Konstrukcje betonowe sem.

V – materiały pomocnicze
dr hab. inż. Jerzy Bobiński, PG WILiŚ KKI, 2023
Beton

1 Własności betonu
1.1 Własności
ˆ Jednoosiowe rozciąganie

ˆ Jednoosiowe ściskanie

ˆ Stan dwuosiowy i trójosiowy

σc σc /fc

70 fck = 67 MPa
σc /fc
−1.2 −1.0 −0.8 −0.6 −0.4 −0.2
60 fck = 55 MPa
−0.2
50 fck = 48 MPa
−0.4
fck = 39 MPa
40 fc = 19.1 MPa
fc = 31.1 MPa −0.6
30 fck = 27 MPa fc = 59.4 MPa
−0.8
20 fck = 15 MPa
−1
10

ε [h] −1.2
2 4 6 8 10 12

1.2 Podstawowe własności mechaniczne betonu

ˆ Wytrzymałość na ściskanie

ˆ Wytrzymałość na rozciąganie

ˆ Moduł sprężystości

ˆ Współczynnik odkształcalności poprzecznej

ˆ Współczynnik odkształcalności termicznej

ˆ Właściwości reologiczne (skurcz i pełzanie)

1.3 Badanie wytrzymałości na ściskanie

ˆ Kostki 100 × 100, 150 × 150, 200 × 200 [mm]

ˆ Walce 150 × 300

fck,ϕ150/300 = 0,80fck,cube,150

1
1.4 Badanie wytrzymałości na rozciąganie
ˆ Metoda bezpośrednia

ˆ Wytrzymałość na rozciąganie przy zginaniu

ˆ Wytrzymałość na rozciąganie przy rozłupywaniu

fck,dir < fck,sp < fck,fl

1.5 Wytrzymałość betonu w ujęciu statystycznym

Rozkład normalny (µ ≡ fcm ):
−(x − µ)2
 
1
p(x) = √ exp
σ 2π 2σ 2
gęstość prawdopodobieństwa

1.64σ1 µ1 , σ1
µ2 , σ2
µ3 , σ3
liczba próbek n

1.64σ2
σ1 < σ2 < σ3
1.64σ3

Pole 5% Pole 5%

fck fcm fck fcm,1 fcm,2 fcm,3

wytrzymałość na ściskanie wytrzymałość na ściskanie

1.6 Wytrzymałość charakterystyczna na ściskanie

Wytrzymałość charakterystyczna betonu na ściskanie fck stanowi 5% kwantyl rozkładu statystycznego
wytrzymałości betonu w stanie jednoosiowego ściskania, określonej na walcach 150/300 po 28 dniach.

1.7 Klasa wytrzymałości betonu na ściskanie

Oznaczenie: C fck,ϕ150/300 / fck,cube,150 np. C30/37

1.8 Parametry wytrzymałościowe betonu – symbole

ˆ Wytrzymałość charakterystyczna na ściskanie fck

ˆ Wytrzymałość gwarantowana fck,cube

ˆ Wytrzymałość średnia na ściskanie fcm

ˆ Wytrzymałość średnia na rozciąganie fctm

ˆ Wytrzymałość średnia na rozciąganie (kwantyl 5%) fctk,0,05

ˆ Wytrzymałość średnia na rozciąganie (kwantyl 95%) fctk,0,95

2
1.9 Wytrzymałość obliczeniowa betonu na ściskanie fcd
αcc fck
fcd =
γC
αcc – współczynnik uwzględniający wpływ obciążenia długotrwałego oraz niekorzystny efekt spo-
sobu przyłożenia obciążenia na obliczeniową wytrzymałość betonu na ściskanie
Dopuszczalny przedział αcc = 0,8 ÷ 1,0; Wartość zalecana αcc = 1,0
γC – częściowy współczynnik bezpieczeństwa (współczynnik częściowy)

1.10 Wytrzymałość obliczeniowa na rozciąganie fctd

αct fctk,0,05
fctd =
γC
αct – współczynnik uwzględniający wpływ obciążenia długotrwałego oraz niekorzystny efekt sposo-
bu przyłożenia obciążenia na obliczeniową wytrzymałość betonu na rozciąganie
Wartość zalecana αct = 1,0
γC – częściowy współczynnik bezpieczeństwa (współczynnik częściowy)

1.11 Współczynniki częściowe

ˆ Współczynniki częściowe w stanach granicznych nośności
Sytuacje stal stal
beton γC
obliczeniowe zbrojeniowa γS sprężająca γS
Trwała
1,5 1,15 1,15
i przejściowa
Wyjątkowa 1,2 1,0 1,0

ˆ Załącznik krajowy: γC = 1,5 ⇒ 1,4 (beton)

ˆ Stany graniczne użytkowalności: wartość zalecana 1,0.

