TC RUWBOUW
Dankzij de ontwikkeling van
ultrahogesterktebeton (UHSB)
bereikt de betontechnologie
een nieuw hoogtepunt. De
uitzonderlijke mechanische karakteris-
tieken van dit materiaal openen immers
tal van perspectieven en maken er een
waardig alternatief van voor hout en
staal in specifieke toepassingen.
? N. Cauberg, ir., technologisch advi-
seur (1), adjunct-laboratoriumhoofd,
laboratorium ‘Structuren’, WTCB
J. Piérard, ir., technologisch adviseur (2),
adjunct-laboratoriumhoofd, laboratorium
‘Betontechnologie’, WTCB
B. Parmentier, ir., afdelingshoofd, afde-
ling ‘Structuren’, WTCB
J. Wastiels, prof. dr. ir., vakgroep MEMC,
VUB
Doordat ultrahogesterkte­beton gekenmerkt
wordt door een zeer hoge druksterkte, een ver-
beterde buigtreksterkte, een lage porositeit en
W/C-factor en een uitzonderlijke duurzaamheid,
vormt het een interessante onderzoeksmaterie.
Om een beter inzicht te krijgen in deze technolo-
gie, wordt er binnen het WTCB een onderzoek
uitgevoerd in samenwerking met de VUB.
1 UHSB : algemene principes
De verbeterde eigenschappen van UHSB
komen tot stand dankzij een doorgedreven
beheersing van de betontechnologie, wat ge-
paard gaat met het gebruik van aangepaste
granulaten, vulstoffen, microvulstoffen en een
grote cementhoeveelheid. De goede verwerk-
baarheid bij een water-/cementfactor lager dan
0,25 wordt op haar beurt verzekerd door de
toevoeging van superplastificeerders.
Zoals zijn naam reeds doet vermoeden, wordt
er bij een ultrahogesterktebeton in eerste in­
stantie gestreefd naar een verbetering van de
mechanische karakteristieken, met het oog op
de vervaardiging van een beton met een druk­
sterkte gaande van 150 tot 500 N/mm². Hiertoe
werden er in het verleden al verschillen­de on-
derzoeken gevoerd, die onder meer ge­leid heb-
ben tot de ontwikkeling van ‘poeder­reactief be-
ton’ of ‘reactive powder concrete’ (RPC), dat
men, gezien zijn samenstelling en maximale
korrelgrootte, kan beschouwen als een mor-
tel. Dit concept werd in de ja­ren ’90 vooral in
Frankrijk en Canada verder ontwikkeld [4,12].
Bij dit proces stonden de volgende principes
(1) Technologische Dienstverlening ‘Prestatiegerichte betonsoorten’, gesubsidieerd door het IWT (Instituut voor de aanmoediging van Innovatie door Weten-
schap en Technologie in Vlaanderen).
(2) Technologische Dienstverlening ‘Mise en œuvre des bétons spéciaux’, gesubsidieerd door de SPW (Service public de Wallonie).
Gepubliceerd in november 2009
Ultrahogesterktebeton,
een nieuwe stap in de betontechnologie
Afb. 1 Doorsnede van een C30/37 (links) en een UHSB (rechts). Men merkt dui-
delijke verschillen op in de granulaatgrootte, de staalvezels, de pastahoeveel-
heid en de kleur (door de silica fume).
centraal (zie afbeelding 1) :
• de verbetering van de homogeniteit door het
weglaten van de grove granulaten en het ge­
bruik van fijn zand met een maximale kor­
relgrootte van 500 μm
• de verbetering van de pakkingsdichtheid
door de optimalisering van het korrelmeng-
sel. De korrels kunnen opgebouwd zijn uit
fijn kwartszand, cement, gemalen kwarts en
microvulstoffen (doorgaans silica fume)
• de vermindering van de waterhoeveelheid
dankzij het gebruik van grote hoeveelheden
superplastificeerder van de derde generatie.
De toepassing van deze drie principes levert
een matrix met zeer hoge mechanische pres­
taties en een opmerkelijke duurzaamheid op,
waarvan de ductiliteit echter geen verbeterin­
gen vertoont ten opzichte van een traditioneel
beton (zuiver fragiel gedrag). De vereiste duc­
tiliteit kan bekomen worden door de toevoe­
ging van metalen microvezels, hetgeen tegelij­
kertijd zorgt voor een betere treksterkte.
2 Het WTCB-onderzoek in sa-
menwerking met de VUB
2.1 Proefopstelling
De opzet en de eerste bevindingen van dit on-
derzoek kwamen reeds uitgebreid aan bod in
katern nr. 5 van de WTCB-Dossiers 4/2006.
WTCB-Dossiers – Nr. 4/2008 – Katern nr. 11 – pagina 1
Uit de zoektocht naar de ideale UHSB-samen-
stelling en het gedrag ervan op jonge leeftijd
bleek al snel dat men hiervoor kon steunen op
eenvoudige productiemethoden. Zo volstond
een krachtige, maar verder normale mengin-
stallatie voor de UHSB-bereiding.
Tijdens dit onderzoek werden twee theoreti-
sche mengselontwerpmethoden beschouwd,
die uitmondden in twee verschillende betonsa-
menstellingen. Bij de eerste benadering werd
voortgebouwd op de modellen voor hogesterk-
tebeton, terwijl voor de tweede benadering
gesteund werd op de aanbevelingen voor poe-
derreactieve betonsoorten. Men hanteerde een
maximale korreldiameter Dmax van respectieve-
lijk 8 en 3 mm, in tegenstelling tot de 500 µm
voor een poederreactief beton. De klassieke
kalksteen- of riviergranulaten werden voor het
onderzoek vervangen door gebroken porfier- en
basaltgranulaten met een hogere druksterkte.
Deze aanpak resulteerde in twee types referen-
tiesamenstellingen (zie tabel 1, p. 3) :
• type 1 : beton met een beperkt poederge-
halte (cement, vulstoffen en microvulstof-
fen) van ongeveer 500 kg/m³, een Dmax
van 8 mm, een druksterkte tussen 125 en
150 N/mm² en een maximale pakkingsdicht-
heid (zie kader A, p. 2)
• type 2 : beton met een hoog poedergehalte
tot 900 kg/m³, een Dmax van 3 mm en een
druksterkte tussen 150 en 200 N/mm².
(vervolg van de tekst op p. 3)
TC RUWBOIW

