanvoorligting aan die jurie was en dat die vraag of daar
dwang was by
1972 (3) SA p21
RUMPFF AR
die jurie berus het. Lord WIDGERY wat die uitspraak van die Hof gelewer het, het o.a. ook die volgende gesê:
'It is now submitted that this was a misdirection in law and that the case should have been left to the jury to determine, as a fact, whether the appellants had
acted under duress.
A We have been referred to a large number of authorities and to the views of writers of textbooks. Despite the concern expressed in Stephen, History of the
Criminal Law in England, that it would be
'... a much greater misfortune for society at large if criminals could confer impunity upon their agents by threatening them with death or violence if they
© 2018 Juta and Company
refused (Pty)
to execute Ltd.
their commands...' Downloaded : Thu Feb 08 2024 21:17:13 GMT+0200 (South Africa Standard Time)
it is clearly established that duress provides a defence in all offences including perjury (except possibly treason or murder as a principal) if B the will of the
'It is now submitted that this was a misdirection in law and that the case should have been left to the jury to determine, as a fact, whether the appellants had
acted under duress.
A We have been referred to a large number of authorities and to the views of writers of textbooks. Despite the concern expressed in Stephen, History of the
Criminal Law in England, that it would be
'... a much greater misfortune for society at large if criminals could confer impunity upon their agents by threatening them with death or violence if they
refused to execute their commands...'
it is clearly established that duress provides a defence in all offences including perjury (except possibly treason or murder as a principal) if B the will of the
accused has been overborne by threats of death or serious personal injury so that the commission of the alleged offence was no longer the voluntary act of the
accused.'
Die woorde 'except possible treason or murder' skyn die bestaande absolute benadering van die Engelse reg te bevraagteken.
Dit is opmerklik dat in al die belangrike lande van die Vasteland die C probleem waarmee die AngloAmerikaanse regswetenskaplikes nog worstel,
betreklik lank gelede opgelos is deur 'n bepaling dat strafuitsluiting plaasvind ten opsigte van elke strafbare feit wat onder dwang of in
noodtoestand begaan word. Tussen strafregwetenskaplikes heers daar nog verskil van mening of daardeur die onregmatigheid van die daad of
die D skuld opgehef word maar daar word nie meer vasgeklem aan die idee dat moord of hoogverraad as uitsondering op die reël moet geld nie.
Skynbaar word aanvaar dat die reg nie noodwendig die hoogste etiese vereistes wil afdwing nie en dat wat die reg betref dit beskou word dat
die gewone normale mens se lewe vir hom in doodsangs van meer belang is as die lewe E van 'n ander mens. In iedere konkrete geval moet daar
'n opweeg van belange wees en dit kan gebeur dat die reg en die hoogste vereistes van die etiek nie altyd ooreenstem nie. Wat die algemene
opvatting betref in verband met reg en etiek, kan na twee vastelandse skrywers verwys word.
F Del Vecchio in sy Philosophy of Law (vertaling van Thomas Martin van die 8ste uitg.) stel dit so op bl. 276:
'Between law and morals there will be a distinction, but not a separation, and much less opposition. It is true that law permits many things which morals
prohibits, but this does not imply any contradiction. Contradiction would exist only if law commanded one to do what was forbidden by morals. That, however,
does not happen in any one and the same system, nor can it even happen by logical necessity, as has been explained above. Law leaves a certain latitude,
admits, by its G nature, of diverse possibilities, consents to many actions of which one alone will be in conformity with moral duty. Law marks off a sphere which
is prohibited by it because it has precisely the functions of guaranteeing, of protecting. Consequently, to be conformed to law means to be not impedible. It does
not mean to be conformed to the moral law.'
Emil Brunner in sy werk Gerechtigheid (vertaling van G. van Overbeek ) H verklaar op bl. 100 in verband met absolute geregtigheid en relatiewe
geregtigheid o.a.:
'Iedere positieve gerechtigheidsorde is een compromis tusen het waarlijk rechtvaardige en het mogelijke. Hierbij dient evenwel in aanmerking te worden
genomen, dat de beste oplossing niet hierin moet worden gezocht, dat men naar het bereiken van een abstracte maximale gelijkenis met het waarlik goede
streeft. De beste oplossing wordt verkregen bij een aanpassing, die in de gegeven verhoudingen het meest beantwoordt aan de zin van de eisen der
gerechtigheid. Het rigorisme van een abstracte wettelijkheid is onder alle omstandigheden een levensvreemd en levensgevaarlijk element.'
Die Nederlandse Strafkode bv. bevat die volgende art. 40:
1972 (3) SA p22
RUMPFF AR
'Niet strafbaar is hy die een feit begaat waartoe hy door overmacht is gedrongen.'
Onder hierdie artikel word gevalle van absolute oormag gebring, d.w.s. wanneer daar eintlik geen handeling is nie, asook gevalle van sgn. A
relatiewe oormag. Tussen skrywers heers daar verskil van mening of die beskrywing 'relatiewe oormag' moet geld ten opsigte van bedreiging deur
'n persoon, terwyl bedreiging deur ander omstandighede noodtoestand moet genoem word, of ten opsigte van die gevalle waar die drang die feit
nie regmatig nie maar vergeeflik maak, en ten opsigte van noodtoestand indien die dwang die feit sou regmatig maak.
B In die Duitse Strafkode word die noodtoestandshandeling geoorloof in sekere artikels wat in die praktyk, egter, in wyer sin toegepas word.
Art. 52 van die Kode, bv., lees:
'(1) Eine strafbare Handlung ist nicht vorhanden, wenn der Täter durch unwiderstehliche Gewalt oder durch Drohung, welche mit einer gegenwärtigen, auf
andere Weise nicht abwendbaren Gefahr C für Leib oder Leben seiner selbst oder eines Angehörigen verbunden war, zu der Handlung genötigt worden ist.
(2) Als Angehörige im Sinne dieses Strafgesetzes sind anzusehen Verwandte und Verschwägerte auf und absteigender Linie, Adoptiv und Pflegeeltern und
kinder, Ehegatten und deren Geschwister, Geschwister und deren Ehegatten, und Verlobte.'
'Gewalt' word hier geag te wees nie vis absoluta nie maar vis compulsiva.
D Wat ons eie reg betref, gesien teen sy historiese agtergrond, moet in die eerste plek gekonstateer word dat die begrip noodtoestand in elke
geval 'n konflik impliseer waarby teenstrydige belange in botsing kom en E waarby beoordeel moet word of sekere belange behoort te wyk vir
ander of nie. Daar kan 'n konflik ontstaan tussen 'n eiebelang van die individu en 'n plig wat in 'n strafbepaling vervat is, bv. hongersnood en
diefstal van voedsel, en tussen 'n plig in 'n strafbepaling vervat en 'n plig wat uit ander belange ontstaan, bv. 'n arts wat as getuie gedagvaar is
en nie verskyn nie omdat hy op 'n ongeluk afgekom het waarby hy 'n lewe probeer red. Uit die aard van die saak moet die Hof F volgens die
konkrete feite wat bewys is, die belange wat gedien word deur die pleeg van die daad en die belange wat deur die pleeg van die daad geskaad
word teen mekaar opweeg. In die tweede plek moet benadruk word dat die probleme wat die begrip noodtoestand kenmerk, ontstaan uit G 'n
veelheid van ongelyksoortige gevalle wat onder dié begrip tuisgebring kan word. Dit is dus nodig om die feitekompleks van elke geval noukeurig
te beoordeel omdat elke kompleks sy eie besondere etiese en juridiese probleme skep. Weens hierdie groot verskeidenheid van feitekomplekse is
dit klaarblyklik onwenslik om te probeer om 'n algemene en omvattende beginsel of formule te skep wat van toepassing sou kon wees op
noodtoestand as grond vir strafopheffing.
H In die onderhawige geval het hierdie Hof te doen met 'n bepaalde vorm van noodtoestand, nl. dwang en wel dwang deur middel van 'n
onmiddellike bedreiging met die dood waardeur die bedreigde gedwing word om die bedreiger te help om die oorledene dood te maak. Volgens die
opmerkings wat verskyn in die hierboaangehaalde gewysdes van ons Howe en van die genoemde skrywers sou in ons reg die verweer van
dwang as volkome verweer nie aanvaar kan word nie omdat die aanklag teen die bedreigde 'n aanklag van moord is. Die standpunt waarvan
1972 (3) SA p23
RUMPFF AR
van uitgegaan word, skyn te wees dat dwang wel in bepaalde omstandighede as volkome verweer kan geld ten opsigte van alle misdade behalwe
die heel ernstigste, meer in besonder moord. Die vraag is of hierdie absolute reël, wat aan die hand gedoen word, inderdaad as geldende reg A
beskou moet word. Wat dwang in die algemeen in die strafreg betref, is dit by uitstek 'n verskynsel waarby 'n bedreiger die vrye wilsuitoefening
van die bedreigde beïnvloed op sodanige manier dat die bedreigde psigies, hoewel teësinnig, 'n instrument van die bedreiger word. Vandaar dat
reeds van ouds dwang in die algemeen as strafversagtend beskou is, vgl. Matthaeus, De Criminibus, ad D. 48.18, B para. 14. wat Tiraquellus en
Menochius noem. Hierdie opvatting kan teruggevoer word na Aristoteles, (Etiek, boek 3) se ontleding van onvrywillige handelinge, soos reeds
hierbo gemeld, (kyk Matthaeus, Prolegomena, 1.3 en ook Voet, 4.2.1).
Op die Vasteland het mettertyd die mening ontstaan dat afwesigheid van C wilsvryheid nie net strafversagtend is nie maar ook die straf volkome
kan ophef. In die Tijdschrift voor Strafrecht, deel LVII (1948) op bl. 141, verskyn 'n insiggewende artikel getitel: Enige Beschouwingen over de
Overmacht en de Zin Harer Straffeloosheid', geskryf deur Prof. D. HasewinkelSuringa. In hierdie artikel word die historiese ontwikkeling D van die
begrip noodtoestand geskets en sekere aspekte van die onderwerp behandel. Onder 'overmacht' word o.a. verstaan
'de gevallen van sterke bedreiging van des daders lyf of leven (of dat van zyn naasten), uitgaande hetzy van mensen hetzy van omstandigheden buiten de
mens, waardoor het inslaan van de verkeerde weg ter ontkoming aan het gevaar hem niet wordt toegerekend'.
Op bl. 154 word vermeld:

'Zowel in het Crimineel Wetboek van 1809 als in latere ontwerpen van E 1827, 1839, 1847 en 1857 vinden wij telkenmale duidelijk de erkenning van de nood
in de zin door omstandigheden buiten de mens opgewekt zielsconflict als grond voor straffeloosheid. En de wetenschap gaat hiermee accoord: de psychologische
kracht van de bedreiging der wet, zoals Kemper het uitdrukt, wordt door het psychologisch vermogen, dat het ogenblikkelijk gevaar voor een groot rechtsbelang
op de ziel heeft, overwonnen of tenminste verduisterd.
Als verklaring der straffeloosheid of strafvermindering wordt dan F verwezen naar het niet of niet volledig kunnen toerekenen der daad onder zulke
omstandigheden.'
Vanaf 1809 het die Wetboeke in Nederland die opweeg van belange of pligte nie uitdruklik as 'n vereiste gestel nie en die rede volgens die mening
van die skryfster is (bl. 156):
© 2018 Juta 'Doordat
and Company (Pty) Ltd. Downloaded : Thu Feb 08 2024 21:17:13 GMT+0200 (South Africa Standard Time)
men, naar ik meen, toen louter dacht aan de redding van het eigen leven, voor de gewone, normale mens een zo groot belang, dat het G sauveren
daarvan ten koste van wat dan ook, hem niet strafrechtelijk behoorde te worden toegerekend; doordat men alleen maar oog had voor wat Bacon eens noemde,
Als verklaring der straffeloosheid of strafvermindering wordt dan F verwezen naar het niet of niet volledig kunnen toerekenen der daad onder zulke
omstandigheden.'
Vanaf 1809 het die Wetboeke in Nederland die opweeg van belange of pligte nie uitdruklik as 'n vereiste gestel nie en die rede volgens die mening
van die skryfster is (bl. 156):
'Doordat men, naar ik meen, toen louter dacht aan de redding van het eigen leven, voor de gewone, normale mens een zo groot belang, dat het G sauveren
daarvan ten koste van wat dan ook, hem niet strafrechtelijk behoorde te worden toegerekend; doordat men alleen maar oog had voor wat Bacon eens noemde,
'the great universal principle of selfpreservation, which prompts every man to save his own life in preference to that of another, where one of them must
inevitably perish'. Wil men hier de rechtseisen niet overspannen door volmaakte zedelijkheid, nl. het prijs H geven van het eigen ik te verlangen, dan zal men
geen afweging der te sauveren en te offeren waarden mogen eisen.'
Sy voeg egter daaraan toe:

'Maar zodra men de overmacht uit dit al te enge verband licht en voor haar ook ruimte wil laten, waar andere belangen, dan die van lijf of leven bedreigd
worden, waar bijv. rechtsplichten onverzoenlijk tegen elkaar botsen, is er plaats voor het stellen van de eis van de keuze van het objectief kleinste kwaad.'
Na 'n kort verwysing na die Russiese en Engelse reg verklaar die skryfster op bl. 194:
'In de meeste landen echter, ook in het onze, laat de rechter als levens collideren wel een beroep op overmacht toe. Waarom? Omdat anders eisen aan den
1972 (3) SA p24
RUMPFF AR
mens zouden worden gesteldt, waaraan hij niet beantwoorden kan. Objectief moge zij leven niet het meerwaardige zijn, subjectief is het dat wel. Het zou
overspanning van de rechtseis zijn, zelfoffering te verlangen.'
Wat die strafreg as geheel betref, het daar in Engeland ook 'n mate van A ontwikkeling plaasgevind en veral wat die etiek van straf betref. Dit
blyk uit die volgende opmerking van Stephen in sy voorwoord tot sy History of the Criminal Law of England, 1883, band 1, bl. IX:
'A gradual change in the moral sentiments of the community as to crime in general and as to each separate crime in particular, displays itself in the history of
legislation on the subject, and particularly in the history of legal punishments.'
B En hoewel hy op bl. 106 van band 2 van sy werk die opvatting van Hale, History of the Pleas of the Crown, nog steun, op grond van
'expediency', dat in vredestyd 'n bedreiging met die dood nie as verontskuldiging kan dien op 'n aanklag van hoogverraad, moord of roof nie, gee
hy toe dat wat 'necessity' betref daar gevalle sou kon wees waar selfopoffering nie geëis kan word nie. Hy stel dit so op bl. 109: C
'In short, it is just possible to imagine cases in which the expediency of breaking the law is so overwhelmingly great that people may be justified in breaking it,
but these cases cannot be defined beforehand, and must be adjudicated upon by a jury afterwards, the jury not being themselves under the pressure of the
motives which influenced the alleged offenders. I see no good in trying to make the law more definite than this, and there would I think be danger in attempting
to do so.'
D Dit is moeilik om te begryp waarom, op 'n aanklag van moord, daar 'n verskil sou moet wees tussen 'compulsion' en 'necessity' as verweer,
wanneer een persoon sy lewe sou red ten koste van 'n ander.
'n Belangrike afwyking van die opvatting in absolute sin dat dwang geen E verweer teen 'n aanklag van moord kan wees nie, is deur hierdie Hof
self bekragtig in die Hercules saak, supra. In die uitspraak word beslis dat ons reg erkenning verleen aan
'a hybrid or middle situation where there is an intention to kill but where that intention is not entirely, but to some extent excusable'.
In daardie saak was daar getuienis dat die appellant B uit A se dwang F kon ontkom het en sy hulp kon onttrek het op die kritieke moment toe
die bedreiger die oorledene geskiet het. Nieteenstaande hierdie getuienis het die jurie die appellant alleen aan strafbare manslag skuldig bevind
aangesien
'on the evidence as revealed No. 1 (d.i. die bedreiger) might have exercised a certain amount of coercion on accused No. 2 (d.i. die bedreigde).'.
G Hierdie Hof het beslis dat die bevinding regtens 'n bevoegde uitspraak is. Die gevolg van hierdie beslissing is dat wanneer B onder dwang A
help om C te dood maar dat weens die aard en graad van dwang en ander bykomende omstandighede 'n redelike persoon in B se posisie dit nie
sou gedoen het nie, die Hof B aan strafbare manslag kan skuldig bevind en nie aan moord nie. Sien ook in hierdie verband Gordon, op. cit. te bl.
H 381, en die tipe sake waarin die omstandighede waaronder 'n opsetlike doodslag plaasvind, aanleiding kan gee tot 'n skuldigbevinding aan
strafbare manslag, soos R. v Koning, 1953 (3) SA 220 (T), en R. v Mathlau, 1958 (1) SA 350 (AA). Dit is waarskynlik dat ons Howe in die
toekoms meer geredelik die 'hybrid or middle situation' sal aanvaar, indien die feite dit regverdig, as om die bedreigde aan moord skuldig te bevind
of hom geheelenal onskuldig te bevind.
Wanneer die mening uitgespreek word dat in ons reg dwang as verweer erken word teen alle misdade behalwe moord, en daardie erkenning
1972 (3) SA p25

