@ WETENSCHAPPELIJK EN TECHNISCH CENTRUM VOOR HET BOUWBEDRIJF

TECHNISCHE VOORLICHTING 144

SLOOPTECHNIEKEN
VOOR BETONKONSTRUKTIES
Inventaris van de procédés

INHOUD
1. Inleiding 3
2. Slopen met mechanisch materieel 5
2. 1 Slopen door beulen, omduwen, omtrekken of
ondergraven 5
2. 11 Handgereedschappen 5
2. 12 Bikhamer en boorhamer 5
2. 13 Beul (bol of stamper) 9
2. 14 Mechanische machines met beweegbare
arm (vaste werkpost) 11
2. 15 Mechanische machines met duwbladen
(verplaatsend werken) 13
2.16 Ripper 13
2. 17 Nibbler 13
2.18 Kabels 14
2. 19 Ondergraving of indelving 15
2.2 Slopen door splijten 15
2.21 Mechanische splijtpennen 15
2.22 Splijtwig 15
2.23 Splijtzuiger 17
2.24 Platte vijzels 18
3. Slopen met termische procédés 19
3. 1 Zuurstoflans 19
3.2 Poedersnijbrander 22
3.3 Poederlans 23
3.4 Plasmasnijbrander 24
3.5 Laser 24
4. Slopen met springstoffen. Expansie en ontspan-
ning van gas. Expansie van ongebluste kalk 26
4. 1 Springstoffen 26
4.2 Gasexpansie 30
4.3 Gasontspanning 30
4.4 Expansie van ongebluste kalk 31
5. Slopen door zagen en slijpen 33
5. 1 Diamantwerktuigen 33
5.2 Karborundumwerktuigen 36
5.3 Hogedrukwaterstraal 36
5.4 Zandstraal 37
6. Slopen met elektrische procédés 38
6. 1 Verhitting van de wapening door het Joule-
effekt 38
6.2 Elektrisch breken 38
6.3 Verhitting van ferromagnetisch materiaal 39
6.4 Boogsnijden 39
6.5 Mikrogolven 39
~
CD 7. Slopen met chemische produkten 41
..0 7. 1 Chemisch procédé 41
E
CD 7.2 Elektrochemisch procédé 41
u
CD 8. Slotbeschouwingen. Keuzeprocedures voor de
Cl slooptechniek 42
8.1 Voorgespannen beton 42
I 8.2 Kriteria die de keuze van het sloopprocédé
beïnvloeden 43
8.3 Vergelijkende tabel van de principes en andere
gegevens betreffende de verschillende sloop-
technieken 43
8.4 Aanbevelingen voor de veiligheid 46
Literatuurlijst 49
Samenvatting - Résumé - Summary - Zusam-
menfassung 51
 Deze Technische Voorlichting is het resultaat van een studie uitgevoerd in het
kader van een door het I.W.O.N.L. gesubsidieerd onderzoek over het slopen en
het hergebruik van beton.

De tekst werd ter goedkeuring voorgelegd aan een leeskomitee bestaande uit :

Leden

HH. F..BEIRNAERT, Belgische Landsbond der Bouwbedrijven en Openbare

Werken
E. COUMANS, Diamant Boart N.V.
D. DEFECHEREUX, L'Air Liquide Beige N.V.
S. DEHOMBREUX, Nationaal Actiecomité voor de Veiligheid en de Hygiëne
in het Bouwbedrijf
P. de MEESTER de HEYNDONCK, Magil N.V.
C. FOSSE, PRB Nobel Explosifs N.V.
R. FROIDECOEUR, Ondernemingen Froidecreur
H. LAM BOTTE, Rijksuniversiteit Gent
M. LEJEUNE, Université Catholique de Louvain
E. LIETART, Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid
M. PEETERS, Ondernemingen Dockx N.V.
J. SARTENAER, Ministerie van Economische Zaken
J. STALLAERT, Ondernemingen Stallaert P.V.B.A.
F. VAN DER SCHRAELEN, Ondernemingen Van der Schraelen gebr.
P.V.B.A.
D. VAN GEMERT, Katholieke Universiteit Leuven
F. van OPDORP, Ondernemingen Interbouw-Herbosch-Kiere N.V.
L. VAN VUGT, Nationaal Verbond der Wegenbouwers
H. MOTTEU, W.T.C.B.
C. DE PAUW, W.T.C.B.
P. BATY, W.T.C.B.

Verslaggever

H. E. ROUSSEAU, W.T.C.B.

December 1982
WETENSCHAPPELIJK EN TECHNISCH CENTRUM VOOR HET BOUWBEDRIJF
Instelling erkend bij toepassing van de besluitwet van 30 januari 1947
Maatschappelijke zetel: Lombardstraat 41, 1000 Brussel
Proefstation: avenue Pierre Holoffe 21, 1342 Limelette

Drukkerij PUVREZ n.v. Verantwoordelijk uitgever: A. Legros,

Fonsnylaan 59, 1060 Brussel Lombardstraat 41, 1000 Brussel
 1. INLEIDING
Tot voor kort waren het in hoofdzaak metselwerk-
konstrukties die moesten worden gesloopt, waarbij
zich doorgaans weinig problemen stelden. De
laatste jaren echter wordt men in toenemende mate
gekonfronteerd met het slopen van gebouwen en
kunstwerken van gewapend en voorgespannen
beton, hetgeen een aantal specifieke moeilijkheden
oplevert. Omtrent de in de nabije toekomst ver-
wachte te slopen betonhoeveelheden, werden tal
van zeer uiteenlopende ramingen gemaakt.
De te slopen betonhoeveelheid kan niettemin
betrekkelijk eenvoudig als volgt worden begroot (*) :
- enerzijds kent men het jaarlijks cementverbruik in
België alsook de eindbestemming van het
produkt: gebouwen of burgerlijke bouwkunde,
en voor gebouwen, de leveringen aan de
verwerkende nijverheid of rechtstreeks gebruik
op de bouwplaats (van deze laatste post
moeten de hoeveelheden cement bestemd voor
metselwerkmortel, estrichvloeren en pleister-
werk worden afgetrokken). Als representatief
gemiddelde voor de dichtheid van beton voor
konstrukties heeft men de waarde 2,4 gekozen
en voorts heeft men aangenomen dat gemid-
deld 330 kg cement per m 3 beton werd gebruikt.
Op basis van deze gegevens kan men dan de
jaarlijks in de bouwnijverheid in België verwerkte
hoeveelheid beton bepalen (kurve A, afb. 1,
blz. 4)
anderzijds kan men, wetende dat de gemiddelde
levensduur van woongebouwen in België om en
bij de 50 jaar ligt en dat voor een aantal ervan
deze levensduur door renovatie met een twin-
tigtal jaar kan worden verlengd, voorzien wan-
neer ze in de toekomst zullen moeten worden
gesloopt.
(*) Statistische bronnen:
- Federatie der Betonindustrie
- Verbond der Cementnijverheid
- Nationale Groepering der Kleinijverheid
Nationaal Instituut voor de Huisvesting
Met behulp van deze twee groepen elementen, kon
men de jaarlijkse hoeveelheid in België te slopen
beton ramen (gebouwen) Ikurve B, afb. 1).
De motieven voor het slopen van een betonkon-
struktie kunnen samenhangen met:
- de stabiliteit of het uitzicht van het bouwwerk
Tegenwoordig moet een konstruktie zelden
worden gesloopt omwille van de verwering van
haar beton. Zulks doet zich enkel in speciale
gevallen voor, zoals:
- overdreven schade veroorzaakt door de
weersinvloeden, mechanische belastingen of
bijzondere agentia, zoals brand of chemische
aantasting door organische en of anorgani-
sche zuren
- overmatige vervormingen, scheuren, enz., die
leiden tot korrosie van de wapening, gelokali-
zeerde schade of zelfs tot instortingsgevaar
van bepaalde delen van de konstruktie.
- de funktie van het bouwwerk
Door gewijzigde levenswijzen en technische
vernieuwingen worden de strukturen anders
opgevat, in funktie van de te installeren nieuwe
uitrustingen. In sommige gevallen vergt zulks
dermate grote verbouwingen, dat de voorkeur
wordt gegeven aan het eenvoudig slopen van de
minst funktionele konstrukties.
- de eisen op gebied van grote infrastruktuurwer-
ken
Soms moeten nog zeer leefbare konstrukties
worden gesloopt om plaats te maken voor grote
infrastruktuurwerken zoals de bouw van nieuwe
wijken, de aanleg van wegen, spoorwegen,
metro, enz.
3
 J
20 Jt
106 t / an /\
j \
18
"
f \
16
A~ -
14

12
,
I
r-J
J I
1

-j-
/
/
-

-
10
,J aJ
I j
, ,---J j
8
/ -j-,
11
j
v
J
6
/\ j' ~
/ 1\/ , / V-
/ I -s-:
2 f ,I _/v
/ \ / /
1920
I

1930
1==1
1940 1950 1960 1970
- 1980
--
1990 2000 2010 2020 -2030
Afb. 1 - Raming van de betonproduktie voor gebouwen
in België en van de te slopen hoeveelheden.
Op de abscis, jaartallen
Op de ordinaat, jaarlijkse betonhoeveelheden (in 106 t/iaar)
Kurve A, betonproduktie voor gebouwen
Kurve B, hoeveelheden te slopen beton

Bepaalde, aan beton inherente karakteristieken
bemoeilijken echter het slopen ervan :
hardheid, hoge druksterkte en weerstand tegen
afschuring
- hoge volumieke massa (moeilijk te verhandelen)
- onbrandbaarheid, hoog smelt- en verwekings . .
punt
geringe doorlatendheid, waardoor beton moeilijk
snel verweert door zuren of andere chemische
produkten
- sterke binding tussen wapening en beton die
moeilijk te verbreken is.
Gunstig voor het slopen van beton is zijn zeer lage
treksterkte in vergelijking met zijn druksterkte.
Doel van deze Technische Voorlichting is het
opstellen van een zo volledig en aktueel mogelijke
inventaris van de sloopprocédés voor beton, ten-
einde de ondernemingen, en inzonderheid zij die in
sloopwerken zijn gespecializeerd, te informeren
omtrent de grote verscheidenheid aan bestaande of
in ontwikkeling zijnde technieken, aan de hand
waarvan zij een oordeelkundige keuze kunnen
maken naargelang het type van bouwplaats, de
prijs, het te slopen volume, de termijnen, de
milieuhygiënische aspekten, enz.
De slooptechnieken die zich nog in de faze van het
speurwerk of de ontwikkeling bevinden, worden in
de tekst aangeduid met een sterretje.
Momenteel doet zich een nieuwe ontwikkeling
voor: van in de konstruktiefaze wordt getracht op
de latere sloop in te spelen, onder meer door
demonteerbare betonelementen te gebruiken (de-
monteerbaar bouwen).
Met demonteerbare konstruktie wordt bedoeld een
konstruktie waarvan de verbindingen derwijze zijn
ontworpen dat de struktuurelementen gemakkelijk
kunnen worden gedemonteerd en eventueel her-
bruikt.
Daartoe worden de verbindingen tussen vloeren en
wanden gewijzigd, waardoor de konstruktie gedeel-
telijk of volledig demonteerbaar wordt, zonder dat
de veiligheid van het gebouw in het gedrang komt.
Een van de mogelijkheden daartoe is de vervanging
van tenminste een groot deel vaste wapeningssta-
ven door een zowel horizontale als vertikale
voorspanning of narekvoorspanning.
Deze opvatting werkt niet enkel besparend op
grondstoffen, maar levert tevens een grote bijdrage
tot de strijd tegen de hinder veroorzaakt door de
gebruikelijke slooptechnieken.