2 Zależność naprężenie – odkształcenie

2.1 Parametry „odkształceniowe” betonu – symbole
ˆ Moduł sprężystości Ecm (sieczny)
ˆ Odkształcenie betonu przy ściskaniu wywołane naprężeniem maksymalnym fc εc1 , εc2 , εc3
ˆ Odkształcenie graniczne betonu przy ściskaniu εcu1 , εcu2 , εcu3

2.2 Zestawienie zależności σ – ε

Analiza
Projektowanie przekrojów
konstrukcji
Zależność Parabola Zależność
„schematyczna” – prostokąt bilinearna
σc σc σc
fcm fck fck

fcd fcd

0.4fcm Ecm = tg α
α
εc εc εc
εc1 εcu1 εc2 εcu2 εc3 εcu3

3
2.3 Zależność σ – ε dla różnych klas betonu
σc [MPa] σc [MPa]
70 70

60 C90 60 C90
C80 C80
50 50
C70 C70
40 C60 40 C60
C55 C55
C50 C50
30 30
C35 C35
20 20
C20 C20
10 10

0 0
0 0.5 1.0 1.5 2.0 2.5 3.0 3.5 4.0 0 0.5 1.0 1.5 2.0 2.5 3.0 3.5 4.0
εc [h] εc [h]

Wyższa wytrzymałość betonu ⇒ bardziej kruche zachowanie

2.4 Prostokątny rozkład naprężeń w ściskaniu – schemat

εc = εcu3 ηfcd
Fc
Ac x xeff = λx

As Fs
εs
d – wysokość użyteczna przekroju εs – odkształcenie w stali zbrojeniowej
x – wysokość strefy ściskanej Fc – siła wypadkowa w betonie (ściskanie)
As – pole przekroju zbrojenia Fs – siła wypadkowa w zbrojeniu
2.5 Beton skrępowany
Ograniczenie odkształceń poprzecznych betonu

σc
σ1 = fck,c
fck,c

fck – beton nieskrępowany

fcd,c

σ2 σ3 = σ2

ε
εcu2 εc2,c εcu2,c

2.6 Pozostałe parametry

ˆ Współczynnik Poissona νc = 0,2

ˆ Współczynnik liniowej rozszerzalności termicznej αt = 10−5 1/◦ C.

4
3 Zmienność parametrów betonu w czasie
3.1 Wytrzymałość na ściskanie

fcm (t) = βcc (t) · fcm

Tempo narastania wytrzymałości w funkcji czasu:

" r !#
28
βcc (t) = exp s 1−
t

t – czas betonu (w dniach)

fcm – średnia wytrzymałość betonu na ściskanie po 28 dniach
s – współczynnik zależny od rodzaju cementu
– s = 0,20 – szybko twardniejące (R – rapid)
– s = 0,25 – normalnie twardniejące (N – normal)
– s = 0,38 – wolnotwardniejące (S – slow)

3.2 Wytrzymałość na rozciąganie betonu

α
fctm (t) = (βcc (t)) · fctm

α – wykładnik:
dla t < 28

1
α=
2/3 dla t ≥ 28

3.3 Moduł sprężystości betonu

 0,3
fcm (t)
Ecm (t) = · Ecm
fcm

4 Trwałość betonu
Trwała konstrukcja powinna przez cały projektowy okres użytkowania spełniać wymagania ze względu
na użytkowalność, nośność i stateczność, bez istotnego obniżenia przydatności lub nadmiernych, nie-
przewidzianych kosztów utrzymania.

4.1 Klasa ekspozycji

Klasa ekspozycji – warunki środowiska, w których znajduje się beton.
Warunki środowiskowe:
1. Brak zagrożenia korozją i agresją chemiczną (X0)
2. Korozja spodowowana karbonatyzacją (XC1 – XC4)
3. Korozja spowodowana chlorkami (XD1 – XD3)
4. Korozja spowodowana chlorkami z wody morskiej (XS1 – XS3)
5. Agresywane oddziaływanie zamrażania/rozmrażania (XF1 – XF4)
6. Agresja chemiczna (XA1 – XA3)

5
4.2 Wskazana klasa wytrzymałości
Klasy ekspozycji

Korozja
Korozja wywołana Korozja wywołana Korozja wywołana
karbonatyzacją chlorkami chlorkami z wody morskiej
XC1 XC2 XC3 XC4 XD1 XD2 XD3 XS1 XS2 XS3
Wskazana klasa
C20/25 C25/30 C30/37 C30/37 C35/45 C30/37 C35/45
betonu
Uszkodzenia betonu
Nie ma
Zagrożenie zamrażaniem/rozmrażaniem Zagrożenie chemiczne
ryzyka
X0 XF1 XF2 XF3 XA1 XA2 XA3
Wskazana klasa
C12/15 C30/37 C25/30 C30/37 C30/37 C35/45
betonu