RUMPFF AR
geskied op grond van die aanvaarding dat strafopheffing plaasvind omdat die bedreigde geen wilsvryheid meer het nie, skyn dit my, as gevolg
van die ontwikkeling wat sedert die dae van die ou skrywers van Nederland en Engeland plaasgevind het en die beslissing in die Hercules saak
dit A irrasioneel sou wees om dwang as volkome verweer teen moord uit te sluit indien die bedreigde onder so 'n sterk dwang verkeer het dat 'n
redelike persoon onder daardie dwang nie anders sou gehandel het nie. Die enigste grond vir so 'n uitsluiting sou dan wees dat nieteenstaande
die bedreigde geen voldoende wilsvryheid meer het nie, die daad nogtans B aan hom toegereken moet word omdat hy nie aan wat as die
hoogste etiese vereiste beskryf word, voldoen het nie.
By die toepassing van ons strafreg, in die gevalle wanneer die handeling van 'n beskuldigde volgens objektiewe standaarde beoordeel word, geld
die beginsel dat aan die beskuldigde nooit hoër eise gestel word nie as wat redelik is en redelik beteken in hierdie verband dit wat van die C
gewone deursneemens in die besondere omstandighede verwag kan word. Dit word algemeen aanvaar, ook deur die etici, dat vir die gewone
mens in die algemeen sy eie lewe belangriker is as die lewe van 'n ander. Alleen hy wat met 'n kwaliteit van heroisme bedeeld is, sal doelbewus
sy lewe vir 'n ander offer. Indien die strafreg dus sou bepaal dat dwang D nooit as verweer teen 'n aanklag van moord kan geld nie, sou hy
vereis dat 'n persoon wat 'n ander onder dwang dood, afgesien van die omstandighede, moes voldoen het aan 'n hoër vereiste as die wat aan
die deursneemens gestel word. So 'n uitsondering op die algemene beginsel wat in die strafreg toegepas word, skyn my nie geregverdig te wees
nie. Vir sover dit dwang in ons reg betref, sou die volgende uittreksel uit E die artikel van Prof. HazewinkelSuringa, op cit. bl. 195, na aanleiding
van D. 4.2.6. nie on van pas wees nie:
'Gaat het om lijf of leven, om eerbaarheid en vrijheid, dan behoeft een gewoon, behoorlijk mens geen weerstand meer te bieden. Heroïsme mag niet verlangd
worden. En heldenmoed is niet het beheersen der hevige gemoedsaandoeningen, maar het welbewust op die achtergrond plaatsen van eigen bestaan ten
gerieve van dat van een ander. Dit moge eis der F zedelijkheid zijn, niet van het recht.'
Wanneer op 'n aanklag van moord 'n vryspraak op grond van dwang kan plaasvind, sal afhang van die besondere omstandighede van elke saak
en die hele feitekompleks sal noukeurig ondersoek moet word en met die grootste omsigtigheid beoordeel moet word. In die eenvoudige geval
waar G A B dood net om sy eie lewe te red, sou die sterkte van die dwang 'n deurslaggewende faktor wees en die dwang sou so sterk moet
wees dat, howel dit nie 'n vis absoluta is nie, dit nogtans daarmee vergelykbaar is in die sin dat die redelike mens dit in die besondere
omstandighede nie sou kon weerstaan nie, vgl. R. v Mtetwa, 1921 T.P.D. 227 op bl. 229 230, en R. v Garnsworthy, 1923 W.L.D. 17.
H Dit is onnodig vir die beantwoording van die voorbehoue vrae om vas te stel in watter lig die strafopheffing weens dwang gesien moet word,
nl. of dit weens die regmatigheid van die handeling onder dwang is of weens die opheffing van die volle skuld. Omdat, so reeds hierbo gesê, elke
feitekompleks sy eie etiese en juridiese probleme skep, is dit dus onnodig om te bespiegel oor omstandighede waarin die met die dood bedreigde
deur sy eie lewe te offer meerdere lewens kan red of deur sy eie lewe te offer die lewe van meerdere persone in elk geval nie kan red
1972 (3) SA p26
RUMPFF AR
nie, en ander gevalle waarin die opweeg van belange sterker op die voorgrond mag tree as in die onderhawige, en wat die vraagstuk omtrent die
opheffing van skuld of onregmatigheid mag raak. In hierdie verband A kan terloops verwys word na die besondere omstandighede waaronder die
handelinge van beskuldigde 2 plaasgevind het en waaroor die bevinding van die Verhoorhof soos volg is:
'Hy (d.i. beskuldigde 1) sê toe vir die oorledene hy steek hom sommer dood en het toe gevolg deur te steek. Na hy een hou in die borsgedeelte van die
oorledene gesteek het, het hy vir beskuldigde nr. 2 gesê om die oorledene vas te hou. Beskuldigde nr. 2 wou nie, hy was bang, maar beskuldigde nr. 1 het vir
hom
© 2018 Juta gesê
and as hy nie
Company houvas
(Pty) Ltd. nie, dan steek hy B hom ook dood. Beskuldigde nr. 2Downloaded
het toe die oorledene vasgehou,
: Thu Feb 08 2024 sy hande GMT+0200
21:17:13 agter sy rug,(South
beskuldigde nr. 1 het Time)
Africa Standard
hom toe verder gesteek.'
nie, en ander gevalle waarin die opweeg van belange sterker op die voorgrond mag tree as in die onderhawige, en wat die vraagstuk omtrent die
opheffing van skuld of onregmatigheid mag raak. In hierdie verband A kan terloops verwys word na die besondere omstandighede waaronder die
handelinge van beskuldigde 2 plaasgevind het en waaroor die bevinding van die Verhoorhof soos volg is:
'Hy (d.i. beskuldigde 1) sê toe vir die oorledene hy steek hom sommer dood en het toe gevolg deur te steek. Na hy een hou in die borsgedeelte van die
oorledene gesteek het, het hy vir beskuldigde nr. 2 gesê om die oorledene vas te hou. Beskuldigde nr. 2 wou nie, hy was bang, maar beskuldigde nr. 1 het vir
hom gesê as hy nie houvas nie, dan steek hy B hom ook dood. Beskuldigde nr. 2 het toe die oorledene vasgehou, sy hande agter sy rug, beskuldigde nr. 1 het
hom toe verder gesteek.'
Die feite wat hier bevind word, werp nie alleen 'n lig op die erns van die dreigement deur beskuldigde 1 nie maar toon ook aan dat beskuldigde 2
sy hulp onder dwang verleen het nadat beskuldigde 1 reeds die C oorledene 'n steek in die bomaag toegebring het, wat volgens die mediese
getuienis wat aanvaar is, 'n diep steek was. In hierdie opsig verskil die onderhawige saak van 'n geval soos die waarin A B dwing om C te steek
terwyl C nog nie deur A aangerand is nie. Dit is derhalwe ook onnodig om te oorweeg of enige afleidings van die besondere D omstandighede
hierbo genoem, gedoen sou kon word wat betrekking sou kon hê op die bestaan al dan nie van meerwaardige belange. Dit is voldoende om
eenvoudig te konstateer dat indien die getuienis dit regverdig dwang 'n volkome verweer op 'n aanklag van moord kan wees.
Interessantheidshalwe kan egter verwys word na die artikel van Prof. HazewinkelSuringa, op. cit. bl. 172, waar vier teorië genoem en uitvoerig
behandel word, nl. (1) 'oormag' vorm 'n persoonlike E strafuitsluitingsgrond, (2) 'oormag' is 'n verontskuldigingsgrond, (3) handelinge in 'oormag'
gepleeg is regtens irrelevant, en (4) 'oormag' is 'n regverdigingsgrond. Op bl. 205 stel die skryfster haar eie algemene gevolgtrekking soos volg:
'Overzien wij het tot nu toe besprokene, dan is wel duidelijk, dat alle gevallen van overmacht niet onder één formule te vatten zijn, dat F wij dus in de
overmacht niet hebben te zien òf een schulduitsluitingsgrond òf een rechtvaardigingsgrond, maar soms de ene en soms de andere. Er zijn zelfs gevallen, waarop
beide grondgedachten, die de overmacht beheersen, zowel de subjectieve als de objectieve passen, bijv. wanneer een dader overweldigd door een dreigend
gevaar het ver meerwaardig belang van zijn leven redt door een geringe rechtsinbreuk. Maar meestal vallen ze onder het ene of onder het andere gezichtspunt.'
G Weens die feite wat bevind is in die onderhawige geval, ontstaan die vraag ook nie watter gevolg, indien daar is, gegee sou moet word aan
die feit dat 'n beskuldigde deur eie skuld in omstandighede kom waarin die dwang plaasvind.
Wat die konkrete feite van die onderhawige geval betref, is die vraag H gedurende die verhoor ondersoek of beskuldigde 2, op die kritieke
moment, toe hy gelas is om die oorledene vas te hou, kon weggehardloop het en daardeur die poging tot dwang verydel het. Die Verhoorhof het
nie in sy uitspraak hierdie getuienis behandel nie en het geen uitdruklike bevinding daaromtrent gedoen nie. Wel het die Verhoorhof aangaande
appellant gesê:
'In die derde plek moet daar te alle tye by sy verbinding met die misdaad die vrees aanwesig wees en moet dit steeds vir hom sodanig beïnvloed dat hy in
onmiddellike gevaar verkeer het. Op hierdie vereiste is die antwoord ook weer dat dit aanwesig was.'
1972 (3) SA p27
WESSELS AR
Hierdie woorde is m.i. vatbaar vir twee vertolkings. 'n Afleiding kan gemaak word dat die Verhoorhof van mening was dat op die moment toe
beskuldigde 1 die dreigement geuiter het, daar 'n onmiddellike gevaarsituasie ontstaan het maar dat die Verhoorhof nie sy aandag verder A
toegespits het op die moontlikheid dat beskuldigde 2 onmiddellik na die bedreiging sonder gevaar kon weggehardloop het nie. Indien die feite
aangetoon het dat 'n redelike persoon in die posisie van beskuldigde 2 wel sonder lewensgevaar kon weggehardloop het, moes daar 'n
skuldigbevinding gewees het tenminste aan strafbare manslag, volgens die beginsel toegepas in die Hercules saak. 'n Ander afleiding van die
woorde B is dat die Verhoorhof van mening was dat na die bedreiging deur beskuldigde 1 beskuldigde 2 nie sonder lewensgevaar kon
weghardloop nie. Omdat gedurende die verhoor die moontlikheid van beskuldigde 2 se ontvlugting na die bedreiging wel ondersoek is, dink ek dat
die tweede vertolking die juiste is en dat by implikasie die Verhoorhof aanvaar het C dat die Staat nie bewys het nie dat dit redelik moontlik was
vir beskuldigde 2 om die bedreiging van beskuldigde 1 te ontwyk. Op hierdie basis kan dit m.i. nie gesê word nie dat die Verhoorhof nie
redelikerwyse kon bevind het dat die vorm van die bedreiging in die onderhawige geval so 'n sterkte aangetoon het dat dit deur 'n gewone mens,
in die omstandighede waarin appellant hom bevind het, nie kon D weerstaan word nie.
Weens die oorwegings hierbo uiteengesit, is ek van mening dat die tweede regsvraag wat gestel is, beantwoord moet word met 'n
gekwalifiseerde 'Ja' in die sin dat 'n volkome verweer sal afhang van die omstandighede E van elke geval. Beide dele van vraag 1 moet m.i. met
'Ja' beantwoord word.
OGILVIE THOMPSON, H.R., JANSEN, A.R., en TROLLIP, A.R., het met RUMPFF, A.R., saamgestem.
F WESSELS, A.R.: Ek het geleentheid gehad om die uitspraak van my Kollega RUMPFF te oorweeg. Die tersaaklike feitebevindings, na aanleiding
waarvan die voorbehoue regsvrae beantwoord moet word, word volledig in my Kollega se uitspraak uiteengesit, en hoef dus nie hierin herhaal te
word nie.
Die besluit van die Hof a quo, dat beskuldigde nr. 2 nòg aan moord nòg G aan 'n mindere misdryf (bv. strafbare manslag) regtens skuldig bevind
kon word, berus op die volgende bevindings. Eerstens, wat die feitelike agtergrond betref, is kortliks bevind:
1. Gedurende die aand van 11 September 1970 het die twee beskuldigdes en twee vrouens in 'n straat in die buitewyke van Knysna gestap toe
hulle H die oorledene ontmoet het. Albei beskuldigdes was matiglik onder die invloed van drank. Beskuldigde nr. 2 was ongeveer 18 jaar oud, en
blykbaar 'n aantal jare jonger as beskuldigde nr. 1. Laasgenoemde het oorledene voorgekeer en verneem of hy sigarette of geld het. Oorledene
het onkennend geantwoord. Beskuldigde nr. 1 het toe gesê dat hy oorledene sou steek, en hom onmiddellik daarna 'een hou in die borsgedeelte'
toegedien.
2. Onder bedreiging dat hy hom ook sou steek, het beskuldigde nr. 1
1972 (3) SA p28