4
 2. SLOPEN MET MECHANISCH MATERIEEL
2.1 SLOPEN DOOR BEULEN, OMDUWEN, OM-
TREKKEN OF ONDERGRAVEN
2. 11 Handgereedschappen
2.11.1 Principe
Met een metalen beitel wordt de mortel afgebikt en
komen de toeslagstaffen los.
2. 11.2 Gereedschap
Beitel, hamer, breekijzer, voorhamer, enz. Deze
gereedschappen kunnen eventueel in kombinatie
met andere werktuigen worden gebruikt (brander,
metaalzaag, enz.),
2.11.3 Toepassingsdomein
De techniek van het slopen met handgereedschap-
pen wordt nog vaak toegepast voor het vooraf
« ontmantelen » van gebouwen met het oog op de
rekuperatie van bepaalde materialen (dakbedekking,
deur- en vensterkozijnen, schouwgarnituren, enz.),
In agglomeraties en in gebouwen waar men over
onvoldoende plaatsruimte beschikt, is deze techniek
soms de enig mogelijke.
Het is verboden met deze techniek te werken op
muren met een dikte van minder dan 35 cm.
Wanneer hoger dan 2 m boven het grondpeil moet
worden gewerkt, moeten de arbeiders vanaf een
van een borstwering voorziene werkvloer werken.
2.11.4 Globale beoordeling
Deze slooptechniek is zeer traag en is zeer kostelijk,
voornamelijk omwille van de hoge loonkosten.
2.12 Bikhamer en boorhamer
2.12.1 Principe
De hamers werken door kloppen (bikhamer) ofwel
door gelijktijdig kloppen en boren (boorhamer) om
het beton te breken of te doorboren.
De krachtige en met hoge frekwentie herhaalde
slagen veroorzaken breuk door trek van het beton.
Bij zogenaamd « zacht» beton, worden hele brok-
ken weggehaald, terwijl van « hard» beton kleine
stukken afspringen.
Sommige hamers kunnen zowel bikken als boren.
De diameter van de boorgaten kan gaan tot 100 mm
(zelden 150 rnm), Om grotere gaten te bekomen
wordt de diamantkroon gebruikt (zie § 5.1, blz. 33).
Met een bikhamer kan een diepte worden bereikt
van 0,50 m, met een boorhamer meer dan 2 m.
2.12.2 Materieel
2.12.21 Hamers
2.12.21.1 Klassering in funktie van de gebruikte
energiebron
Hamers kunnen in vier groepen worden geklasseerd
in funktie van de gebruikte energiebron.
5
1. Pneumatische hamer (afb. 2) belwandige coaxiale buis die tevens de oliecirkulatie
waarborgt of door een dubbele soepele slang.
2 Het toestel heeft een grote gebruikssoepelheid
(plaats en stand).
Het heeft een slagfrekwentie van ongeveer 1.000
slagen/min.
De werkstraal rond de energiebron bedraagt onge-
veer 15 m voor een vereist vermogen van 9 kW.
-De energierendementen van hydraulische hamers
zijn beter dan deze van pneumatische hamers.
Bovendien zijn hydraulische hamers minder luid-
ruchtig omdat de voornaamste lawaaibron, de
uitlaat, hier ontbreekt.
De slagenergie bedraagt 110 tot 140 J.

3. Elektrische hamer (afb. 3)

Afb. 2 Pneumatische bikhamer.

1. smeerpot
2. veiligheidsklep
3. klep met bolvormig plug huis
4. richtbare luchtinlaat
5. cilinder 8. slagstuk
6. zuiger 9. aansluitstuk
7. demper 10. boorbeugel

De pneumatische hamer wordt het meest koerant

gebruikt. Doorgaans weegt hij 3 tot 20 kg, hoewel
bij sommige zeer zware hamers het gewicht tot
65 kg kan oplopen.
De energie wordt geleverd door een doorgaans aan
een dieselmotor gekoppelde kompressor. De kom-
pressor werkt met perslucht aan een druk van 4 tot
7 bar. Het luchtverbruik varieert van 300 tot 5.800
I/min naargelang het vermogen van het toestel.
De slagfrekwentie bedraagt 1.000 tot 2.000 slagen/
min voor een bikhamer en 2.400 tot 3.000 slagen/
min voor een boorhamer (draaisnelheid 100 tot 500
Afb. 3 - Elektrische boorhamer.
toeren / min).
1. zuiger en slagpin
Dank zij de soepele slang kan op de gewenste plaats 2. aambeeld 4. draagstang
3. terugslagdemper 5. klemmoer
en in alle standen worden gewerkt. De afmetingen
(lengte en diameter) moeten oordeelkundig worden
gekozen om energieverliezen, inzonderheid drukver-
liezen, maximaal te beperken. Een elektrische hamer weegt 4 tot 35 kg.
De werkstraal rond de energiebron kan 30 m Hij is doorgaans minder krachtig dan een pneuma-
bedragen (vereist vermogen : 13 kW). tische of hydraulische hamer (750 tot 3.000 W) en
wordt gebruikt voor lichte werken.
2. Hydraulische hamer
Hij kan worden gevoed hetzij door het net, met
De hydraulische hamer weegt 10 tot 36 kg. verplichte aardaansluiting, ofwel aan laagspanning
van 42 V werken, vooral bij elektrokutierisiko.
De energie wordt geleverd door een op een elektro-
aggregaat of benzine- of dieselmotor gemonteerde Door zijn licht gewicht en geringe omvang, biedt hij
pomp. Het energietransport verloopt via een dub- een zeer grote gebruikssoepelheid.