A
De pakkingsdichtheid van een beton

De pakkingsdichtheid van een beton – of beter gezegd van zijn granulaire skelet – kwantificeert het volume van het materiaal ten opzichte
van het totale volume. Deze waarde vormt met andere woorden een maat voor de porositeit of voor het totale aantal luchtholtes in een
granulaatmengsel.

100 % Lucht Afb. 2 De pakkingsdichtheid als

maat voor de porositeit van een
Ab granulaatmengsel.
so
luu
tv
olu
me
gra n
ula
ten

0%

De pakkingsdichtheid kan berekend worden volgens één van de vele pakkingsmodellen. Tijdens het WTCB-onderzoek in samenwerking
met de VUB werd onder meer het modèle d’empilement compressible van de Larrard gebruikt (model van samendrukbare stapeling) [6, 5].
Met de formules uit dit model kan men de pakkingsdichtheid van een granulaatmengsel berekenen afhankelijk van de karakteristieken van
de afzonderlijke granulaatfracties.

Het model steunt op drie aspecten :

• een empirische controle van de pakkingsdichtheid van één granulaatfractie
• een verdichtingscoëfficiënt die afhangt van de verdichting van het granulaatmengsel
• een karakterisering van elke granulaatfractie door een verzameling van bollen met één enkele diameter. Zo zou een grindfractie van 4/6
gereduceerd kunnen worden tot deeltjes met een diameter van 5 mm.

A Binair systeem

Afbeelding 3 illustreert het resultaat van een theoretische pakkingsberekening voor een binair systeem. In het geval van beton vertrekt men
van twee granulaatfracties die voor de berekening vereenvoudigd worden tot twee verzamelingen van bollen met diameters van bijvoor-
beeld 20 mm (d1) en 5 mm (d2).Vervolgens berekent men de maximale pakkingsdichtheid voor elk granulaatmengsel bij een welbepaalde
mengverhouding van d1 en d2.

Afbeelding 4 illustreert op haar beurt hoe de maximale pakkingsdichtheid stijgt naarmate de verhouding d2/d1 toeneemt.