WESSELS AR
vir beskuldigde nr. 2 beveel om oorledene se hande agter sy rug vas te hou.
3. Beskuldigde Nr. 1 was in staat gewees om sy dreigement teenoor A beskuldigde nr. 2 uit te voer, en laasgenoemde het as gevolg van die
dreigement, en in die geloof dat beskuldigde nr. 1 dit sou uitvoer, in vrees vir sy lewe verkeer. Hoewel hy nie begerig was om oorledene leed aan
te doen nie, en aanvanklik ook geweier het om hulp te verleen, het hy uiteindelik voor die dwanguitoefening geswig, en oorledene se hande
agter sy rug vasgehou terwyl beskuldigde nr. 1 oorledene nog 12 steekhoue toegedien het.
B 4. Hoewel beskuldigde nr. 2 nog steeds onwillig was om verdere hulp te verleen, het hy nogtans, onder bedreiging dat hy gesteek sou word,
beskuldigde nr. 1 gehelp met die verwydering en versteking van oorledene se liggaam.
C 5. Hoewel die vraag nie pertinent in die uitspraak behandel word nie, is dit af te lei dat deelneming redelikerwyse die enigste manier was
waarop beskuldigde nr. 2 in die omstandighede eie redding kon bewerkstellig het.
Na aanleiding van hierdie bevindings het die Hof a quo besluit dat
'wat betref nr. 2 feite aanwesig is wat die verweer van dwang of nood kan uitmaak'.
D Wat dit betref lui die uitspraak soos volg:

'Wat betref die pertinente vereistes is die eerste vraag of die gevaar wat gedreig is in ooreenstemming is of gelykstaande is aan dit wat nr. 2 gedwing is om te
doen. Op hierdie punt is die antwoord sonder twyfel dat waar 'n man gedreig word deur die dood en dit ernstig blyk te wees, en hy dan help om 'n ander persoon
om die lewe te bring, die twee euwels gelyk teen mekaar opweeg. Die tweede vereiste is dat hy gedreig moet wees deur dreigemente van die dood of ernstige
liggaamlike leed. Ek E hoef nie te sê dat aan hierdie vereiste voldoen is nie. In die derde plek moet daar te alle tye by sy verbinding met die misdaad die vrees
aanwesig wees en moet dit steeds vir hom sodanig beïnvloed het dat hy in onmiddellike gevaar verkeer het. Op hierdie vereiste is die antwoord ook weer dat dit
aanwesig was. En die vierde vraag is of hy bloot meegewerk het vir so lank as wat nodig was. Die getuienis is dat selfs op die laaste stadium waar die oorledene
se liggaam al versteek was en toe hy aangesê is om die skoene uit te trek daar weer die dreigement was.'
F Na oorweging van 'n aantal gewysdes, het Vos, WN R., tot die gevolgtrekking gekom dat in gepaste omstandighede dwang, ook in 'n geval
van moord, 'n verweer kan uitmaak, of kan dien as regverdigingsgrond. Na my mening blyk dit uit die uitspraak van Vos, WN R., dat
beskuldigde G nr. 2 onskuldig bevind is omdat sy verweer, dat die gewraakte deelneming volgens geldende reg geoorloof (d.i., geregverdig) was,
nie buite redelike twyfel deur die Staat weerlê is nie. Die Hof a quo het, tereg na my mening, besluit dat die Staat met die bewyslas beswaar is
om so 'n verweer te weerlê.
© 2018
WaarJuta
'n and Company
handeling (Pty)
deur Ltd.
positiewe Downloaded
reg geoorloof word, is die gesindheid H waarmee : Thu opgetree
die dader Feb 08 2024
het21:17:13 GMT+0200
nie tersake (South
nie. Dit Africain
is slegs Standard
verbandTime)
met wederregtelike optrede wat die kwessie van die vereiste mens rea ter sprake kom. Waar mens rea afwesig is, is wederregtelike optrede,
van moord, 'n verweer kan uitmaak, of kan dien as regverdigingsgrond. Na my mening blyk dit uit die uitspraak van Vos, WN R., dat
beskuldigde G nr. 2 onskuldig bevind is omdat sy verweer, dat die gewraakte deelneming volgens geldende reg geoorloof (d.i., geregverdig) was,
nie buite redelike twyfel deur die Staat weerlê is nie. Die Hof a quo het, tereg na my mening, besluit dat die Staat met die bewyslas beswaar is
om so 'n verweer te weerlê.
Waar 'n handeling deur positiewe reg geoorloof word, is die gesindheid H waarmee die dader opgetree het nie tersake nie. Dit is slegs in verband
met wederregtelike optrede wat die kwessie van die vereiste mens rea ter sprake kom. Waar mens rea afwesig is, is wederregtelike optrede,
behalwe in uitsonderlike gevalle, volgens geldende reg nie strafbaar nie. Kyk, o.m., S. v Arenstein, 1964 (1) SA 361 (AD), e n S. v
Bernardus, 1965 (3) SA 287 (AD).
Hoewel die Hof a quo bevind het dat beskuldigde nr. 2 se deelneming volgens geldende reg geoorloof was, is die kwessie van sy gesindheid
nogtans bespreek, soos blyk uit die volgende passasie uit die uitspraak:
1972 (3) SA p29
WESSELS AR
'Die vraag is dus: Wat was die geestesgesindheid in al hierdie omstandighede? Kortliks gestel kom dit die Hof voor asof sy gesindheid was dat hy nie juis 'n
vrye wil gehad het nie, hy was half gewillig en half onwillig, of miskien meer korrek gestel, was hy heeltemal onwillig om hierdie dade te verrig maar het hy hulle
nogtans uitgevoer onder die dwang wat beskuldigde nr. 1 op hom uitgeoefend het.'
A Dit blyk uit hierdie passasie, ondanks die bevinding dat beskuldige nr. 2 'heeltemal onwillig' was, dat hy nogtans willekeurig gehandel het
'onder die dwang wat beskuldigde nr. 1 op hom uitgeoefen het'. Beskuldigde nr. 2 het nie bloot werktuiglik opgetree nie. 'n Onwillekeurige
handeling, waar die dader slegs 'n werktuig in die hande van 'n boosdoener is, is geen handeling in strafregtelike sin nie, en is B om daardie rede
ook nie strafbaar nie. Dit is dus nie nodig om nou te bepaal in watter omstandighede dwanguitoefening regtens as onweerstaanbaar geag kan
word nie.
Waar die Hof a quo, na my mening, besluit het dat beskuldigde nr. 2 se C gewraakte handeling nie strafbaar is nie, omdat, volgens geldende reg,
die dwanguitoefening in die betrokke omstandighede daardie handeling geregverdig het, d.i., dat nie buite redelike twyfel bewys is dat hy
wederregtelik gehandel het nie, kan die regsvrae wat voorbehou is, soos volg omskryf word, veral as in gedagte gehou word dat 'n regsvraag D
gestel en beantwoord word na aanleiding van die feitebevindings van die Verhoorhof:
1. Kan 'n beskuldigde, waar dit hom ten laste gelê is dat hy 'n onskuldige persoon wederregtelik en opsetlik vermoor het, volgens geldende reg as
verweer opper die feit dat sy gewraakte handeling in die betrokke omstandighede nie wederregtelik was nie, maar geoorloof was, aangesien hy
onder dwanguitoefening van 'n derde gehandel het?
2. Indien, volgens geldende reg, dwanguitoefening in gepaste E omstandighede doodslag van 'n onskuldige persoon regverdig, geld die
feitebevindings van die Hof a quo in die onderhawige geval redelikerwyse as grondslag vir die handhawing van beskuldigde nr. 2 se verweer dat
sy handeling geoorloof, en dus nie wederregtelik, was nie?
F Wat die eerste vraag betref, blyk dit dus, na my mening, dat 'n verwante vraag, nl., of dwanguitoefening regtens as skulduitsluitingsgrond kan
geld (en dus strafuitsluitende werking het), nie regstreeks vir beantwoording geopper is nie. By oorweging van die vraag of dwang in bepaalde
omstandighede strafuitsluitende werking het, sou dit, na my G mening, van belang wees om te bepaal of dit volgens geldende reg daardie
werking het omdat die wederregtelikheidselement uitgesluit is, òf omdat skuld uitgesluit is. Dit moet onthou word dat daardie verweer geopper
word waar die regsbelange van 'n onskuldige persoon aangetas is. Noodweer teen 'n geoorloofde noodgedwonge handeling is, om begryplike
redes, nie geoorloof nie (De Wet & Swanepoel, Die SuidAfrikaanse H Strafreg 2de uitg., bl. 80). Wat die omstandighede van die onderhawige
geval betref, blyk dit dus dat oorledene nie by wyse van noodweer teen beskuldigde nr. 2 se geoorloofde noodgedwonge deelneming sou kon
opgetree het nie. Na my mening dui die feitebevindings van die Hof a quo op geen genoegsame rede waarom die plig tot selfopoffering in die
omstandighede aan oorledene, eerder as beskuldigde nr. 2, opgedra behoort te word nie. Opweging van hierdie onderskeie regsbelange lei, na my
mening, tot ewewigtigheid. Indien
1972 (3) SA p30
WESSELS AR
dwanguitoefening slegs in verband met die skuldelement werking gegee sou word, sou oorledene in noodweer teen beskuldigde nr. 2 kon
opgetree het. (De Wet v Swanepoel, op. cit., bl. 66). Noodweer teen wederregtelike, A maar skuldlose, aantasting van 'n persoon se
regsbelange is geoorloof.
Dat noodtoestand (wat ook uit dwanguitoefening kan ontstaan De Wet en Swanepoel, op. cit., bl. 77) in gepaste omstandighede
strafversagtende werking het, behoef geen betoog nie. In gepaste omstandighede sou 'n noodgedwonge handeling minder verwytbaar wees as
'n soortgelyke B handeling waar die dader se keuse van optrede nie deur dwang beïnvloed is nie. Volgens ons reg het dwanguitoefening in
bepaalde omstandighede ook strafuitsluitende werking. Bv., in R. v Albert, 12 S.C. 272, is 'n elfjarige seun, wat saam met sy vader deur 'n
landdros aan diefstal skuldig bevind is, op hersiening vrygespreek omdat hy onder C dwang van sy vader sou gehandel het. Hoewel die vraag nie
pertinent in die uitspraak bespreek word nie, is dit, na my mening, af te lei dat bevind is dat die seun se ontneming van die gesteelde goedere
saam met sy vader skuldloos was vanweë dwanguitoefening. Dit blyk nie die uitgangspunt van die Hof te gewees het dat die seun se deelneming
regmatig was nie. 'n Jeugdige, wat doli incapax is, kan wederregtelik D optree, maar is, vanweë ontbreking van skuld, nie strafbaar nie. In Rex v
Mtetwa and Another, 1921 T.P.D. 227, 'n saak wat op hersiening gedien het, is 'n vrou, wat onder dwang van haar man aan veediefstal
deelgeneem het, vrygespreek. In die hoofuitspraak het Regter DE WAAL na Albert se saak, supra, verwys, en die beginsel wat daar neergelê is
vir die E doeleindes van sy uitspraak aanvaar. WESSELS, R.P., en BRISTOWE, R., het saamgestem. Op bl. 229 het die geleerde REGTER
PRESIDENT dit gestel dat, indien dit uit die getuienis blyk dat 'n getroude vrou deur haar man gedwing is om aan diefstal deel te neem, dit die
taak van die jurie is om te besluit of die dwanguitoefening van so 'n aard was dat sy nie F vir haar optrede aanspreeklik geag behoort te word
nie. Dit behoort egter te blyk dat,
'the circumstances must justify the inference that she acted under such compulsion as she could not have been reasonably expected to have resisted'.
WESSELS, R.P., stel dit, voorts, soos volg op bl. 229:

'The nature of the crime is also an important element in determining whether there was or was not such coercion as to excuse the woman. The law will not
readily accept that coercion existed in the case of murder, because this is a crime which even uncivilised natives abhor and from G which a woman would shrink
unless the compulsion of her husband is so overwhelming that she could offer no resistance to him. The same principle, though in a less degree, will apply to
other heinous crimes.'
Dit blyk ook nie duidelik uit hierdie gewysde nie of die vrou vrygespreek is omdat dwang die wederregtelikheidselement of dan wel die
skuldelement uitgesluit het. WESSELS, R.P., skyn 'n objektiewe maatstaf H te stel waaraan die gewraakte optrede gemeet moet word, terwyl
Regter DE WAAL na Albert se saak en die mindere en passiewe rol van die vrou by die pleging van die misdryf verwys. Uit die hierbo aangehaalde
passasie uit die uitspraak van WESSELS, R.P., blyk dat, na sy obiter mening, dwang by 'n moordaanklagte as verweer kan geld slegs waar
teenstand onmoontlik was d.i., waar die dader as gevolg van fisiese (en psigiese?) dwang inderdaad werktuiglik optree.
In Rex v Mahomed and Another, 1938 AD 30, het die beskuldigdes
1972 (3) SA p31
WESSELS AR
tereggestaan op 'n aanklag dat hulle 'n wetsvoorskrif (nl., art. 35 van Transvaalse Ordonnansie, 26 van 1904) oortree het deurdat hulle hul teen
die polisie, wat lasbriewe vir inhegtenisneming wou uitvoer, verset het deur hulle toegang tot die huis, waarin die beskuldigdes en Mahomed se A
gesin was, te weier. Die lasbriewe het in verband gestaan met beweerde ontvoering deur beskuldigdes van 'n Indiërdogter. Twee polisie
amptenare, in gewone burgerlike drag gekleed, het om 1.15 vm. by die voordeur van die huis opgedaag. Hulle was van 'n aantal Indiërmans
(blykbaar 13) vergesel, wat vriende van die ontvoerde dogter se ouers B was. Een van hulle het 'n vuurwapen gedra. Dit blyk dat Mahomed
reeds vroeër gewaarsku is dat familie van die ontvoerde dogter na sy huis sou kom om die dogter met geweld te bevry. Alhoewel die polisie hulle
meegedeel het wie hulle is, en ook die lasbrief getoon het (die deur het 'n glaspaneel gehad) wou beskuldigdes aanvanklik nie aanvaar dat hulle
polisie was nie. Hulle was bevrees dat indien hulle die deur C sou oopmaak hulle aangerand sou word. Een van die Indiërs het blykbaar reeds by
'n agterdeur 'n vuurwapen op Mahomed gerig en gedreig om hom te skiet. Later het twee polisieamptenare in uniform opgedaag, en beskuldigdes
© 2018
het Juta
toe and Company
besef dat die(Pty) Ltd. toegang tot die huis versoek, maar het nogtans
polisie Downloaded : Thu
geweier om Feb
die 08 2024
deur oop 21:17:13
te maak. GMT+0200
Mahomed (South
het Africa
gesê Standard Time)
dat D die
polisie hulle (die beskuldigdes) nie teen soveel Indiërs sou kon beskerm nie. Later het 'n sersant en nog vier polisieamptenare opgedaag.
(blykbaar 13) vergesel, wat vriende van die ontvoerde dogter se ouers B was. Een van hulle het 'n vuurwapen gedra. Dit blyk dat Mahomed
reeds vroeër gewaarsku is dat familie van die ontvoerde dogter na sy huis sou kom om die dogter met geweld te bevry. Alhoewel die polisie hulle
meegedeel het wie hulle is, en ook die lasbrief getoon het (die deur het 'n glaspaneel gehad) wou beskuldigdes aanvanklik nie aanvaar dat hulle
polisie was nie. Hulle was bevrees dat indien hulle die deur C sou oopmaak hulle aangerand sou word. Een van die Indiërs het blykbaar reeds by
'n agterdeur 'n vuurwapen op Mahomed gerig en gedreig om hom te skiet. Later het twee polisieamptenare in uniform opgedaag, en beskuldigdes
het toe besef dat die polisie toegang tot die huis versoek, maar het nogtans geweier om die deur oop te maak. Mahomed het gesê dat D die
polisie hulle (die beskuldigdes) nie teen soveel Indiërs sou kon beskerm nie. Later het 'n sersant en nog vier polisieamptenare opgedaag.
Mahomed het die sersant geken, en toe besluit om die deur oop te maak. Vir sover daar op die uiteensetting van feite in die
meerderheidsuitspraak van WATERMEYER, WN R., afgegaan kan word (bl. 31 32), blyk dit, na my mening, dat die getuienis op die moontlike E
bestaan van 'n noodtoestand gedui het, nl., by objektiewe beoordeling, 'n werklike en onmiddellike gevaar van aanranding indien die beskuldigdes
die deur sou oopgemaak het, veral aanvanklik toe daar slegs twee polisieamptenare aanwesig was. Of die noodtoestand, by objektiewe
beoordeling, voortgeduur het ná nog twee polisieamptenare in uniform F opgedaag het, is te betwyfel. Ek sou eerder aanvaar by objektiewe
beoordeling dat vier lede van die SuidAfrikaanse Polisie daarin sou geslaag het om 13 Indiërs in bedwang te hou. Een van die groep wat 'n
vuurwapen op Mahomed gerig het, het dit reeds op versoek van die polisie in sy sak gesteek. Die beskuldigdes het egter net een polisieman
gesien, en het ook gesê dat hy alleen hulle nie sou kon beskerm nie. Die G vraag, of daar by objektiewe beoordeling, 'n noodtoestand bestaan
het, òf aanvanklik òf later toe vier polisieamptenare aanwesig was, word nie uitdruklik in die uitspraak bespreek nie. Wat wel noulettend
ondersoek word, is die gemoedstoestand (een van uiterste vrees) waarin die H beskuldigdes verkeer het en die gesindheid waarmee hulle
gehandel het, selfs na hulle besef het dat dit die polisie is wat toegang tot die huis verlang. Wat dít betref word besluit (bl. 34):
'Such enquiry shows that the dominant motive in the minds of the accused was a desire to protect themselves from the Indians and not a desire to resist the
police, and the purpose or result which they wished to achieve by shutting the door was to place a barrier between themselves and the Indians and not to put an
obstruction in the way of the police.
This innocent motive and lawful intention in the minds of the accused are matters which may affect the guilt of the accused, because acts which would
1972 (3) SA p32
WESSELS AR
otherwise be criminal are sometimes excused by the circumstances in which they are done. Compulsion, such as that of husband over wife, and selfdefence
are instances of such acts being excused.'
Daar volg 'n bespreking van die beginsels wat in Engelse reg geld (na A aanleiding, o.m., van Stephen, Digest of Criminal Law, art. 33) asook 'n
verwysing na etlike beginsels wat in die Romeinse en RomeinsHollandsereg in bepaalde omstandighede toegepas is. Op bl. 36 van die verslag
word besluit:
'Clearly exemptions from criminal liability based upon the broad principle stated by Stephen must be confined within the strictest and narrowest limits because
of the danger attendant upon allowing a plea of B necessity to excuse criminal acts. But bearing that danger in mind it seems to me that the principle can be
applied to the present case. The fear of attack by the Indians existing in the minds of the accused was reasonable and their conduct must be judged in the light
of that fear.
They did no more than was reasonably necessary to protect themselves against the attack which they feared and their resistance to the police, temporary as it
was, was not disproportionate to the evil they were seeking to avert from themselves consequently they should not be held C criminally responsible for what
they did in this case.'
Dat die ondersoek deurgaans in hoofsaak op die subjektiewe gesindheid van die beskuldigdes toegespits is, blyk ook nog uit die volgende
passasie op bl. 33 van die uitspraak:
'The accused shut the door and kept it shut and one consequence of their acts was the police were obstructed in the performance of their D duty. Now in
ordinary circumstances a man is presumed to intend the natural consequences of his act, and an application of that presumption leads to the conclusion that the
accused intended to obstruct the police and consequently they were guilty of the crime charged. That was the line of reasoning adopted by the Provincial
Division, and if there were no other factors to be considered it would be conclusive.
E It must however be remembered that the presumption referred to is not a presumptio juris et de jure; it is rebuttable.'
Na oorweging van die 'other factors' word besluit, soos uit die hierboaangehaalde passasie blyk, dat die vermoede wel weerlê is. Die
uitgangspunt van die meerderheidsuitspraak skyn te wees dat die getuienis daarop gedui het dat die oorheersende beweegrede vir die
beskuldigdes se optrede die afweer van vermeende aanranding was, en nie F verset teen uitvoering deur die polisie van die lasbriewe to
inhegtenisneming nie. Die verset teen die polisie in hulle poging om die lasbriewe uit te voer, was dus 'n noodsaaklike en onvermydelike gevolg
van hulle vreesbevange optrede wat op selfbehoud gerig was. Dit is voorts bevind dat die vrees, wat by beskuldigdes as spoorslag vir hulle G
optrede gedien het, in die omstandighede nie as onredelik aangemerk kon word nie. Gesien die afwesigheid in die uitspraak van 'n bevinding dat,
by objektiewe beoordeling, 'n noodtoestand bestaan het, en die beklemtoning van die werklike gesindheid waarmee die beskuldigdes se
gewraakte optrede geskied het, blyk dit, na my mening, dat wat inderdaad H tersprake was, nie noodtoestand as regverdigingsgrond was nie,
maar vermeende noodtoestand as skulduitsluitingsgrond. Die gewraakte optrede was wederregtelik, maar sonder skuld, en dus nie strafbaar nie.
Die trant van die minderheidsuitsprake van Hoofregter CURLEWIS en Appèlregter BEYERS, en van die betoë van die advokate, dui ook, na my
mening, daarop dat dít die vraag is wat oorweeg is. Indien optrede in noodtoestand geregverdig sou wees, sou dit regmatig wees en geen
verskoning ('excuse') behoef op grond van die afwesigheid van 'n bepaalde gesindheid nie. Dit volg na my mening, as vanselfsprekend
1972 (3) SA p33
WESSELS AR
dat in 'n geval waar vermeende noodtoestand regtens as skulduitsluitingsgrond werking het, werklike noodtoestand dieselfde werking sou kon hê,
afgesien van die vraag of dit ook as regverdigingsgrond kan dien.
A In R. v Hercules, 1954 (3) SA 826 (AD), was die vraag of dwanguitoefening doodslag regverdig slegs sydelings ter sprake. Hercules en ene
Wareley het voor 'n Regter en jurie op 'n moordklag tereggestaan. Die feite kan kortliks soos volg opgesom word. Die beskuldigdes en nog twee
persone het saamgespan om te roof. Wareley was in besit van 'n B vuurwapen, terwyl Hercules 'n speelgoed pistool in sy besit gehad het. By die
eerste poging om 'n winkelier te beroof, wat misluk het, het Wareley 'n skoot afgevuur wat die winkelier verwond het. By 'n volgende winkel het
Wareley weer 'n skoot afgevuur wat 'n onskuldige omstander se dood veroorsaak het. Hercules het, o.m., getuig dat hy nie aan die tweede
rooftog wou deelneem nie, maar tot deelneming gedwing is deur C Wareley, wat hom met die dood gedreig het indien hy sou weier om daaraan
deel te neem. Die bevinding van die jurie was dat Wareley skuldig aan moord, maar Hercules skuldig aan strafbare manslag was. Die voorsittende
Regter was die mening toegedaan dat die bevinding t.o.v. Hercules, in die omstandighede, nie regtens bevoeg was nie. Die geleerde D Regter
het die voorman van die jurie versoek om die redes vir die bevinding te gee, en na aanleiding daarvan die jurie opgedra om Hercules aan moord
skuldig te bevind. Die jurie het so 'n bevinding uitgebring, en daaraan toegevoeg dat by meerderheidsbesluit versagtende omstandighede bevind
is. By ondervraging deur die voorsittende Regter blyk dit dat die jurie bevind het dat Wareley 'n mate van dwang op E Hercules uitgeoefen het.
Wareley is ter dood veroordeel; Hercules is 'n vonnis van tronkstraf en lyfstraf opgelê. Die geskilpunt op appèl was nie of noodtoestand deur
dwang veroorsaak doodslag regverdig nie, maar wesenlik of die eerste bevinding van die jurie in die omstandighede regtens bevoeg was kyk bl.
832A. Met verwysing na Rex v Parry, 1924 F A.D. 401, stel Appèlregter VAN DEN HEEVER dit dat in die geval van socii criminis, die Hof verplig is
om die gesindheid van iedere deelnemer apart te bepaal na aanleiding van al die omstandighede wat in sy besondere geval van toepassing is.
Een deelnemer se bepaalde gesindheid kan nie sonder meer aan 'n ander deelnemer toegedig word nie. Wat Hercules se gesindheid betref was
die jurie dus geregtig, en trouens G verplig, om dit as aparte geskilpunt te oorweeg, ten einde te besluit of hy aan moord (wat dolus vereis) of
dan wel aan strafbare manslag skuldig bevind kan word. By oorweging van hierdie vraag sou die mate van inwerking van dwang op die
beskuldigde ter sake wees. In hierdie verband stel Appèlregter VAN DEN HEEVER dit (op bl. 832F) dat 'the law' (d.i. H RomeinsHollandse reg)
'recognised and recognises a hybrid or middle situation where there is an intention to kill, but where that intention is not entirely but to some extent excusable'.
Hierdie 'hybrid or middle situation' sou vermoedelik in die penumbra tussen dolus en culpa val. Voortgaande (op bl. 832G) word dit gestel:
'Voet, 4.2.1, states it as a general principle that whereas fear of death induced by one person is no complete excuse for injuring another, it operates in
mitigation of punishment. While holding that a good man must be prepared to be
1972 (3) SA p34