6
4. Benzine- of dieselhamer
Een benzine- of dieselhamer weegt 10 tot 40 kg.
Hij is eveneens minder krachtig dan een pneumati-
sche of hydraulische hamer.
Hoewel hij meer plaats inneemt, biedt hij het
voordeel autonoom te kunnen werken.
2.12.21.2 Klassering in funktie van het gewicht
Hamers kunnen ook volgens gewicht worden
geklasseerd.
1. Bikhamers
Men onderscheidt de volgende klassen :
- lichte bikhamer: G < 10 kg
- middelzware bikhamer: 10 kg < G < 15 kg
- betonbreker : 15 kg < G < 40 kg
- rotsbreker (afb. 4); dat is een zeer zware
bikhamer die aan het uiteinde van de arm van
een hydraulische qraafmachine wordt bevestigd
en die werkt op de hydraulische kring hiervan
(debiet 25 tot 250 I/min). De ontwikkelde
energie kan tot 7 kj bedragen.
~\
Afb. 4 Hydraulische rotsbreker.
De slagfrekwentie van de rotsbreker gaat van. 200
slagen/min voor de grotere modellen (2.600 kg) tot
1.500 slagen/min voor de kleinere (100 kg).
De ophanging aan een hydraulische machine is het
meest verspreid, hoewel ook een zijmontage kan
worden gerealizeerd.
Om het slagvermogen te verhogen en de krachtwer-
kingen op de machinearm te beperken, zijn sommige
nieuwe toestellen voorzien van een terugslagreku-
peratie-inrichting. Hierdoor wordt het vermogen
van de rotsbreker opgevoerd zonder dat een grotere
hoeveelheid olie is vereist.
Opmerking
Er bestaan eveneens. pneumatische rotsbrekers
(debiet 300 tot 3.000 I/min). Ze wegen 1.200 tot
3.600 kg.
De slagfrekwentie bedraagt 160 tot 400 slagen/min
en de ontwikkelde energie kan gaan tot 25 kj.
Deze rotsbrekers bieden het voordeel dat ze
gemakkelijk op verschillende bouwplaatsmachines
kunnen worden gemonteerd, hoewel de doeltref-
fendheid en slagnauwkeurigheid sterk afhankelijk
zijn van de bevestigingswijze van de rotsbreker op
de machine.
Bovendien moeten ze worden aangesloten op een
kompressor, hetgeen de mobiliteit vermindert.
2. Boorhamers
Men onderscheidt de volgende klassen :
- handboorhamer : G < 20 kg
- middelzware boorhamer: 20 kg < G < 30 kg;
de hamer kan op een uitschuifbare pikkel (tot
6 m) worden gemonteerd of op pneumatische
uitschuifarmen met dubbele pikkel op tweewie-
lige lichte boorwagen
- zware boorhamer: 30 kg < G < 50 kg; de ha-
mer wordt doorgaans op een zelfrijdende
boorwagen met vier drijfwielen gemonteerd
(afb. 5). De duwer bestaat uit een schaalvormig
profiel dat een dubbelwerkende, aan een takel-
vormende kabelschijf gekoppelde hydraulische
vijzel beschermt. Met dit systeem kan zonder
gevaar van klemraken onder alle hoeken worden
aeboord
• ~ • a ~. ..
-. , :.
. ..
. ~ .'
'
. t •
.. • ~ ' . '
Afb. 5 - Zware boorhamer gemonteerd op een zelfrijdende
boorwagen.
hydraulische boorhamer: 120 kg<G< 180 kg;
de hamer is gemonteerd op een zelfrijdende
boorwagen (op banden of kettingen), voorzien
van een glijschuifarm. Door de soepelheid van
het geheel kan in allerlei standen worden
gewerkt, tot zeer grote diepten en met een
diameter gaande tot 102 mmo Met deze uitrus-
ting kan horizontaal worden geboord tot op een
hoogte van 3,50 m.
7
2.12.22 Materieel (afb. 6)
2 .. _
5 Opmerking
_ ..
3 . . . .II=====. .~I
Afb. 6 - Voornaamste werktuigen voor bikhamers.
1. puntbeitel
2. vlakbeitel
3. betonbeitel
4. stamper
5. wig (voor mechanische pinnen, zie § 2.21, blz. 15)
6. boorijzer
Het materieel is van hard staal of wolfraamstaal
(vooral voor boorhamers).
De slijtage van het materieel, die onder meer funktie
is van de hardheid van het beton, gebeurt minder
snel met wolfraamstalen werktuigen, op voor-
waarde dat de boren regelmatig worden geslepen.
Het materieel bestaat in talrijke uiteenlopende
vormen. De vorm hangt af van de beoogde
toepassingen: volledige sloop, uitvoeren van een
sleuf, enz.
De boren van boorhamers zijn doorgaans hol om
lucht of water te kunnen injekteren om het
boorgruis af te voeren.
2.12.3 Uitvoering
De keuze van een hamer hangt van diverse
parameters af, zoals de hardheid van het beton, zijn
dikte, zijn plaats, enz.
Voor kleine werken of bij moeilijke werkomstandig-
heden, wordt bij voorkeur een lichte hamer gebruikt.
Wanneer het te slopen element bovendien moeilijk
bereikbaar is, kiest men eerder een autonoom
toestel (voornamelijk benzine- of dieselmotor).
Het betongruis dat zich op de bodem van een
boorgat verzamelt wordt verwijderd door een
perslucht- of waterstraal (4 tot 5 I/min voor een
druk van 2 tot 3 bar).
Bij zwaar gewapende betonelementen, kan de
wapening eerst worden blootgelegd volgens een
patroon van grote rechthoeken, waarna ze met de
snijbrander worden doorgesneden.
2.12.4 Toepassingsdomein
2.12.41 Bikhamer
De bikhamer wordt gebruikt voor kleine werken
wanneer het te slopen stuk niet dikker is dan 30 cm
(tot 50 cm voor kolommen) en wanneer het wape-
ningspercentage niet te hoog is.
2.12.42 Boorhamer
De boorhamer wordt zeer veel gebruikt. Hij is echter
niet geschikt voor totaal sloopwerk. Hij wordt
8
voornamelijk gebruikt voor het boren van gaten voor
het plaatsen van springstoffen, hydraulische splij-
ters, Cardox-buizen, of nog van verankeringen voor
de afvoer van grote stukken gesloopt beton.
•• 6
Bij een nieuw type hydraulisch toestel wordt het
boren gekombineerd met het fragmenteren met
behulp van de hoge druk geleverd door een
waterkanon.
Men boort een gat van 32 tot 34 mm diameter tot
een maximale diepte van 80 cm, men blaast het
boorgaat schoon met perslucht en het waterkanon
injekteert (door de ontlading van een patroon
persstikstof) een straal van ongeveer 1,8 I water die
zeer krachtig op de bodem van het gat inslaat
(snelheid 200 tot 300 mis), waardoor gedurende
een fraktie van een sekonde een hoge radiale druk
wordt uitgeoefend (tot 300 N/mm 2) . De waterdruk
veroorzaakt barsten in de betonmassa.
2.12.43 Rotsbreker
De rotsbreker kan worden gebruikt voor het slopen
van gewapend beton, hoewel zijn rendement sterk
daalt in aanwezigheid van een dikke wapening en
beton met een hoge sterkte.
Hij wordt dikwijls gebruikt in de plaats van
springstoffen, wanneer men elke instorting of
vrijkomen van gassen wil voorkomen.
De kooi die de bestuurder beschermt tegen vallend
puin, lawaai en weersinvloeden, biedt een hoge
werkveiligheid. Daarentegen wordt de slagenergie
op de machinearm overgedragen, hetgeen kan
leiden tot breuk of vervorming van de zwakke
punten (vooral de scharnierpunten). Sommige toe-
stellen zijn voorzien van een inrichting om deze
terugslag te beperken.
De rotsbreker kan worden ingezet voor het slopen
van opstaande wanden, alsook voor slopen onder
water.
2.12.5 Globale beoordeling
2.12.51 Voordelen
Hamers bieden de volgende voordelen :
- krachtig, doeltreffend (voor ongewapend beton)
geen gespecializeerd personeel vereist, hoewel
het rendement aanzienlijk stijgt wanneer ervaren
werkkrachten worden ingezet
in principe overal transporteerbaar
- betrekkelijk goedkoop, lage onderhoudskosten,
duurzaam, weinig ongevallen
- werkingsveiligheid
schoon en nauwkeurig werk met de boorhamer.
2.12.52 Nadelen
Hamers bieden de volgende nadelen:
- luidruchtig (op 7 rn : pneumatische hamer 91 tot - in beton met een geringe sterkte, klopt de
102 dB(A), hydraulische hamer 85 tot 96 dB(A) ). hamer naast de wapening, die achteraf moet
Het lawaai kan worden gedempt (voor een worden doorgebrand
pneumatische hamer tot 80 dB(A) op 7 m) door - in beton met een hogere sterkte (sterk-
de luchtontsnapping te beïnvloeden (ontspan- te > 20 N/mm 2) slaat de hamer op het staal
ning in smoorkamers, wijziging van de vorm van en dringt er in, hetgeen, zonder medeweten
de zuiger, van de omvang en vorm van de van de uitvoerder, de stabiliteit plaatselijk in
uitlaat, ...) of door geluiddempers te voorzien. het gedrang kan brengen
Het lawaai op het trajekt van de geluidsgolf-
- traag verlopend werk met klein materieel, weinig
voortplanting is moeilijker te dempen; men kan
nauwkeurig, vooral met de bikhamer.
schermen plaatsen of hoezen gebruiken: de
operateur werkt in een gecapitonneerde « tent»
- talrijke trillingen 2.13 Beulen
- zwaar en ongemakkelijk werk voor het personeel
(voornamelijk. ontsteking van de ellebogen). 2.13.1 Beul
Sommige van een ophanging op luchtkussen
2.13.11 Principe
voorziene toestellen beperken deze krachtwer-
king en bieden bovendien het voordeel dat
Het slopen gebeurt door herhaaldelijk tegen de
blokkeren door rijm bij vorst wordt voorkomen
konstruktie te beuken. De loskomende stukken zijn
stof- en rookvorming. Op sommige toestellen vrij groot.
kan een stofrekuperator worden gemonteerd
(luchtverbruik 700 tot 7.000 I/min, afb. 7), die 2.13.12 Materieel (afb. 8)
tevens het voordeel heeft de onderhoudskosten
aanzienlijk te drukken. Voor het probleem van de
rook bestaan verscheidene oplossingen, zoals
bij voorbeeld de vakuümwaterstraal, die het
voordeel heeft het rendement te verhogen,
omdat het toestel steeds op een zuiver beton-
oppervlak klopt

Afb. 8 - Beulen van een groot gewapend-betonmassief.

1. werkkabel (hijskabel)
2. trekkabel
3. beul

Een zware massa (500 tot 4.000 kg) van staal,

gietijzer of soms zwaar gewapend beton wordt met
een kabel aan de arm van een daartoe uitgeruste
mechanische machine opgehangen (doorgaans een
mechanische schop of dragline). Om de dynamische
effekten op de kabel uit te schakelen, kan tussen de
kabel en de massa (beul) een autoband worden
gevoegd. Het gewicht van de beul en de bedrijfs-
voorwaarden ervan, alsook de erdoor opgewekte
krachten moeten verenigbaar worden gehouden
met de nominale belasting van de machine en de
karakteristieken van de grond waarop ze beweegt.
Doordat het personeel buiten de zones waar geen
voldoende stabiliteit is verzekerd moet worden
gehouden, wordt de beul aan twee kabels opgehan-
Afb. 7 Boorhamer voorzien van een stofvanger gen: een hijskabel en een trekkabel. Laatstge-
noemde is niet gespannen en maakt het mogelijk de
beul te rekupereren bij breuk van de hoofdkabel
nauwelijks kontroleerbare scheurvoortplanting
(hijskabel). De hechtpunten van de twee kabels aan
- afspringen van hoeken en kanten van de de beul moeten duidelijk gescheiden zijn.
betonelementen
- tal van problemen met gewapend beton, door- 2.13.13 Uitvoering
dat de wapening het beton verhindert te
barsten: Er kunnen twee metoden worden toegepast:

9
- voor vloeren, wegen, e.d.: vertikaal beulen
(valhoogte 3 tot 6 m, vrije val)
voor muren, dunne schalen, e.d.: horizontaal
beulen of zwaaien van de beul dwars op het
vertikaal vlak (« swing »).
doeltreffendheid van het werk in hoge mate
afhankelijk van de technische vaardigheid van de
operateur van de machine en van de bouw-
plaatsorganizatie (verkeer van machines, veilig-
heid van het personeel, enz.),

De hoek tussen de arm van de machine en ·de 2.13.2 Stampen

horizontale moet begrepen zijn tussen 45 en 70°.
Deze hoek moet aangepast worden aan de mecha-
nische eigenschappen van de arm wanneer de beul
bloot staat aan trekkrachten afkomstig van een
weerstand biedend element van het bouwwerk.
Doordat de elementen van de arm sterk worden
belast door dit gebruik, is frekwent en regelmatig
nazicht onontbeerlijk.
2.13.21 Principe
Het beton wordt gebroken door slagen en druk
(heien).
Men bekomt een hoge graad van verbrokkeling
waardoor het beton van de wapening kan worden
gescheiden.

2.13.14 Toepassingsdomein 2.13.22 Materieel (afb. 9)

Met de beul kan doorgaans eenderwelk gewapend-

betonelement worden gesloopt, behalve bij een
dikte van verscheidene meter.
Licht gewapende betonelementen kunnen zeer snel
worden gesloopt, meestal zonder het element
meerdere malen op dezelfde plaats te moeten
beulen.
Bij zwaarder gewapende elementen komt het beton
los van de wapening, die vervolgens wordt doorge-
brand.
Het beulen wordt eveneens toegepast voor het
fragmenteren en verkleinen van het volume van
bouwwerken die werden neergehaald met een
andere metode (hierdoor wordt het afvoeren van
het puin vergemakkelijkt).