Afb. 3 Andere mengverhoudingen resulteren

in verschillende pakkingsdichtheden [3].
Pakkingsdichtheid

0%
Gehalte kleine korrels 100 %

(vervolg kader op p. 3)

WTCB-Dossiers – Nr. 4/2008 – Katern nr. 11 – pagina 2 Gepubliceerd in november 2009

TC RUWBOUW

A De pakkingsdichtheid van een beton (vervolg)

0,75 Afb. 4 De verhouding van de granu-

d2/d1 = 0,001
laatafmetingen beïnvloedt de pak-
d2/d1 = 0,100 kingsdichtheid sterk.
d2/d1 = 0,200
0,70 d2/d1 = 0,500
d2/d1 = 0,700
Pakkingsdichtheid

0,65

0,60

0,55
0% 100 %
Gehalte kleine korrels

B Systeem met meerdere componenten

Bij de berekening van de pakkingsdichtheid voor meerdere granulaatfracties, vertrekt men uiteraard van een zeer theoretische en bovendien
sterk vereenvoudigde situatie. Ondanks deze beperkingen kan een dergelijke berekening toch een grote hulp blijken bij de optimalisatie van
het granulaire skelet en bijgevolg ook bij de keuze van de grondstoffen. Laboratoriumproeven toonden bovendien de goede correlatie aan
tussen deze vereenvoudigde theoretische berekeningen en de metingen in de praktijk.

Een aantal van de UHSB-mengsels werd ook Tabel 1 Bij het onderzoek gehanteerde referentiesamenstellingen.
aangevuld met stalen microvezels met een Component Type 1 Type 2
lengte van 6 mm. Voor sommige proeven
werden zelfs vezels van 30 mm lang gebruikt. CEM I 42,5 R HSR LA (C) 400 kg/m³ 772 kg/m³
Deze microvezels hebben een diameter van Kwartszand 0/1 625 kg/m³ 336 kg/m³
respectievelijk 0,16 mm en 0,38 mm en een Porfier 1/3 – 800 kg/m³
(draad)treksterkte van respectievelijk meer
dan 2000 N/mm² en meer dan 2300 N/mm². Basalt 1/3 738 kg/m³ –
Basalt 5/8 558 kg/m³ –
De hiervoor vermelde eigenschappen werden Silica fume (SF) 81 kg/m³ 154 kg/m³
bekomen zonder warmtebehandeling. Dankzij
Water (W) 118 kg/m³ 172 kg/m³
een aangepaste nabehandeling met warmte,
stoom en/of druk kan men de mechanische Vezels 6 mm – 2 volume-%
karakteristieken nog verder verhogen. Zo kan Superplastificeerder (S) 10 kg/m³ 14 kg/m³
een mengsel van type 2 waaraan veel cement
W/P (met P = C + SF) (SP niet inbegrepen) 0,25 0,19
en silica fume toegevoegd werd gemakkelijk
een druksterkte van meer dan 200 N/mm² be- W/C (SP niet inbegrepen) 0,30 0,22
halen. Een dergelijke nabehandeling zorgt te- SF/C 20 % 20 %
vens voor een minder poreuze matrix en een
SP/P 1,9 % 1,5 %
grotere maatvastheid (er zal achteraf immers
nagenoeg geen krimp meer optreden). Druksterkte (fcm,cub, 28d) 135 N/mm² 175 N/mm²

2.2 Karakteristieken
UHSB-mengsels
van de beproefde
B Drogingskrimp
2.2.1 Krimpgedrag
Zoals bij vele andere hoogperformante be-
tonsoorten, dient men ook bij UHSB bij-
zondere aandacht te besteden aan het krimp-
gedrag. Zijn hoge poedergehalte, erg lage
water-/cementfactor en gebrek aan grove gra-
nulaten kunnen immers aanleiding geven tot
hoogoplopende totale-krimpwaarden. Boven-
dien verandert bij een UHSB – zoals ook het
geval is bij andere soorten hogesterktebeton –
en autogene krimp :
een korte definitie
Drogingskrimp : het gaat hier om de krimp die optreedt tengevolge van de uitdroging
van de betonmassa. De verdamping van het aanmaakwater uit de betonmassa creëert
immers bijkomende capillaire spanningen in het beton.
Autogene krimp : het betreft hier een vervorming die kan toegeschreven worden
aan het feit dat het volume van de hydratatieproducten kleiner is dan het volume van
de aanwezige reactieproducten (cement en water). Tijdens het hydratatieproces ont-
trekt het cement bovendien steeds meer water aan de gevormde poriën, met alsmaar
grotere capillaire spanningen tot gevolg. Een hoger cementgehalte en vooral een lagere
water-/cementverhouding versterken dit effect. Vermits deze krimp ook optreedt zonder
vochtuitwisseling met de omgeving, kan een goede nabehandeling soms niet volstaan.