5 Skurcz betonu
5.1 Skurcz w betonach o różnej wytrzymałości
beton skurcz
normalny całkowity
skurcz od skurcz od
wysychania początku
wysychania
wiek betonu
początek skurcz autogeniczny
wysychania

beton o skurcz
wysokiej całkowity
skurcz od skurcz od
wytrzymałości wysychania początku
wysychania

wiek betonu
początek skurcz autogeniczny
wysychania

5.2 Skurcz całkowity

Całkowite odkształcenie skurczowe εcs :

εcs = εcd + εca

εcd – odkształcenie skurczowe na skutek wysychania

εca – samoczynne (autogeniczne) odkształcenie skurczowe

5.3 Czynniki
Czynniki wpływające na odkształcenia skurczowe (obliczanie):

ˆ wytrzymałość,

ˆ rodzaj cementu,

ˆ względna wilgotność środowiska RH

ˆ miarodajny wymiar elementu

Oraz:

6
 ˆ konsystencja, ilość cementu, wskaźnik w /c, duża zawartość pyłów: (tłuczeń i gruz), wysoki punkt
piaskowy, ilość zaczynu (betony ciekłe i wodniste)
ˆ pielęgnacja betonu (okres 7/21 dni, ochrona przed wysychaniem: polewanie wodą, osłona przed
intensywnym nasłonecznieniem)

5.4 Ewolucja w czasie

0.12

Skurcz od wysychania εcs [h]

0.40
Skurcz autogeniczny εca [h]

0.10

0.08 0.30

0.06 fck = 20 MPa fck = 20 MPa

0.20
fck = 40 MPa fck = 40 MPa
0.04 fck = 60 MPa fck = 60 MPa
0.10
0.02

100 200 300 100 200 300

Czas t [dni] Czas t [dni]

5.5 Wpływ parametrów

0.60

0.40 εcs εcs

Skurcz [h]

Skurcz [h]

0.40
εcd
εca
0.20
0.20
εca εcd

200 400 600 20 40 60 80 100

Wymiar h0 [mm] Wytrzymałość fck [MPa]

0.60
0.60 εcs
εcs εcd
εcd
Skurcz [h]

0.40
Skurcz [h]

0.40

0.20
0.20
εca
εca

40 60 80 100 S N R
Wilgotność RH [%] Cement

5.6 Konsekwencje skurczu

ˆ Dążenie do „skrócenia” betonu
ˆ Naprężenia wstępne w elementach żelbetowych (pręt żelbetowy): w zbrojeniu – ściskające, w
betonie – rozciągające; (naprężenia sumują się z naprężeniami wywołanymi obciążeniami)
ˆ Elementy słabo zbrojone: duże ściskające naprężenia wstępne oraz nieznaczne naprężenia rozcią-
gające w betonie (dzięki przyczepności)
ˆ Elementy silne zbrojone: możliwość wystąpienia rys skurczowych w prostopadłych przekrojach
poprzecznych
ˆ Naprężenia w strefie ściskanej: spadek w betonie i wzrost w stali
ˆ Naprężenia w strefie rozciąganej: wzrost w betonie i spadek w stali
ˆ Straty sił sprężenia w elementach sprężonych (od 12 – 25% – razem z pełzaniem)

7
5.7 Uwzględnianie skurczu (i pełzania)
ˆ Wpływ skurczu i pełzania na stany granicznych nośności należy uwzględniać tylko wtedy, gdy
jest on istotny, np. przy sprawdzaniu stanu granicznego stateczności elementów, dla których
efekty drugiego rzędu mają istotne znaczenie. W innych przypadkach wpływ ten nie wymaga
uwzględnienia, pod warunkiem że ciągliwość elementów i zdolność do obrotu jest wystarczająca.

ˆ W globalnej analizie konstrukcji budynków można pominąć wpływ temperatury i skurczu pod
warunkiem, że w celu dostosowania konstrukcji do wywołanych nimi odkształceń przewidziano
dylatacje rozmieszczone nie rzadziej niż djoint .