2.13.15 Globale beoordeling

2.13.15.1 Voordelen
De beul is
- krachtig, bijzonder effektief
- goedkoop.
2.13.15.2 Nadelen
De nadelen van het beulen zijn de volgende :
- veel trillingen in de grond
- mogelijk gevaar voor het personeel, moeilijkheid
om het juiste ogenblik van het instorten van het
bouwwerk te voorzien, onnauwkeurige inslag
van de beul; rond de impaktpunten moet een
veiligheidszone worden voorzien van tenminste
anderhalf maal de hoogte van de konstruktie
niet zeer doeltreffend voor zwaar gewapende
konstrukties
- grote stofontwikkeling
- luidruchtig (zowel het toestel als het neervallen
van het puin)
gevaar van schade aan ondergrondse installaties
(gas, water, riolering, ...)
hoogtebeperking (maximaal 30 m] door de af-
metingen van de giek en de reglementaire
voorschriften
Afb. 9 Stamper (600 kg).
Kompakte heitoestellen of stampers met een hoge
slagfrekwentie (25 tot 120 slagen/min).
Van een hoogte van 1 tot 3 m laat men een stamper
vallen die verscheidene ton kan wegen (doorgaans
een cilinder of beitel met plat uiteinde).
De slagenergie bedraagt ongeveer 20 kj voor een
stamper van 600 kg.
2.13.23 Toepassingsdomein
De maximale werkdikte bedraagt 90 cm (doorgaans
40 cm).
Beton met een hoge sterkte is gemakkelijker te
slopen dan licht beton (de stamper dringt minder
diep in en de impaktkracht is hoger).
Deze metode wordt voornamelijk toegepast voor
het slopen van massabeton en voor wegen. Ze is
weinig doeltreffend voor het slopen van zwaar
gewapend beton.

10
2.13.24 ·Globale beoordeling

2.13.24.1 Voordelen

De voordelen zijn de volgende:

- weinig lawaai (slechts doffe slagen)
- hoog rendement (voor beton van 25 cm dik,
150 m 2/h en tot 700 m 2/h met zeer grote
toestellen)
goedkoop.

2.13.24.2 Nadelen
Afb. 11 - Hydraulische machine met slooparm.
De nadelen zijn de volgende:
- beperking in gewicht en hoogte
- de machine kan slechts nagenoeg alleen op bijna
vlakke en horizontale oppervlakken werken.

2.14 Mechanische machines met bewegende

arm (vaste werkpost]

2.14.1 Principe

Men gebruikt een hydraulische graafmachine met

een aan dit type werk aangepaste arm voor het
slopen van elementen met een geringe treksterkte.

2.14.2 Materieel (afb. 10, 11 en 12)

Afb. 12 - Olifantstand.

Men gebruikt bij voorkeur machines op rupskettin-

gen, omwille van hun grotere stabiliteit.
Deze machines moeten uitgerust zijn met een
beschermkooi tegen neervallend puin (F.O.P.S.).
De hoek tussen de arm van de schop en de
horizontale mag niet groter zijn dan 45°.
De hoogte van de te slopen elementen is beperkt
omdat het werktuig bij hun zwaartepunt moet
worden aangebracht. Met de speciaal voor sloop-
werk ontworpen slooparm (afb. 10) en olifantstand
(afb. 12) kunnen grotere hoogten worden bereikt.

1. Lepelbak (afb. 11 en 13)

Afb. 13.

Afb. 10 - Hydraulische machine met slooparm.

1. hoofdschacht
2. uitschuifbare arm
Het puin valt naar de machine (tussen de machine en
3. slooptand het gebouw) en kan selektief worden geladen en
4. schild om neervallend puin af te weren afgevoerd.

11
2. Laadbak (afb. 14)
Afb. 14.
Het puin valt binnen de konstruktie, waaruit het
wordt afgevoerd. Nadien wordt de werkvloer
geëffend.
De rijkwijdte van de arm is kleiner dan bij de
lepelbak, maar de laadbak heeft een groterlaadver-
mogen.
3. Slooparm (afb. 10 en 15)
Afb. 15.
Op een hydraulische machine wordt een teleskopi-
sche arm van grote lengte qemonteerdv aan het
uiteinde waarvan diverse werktuigen kunnen wor-
den aangebracht, zoals scharen, beitels of klauwen .
De inslaghoekis reqelbaar,
Door dre afmetinqen van deze machine is sloopwerk
rnoqeliik meteen grote rijkwijdte en op grote
hoogte (tot 25 rn), waardoor de veiligheid., de
doeltreffendheid en de nauwkeurigheid worden
vergroot.
Deze werktuigen mogen slechts op machines
worden gemonteerd waarvan de karakteristieken
aHe waarborgen van stabiliteit en veiligheid bied'en
en die door de konstrukteur voor dergelijke montage
zijn voorzien.
Het gebruik van dit materieel voor hijs- of verhande-
linqswerkzaamheden is streng verboden,
Afb. 16.
Een olifantstand is een grote, zwaar uitgevoerde
tand die aan het uiteinde van 'een hydraulische
machine wordt opgehangen.
Die tand is lichter daneengeladen bak, waardoor de
volle nuttige rijkw:ijdtre van die arm zonder qevaar om
uit het evenwicht te geraken kan worden benut.
12
Voor werken waarbij op de tand een grote kracht
wordt uitgeoefend (slopen van funderingen. of
wegen bij voorbeeld), wordt de armlengte overeen-
komstig aangepast.
De machine kan als volgt worden gebruikt :
- horizontaal of schuin naar voren duwend om het
te slopen element op te breken
- van boven naar onder, waarbij het gewicht van
de machine onder de tand wordt verdeeld (mits
de nodige voorzorgen)
- van onder naar boven, waarbij de tand onder het
te slopen element wordt geplaatst (hefboom-
principe)
- in « retro », waarbij het bovenuiteinde van het te
slopen element naar de machine wordt getrok-
ken (bij voorbeeld een muur).
De olifantstand kan worden vervangen door een
hydraulische schaar voor het onmiddellijk terplaatse
doorknippen van de wapening (afb.. 17).
Afb. 17 - Hydraulische schaar gemonteerd op kraan.
Wij hebben eerder gezien dat er ook een rotsbreker
met de gewenste kenmerken op kan worden
g'emonteerd.
2.. 14.3 Globale beoordeling
2.14.31 Voordelen
De voordelen zijn de volgende :
- groot vermogen en snelle werking
- goed aanpassingsvermogen van de machine,
waardoor ze bij onvoorzien gevaar snel kan
terugtrekken
weinig maar gespecializeerd personeel vereist
dat op de hoogte is van de specifieke risiko's.
2.14.32 Nadelen
De nadelen zijn de volgende:
- voortdurend grote stof- en lawaaiontwikkeling
- noodzaak over een degelijk stelvlak voor de
machine te beschikken
techniek vooral aanbevolen voor metselwerk,
veel mindier echter voor gewapend beton.
2.14.4 Opmerking

Op de markt bestaat momenteel een kleine telege-

leide machine, aan de arm waarvan een bak,
rotsbreker, tand en dergelijke kan worden gemon-
teerd.
Deze machine op wielen biedt een zeer grote
gebruikssoepelheid en maakt het mogelijk te werken
op moeilijk toegankelijke plaatsen of waar een
gebrek aan stabiliteit van het te slopen bouwwerk
grote gevaren voor het personeel inhoudt.

2.15 I\lIechanische machines met duwbladen

(verplaatsend werken)
Traktoren voorzien van stalen bladen kunnen Afb. 19 - Hipper met veranderlijk parallelogram.
worden gebruikt voor het slopen van vlakke en zwak 1. draagas (mogelijkheid een, twee of drie tanden te monteren)
gewapende betonelementen. 2. tandhouder
3. zelfslijpende afneembare tand
Met de grotere machines kunnen kleine muren,
voetpaden, vloeren, enz. worden gesloopt.
Ze kunnen worden voorzien van een meer kom-
plekse uitrusting bestaande uit klauwen (bakken
2.17 Nibbler (*)
voor veelzijdig gebruik, 4 in 1, enz.) (afb. 18).

2.17.1 Principe

Op het te slopen element wordt een grote

buigkracht uitgeoefend, waardoor het scheurt door
het overschrijden van zijn buigtreksterkte.

2.17.2 Materieel (afb. 20)

. Afb. 18 - Rupsvoertuig voorzien van bladen voor veelzijdig

gebruik.

In gesloten stand heeft deze uitrusting de vorm van

een bak, waarmee het puin kan worden opgeladen
en afgevoerd.

2.16 Ripper (afb. 19)

Een aantal tanden zijn op een as gemonteerd aan de

achterzijde van een krachtige traktor. De pikvormige
tanden met een korte punt zijn van een staallegering
met hoge sterkte en zijn bestand tegen stoten en
afschuren. Ze zijn zelfslijpend.
Er kunnen verscheidene typen worden gebruikt, de Afb. 20 - Nibbler.
ripper op scharnier en op een parallelogram. Dit
laatste type, met veranderlijke geometrie, laat toe
de meest geschikte indringingshoek en snijhoek te
bepalen in funktie van het te slopen materiaal. De nibbler is een grote J-vormige haak waarvan de
onderuiteinden klauwen vormen. Deze haak wordt
De maximale werkdiepte schommelt doorgaans opgehangen aan' een kraankabel of beter nog aan
tussen 30 en 60 cm. een hydraulische graafmachine, waardoor hij een
grotere stijfheid .krijgt.
De ripper wordt voornamelijk gebruikt voor het
slopen van zwak gewapend beton van wegen en De losgebroken stukken beton worden door de
startbanen van vliegvelden. machine afgevoerd.

(*) Slooptechniek in ontwikkeling.