Gepubliceerd in november 2009 WTCB-Dossiers – Nr. 4/2008 – Katern nr. 11 – pagina 3

TC RUWBOIW

Leeftijd van het beton [dagen] 1

0 14 28 42 56 70 84 98 112 126 140 154 168 182 196 210
2
0
Type 1 (500 kg/m³ poeder)
-100 Type 2 met krimpreducerende hulpstof
Type 2 met 2 volumepercent microvezels
-200 van 6 mm
Type 2 (1000 kg/m³ poeder)
Totale vervorming [µm/m]

-300
3
-400
Bereik van de krimp- 5
-500 waarden voor traditio­-
nele betonsoorten
4

-600

1. Rekstrookje
-700
2. Afgesloten bovenoppervlak
3. Temperatuursensor
-800 4. Betonnen ringvormig proefstuk
5. Stalen binnenring
-900

Afb. 5 Resultaten van de krimpmetingen op prisma’s voor vier soorten Afb. 6 Ringtest ter bepaling van de
UHSB. scheurvorming bij verhinderde krimp.

het evenwicht tussen de drogingskrimp en de
autogene krimp (zie kader B).
Tijdens dit onderzoek ging de aandacht voor-
namelijk uit naar het krimpgedrag van de
mengsels met een hoog poedergehalte (meng-
sels van type 2, zie tabel 1, p. 3) en naar de
invloed van krimpreducerende hulpstoffen en
toegevoegde stalen microvezels van 6 mm.
Afbeelding 5 geeft de resultaten weer van de
krimpmetingen op prisma’s van 7 x 7 x 28
cm, bij een temperatuur van 20 °C en een re-
latieve vochtigheid van 65 %. Hoewel deze
krimpwaarden duidelijk hoger liggen dan bij
traditionele betonsoorten, zijn ze toch lager
dan men zou verwachten gezien de hoge poe-
dervolumes. Zo vertoonde het referentiemeng-
sel van type 2 na zes maanden een krimp van
800 µm/m, terwijl een traditioneel beton op
datzelfde moment krimpwaarden van onge-
veer 300 tot 600 µm/m zou opleveren. Voor
het mengsel van type 1 (Dmax 8 mm, 500 kg/m³
poeder) lagen de opgetekende krimpwaarden
nog lager dan bij type 2.
kwantificeert voornamelijk het risico op
scheurvorming bij verhinderde krimp. Dit ri-
sico treedt veelvuldig op bij uitvoeringen in
situ en kan onder meer geëvalueerd worden
met de ringtest die uitgevoerd wordt volgens
de norm ASTM C 1581. Hierbij wordt de ver-
vorming van een ringvormig betonnen proef-
stuk verhinderd door een stalen binnenring
(zie afbeelding 6).
Uit de proefresultaten blijkt dat vezelversterkte
betonmengsels, in tegenstelling tot mengsels
zonder vezels en ondanks hun hoge krimp-
waarden, geen vroegtijdige scheurvorming
vertonen tengevolge van verhinderde krimp.
2.2.2 Mechanische karakteristieken
UHSB heeft doorgaans een druksterkte van
160
140
125 tot 200 N/mm². Met een aangepaste na-
behandeling kan men hogere druksterktes be-
reiken. De elasticiteitsmodulus van een UHSB
kan oplopen tot 45 GPa en meer.
Het buiggedrag werd geëvalueerd met vier-
puntsbuigproeven volgens de norm NBN
B 15-238 (zie afbeelding 7). Hieruit bleek
dat de buigtreksterkte bij eerste scheur vari-
eert van 20 tot 24 N/mm² (zie afbeelding 8),
waarbij deze laatste waarde een vezeldose-
ring van 4 % vergt. Bij de hoogste vezeldo-
sering treedt er na de eerste scheur ook een
versteviging van de matrix op (ook wel strain
hardening genoemd). De totale energieab-
sorptie resulteert bovendien in een verhoogde
gebruiksveiligheid, die evenredig is met de
oppervlakte onder de curve. Hieruit kan men
concluderen dat er hogere rekenwaarden aan
de orde zijn.
4 % vezels

De absolute waarde voor de totale krimp 120

2 % vezels
100
Kracht [kN]

80

60
0 % vezels
40

20

0
0 0,1 0,2 0,3 0,4 0,5 0,6 98 112
Verplaatsing [mm]

Afb. 7 Proefopstelling voor een vier- Afb. 8 Resultaten van de vierpuntsbuigproef voor een UHSB van type 2
puntsbuigproef. met 3 vezeldoseringen.