WESSELS AR
crucified rather than agree to commit a crime (Proleg. 1.13) Matthaeus states it as a general principle applicable also to grave offences that a person who
commits a crime under duress is not liable to the normal penalty for that crime since he did not do so with unqualified intent but partim voluntaria, partim
involuntaria.'
A In RomeinsHollandse reg het hierdie eiesoortige opset dus strafversagtende werking gehad, as gevolg waarvan by doodslag 'n vonnis ander
1972 (3) SA p34
WESSELS AR
crucified rather than agree to commit a crime (Proleg. 1.13) Matthaeus states it as a general principle applicable also to grave offences that a person who
commits a crime under duress is not liable to the normal penalty for that crime since he did not do so with unqualified intent but partim voluntaria, partim
involuntaria.'
A In RomeinsHollandse reg het hierdie eiesoortige opset dus strafversagtende werking gehad, as gevolg waarvan by doodslag 'n vonnis ander
dan dood opgelê kon word. Volgens Hercules se saak word dieselfde resultaat in ons reg langs 'n omweg bereik; dwang word 'n
skulduitsluitingsgrond, in diè sin dat opset, wat in 'n mate verskoonbaar is, nie regtens as dolus vir die doeleindes van 'n B moordklagte beskou
word nie.
Die jurie kon dus bevind het dat hierdie eiesoortige opset as gevolg van dwang by Hercules aanwesig was, en hulle eerste uitspraak (nl., skuldig
aan strafbare manslag) was dus regtens bevoeg en is dit gevolglik C herstel. Die opgelegde vonnis van 15 jaar gevangenisstraf is na een van 12
jaar verander.
Hierdie eiesoortige tipe opset, wat nie as dolus vir die doeleindes van moord geld nie, blyk ook uit ander gevalle in ons strafreg waar bepaalde
omstandighede wederregtelike en opsetlike veroorsaking van dood op moontlik onlogiese wyse moord na strafbare manslag omtower. Kyk, bv., R.
D v. Koning, 1953 (3) SA 220 (T) op bl. 231 2, en R. v Mathlau, 1958 (1) SA 350 (AD) op bl. 359H 360C.
Soos uit my Kollega RUMPFF se uitspraak blyk, neig ons regspraak (aan die hand van verskeie obiter dicta ) om dwang (en noodtoestand in breër
sin) nie as verweer by doodslag te erken nie (uitgesonderd die geval E waar dit van so 'n aard is dat die dader werktuiglik gehandel het). Die
verset teen erkenning is nie tot ons regspraak beperk nie. Die verset teen erkenning van die verweer kan geredelik begryp word. Eerstens, die
allerhoogste regsbelang van 'n onskuldige persoon word betrek by die vraag of erkenning aan die verweer gegee behoort te word. Tweedens,
eietydse godsdienstige en etiese beginsels van fundamentele aard moet F noodwendig by oorweging van die vraag ter sprake kom. Ten slotte,
waar besluit sou word dat eietydse regsverkeer in 'n beskaafde gemeenskap op die noodsaaklikheid van erkenning van die verweer dui, ontstaan
probleme van wesenlike aard by die omskrywing van die aanwendingsgebied daarvan.
G Na oorweging vereenselwig ek my met die besluit van RUMPFF, A.R., dat eietydse benadering van ons beskaafde gemeenskap op die
wenslikheid dui om die geldigheid van die bedoelde verweer in bepaalde omstandighede ook by doodslag erkenning te verleen. Omstandighede
kan bedink word waar, bv., by opweging van regsbelange wat by die doodslag in noodtoestand betrokke was, die aangetaste regsbelang (bv., die
lewe van 'n onskuldige H persoon) so onewewigtig is waar dit gemeet word aan regsbelange wat deur die doodslag gered is, dat die gewraakte
handeling van die dader in morele sin deur elke regdenkende persoon as sonder verwyt geag sou word. Indien dít die oorwoë beoordeling van 'n
beskaafde gemeenskap sou wees waarom sou die dader vir sy nieverwytbare handeling enige straf verdien? Nog meer, is daar enige werklike sin
in 'n prosedure wat sou vereis dat die dader van moord aangekla moet word, met die wete dat by die verhoor moord na strafbare manslag
'verminder' sal word, ten einde
1972 (3) SA p35
WESSELS AR
die beskuldigde dan 'n minimale straf op te lê? So 'n prosedure bevorder geeneen van die oogmerke van strafregpleging of straftoemeting nie.
Hierdie Hof het geen wetgewende bevoegdheid nie. Indien dit noodsaaklik blyk, soos ek meen die geval is, dat werking aan noodtoestand (ook
waar A dit deur dwanguitoefening veroorsaak is) as verweer by doodslag gegee behoort te word, sal besluit moet word of dit binne die
raamwerk van reeds erkende beginsels en praktyk gedoen kan word, al sou vereis word dat daardie beginsels op geoorloofde wyse aangepas of
uitgebou moet word. Indien hierdie Hof erkenning aan die verweer gee, moet dit op B erkende beginsels gegrond wees en, sou ek byvoeg, so
omskryf word dat dit by toepassing in die praktyk bruikbare rigting gee, en behoorlike strafregpleging in die hand werk.
By 'n moordaanklagte word dit die beskuldigde ten laste gelê dat hy wederregtelik en opsetlik dood veroorsaak het. Waar die beskuldigde
onskuldig pleit, en geen erkennings doen nie, is dit die plig van die C Staat om iedere bewering buite redelike twyfel te bewys. Waar die
wederregtelikheid van die handeling bewys is, is dit nogtans nie strafbaar tensy skuld (hetsy dolus hetsy culpa ) ook buite redelike twyfel bewys
is nie. Waar dit beweer word dat 'n beskuldigde 'opsetlik' dood veroorsaak het, slaan dit nie bloot op die meganiese doelgerigtheid D waarmee die
dader gehandel het nie, maar op die laakbare gesindheid (dolus ) wat sy doelgerigte handeling aankleef. Word opset in hierdie sin nie buite
redelike twyfel bewys nie, kan die beskuldigde nie aan moord skuldig bevind word nie. Indien dit sou blyk dat hy nogtans dood op nalatige wyse
veroorsaak het, is skuld (culpa ) aanwesig, en word hy aan strafbare manslag skuldig bevind. By gebreke aan bewys van òf opset òf E
nalatigheid is straf uitgesluit, hoewel die handeling deurgaans wederregtelik bly. Waar die beskuldigde die bewering dat hy wederregtelik gehandel
het pertinent in geding stel, bv., met 'n beroep om noodweer teen 'n regskrenker wat sy lewe bedreig of hom sy eiendom met geweld sou
ontneem het, is die geskilpunt betreffende sy gesindheid F nie ter sprake nie, tensy bewys word, by objektiewe beoordeling, dat die
omstandighede nie noodweersoptrede geregverdig het, en dat die handeling dus wederregtelik was. Dan eers ontstaan die vraag of skuld (dolus
of culpa ) bewys is. Indien dit nie bewys is nie, word die beskuldigde nie gestraf nie, omdat skuld ontbreek, al sou die gewraakte handeling
wederregtelik wees.
G Afgesien van wetteregtelike regverdiging (bv., voltrekking van 'n doodvonnis en doodslag in bepaalde omstandighede van 'n voortvlugtige van
die gereg) is dit opvallend dat volgens gemenereg regverdiging by doodslag slegs as verweer geld waar 'n regskrenker die slagoffer is.
By oorweging van enkele gewysdes hierbo reeds genoem (bv., Mahomed e n H Hercules ) blyk dit dat ons regspraak reeds noodtoestand in
bepaalde omstandighede as skulduitsluitingsgrond werking gegee het (ook by 'n moordklagte). In Mahomed se geval is bevind dat die
beskuldigdes se doelgerigte verset teen inhegtenisneming deur die polisie skuldloos was ten opsigte van die ten laste gelegde misdryf en dat
hulle optrede dus nie strafbaar was nie. Hulle optrede het nogtans formeel binne die raamwerk van die wetteregtelike misdaadomskrywing geval.
In Hercules se geval is bevind dat waar opset om te dood in
1972 (3) SA p36
WESSELS AR
sekere omstandighede, hoewel nie geheel en al nie, tog in 'n mate te verskoon is, 'n skuldigbevinding aan strafbare manslag dan 'n bevoegde
bevinding sou kon wees. Na my mening blyk dit dus dat aan 'n minder A laakbare gesindheid skulduitsluitende werking gegee is in dié sin dat