13
2.17.3 Toepassingsdomein
De maximale werkdikte bedraagt 60 cm (doorgaans
40 cm).
Het toestel kan wapeningen breken tot een dikte
van 6 mmo
De werkhoogte bedraagt ongeveer 10 m.
Tweezijdigwerkende nibblers kunnen in beide werk-
richtingen worden gebruikt (vooruit en achteruit)
(afb. 21).
Afb. 21 - Tweezijdigwerkende nibbler.
2.17.4 Globale beoordeling
2.17.41 Voordelen
De voordelen zijn de volgende:
- weinig stof en trillingen (eventueel kan het te
slopen beton met water worden besproeid om
stofvorming te beperken)
- breken van beton door buigen, hetgeen minder
lawaai veroorzaakt (85 dB(A) op 7 rn)
- goedkoop, vergt weinig personeel
- snel: licht-gewapende betonelementen van 12
tot 18 cm dikte kunnen worden gebroken en
afgevoerd met een snelheid van ongeveer
50 rn-/h,
2.17.42 Nadelen
De nadelen zijn de volgende:
- beperkt toepassingsdomein
- beginbreuk noodzakelijk om het toestel toe te
laten het te slopen element te grijpen.
2.18 Kabels
2.18.1 Principe
Rond het te slopen element van het bouwwerk
wordt een kabel gelegd waarop een trekkracht
wordt uitgeoefend om het om te trekken.
14
2.18.2 Materieel
Als trekmachine worden zeer stabiele machines
gebruikt (zware trakteren). Men kan eveneens stevig
bevestigde lieren gebruiken (met trommels of
klauwen) (afb. 22).
Afb. 22 - Slopen met trekkabels.
De afstand tussen de machine en het te slopen
bouwwerk moet tenminste gelijk zijn aan anderhalf
maal de hoogte van het gebouw.
De kabel mag uitsluitend uit stalen draden bestaan.
Zijn doorsnede moet voldoende groot zijn om breuk
te voorkomen, die dodelijke gevolgen kan hebben;
een gebroken kabel werkt inderdaad als een zweep.
Bovendien moet een tweede kabel worden voorzien
om bij breuk van de trekkabel het werk toch te
kunnen voortzetten, zonder de gebroken kabel te
moeten rekupereren nabij het te slopen element.
Om doorsnijden van de kabel te voorkomen, mag hij
met geen enkel uitstekend of snijdend deel in
kontakt komen. Hiervoor kunnen ook houten hoek-
beschermers worden gebruikt.
2.18.3 Uitvoering
De te slopen konstruktie wordt door zaagsleuven
verdeeld in elementen. Deze sleuven die de aanzet
tot de breuk vormen, worden uitgevoerd met de
bikhamer, de diamantzaag, de zuurstoflans, de
poederlans, enz.
Om veiligheidsredenen moet de omvang van de
door deze sleuven begrensde sekties worden
beperkt.
Het slopen moet, verdieping per verdieping, ordelijk
en metodisch verlopen, waarbij de muren worden
gesloopt vóór de vloer. Deze laatste moet worden
gestut om het gewicht van het puin te kunnen
dragen.
Het is verboden de onderste delen van een gebouw
om te trekken, met het doel de hogergelegen delen
te doen instorten, omdat het sloopwerk dan
ónkontroleerbaar wordt en grote luchtverplaatsin-
gen alsook trillingen worden veroorzaakt die zich
zeer ver in de grond kunnen voortplanten.
Zijdelings of schuin trekken moet worden vermeden
(en worden verboden bij gebruik van trommellieren).
Evenmin is het aan te raden met herhaalde schokken
te werken.
Wanneer met een lier wordt gesloopt, mag het
element nooit rechtstreeks met een kabel worden
omringd. Men moet een van de kabel onafhankelijke
lus gebruiken die het te slopen element stevig moet
omsluiten en die met de kabel wordt verbonden.
De techniek van het zagen van de onderste
gedeelten van een gebouw alvorens het om te
trekken is, gezien het gevaar, niet aan te bevelen. Hij
bestaat hierin: na tussen- en scheidingsmuren te
hebben gesloopt, wordt rond het bouwwerk een
kabel gelegd die afwisselend door twee machines
heen en weer wordt getrokken, waardoor de basis
van het gebouw wordt doorgezaagd.
2.18.4 Toepassingsdomein
Men gebruikt kabels voor het slopen van
- in betrekkelijk gezonde staat verkerende bouw-
werken
- gewapend beton; men zaagt sleuven in de
vertikale dragende elementen en brandt de
wapening op deze plaatsen met de snijbrander
door.
2.18.5 Globale beoordeling
2.18.51 Voordelen
Het slopen met kabels is snel en vrij goedkoop.
2.18.52 Nadelen
De nadelen zijn de volgende :
- bij breuk werkt de kabel als een zweep
- alle in labiel evenwicht gebrachte delen van het
gebouw moeten worden gestut, omdat bij
voorbeeld windstoten onverwachte instortingen
tot gevolg kunnen hebben.
2.19 Ondergraving of indelving
2.19.1 Principe
Hierbij wordt het bouwwerk gekanteld, waarna het
uiteenvalt op de grond (ondergraven), ofwel laat
men het in de grond verdwijnen ûndelven).
2.19.2 Uitvoering
Bij ondergraven worden de dragende elementen aan
de voet van het bouwwerk gesloopt en vervangen
door stutten. Houten stutten worden verbrand;
metalen stutten worden door middel van een
trekkabel omvergetrokken, waardoor het bouwwerk
instort.
Bij indelven wordt onder de funderingen van het
bouwwerk water ingespoten, waarna het aldus
ontstane slijk wordt weggepompt.
Men kan de grond onder het bouwwerk eveneens
uitgraven en houten stutten plaatsen, die vervol-
qens worden verbrand.
2.19.3 Toepassingsdomein
Ondergraven wordt toegepast voor hoge bouw-
werken, bij voorbeeld schoorstenen.
Indelven wordt toegepast voor bouwwerken op een
ondergrond van zand of vrij losse grond.
2.19.4 Globale beoordeling
Deze procédés zijn betrekkelijkqevaarliik omdat het
bouwwerk onverwacht vroegtijdig of in onvoorziene
richtingen kan instorten.
2.2 SLOPEN DOOR SPLIJTEN
Hierbij wordt het principe van de wig toegepast:
met behulp van een boorhamer worden gaten
geboord waarin vervolgens een of meer zuigers
worden geplaatst die door een energiebron worden
aangedreven. Hierdoor ontstaat breuk door trek.
Het splijtplan wordt opgesteld in funktie van de
sterkte van het beton, het aantal toestellen en hun
splijtkracht (die kan variëren van 0,7 tot 3,5 MN), van
het vermogen van de hijstoestellen en van de
toegankelijkheid van het te slopen element.
De doeltreffendheid van het procédé is in hoge
mate afhankelijk van de plaats van de boorgaten,
van hun diepte en oriëntatie.
2.21 Mechanische splijtpennen
2.21.1 Principe
Door het opwekken van trekspanningen wordt het
beton gespleten en gesloopt.
2.21.2 Materieel
1. Splijten (afb. 23)
c;:::~:·~:::::;: :: - -_ . _ _ _•
(j
Afb. 23 - Splijtpen en halve maan.
Een overlangs doorgesneden konische pen die twee
halve manen vormt wordt in een vooraf uitgevoerd
boorgat geplaatst. Een andere konische pen,
splijtpen of wig genoemd, wordt door middel van
een bikhamer in de eerste geduwd waardoor de
twee delèn uit elkaar gaan.
15
2. Splijtnaald (afb. 24)

Afb. 25 Splijtwig (Darda).

Afb. 24 - Splijtnaald. Diameter: 35 mmo Lengte 61 tot 76 cm. 1. handgreep
Gewicht: 5,4 tot 6,8 kg. 2. zuiger 4. midden pen
3. cilinder 5. uitschuifbare pennen
1. betonbreker
2. naaldlichaam 5. wang
3. te slopen element 6. tap pomp aandrijft (geleverde spliitkracht: 0,6 tot
4. stang 7. scheurrichting 3,7 MN).