WTCB-Dossiers – Nr. 4/2008 – Katern nr. 11 – pagina 4 Gepubliceerd in november 2009

 TC RUWBOUW

20
TB, nabehandeling bij RV 60 % HSB, nabehandeling in vochtige
ruimte
C Rekenregels
18
TB, nabehandeling in vochtige UHSB, nabehandeling bij RV 60 %
16 ruimte voor UHSB
HSB, nabehandeling bij RV 60 % UHSB, nabehandeling in vochtige
Carbonatatiediepte [mm]

ruimte Er bestaan nog geen genormaliseer-

14
de rekenregels voor UHSB aange-
12 zien de norm NBN EN 1992-1-1 in
principe niet kan toegepast worden
10 op betonsoorten met een druksterk-
teklasse van meer dan C90/105. In
8
Frankrijk en Japan werden reeds een
6 aantal nieuwe rekenregels voorge-
steld [1, 10].
4

2 De voornaamste keerzijde van dit materiaal is

0
0 7 14 21
Afb. 9 Carbonatatiediepte van een traditioneel beton (TB), een hogesterk-
tebeton (HSB) en een ultrahogesterktebeton (UHSB), afhankelijk van de
blootstellingsduur aan een 1 %-CO2-atmosfeer.
2.2.3 Duurzaamheid van UHSB
UHSB beschikt niet alleen over uitstekende
mechanische karakteristieken, maar zet ook
op het vlak van duurzaamheid uitzonderlijke
prestaties neer. De lage porositeit beperkt im-
mers de indringing van mogelijk agressieve
stoffen, waardoor de kans op aantasting van
het beton tot een minimum herleid wordt.
Een aantal oriënterende proeven uit het on-
derzoek hebben aan het licht gebracht dat de
carbonatatiecoëfficiënt bij een UHSB 10 keer
lager ligt dan bij een hogesterktebeton (HSB)
en zelfs 25 keer lager dan bij een traditioneel
beton (zie afbeelding 9). In theorie betekent
dit dat de levensduur van UHSB deze van een
traditioneel beton sterk zal overstijgen doordat
er minder snel corrosie zal optreden.
Ook op het vlak van chloridendiffusie werden
er gelijkaardige resultaten behaald. Zo trad
er na een sulfaatbestendigheidsproef bij de
UHSB-mengsels geen enkele vervorming op,
terwijl dit bij de referentiemortels wel het ge-
val was (exponentiële curve met een zwelling
28 35 42 49 56 63 70 77
Blootstellingsduur [dagen]
van 0,3 %, wat overeenstemt met 3 mm/m, na
12 maanden).
Het brandgedrag van UHSB en zijn risico op
‘spalling’ (i.e. het uit elkaar spatten van de ce-
mentpasta dat ook bij HSB optreedt) verdie-
nen nog de nodige aandacht. Tijdens een ver-
volgproject zal nagaan worden of PP-vezels
hiervoor een oplossing kunnen bieden.
3 Mogelijke toepassingen
Aan de hand van de hiervoor aangehaalde
karakteristieken, kunnen we reeds een eer-
ste beeld schetsten van de mogelijke toe-
passingsdomeinen van UHSB. Zo zal de
hoge druksterkte voornamelijk renderen in
voorgespannen kolommen en elementen. De
verbeterde buigsterkte maakt dan weer elke
andere wapening overbodig, waardoor men
dunnere platen en schalen kan realiseren. De
hoge duurzaamheid levert op haar beurt een
hogere levensduur op die vooral interessant is
voor elementen in een (chemisch) agressieve
omgeving.
zijn hoge kostprijs, waardoor UHSB niet als
bulkproduct kan toegepast worden. Op tech-
84 91 nisch vlak is het dan weer noodzakelijk om
het krimpgedrag in rekening te brengen bij
elk ontwerp teneinde de duurzaamheid van
de elementen te kunnen vrijwaren. Tenslotte
beschikt men vooralsnog over onvoldoende
kennis over de materiaalkarakteristieken van
UHSB om de opstelling van geschikte reken-
regels mogelijk te maken (zie kader C).
Bij wijze van voorbeeld werden op laborato-
riumschaal de twee volgende kleinschalige
UHSB-toepassingen uitgewerkt :
• de realisatie van dunne gevelplaten
• de overlaging van bestaande betonelementen.
3.1 Dunne plaatelementen voor gevel-
bekleding
Plaatelementen uit UHSB kunnen door hun
hoge buigtreksterkte grotere overspanningen
opvangen dan elementen uit traditioneel beton
of natuursteen.
Aan de hand van een aangepast mengsel
van microvezels van 6 mm en macrovezels
van 30 mm werden er tijdens het onder-
zoek een aantal dunne, middelgrote panelen
zonder bijkomende wapening gerealiseerd
(l = 2 m, b = 0,5 m, d = 4 cm). Uit de proefre-
sultaten van de vierpuntsbuigproeven (zie af-
beelding 10) is gebleken dat het vezelmengsel
voornamelijk voor grotere elementen een inte-