waar 'n persoon onder dwanguitoefening opsetlik optree, dit bevind kan word dat dit nie dolus vir die doeleindes van 'n moordklag is nie, maar
verwant is aan die skuldvorm culpa wat slegs 'n skuldigbevinding aan strafbare manslag regverdig. Die vraag ontstaan nou of omstandighede B
bedink kan word waar die aard en graad van dwang sodanig kan wees dat 'n Hof redelikerwyse sou kon besluit dat, hoewel dit nie inderdaad
onweerstaanbaar was nie, die noodgedwonge keuse om 'n onskuldige persoon te dood, bv., ten einde veel gewigtiger belange te red, die
gesindheid waarmee die dader opgetree het nie as enigsins laakbaar of verwytbaar in morele sin beoordeel kan word nie? Na my mening kan so 'n
sameloop van C omstandighede wel bedink word. Dit sou 'n oorspanning van die skuldbegrip wees om opset, wat nie slegs in 'n mate nie, maar in
al die omstandighede geheel en al te verskoon is vanweë die afwesigheid van 'n laakbare gesindheid, nogtans as skuld vir die doeleindes van
strafregpleging te beskou en 'reg' te laat geskied met 'n D skuldigbevinding van strafbare manslag en 'n straf wat die indruk skep dat die lewe
goedkoop is.
Na aanleiding van die uitspraak in Hercules se geval, blyk dit, na my mening, dat die enkele gevalle wat voor die Howe dien, waar 'n beskuldigde
hom, by 'n aanklag van moord, op noodtoestand as verweer beroep, die vraag, of die verweer kan slaag, daarvan sou afhang, na E noulettende
oorweging, of die opset om te dood in al die betrokke omstandighede slegs in 'n mate, of geheel en al te verskoon is. By oorweging van die
vraag sou opweging van belange wat aangetas is teen belange wat gered is onvermydelik wees. In die geval van doodslag, wat die hoogste
regsbelang van 'n onskuldige persoon aantas, blyk dit dat F slegs soortgelyke regsbelange, wat gered staan te word, daarteen opgeweeg kan
word behalwe moontlik in die geval waar die openbare belang (bv., die veiligheid van die Staat) by die keuse, wat aan die dader in noodtoestand
gestel is, betrek is.
Indien, na oorweging, besluit word dat die opset van die dader slegs in 'n mate te verskoon is, kan hy volgens geldende reg aan strafbare G
manslag skuldig bevind word. Waar besluit word dat die opset van die dader geheel en al te verskoon is d.w.s., dat die gesindheid waarmee hy
in die noodtoestand opgetree het hoegenaamd nie in morele sin as laakbaar aangemerk kan word nie sou hy, weens ontbreking van skuld,
onskuldig bevind word, al sou sy handeling nogtans wederregtelik gewees het.
H Na
© 2018 Jutamy
andmening bestaan
Company daar geen werklike behoefte in ons reg om noodtoestand
(Pty) Ltd. as regverdigingsgrond
Downloaded by 'n aanklagte
: Thu Feb 08 2024 21:17:13 GMT+0200 van moord
(South Africa werking
Standard te
Time)
gee nie. Om sodanige werking daaraan te gee, en die perke van die geldingsgebied te omskryf, sou verwytbaarheid van die handeling
Indien, na oorweging, besluit word dat die opset van die dader slegs in 'n mate te verskoon is, kan hy volgens geldende reg aan strafbare G
manslag skuldig bevind word. Waar besluit word dat die opset van die dader geheel en al te verskoon is d.w.s., dat die gesindheid waarmee hy
in die noodtoestand opgetree het hoegenaamd nie in morele sin as laakbaar aangemerk kan word nie sou hy, weens ontbreking van skuld,
onskuldig bevind word, al sou sy handeling nogtans wederregtelik gewees het.
H Na my mening bestaan daar geen werklike behoefte in ons reg om noodtoestand as regverdigingsgrond by 'n aanklagte van moord werking te
gee nie. Om sodanige werking daaraan te gee, en die perke van die geldingsgebied te omskryf, sou verwytbaarheid van die handeling
ongetwyfeld van oorwegende belang wees. Dit is haas ondenkbaar dat 'n noodtoestandshandeling as geoorloof beskou sou kon word in
omstandighede waar die dader se gesindheid nogtans in 'n mindere of meerdere mate as laakbaar beskou word. Die oorwig van praktiese gerief
dui
1972 (3) SA p37
WESSELS AR
ook op die wenslikheid om noodtoestand se werkingsfeer tot skulduitsluitingsgrond te beperk. By 'n aanklagte van moord (onafgesien of
noodtoestand ter sprake is, al dan nie) is die Verhoorhof meermale die taak gestel om die aard en omvang van skuld te bepaal, ten einde te A
besluit of 'n beskuldigde òf vrygespreek moet word òf aan moord òf aan strafbare manslag skuldig bevind behoort te word. Waar 'n beskuldigde
aan moord skuldig bevind word, oorweeg die Hof die vraag of versagtende omstandighede aanwesig was, ten einde te besluit of 'n straf ander
dan die doodvonnis opgelê kan word. M.a.w., strafhowe is reeds vertroud met B die beginsels wat van toepassing is waar eksterne
omstandighede in verband met die skuldelement gebring staan te word. In Hercules se geval, supra, is reeds besluit dat dwang in verband met
die skuldelement werking het, en dolus uitsluit waar die opset van die dader in 'n mate te verskoon is. Dit blyk, na my mening, ten duidelikste uit
die verslag C dat die jurie in Hercules se geval die beskuldigde se daad, vanweë dwanguitoefening, as minder verwytbaar beoordeel het, en dat
hierdie mindere verwytbaarheid volgens geldende reg 'n beperkte skulduitsluitingswerking het. Na my mening is dit 'n geoorloofde uitbreiding van
die beginsel wat in Hercules se saak deur hierdie Hof van toepassing gebring is, om te aanvaar dat, na noulettende oorweging D van die aard en
omvang van dwang in 'n bepaalde feitekompleks, 'n hof sou kon beoordeel dat in morele sin geen verwyt die dader toegereken kan word nie, en
dat sy opset dus nie slegs in 'n mate nie, maar geheel en al verskoonbaar is, en dat straf dan uitgesluit is omdat skuld ontbreek. Ek kan my
kwalik 'n feitekompleks bedink waar dwang (of noodtoestand in E breër sin) strafuitsluitende werking gegee behoort te word waar die gewraakte
doodslag nogtans, selfs in 'n mate, as moreel verwytbaar beoordeel kan word. By konsekwente toepassing van hierdie benadering, sou 'n geval
van putatiewe noodtoestand ook geen besondere probleme oplewer nie. Indien 'n persoon, te goeie trou en sonder skuld (in die F sin van culpa)
hom 'n toestand van nood voorstel, waarom sou hy aan moord (of strafbare manslag) skuldig bevind en daarna gestraf word? Indien dit bevind
sou word dat daar skuld (culpa ) was, bv., op grond daarvan dat, ondanks sy bona fide subjektiewe voorstelling van 'n noodtoestand, dit
nogtans by objektiewe beoordeling blyk dat hy G redelikerwyse die 'noodtoestand' die hoof kon gebied het deur ontwykende optrede (bv., deur
te vlug), sou 'n skuldigbevinding aan strafbare manslag geregverdig wees.
Na my mening behoort die voorbehoue regsvrae soos volg beantwoord te word:
H 1. Volgens geldende reg dien dwang nie as regverdigingsgrond by doodslag van 'n onskuldige persoon nie.
2. Die vraag of die feitebevindings in die onderhawige geval beskuldigde nr. 2 se deelneming aan die moord van oorledene geregverdig het, val
dus weg.
3. Die antwoord op die vraag of dwang volgens geldende reg ooit as strafuitsluitingsgrond kan dien sou daarvan afhang,
1972 (3) SA p38
WESSELS AR
(a) of die dwang van so 'n aard en omvang was dat die opset van dader in die omstandighede vanweë die afwesigheid van 'n laakbare
gesindheid, geheel en al te verskoon is, in welke geval hy nòg aan moord nòg aan strafbare manslag skuldig sou wees.
A (b) of die dwang van so 'n aard en omvang was dat die dader, in die omstandighede, in 'n mate, maar nie geheel en al nie, te
verskoon is, in welke geval hy aan strafbare manslag skuldig sou wees.