De naald wordt over de gehele diepte (35 tot 45 cm) Bij andere, min of meer identieke systemen (Roc-
van een boorgat met een diameter van 41 tot Pac, Gullick Dobson). wordt de zuigerstang terug-
44 mm geplaatst, waarbij de wangen in de ge- getrokken, waardoor de pen ·of wig tussen de twee
wenste scheurrichting lopen. Aan het uiteinde van schalen wordt geduwd. In dit geval moet de
het naaldlichaam wordt een betonbreker van onge- diameter van het boorgat groter zijn.
veer 30 kg geplaatst. Er kunnen verschillende penlengten worden gebruikt
Bij deinwerkingstelling van de hamer, duwt de naald in funktie van de dikte van het te slopen beton.
de wangen uit elkaar, waardoor een splijtkracht van
ongeveer 3MN wordt geproduceerd. Deze druk 2.22.2 Uitvoering
wordt aangevuld met de stoten veroorzaakt door de Boorgaten met een diameter van 25 tot 80 mm
hamer, waardoor het beton scheurt. worden recht in het te slopen element geboord (met
Doorgaans worden de naalden paarsgewijs gebruikt een diepte van tenminste 25 cm) om te voorkomen
op ongeveer 40 cm van elkaar. Wanneer moeilijkhe- dat de splijtpen klem geraakt. De boorgaten en het
den worden ondervonden bij het uittrekken van het toestel moeten vertikaal op het te slopen oppervlak
werktuig, kan aan het uiteinde van de naald een staan.
trekelement worden geplaatst. Het vooraf gesmeerde splijtelement wordt in het
De splijtnaald wordt voornamelijk gebruikt voor het boorgat gebracht. Het handvat van het splijttoestel
fragmenteren van beton van 30 cm tot meer dan wordt in de gewenste splijtrichting gehouden.
1 m dikte. Door het onder druk brengen van het toestel
worden de twee schalen uit elkaar gedreven,
2.21.3 Globale beoordeling waardoor het beton begint te scheuren. De schalen
kunnen tot 2,5 cm uit elkaar worden geduwd.
2.21.31 Voordelen
De ontstane scheuren kunnen worden verwijd (tot
Het slopen door middel van mechanische pennen 6 cm) door steeds bredere pennen of wiggen in te
is: brengen.
-eenvoudig
De te volgen werkwijze voor het splijten van beton
- goedkoop. wordt gegeven :
- voor grote elementen op afbeelding 26
2.21.32 Nadelen
De nadelen zijn de volgende :
r- ~ - ----I r- -.---:- -.- ---l
I·',·. " t', ,' .. I I" ' '. , " .'1
-
-
luidruchtig
geen nauwkeurige kontrole van het slopen
1 .' ~'.' I
I , . , ,... . I
I " •. ."'~ll< ,I
I ~.:: ':-. -- '1
."
- de splijtpen kan enkel voor geringe dikten
worden gebruikt.
I ','
I' I
t: 1 I"
L'.~_~~_~J
.'.
. - »> .' :.'.1
~~~~~~~~
2.22 Splijtwig ,---=----
.
:., '.. ' .
\',.' /"'.
~7l
I
2.22.1 Materieel (Darda) (afb. 25)
"I '. \;>_L~~,'." 1
De twee metalen schalen worden tegen de wand
van het boorgat geplaatst. Aan hun uiteinde zijn ze
II "•
" ~\" ,· ,I
1 / ' \

verdikt om te voorkomen dat enkel de bovenste

randen van het gat zouden breken bij het onder druk
I, 'j'/', :'>~'.: I
L·---..:....-----J
zetten. Op dat ogenblik duwt een zuiger een wig in Afb. 26 Splijten van grote betonelementen.
die de schalen scheidt. Boven,
links, faze 1
De energie wordt geleverd door een motor (pneu- rechts, faze 2
matische, elektrische of diesel) die een hydraulische Onder, faze 3

16
- voor kleinere elementen op afbeelding 27.

•.r-·'. -; .~: 1 r. ~~~~. . . ~ 1

I, ' ~,", ~ ," I I" ' ' ' , ,I
\' ",fI1 ' ,~, ,I I·,,···'· '. t
I. .'~ itlI:. :-1i.-. I I '. .' . I
I ' .. ' ,I I', . . '\
L...:._ --.:.. -=-_ :-..J '---:.......:...- =-__ '_':'-.:...J
Afb. 27 Splijten van kleinere betonelementen.
Links, faze 1
Rechts, faze 2
Afb. 28 Splijtzuiger (Roe-Jak).
1. splijtlichaam
2. krachtenverdeelplaat
2.22.3 Globale beoordeling 3. zuiger
4. hydraulische pomp
5. soepele slang
2.22.31 Voordelen

De voordelen zijn de volgende:

kontroleerbaar slopen Voor elementen van minder dan 60 cm dikte,
worden de zuigers die buiten het te slopen element
- geen gespecializeerd personeel vereist (behalve komen, geneutralizeerd door metalen ringen.
voor de plaatsbepaling van de boorgaten)
- vrij snel (voor een gat is de totale boor- en Opmerking
splijtduur ongeveer 3 min) Er bestaan momenteel toestellen die gelijkaardig zijn
- niet luidruchtig aan de Roe-Jak, maar met een veel grotere
splijtkracht (tot 4 MN), de zogenaamde Hydrocrack.
- veilig
Ze zijn voorzien van twee tot vijf zuigers met een
- toepasbaar in agglomeraties toelaatbare slag van 60 mmo
- geen stof noch trillingen
- eenvoudig, licht en goedkoop. 2.23.3 Uitvoering (afb. 29)

2.22.32 Nadelen

De nadelen zijn de volgende:

- maximumdikte : 60 cm
- met « zacht» beton, gevaar dat slechts een
verwijding van het boorgat in plaats van
scheurvorming wordt bekomen
- boorgat vereist
- de wapening moet achteraf worden doorge-
brand met de acetyleenbrander
procédé moeilijk bruikbaar voor zwaar gewa-
Afb. 29 - Plaatsing van splijtzuiger.
pend beton.
1. splijtlichaam
2. krachtenverdeelplaat
3. zuigerring
2.23 Splijtzuiger

2.23.1 Principe

De betonblokken worden gespleten door breuk
volgens een vlak loodrecht op de zuigeras.
2.23.2 Materieel (Roe-Jak) (afb. 28)
Men gebruikt een vrij nauwe cilinder voorzien van
tien radiale hydraulische zuigers.
De splijtkracht (tot 1,6 MN) wordt geproduceerd
hetzij door een met een luchtkompressor aangedre-
ven oliepomp, hetzij door een handpomp werkend
met een mengsel van water en oplosbare olie. De
zuigerslag bedraagt ongeveer 3 mmo
Men boort ronde boorgaten (0 80 tot 160 mrn), De
tussenafstanden en diepten zijn funktie van de
kwaliteit en de dikte van het beton en van de
wapening.
In de boorgaten wordt een speciale plaat geplaatst
voor de verdeling van de krachten. De zuigers
worden door pompen tegen deze plaat gebracht.
Voor licht gewapend beton wordt een eerste breuk
veroorzaakt en vervolgens wordt de scheur verwijd
tot 1,5 cm, waarna de druk opnieuw wordt uitgeoe-
fend nadat een nieuwe plaat voor de zuigers is
geplaatst, waardoor de scheur voldoende kan

17
worden verwijd om de wapening door te snijden, bij
voorbeeld door een termisch procédé,
Het is aan te raden de boorgaten evenwijdig met de
hoofdwapening uit te voeren.
2.23.4 Toepassingsdomein
Splijtzuigers worden gebruikt voor:
- beton met een dikte tussen 20 en 80 cm
- voornamelijk werken in stedelijke gebieden
(vooral voor het slopen van muren)
- voor het fragmenteren in kleine stukken van
grote puinblokken.
18
2.23.5 Globale beoordeling
De voor- en nadelen van splijtzuigers zijn gelijkaar-
dig aan deze van splijtpennen.
2.24 Platte vijzels
De prestaties van platte vijzels zijn gelijkaardig aan
deze van hydraulische splijtpennen, maar platte
vijzels bieden het voordeel te kunnen worden
gebruikt voor het ontmantelen van betonelementen
met een geringe dikte.
Men plaatst de platte vijzels in sleuven uitgevoerd in
het beton.
De scheur wordt verwijd tot de wapening kan
worden doorgebrand.
 3. SLOPEN MET TERMISCHE PROCEDES
3.1 ZUURSTOFLANS
3.11 Principe
Tegen het beton wordt het roodgloeiend gemaakte
uiteinde van een buis aangebracht die ijzer bevat en
waardoor een zuurstofstroom wordt gejaagd.
Het boren geschiedt door de drievoudige werking
uitgeoefend door de verbranding:
- chemische werking
De verbrandingsreaktie produceert ijzeroxiden
die worden gebonden met de bestanddelen van
het beton (kalk, siliciumdioxide en aluminium-
oxide), waardoor zijn smeltpunt daalt (1.500 tot
1.700 °C in plaats van 3.000 °C).
- termische werking
Door de sterk exotermische verbrandingsreaktie
worden de ontstane slakken vloeibaar (tempera-
tuur van 2.000 tot 2.500 °C).
- kinetische werking
Door de druk van de zuurstofstraal worden de
slakken uit het boorgat gedreven.
De wapening van het beton brandt in kontakt met
de zuurstof, waardoor nieuwe hoeveelheden kalo-
rieën en ijzeroxiden vrijkomen die op hun beurt het
boren bevorderen en de vloeibaarheid van de
slakken vergroten.
Hoe hoger de dichtheid van het beton, des te kleiner
zijn poreusheid en des te doeltreffender het
procédé.
3.12 Materieel
De zuurstoflans bestaat uit een metalen buis met
een doorgaans ronde doorsnede, gevuld met 7 tot
18 metalen draden (zacht staal of legering Fe/AI
indien een hogere temperatuur is gewenst).
Deze draden worden tegen elkaar geplaatst (0 1
tot 3 rnrn), waarbij een voldoende grote ruimte
wordt gelaten om de zuurstof door te laten.
Het uiteinde van de zuurstoflans is doorgaans van
schroefdraad voorzien om enerzijds nog niet volle-
dig opgebruikte lansen te kunnen gebruiken en om
anderzijds meerdere lansen te kunnen aaneenrijgen.
De gebruikelijke lengte van zuurstoflansen is 2 tot
4 m voor een buitendiameter van 6 tot 21 mm
(gewicht 0,4 tot 5 kg/mlo Hiermee kunnen gaten
worden geboord van de orde van 25 tot 60 mm
diameter.
Grotere boorgaten kunnen worden bekomen met
behulp van meerdere met elkaar verbonden lansen
(in dat geval kan het gewicht van de lansen te groot
worden, hetgeen de uitvoering belemmert) (afb. 30).
Afb. 30 - Kombinatie van meerdere zuurstoflansen.
1. houten spie over de gehele lengte
2. zuurstoflans
3. draadomwikkeling
Gaten met een grotere diameter (tot 100 mm)
kunnen worden uitgevoerd door middel van een
spiraalvormige beweging.
Een goede zuurstoflans kenmerkt zich door het feit
dat de metaaldraden iets sneller opbranden dan de
buis zelf, zodat de metaaloxiden in het boorgat
worden geroerd, waardoor het beton sterker wordt
aangetast.
19
 Afb. 31 Organizatieschema van een termische boorstand.
1. zuurstofflessen
2. ontspanner
3. soepele slangen
4. helper die een nieuwe lans voorbereidt
5. lansdrager met dwarsstuk voorzien van een kraan
6. acetyleenzuurstofbrander
7. uitvoerder
8. lans in gebruik
9. metalen scherm
10. met zand bedekte asbestplaat
11. uitstromende slakken
12. te doorboren element
13. wegvliegend smelt