15 Afb. 11 Resultaten van

2 % vezelcocktail (70 % microvezels
6 mm, 30 % macrovezels 30 mm)
de vierpuntsbuigproe-
2 % microvezels van 6 mm ven op gevelplaten
die gewapend zijn met
10
microvezels (links)
Meerdere scheuren
Versteviging van de matrix
en een vezelmengsel
Belasting [kN]

(rechts).
5

Eerste scheur

0
Afb. 10 Vierpuntsbuigproef op gevel- 0 7 14 21 28 35 42 49 56 63 70
panelen. Doorbuiging [mm]

Gepubliceerd in november 2009 WTCB-Dossiers – Nr. 4/2008 – Katern nr. 11 – pagina 5

TC RUWBOIW
Vervormingen [µm/m]
Afb. 12 Uitvoering van een overlaging
in UHSB [1].
ressant buiggedrag vertoont, met de hiervoor
vermelde stijging van de gebruiksveiligheid en
de ontwerpwaarden tot gevolg (zie § 2.2.2).
Afbeelding 11 geeft de sterk uiteenlopende re-
sultaten weer van twee buigproeven op panelen
met een vezeldosering van 2 volumepercent :
links op een paneel met stalen microvezels
van 6 mm lang, rechts op een paneel met een
vezelmengsel bestaande uit 70 % microvezels
van 6 mm en 30 % macrovezels van 30 mm.
Hoewel de eerste scheur in beide gevallen op-
treedt bij een kracht van ongeveer 4 tot 5 kN,
is het verdere verloop compleet verschillend.
Terwijl de vezelwapening met enkel microve-
zels een ductiel gedrag vertoont met een gerin-
ge bijkomende veiligheid, laat het vezelmeng-
sel een verdere krachtopbouw toe die meer
dan twee keer hoger kan zijn dan de kracht die
leidde tot de eerste scheur.
3.2 Overlagingen in UHSB
Door zijn hoge duurzaamheid, slijtvastheid en
goede krachtenverdeling kan UHSB niet al-
leen ingezet worden voor de overlaging van
betonoppervlakken in situ zoals wegen en
vloeren, maar ook als betonherstellingsmate-
riaal (zie afbeelding 12).
Bij dergelijke overlagingen moet men vol-
doende rekening houden met het verschil in
differentiële vervorming tussen het UHSB
uit de bovenlaag en het beton waaruit de on-
dergrond opgebouwd is. Deze vervormingen
worden veroorzaakt door krimp of door een
verschil in materiaalcoëfficiënt (e-modulus en
thermische dilatatiecoëfficiënt) en kunnen lei-
den tot scheurvorming en delaminatie.
Tijdens een eerste reeks oriënterende proeven
heeft men de vervormingen voor twee soorten
UHSB-overlagingen van 30 mm dik gemeten
(zie afbeelding 13) :
• type 1 : een ongewapend UHSB op een af-
gestreken beton zonder verdere opruwing
(linkse grafiek)
• type 2 : een overlaging in vezelversterkt
UHSB op een uitgewassen beton (rechtse
grafiek).
WTCB-Dossiers – Nr. 4/2008 – Katern nr. 11 – pagina 6
Leeftijd overlaging [dagen] Leeftijd overlaging [dagen]
0 20 40 60 80 100 120 140 0 20 40 60 80 100 120 140
0 0
-100 -100
Vervormingen [µm/m]
-200 -200
Gemiddelde krimp van de
-300 ondergrond -300