6 Pełzanie betonu
6.1 Przebieg skurczu i pełzania w czasie
σ
σ0

t
t0 t1

εe
εe
εce
εcr
εcp
εpl
εpl
εcs εcs
t

6.2 Modele reologiczne

σ ε

1 1

t t
t0 t0
ε σ

Sprężyna

1/E E

t t
ε σ

Tłumik
1
η

t t

8
 ε σ

Maxwell 1
η E

1/E
t t
ε σ

Kelvin –
Voight
1/E

t t
ε σ

Standard E1
1 1
+
E1 E2
−1
1/E1 E1−1 + E2−1
t t

6.3 Zależności normowe

σc < 0,45fck (t0 ) → pełzanie liniowe
σc ≥ 0,45fck (t0 ) → pełzanie nieliniowe

Algorytm wyznaczania
t0 [dni]
1

5 1

4
10

20

30
5 3
2
50

100
7 6 5 4 3 2 1 0 100 300 500 700 900 1100 1300 1500
φ (∞, t0 ) h0 [mm]

Uwagi:
1. punkt przecięcia linii 4 i 5 może leżeć także ponad punktem 1
2. dla t0 > 100 można przyjąć t0 = 100 (i stosować linię styczną)

9
6.4 Współczynnik pełzania – ewolucja w czasie

2.5

Współczynnik pełzania ϕ
2.0

1.5

1.0
fck = 20 MPa
fck = 40 MPa
0.5
fck = 60 MPa

50 100 150 200 250 300 350

Czas t [dni]
6.5 Współczynnik pełzania – wpływ parametrów
6 4
Współczynnik ϕ0

Współczynnik ϕ0

5
3
4
3 2
2
1
1

20 40 60 80 100 200 400 600

Wytrzymałość fcm [MPa] Wysokość h0 [mm]

4 4
Współczynnik ϕ0

Współczynnik ϕ0

3 3

2 2

1 1

40 60 80 100 5 10 15 20 25 30
Wilgotność RH [%] Czas obciążenia t0 [dni]

4 4
Współczynnik ϕ0

Współczynnik ϕ0

3 3

2 2

1 1

20 40 60 80 S N R
Temperatura T [◦ C ] Cement
6.6 Konsekwencje pełzania
ˆ Spadek modułu sprężystości betonu:
Ecm
Ec,eff =
1 + ϕ (t, t0 )
ˆ spadek naprężeń ściskających w betonie w strefie ściskanej przy jednoczesnym wzroście naprężeń

10
 w stali
ˆ Wzrost ugięć w elementach zginanych
ˆ Wzrost efektów II rzędu w elementach ściskanych ⇒ spadek nośności słupów;
ˆ Spadek siły sprężającej w elementach sprężonych

6.7 Współczynnik pełzania – zestawienie

ϕnl (t, t0 ) = ϕ (t, t0 ) exp [1,5 (kσ − 0,45)]

z }| {
ϕnl (t, t0 ) = βc (t, t0 ) ϕ0 exp [1,5 (kσ − 0,45)]
z }| {
ϕnl (t, t0 ) = βc (t, t0 ) ϕRH β (fcm )β (t0 ) exp [1,5 (kσ − 0,45)]

βc (t, t0 , βH (RH, h0 , fcm )) ϕRH (RH, h0 , fcm ) kσ (σc , fck (t0 ))

t0 – wiek betonu w chwili obciążenia,
σc – naprężenie ściskające w chwili obciążenia,
RH – wilgotność względna środowiska,
h0 – miarodajny wymiar elementu,
fcm – wytrzymałość betonu na ściskanie.

6.8 Skurcz i pełzanie – czynniki – podsumowanie

Czynnik Skurcz Pełzanie
Wytrzymałość fcm Spadek Spadek
Wymiar h0 Spadek Spadek
Wilgotność RH Spadek Spadek
Wiek w chwili obc. t0 — Spadek
Rodzaj cementu Wzrost Spadek
Temperatura (przed) — Spadek
Poziom obciążenia — Wzrost
Kruszywo (E , zawartość) Spadek Spadek
Wskaźnik w /c (stały cement) Wzrost Wzrost
Zawartość cementu Wzrost Spadek
Temperatura (podczas) Wzrost Wzrost
Literatura
1. M. Knauff. Obliczanie konstrukcji żelbetowych według Eurokodu 2, PWN 2018 [Rozdział 2, 5-53].
2. Budownictwo ogólne. Tom 1: materiały i wyroby budowlane. Arkady, 2006 [Rozdział 6: Beton
zwykły, wysokowartościowy i specjalny (J. Piasta, W. Piasta), 331-378].
3. Z. Jamroży. Beton i jego technologie. PWN, 2015 [153-166, 259-300].
4. A. M. Neville. Właściwości betonu. Polski Cement, 2000 [297-325,427-494, 609-643, 672-678].
5. H. Rüsch, D. Jungwirth. Skurcz i pełzanie w konstrukcjach betonowych. Arkady, 1979.
6. J. Pędziwiatr. Krótkie wykłady z konstrukcji żelbetowych, tom 1, DWE, 2021 [Rozdziały 1 i 2].
7. J. Pędziwiatr. Krótkie wykłady z konstrukcji żelbetowych, tom 2, DWE, 2022 [Rozdział 4].

11