De lanshouder verbindt de soepele slang voor de
zuurstoftoevoer met de lans. Zijn uiteinde is
voorzien van een eenvoudige snelkoppeling voor de
lans. De soepele slang is gewapend om schade door
wegvliegende gloeiende delen te voorkomen.
De zuurstof kan worden opgeslagen in drukflessen
van 7 rn". Deze flessen kunnen parallel worden
qekoppeld of in kaders van 9 of 28 flessen. Voor
grotere bouwplaatsen (verbruik> 5.000 m 3) wordt
de zuurstof geleverd door stationaire of mobiele
verdampers met een inhoud van 1.200 tot meer dan
25.000 I vloeibare zuurstof.
Het zuurstofontspanningssysteem en de voedings-
slangen (0 minimum 13/21 mrn) verzekeren aan de
ingang een debiet van 30 tot 85 m 3/h. De op de
lagedrukmanometer van de ontspanner aangegeven
druk hangt af van de doorsnede en de lengte van de
slangen (tot 15 bar). Door deze regeling wordt
voorkomen dat de zuurstoflans eerder opbrandt dan
de draden (te hoge druk) of omgekeerd, dat de
draden veel eerder branden dan de lans (te lage
druk).
3.13.1 Horizontaal boren (snijden van muren)
Horizontaal boren is het gemakkelijkst uit te voeren
omdat de slakken onmiddellijk uit de wand lopen,
waardoor het werk ononderbroken kan worden
voortgezet. Men kan aldus muren snijden van ruim
1 m dikte.
Het is aan te bevelen lichtjes hellend (naar beneden)
te boren, zodat de slakken gemakkelijker kunnen
uitlopen. Wanneer de slakken te dikvloeibaar zijn,
wordt de lans nu en dan uitgetrokken.
De afstand tussen de opeenvolgende gaten varieert
naargelang de gebruikte techniek:
- boren van gaten (20 tot 25 gaten/m) en
vervolgens doorsnijden van de resterende ver-
bindingen met de zuurstoflans (afb. 32)
·If(ji~ ....•. ;t!'
,q·@····~)O~
Afb. 32.

3.13 Uitvoering (afb. 31)

- gaten zo dicht mogelijk tegen elkaar boren en
vervolgens de kleine resterende verbindingen
Het uiteinde van de zuurstoflans wordt ontstoken
met een bikhamer breken (afb. 33)
met behulp van een acetyleenzuurstof- of propaan-
zuurstofbrander. Wanneer de lans opgebruikt is,
wordt een volgende op de lanshouder geschroefd.
De nieuwe lans wordt ontstoken door het uiteinde
in de nog smeltende slakken die tijdens het boren in
·.··~~.,,~i,~r·(~; ··{t'; .
het boorgat blijven te steken. Afb. 33.

20
- gaten boren op een tussenafstand die verenig- A B C 0
baar is met het gebruik van hydraulische + ,
splijttoestellen (voornamelijk Roc-Pac) (afb. 34). m3 t •
mlmin m/minl
I
Imin
!

2
L 2JJ
3 i 1.8
t 1,6 ./_._
._..._.>:
~
/::.~~O~
,"1

i,
-1 5

,0,2: 3
Afb. 34.
• 1,4 ...... ~ I "';2

3.13.2 Vertikaal boren (snijden van vloeren)

1 ~ 1,2 :.:·:;:;;-~:.._-----------10'20~ 1
I :
oL 1,0 E 0,15j Q
Men kan ofwel vertikaal naar boven, ofwel vertikaal o ,0 20 30 40 50 60 70 80 90 lroem
naar beneden boren : Afb. 35 - Invloed van de boordiepte op diverse parameters
(boren van een gat). Gemiddelde waarden.
- opgaand boren
Op de abscis,
Is even gemakkelijk als horizontaal boren, maar E. horizontale boordiepte (cm)
het personeel moet worden beschermd tegen Op de ordinaat,
uitvallende slakken. A. verbruikte zuurstof Irn 3)
B. verbrandingssnelheid van de zuurstoflans (m/minl
- neergaand boren C. boorsnelheid (rn/rnin)
D. vereiste tijd (min)
Het gewicht van de slakkenkolom is zodanig dat
vanaf een bepaalde diepte, doorgaans 1,50 m,
de zuurstofdruk niet langer voldoende is om de
slakken naar boven te drijven. In dat geval
moeten de gestolde slakken met andere midde- - de vaardigheid van de uitvoerder en toeganke-
len uit het boorgat worden verwijderd. lijkheid van het werk; voor vertikaal boren, is het
verbruik doorgaans hoger (van de orde van 10
tot 30 %).
3.13.3 Boren op grote diepte

Voor boren op grote diepte wordt in de zuurstoflans 3.15 Toepassingsdomein

water onder druk gespoten.
De zuurstoflans kan zowel worden gebruikt voor het
De waterdruk moet enkele bar hoger zijn dan de
volledig slopen van een bouwwerk als voor het
zuurstofdruk. Het water wordt niet-kontinu inge-
gedeeltelijk slopen van de te transformeren lokalen,
spoten. Wanneer het water de bodem van het gat
zelfs wanneer ze ononderbroken in gebruik blijven.
bereikt, wordt het door kontakt met de slakken
omgezet in stoom, die de slakken uitdrijft. Men moet niettemin over een vrije werkruimte
beschikken van tenminste 1 tot 1,50 m.
Bij vertikaal neergaand boren kan aldus een diepte
van 5 m worden bereikt. Het te slopen betonelement mag geen ontvlambare
stoffen bevatten (bij voorbeeld houten stukken),
3.13.4 Boren onder water noch leidingen die doorlopen tot in andere lokalen
(water-. elektrische leidingen, ...).
Boren onder water is gemakkelijker dan boren in
open lucht, omdat het smerend effekt van het water
het uitstromen van de slakken vergemakkelijkt. 3.16 Globale beoordeling

De snijbreedte overschrijdt nauwelijks 20 mm (om- 3.16.1 Voordelen

wille van de koelwerking van het water op de
snede).
Door de ontbinding van het water kan explosiege-
vaar ontstaan.
3.14 Verbruik. Boorsnelheid (afb. 35)
Het zuurstof- en lansverbruik is sterk afhankelijk van
de volgende parameters:
- samenstelling van het beton, zijn watergehalte
en type van gebruikt granulaat
--- wapeningspercentage van het beton
- boordiepte : voor dunne elementen (schalen,
vloeren, ...) kan het verbruik met maximaal 40 %
worden beperkt. Van zodra echter de dikte 1 m
overschrijdt, neemt het verbruik sterk toe. Men
moet dan de zuurstofdruk opdrijven en sterkere
lansen gebruiken
De voordelen zijn de volgende:
- mogelijkheid stukken met een grote dikte door
te snijden
- bruikbaar voor gewapend en voorgespannen
beton
- geen trillingen, weinig luidruchtig (69 dB(A) op
7 rn)
- personeel snel vertrouwd met deze techniek
- eenvoudig en licht materieel (behalve zuurstof-
bevoorrading )
- mogelijkheid te werken in de vrije lucht, binnen
in ruimten en onder water
mogelijkheid te werken op moeilijk toegankelijke
plaatsen
praktisch geen aantasting van de karakteristie-
ken van het beton in de nabijheid van de sleuf.

21
3.16.2 Nadelen
De nadelen zijn de volgende:
geringe nauwkeurigheid; het snijden geschiedt
tot op 2 cm nauwkeurig, de geometrie van het
boorgat is niet perfekt, hetgeen een nadeel is
voor het vaststoppen van stijve springstofladin-
gen
- uitlopen van slakken; hieraan kan worden
verholpen door de grond te beschermen met
stalen platen of asbestplaten bedekt met 8 tot
10 cm zand
- de door de slakken geraakte betonelementen
moeten vóór het heraanbouwen worden afge-
bikt 3
binnen werken wordt bemoeilijkt door het Afb. 36 - Poedersnijbrander. Schema van de apparatuur.
vrijkomen van grote hoeveelheden rook; hieraan 1. verstuiver
2. snijbrander
kan worden verholpen door een aangepaste 3. perslucht of droge stikstof (10 tot 15 bar)
rookafzuiginrichting, waardoor eveneens wordt 4. zuurstof
voorkomen dat zich zuurstof in het lokaal 4.a verwarmingszuurstof (15 tot 30 bar)
ophoopt 4.b snijzuurstof (25 tot 50 bar)
5. brandbaar gas (5 tot 10 bar)
- voornamelijk bij het begin van het boren, 6. poederreservoir
worden smeltende stukken weggeslingerd,
waardoor brandgevaar ontstaat; nadien botsen
- met zuurstof, door flessenbatterijen of een
deze smeltende stukken eerst tegen de boor-
schacht; hieraan kan worden verholpen door een mobiele verdamper
vertikaal metalen scherm op de vloer te plaat- met brandbaar gas (acetyleen) in flessen
sen; naargelang het type werk, is dit scherm met perslucht of droge stikstof, door een
voorzien hetzij van een spleet, hetzij van een of kompressor of flessen.
meerdere openingen om de lans door te steken
De gehele apparatuur wordt op een wagen ge-
- speciale voorzieningen vereist voor de bescher-
plaatst (rijsnelheid 0,5 tot 3 m/h in funktie van de te
ming van het personeel; op de lanshouder wordt
snijden betondikte),
een rond schild aangebracht om de handen van
de uitvoerder te beschermen; deze laatste moet De verhitting wordt veroorzaakt door de verbran-
een beschermende asbestkleding dragen, ding van een mengsel van acetyleen en zuurstof dat
handschoenen en een leren voorschoot, alsook ontsnapt uit een kroon met kleine gaatjes rondom
een helm met vizier de brander. Het poeder dat door perslucht of droge
betrekkelijk kostelijk; de kostprijs wordt in hoge stikstof doorheen een kleine buis wordt gestuwd
mate bepaald door de dode tijden en de prijs die op 20 tot 30 mm evenwijdig loopt met de
van de lansen, vandaar de noodzaak van een hoofdbuis (afb. 37), wordt door deze vlam tot een
goede sloopplaatsorganizatie. zulkdanig hoge temperatuur verhit (ongeveer
4.500 °C) dat het tot ontbranding komt in de
zuurstof, die door het centrale gat in de brander
3.2 POEDERSNIJBRANDER wordt gestuwd.

3.21 Principe
In de steekvlam van een acetyleenzuurstofbrander
wordt een mengsel van ijzerpoeder (60 tot 85 %) en
aluminiumpoeder (40 tot 15 %) gespoten. Deze
ontbranden rond de zuurstofstraal en verhitten deze
laatste sterk. De verbranding van 1 kg ijzerpoeder in
zuurstof produceert tot 7.200 J en deze van 1 kg
aluminium 30.000 J, waarbij het aluminiumpoeder
de verbranding van het ijzerpoeder onderhoudt en
versnelt.
Het procédé biedt twee voordelen : toevoer van een
bijkomende hoeveelheid oververhit ijzeroxide en
schoon houden van de sleuf door de bewegende 2
deeltjes.
3
3.22 Materieel (afb. 36) Afb. 37 - Schema van de kop van de poedersnijbrander.
De poedersnijbrander wordt gevoed : 1. poederverstuiver
2. snijzuurstof
met poeder uit een reservoir 3. mengsel zuurstof-brandstof

22
Het snijden wordt veroorzaakt door een voortschrij- 3.26 Globale beoordeling
dende oxidatiereaktie te wijten aan deze zuurstof.

Opmerking 3.26.1 Voordelen