Gemiddelde krimp van de
UHSB-overlaging
-400 -400
-500 -500
Gemiddelde krimp van de
-600 -600 ondergrond
Gemiddelde krimp van de
UHSB-overlaging
-700 -700
Afb. 13 Vervormingen in een onversterkte (links) en vezelversterkte
(rechts) UHSB-overlaging.
Na de proeven vertoonde de overlaging van type brugdek van de Kaagbrug in Nederland door
1 een duidelijke scheurvorming en delaminatie, middel van grote, ultradunne UHSB-platen
te wijten aan het verschil in vervorming tussen (l = 7,25 m, b = 2,95 m, d = 45 mm, zie af-
de overlaging en de ondergrond. In de overla- beelding 15).
ging van type 2 viel er daarentegen geen delami-
natie of zichtbare scheurvorming te bespeuren. Staalvezelversterkt UHSB is ook uitermate
geschikt voor de verwezenlijking van balken,
kolommen en vloersystemen. Zijn sterk ver-
4 Het potentieel van UHSB hoogde druksterkte biedt immers meer voor-
spanningscapaciteit en maakt bijkomende wa-
Door zijn hoge kostprijs werd UHSB totnog- pening (bv. beugelwapening) overbodig.
toe bijna uitsluitend aangewend voor speciale
constructies of prestigeprojecten in het buiten- Afbeelding 16 toont de uitvoering van een
land die niet opgebouwd konden worden uit buigproef op een voorgespannen I-ligger in
traditioneel beton. vezelversterkt UHSB zonder bijkomende wa-
pening (bv. om weerstand te bieden aan dwars-
Twee noemenswaardige voorbeelden zijn de krachten of krimp) [7].
dunne dakconstructie van het tolgebouw bij
het viaduct van het Franse Millau (zie afbeel- Bij vloersystemen wordt een sterk verhoogde
ding 14) en de vernieuwing van het houten ponsweerstand genoteerd die interessant kan
(Foto : Nicolas Janberg, Structurae)
(Foto : Contec Aps)
Afb. 14 Tolgebouw bij het viaduct van Afb. 15 Vervanging van het houten
Millau, waarvan de dunne dakcon- brugdek van de Kaagbrug in Neder-
structie uitgevoerd werd in UHSB. land door grote, ultradunne UHSB-
platen [12].
Afb. 16 Buigproef op een voorgespannen I-ligger uit UHSB. De onderste foto
toont de ‘pull-out’ van de vezels en de gebroken voorspanstrengen [11].
Gepubliceerd in november 2009
TC RUWBOUW

Vermoedelijke vezelrichting

Afb. 17 Bezwijkpatroon tengevolge van een ponsbelasting op een plaat uit tra- Afb. 18 Verbouting van geprefabriceer-
ditioneel staalvezelbeton (links) en uit vezelversterkt UHSB (rechts) [7]. de UHSB-elementen in situ.

i Nuttige informatie
De Technologische Dienstverlening
‘Prestatiegerichte betonsoorten’ is
een gezamenlijk initiatief van het
Betonplatform (infobeton.be), het
Laboratorium Magnel, de Vlaamse
Architectenorganisatie (NAV) en het
WTCB.

Afb. 19 Verlijming van UHSB-platen op de stalen hoofdstructuur van een voet-

gangersbrug.