S V GOLIATH 1972 (3) SA 1 (A)

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

S V GOLIATH 1972 (3) SA 1 (A)

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Source:

S v GOLIATH 1972 (3) SA 1 (A)

Citation 1972 (3) SA 1 (A)

Heard September 24, 1971

Judgment March 20, 1972

Annotations Link to Case Annotations

1972 (3) SA p10

1972 (3) SA p11

1972 (3) SA p12

1972 (3) SA p13

Op bl. 837 word die volgende mening uitgespreek:

Hy het ook op bl. 832 gesê:

1972 (3) SA p14

1972 (3) SA p14

Matthaeus, in sy Verhandeling over de Misdaden, Inleiding 1,3,

1972 (3) SA p15

Wat 'duress' of 'compulsion' betref, sê die skrywers op bl. 144:

Op bl. 287 verklaar hy:

1972 (3) SA p16

1972 (3) SA p17

En later, met verwysing na sekere gewysdes, verklaar die skrywer:

Onder die hoof 'Necessity and Homicide' verklaar die skrywer:

1972 (3) SA p18

Die voetnota lees verder: F

1972 (3) SA p19

In 'n voetnota meld die skrywers: O 2 comments, p. 8:

In die kommentaar op art. 139 word o.a. op bl. 399 gesê:

1972 (3) SA p20

1972 (3) SA p21

Die Nederlandse Strafkode bv. bevat die volgende art. 40:

1972 (3) SA p22

1972 (3) SA p23

Op bl. 154 word vermeld:

Sy voeg egter daaraan toe:

1972 (3) SA p24

1972 (3) SA p25

1972 (3) SA p26

1972 (3) SA p27

1972 (3) SA p28

D Wat dit betref lui die uitspraak soos volg:

1972 (3) SA p29

1972 (3) SA p30

WESSELS, R.P., stel dit, voorts, soos volg op bl. 229:

1972 (3) SA p31

1972 (3) SA p32

1972 (3) SA p33

1972 (3) SA p34

1972 (3) SA p35

1972 (3) SA p36

1972 (3) SA p37

1972 (3) SA p38

You might also like