zijn voor de uitvoering van paddenstoelvloe-
ren en de eliminatie van balkconstructies of
consoles. De foto’s uit afbeelding 17 tonen
aan hoe twee verschillende vezelversterkte
plaattypes reageren op eenzelfde ponsbelas-
ting. Terwijl de eerste plaat uit traditioneel
beton onderhevig is aan een doorponsing (dit
is een plots fenomeen), zal de tweede plaat uit
UHSB eerder bezwijken door buiging. Aange-
zien dit tweede fenomeen slechts geleidelijk
zal optreden, wordt de veiligheid van de struc-
tuur aanzienlijk verhoogd.
Door de ontwikkeling van nieuwe verwer-
kingsmethodes zoals de assemblage van ge-
prefabriceerde UHSB-elementen op de bouw-
plaats en de verlijming ervan, is het mogelijk
te komen tot een snellere realisatie. Afbeelding
18 illustreert in deze context de verbouting van
een aantal geprefabriceerde schalen, balken en
kolommen uit UHSB voor de dakconstructie
van een tramperron [11]. Bij deze realisatie
werden de voordelen, geboden door de snelle
verwerking van staalconstructies, gecombi-
neerd met de duurzaamheid van beton.
De techniek van het verlijmen van UHSB-pla-
ten werd dan weer met succes toegepast voor
een voetgangersbrug in Duitsland (zie afbeel-
ding 19) [8].
Vooraleer we dit potentieel ten volle kunnen
benutten op de Belgische markt, is er nog heel
wat onderzoek nodig en dient men tevens de
normalisatie te vervolledigen. Het WTCB en
de VUB zullen alvast hun steentje bijdragen
door hun onderzoek verder te zetten in het ka-
der van een vierjarig IWT-project. ■

Gepubliceerd in november 2009 WTCB-Dossiers – Nr. 4/2008 – Katern nr. 11 – pagina 7

TC RUWBOIW

t Literatuurlijst
1. Association française de génie civil (AFGC)
Bétons fibrés à ultra-hautes performances. Recommandations provisoires. Bagneux, AFGC, SETRA, 2002.

2. Blom J. en Kaptijn N.
A new bridge deck for the Kaag bridges. The first CRC (Compact Reinforced Composite) application in civil infrastructure. Kassel,
Proceedings of the 1st International Symposium on Ultra High Performance Concrete, september 2004.

3. Cauberg N., Piérard J. en Remy O.

Evaluation of durability and cracking tendency of ultra high performance concrete. Londen, Taylor & Francis Group, proceedings of the
8th International Conference on Creep, Shrinkage and Durability Mechanics of Concrete and Concrete Structures, 2009.

4. Cauberg N., Piérard J. en Wastiels J.

Ultrahogesterktebeton : een veelbelovende technologie. Brussel, Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf, WTCB-
Dossiers, Katern nr. 5, 4e trimester 2006.

5. De Larrard F.
Concrete mixture proportioning. A scientific approach. New York, Routledge, 1999.

6. De Larrard F. en Sedran T.
Optimization of Ultra-High-Performance concrete by the use of a packing model. New York, Elsevier Science, Cement and Concrete
Research, Vol. 24, nr. 6, pp. 997-1009, 1994.

7. Federal Highway Administration

Structural Behavior of Ultra-High Performance Concrete Prestressed I-Girders. McLean, FHWA, publication FHWA-HRT-06-115, augus-
tus 2006.

8. Fehling E., Herget E., Krelaus R., Schmidt M. en Teichmann T.

Kleben von UHPC-Bauteilen bei der Gärtnerplatzbrücke in Kassel. Kassel, Beton- und Fertigteilwerk, vol. 10, 2007.

9. Harris D.K.
Characterization of punching shear capacity of thin UHPC plates. Blacksburg, Virginia Polytechnic Institute and State University, Master
thesis, 2004.

10. Katagiri M., Niwa J., Tanaka Y. en Uchida Y.

Recommendations for design and construction of ultra-high-strength fiber reinforced concrete structures (draft), Japan Society of Civil
Engineers, 2006.

11. Perry V. en Zakariasen D.

The first use of UHPC Technology for an Innovative LRT Station Canopy Shawnessy, Calgery, Alberta. Washington, American Concrete
Institution, Proceedings of the 7th International Symposium on the Utilization of High-Strength/High-Performance Concrete, pp. 1119,
2005.

12. Richard P. en Cheyrezi M.

Composition of reactive powder concrete. New York, Elsevier Science, Cement and Concrete Research, Vol. 25, nr. 7, pp.1501-1511,
1995.

13. Schmidt M. en Fehling E.

Ultra-High-Performance Concrete : Research, Development and Application in Europe. Washington, American Concrete Institute, Pro-
ceedings of the 7th International Symposium on the Utilization of High-Strength/High-Performance Concrete, juni 2005.

14. Sustainable and Advanced MAterials for Road InfraStructure

Full scale application of UHPFRC for the rehabilitation of bridges. SAMARIS, WP 14 : HPFRCC for rehabilitation, Deliverable D22,
Kopenhagen, december 2005.

WTCB-Dossiers – Nr. 4/2008 – Katern nr. 11 – pagina 8 Gepubliceerd in november 2009