Soms kunnen andere brandbare gassen dan acety- De voordelen zijn de volgende:
leen worden gebruikt: waterstof, metaan, propaan, .- weinig luidruchtig, zonder trillingen
butaan, tetreen. .
- bruikbaar voor gewapend en voorgespannen
De vlamtemperatuur is dan echter lager. beton
vrij snel
3.23 Uitvoering doordat een sleuf wordt uitgevoerd, moeten
geen opeenvolgende gaten worden geboord
Met de poedersnijbrander wordt geen gat geboord,
zoals met de zuurstoflans, maar een sleuf. - praktisch geen beschadiging van het aangren-
zende beton (behalve over een kleine zone van
Om het snijden te kunnen beginnen, moet men 2 cm aan weerszijden van de sleuf).
beschikken hetzij over een vrije rand, hetzij over een
met een ander procédé uitgevoerd boorgat.
3.26.2 Nadelen
Het werktuig dringt niet in het te snijden element
binnen. Achter het te snijden element moet een vrije
De nadelen zijn de volgende:
ruimte zijn om de vlam te laten ontsnappen.
bescherming van het personeel vereist (alsook
Om verstopping van de verstuiver tegen te gaan, van de elementen die intakt moeten blijven)
moeten het poeder, de perslucht en de stikstof tegen wegvliegende stukken, vonken en uitlo-
droog blijven. pende slakken
- gevaar van verstoppen van de verstuiver indien
3.24 Rendement (afb. 38) het poeder niet volstrekt droog is, hetgeen
A B o problemen kan opleveren op bouwplaatsen
3/m+
waar niet altijd een perfekte vochtwering kan
m 22 mln tkQ/m worden verzekerd
J '
240... 2,0 ~ 240
I i - vrij duur
1. 1,8
200t 16 ~ 200
I ' ~ stof- en rookontwikkeling
160~ 1,4 j 150
men kan slechts beginnen aan de rand van het
1 1,2 I stuk of vanuit een eerste gat (geboord met een
120 ~ 1,0 ~ 120
1 0,8 i ander procédé)
&Ot- 06
1 I 1! 80 - weinig doeltreffend beneden de 20 cm diepte (te
40 ~ 0,4 ~ 40 groot warmteverlies)
I 0,2 !
l I....-~_'---.......L-----''---....I----.l_-''''-...... j - gevaar van verstopping van de brander door
ro m ~ ~ 50 ~ ~cm
slakken.
Afb. 38 - Invloed van de. snijdiepte op diverse parameters
(snijden over een lengte van 1 rn), Gemiddelde waarden.
Op de abscis,
E. snijdiepte (cm)
3.3 POEDERLANS (afb. 39)
Op de ordinaat,
A. verbruikte zuurstof (m 3/m) 4
B. snijsnelheid (rn/h)
C. verbruikt gas (kg/m)
D. verbruikt poeder (kg / rn)

2 6 5
De snijsnelheid kan worden verhoogd door de lijnen
van de wapening te volgen (vrijkomen van een
grotere hoeveelheid ijzeroxide).

3.25 Toepassingsdomein
5+3
7
In funktie van de diameter van het snijkanaal, dus
van het zuurstofdebiet en van het verwarmingsver-
Afb. 39 Poederlans. Schema van de apparatuur.
mogen waarover men beschikt, kunnen elementen
1. zuurstoffles
worden doorgesneden tot 130 cm dikte (doorgaans
2. poederverdeelreservoir
tot 60 cm; boven de 60 cm, stijgt het verbruik 3. poeder
aanzienlijk). 4. ontspanners
5. persluchtfles
De breedte van de sleuven is van de orde van 3 tot 6. droger
4cm. 7. lans

23
De poederlans houdt het midden tussen de
zuurstoflans en de poedersnijbrander.
Men injeKteert een mengsel van ijzerpoeder en,
fakultatief, aluminiumpoeder in de zuurstofstroom.
Het poeder wordt vervoerd door een perslucht-
stroom.
De lanshouder bevat enerzijds een injektor voor het
mengsel poeder-zuurstof en anderzijds een sluitveer
voor het gelijktijdig openen en sluiten van de
toevoer van zuurstof en poeder.
Ten overstaan van de zuurstoflans, is het verbruik
van poederlansen iets minder groot, maar daarente-
gen is het zuurstofverbruik hoger en de ontsteking
minder regelmatig.
Men bekomt gaten met een grotere diameter.
3.4 PLASI\IIASNIJBRANDER (*)
3.41 Principe
Plasma is een verdunde staat van de stof, analoog
aan een gas, maar bestaande uit geladen deeltjes,
ionen en elektronen, in zulkdanige verhoudingen,
dat het milieu globaal gezien neutraal is.
Wanneer een voldoende sterk magnetisch veld
wordt opgewekt, wordt het plasma geleidend en
produceert het een geïonizeerd gas dat elektronen,
positieve ionen en neutrale molekulen bevat. Dit
gaat gepaard met een temperatuurstijging die in het
heetste gedeelte van het plasma kan oplopen tot
8.000 à 15.000 oe.
3.42 Materieel (afb. 40)
Het plasmagas wordt geïonizeerd door een elektri-
sche boog die tot stand wordt gebracht tussen
twee elektroden: de anode en de katode.
De anode bestaat uit een holle stalen buis en de
katode uit een gewijzigde zuurstoflans. In de
ringvormige ruimte tussen deze twee elektroden,
Afb. 40 - Plasmasnijbrander. Schema van de apparatuur.
1. katode
2. isolatie
3. flux
4. anode
5. plasma
6. smeltende slakken
7. te slopen betonkonstruktie
8. elektrische voeding
9. zuurstoftoevoer
(*) Slooptechniek in ontwikkelinq.
24
cirkuleert een stroom waterstof, stikstof of argon,
die het plasma stabilizeert.
De twee elektroden worden op regelmatig wijze
opgebruikt en zorgen daardoor voor de drievoudige
werking (terrnische. chemische en kinetische) nodig
voor het boren, zoals in het geval van de
zuurstoflans.
De boorsnelheid bedraagt 10 cm tot 1 m/min
naargelang de aard van het beton.
In gewapend beton kan deze snelheid hoger liggen,
doordat de wapening als brandstof dient.
Het materieel weegt 4 tot 6 kg.
3.43 Globale beoordeling
3.43.1 Voordelen
De voordelen zijn de volgende :
- wanneer dit procédé volledig op punt zal staan,
zal het doeltreffender en sneller zijn dan de
andere termische procédés
- laat boren toe in alle richtingen
bruikbaar voor gewapend en voorgespannen
beton
- schoon werk.
3.43.2 Nadelen
De nadelen zijn de volgende :
- zeer luidruchtig
- snelle slijtage van de elektroden
zeer hoge kosten
- zeer klein energierendement en noodzaak te
beschikken over een krachtige elektrische gene-
rator (tot 400 kW)
- zoals bij de zuurstoflans, wegslingeren van
smeltende slakken, rookontwikkeling (zie
§ 3. 16.2, blz. 22)
- gevaar van elektrokutie
- zeer snelle stolling van het smeltend materiaal,
hetgeen zijn afvoer sterk belemmert.
3.5 LASER (*)
3.51 Principe (afb. 41)
De laser (Light Amplification by Stimulated Emission
of Hadiation) zendt een « koherente » en monokro-
matische lichtbundel uit, waardoor een enkele golf
met een zeer grote energiedichtheid ontstaat.
Wanneer het beton wordt bestraald, wordt een
gedeelte van de uitgestraalde energie geabsor-
beerd, waardoor de temperatuur in de betrokken
zone stijgt. Indien de straling op een zeer klein
oppervlak is gekoncentreerd (van de orde van de
~m2) kan de energieabsorptie dermate groot zijn,
dat het beton door termische schok wordt gefrag-
menteerd.
 7

5 6

Afb. 42 - Laser. Schema van de apparatuur.

1. laserkop
Afb. 41 - Principe van het snijden met de laser. 2. koncentratielens
3. stuurpost van het toestel
1. laseremissietoestel
4. voetstuk
2. lens
5. verplaatsingstafel
3. eventuele smelting
6. automatische voeding
4. verhitte zone
7. hoogspanning
5. warmteverlies door geleiding
8. te snijden betonelement
6. scheuren

3.53 Globale beoordeling

3.52 Materieel (afb. 42)
De laser met molekulair gas (mengsel van CO2 , He
en N2) die door een elektrische ontlading wordt
opgewekt, is de enige die in staat is om het voor de
vernietiging van beton vereiste vermogen te leveren.
Helium, het hoofdbestanddeel van het molekulair
mengsel, beïnvloedt de ontladingskarakteristieken
en het termisch gedrag van het systeem.
Stikstof dient voor het versterken van het opwek-
kingsproces.
Door de absorptie van fotonen door het koolstofgas
dat in het trajekt van de bundel in de buis wordt
gebracht, wordt de fotonische lichtenergie omgezet
in warmte-energie.
Het brandpunt van de afgegeven lichtstraling wordt
door lenzen op de te breken zone ingesteld.
De straal dringt slechts zeer weinig in het beton (tot
2 cm).
De termisch opgewekte scheuren planten zich
driedimensionaal voort.
3.53.1 Voordelen
De voordelen zijn de volgende :
- grote lokalizatienauwkeurigheid
- geen geluid, trillingen, rook, toxische gassen
noch stof
- snel (mikroscheuren in 5 sekonden en zichtbare
scheuren na 30 sekonden),
3.53.2 Nadelen
De nadelen zijn de volgende :
momenteel is het vermogen van de toestellen
voor burgerlijk gebruik te zwak en zijn ze
omslachtig in de bediening
noodzaak de laser te kombineren met andere
snijsystemen (voor wapeningen)
onzichtbare straling (golflengte 10,6 urn), dus
gevaarlijk: gevaar voor brandwonden; hieraan
kan worden verholpen door de operateur te
beschermen met glas of polykoolstofkunststof
- noodzaak van elektrische beveiliging en isolatie
van het toestel
- kostelijke techniek.

25
4. SLOPEN MET SPRINGSTOFFEN. EXPANSIE EN ONTSPANNING
VAN GAS. EXPANSIE VAN ONGEBLUSTE KALK

4.1 SPRINGSTOFFEN Naargelang de verbrandingssnelheid, onderscheidt

4.11 Principe
Springstoffen zijn stoffen die in staat zijn hun
potentiële energie in zeer korte tijd vrij te geven door
een krachtige chemische ontbinding veroorzaakt
door de werking van de warmte of een schok.
De basis van het ontploffingsverschijnsel is een
chemische reaktie tussen een brandstof en een
verbranding onderhoudende stof.
Als reaktieprodukt bekomt men een gas of gas-
mengsel gepaard gaand met een aanzienlijke exo-
termische reaktie (temperatuur: 3.000 °C, vrijko-
mende energie: 1.500 tot 6.500 kj/kg springstof).
men:
- detonerende springstoffen (afb. 43) die werken
door schokken en druk; de chemische ontbin-
ding zet zich in de volledige massa van de stof
door onder de vorm van een schokgolf die zich
aan een konstante snelheid voortplant (2 tot
9 krn/sl, Deze voortplanting gaat gepaard met
krachtige slagen en een sterke drukstijging (10
tot 50 kN/mm 2), waardoor mechanische effek-
ten ontstaan die het beton verwoesten.
Na verloop van enkele tienduizendsten van een
sekonde wordt het gescheurde beton door
de bruuske expansie van het gas (ongeveer
3 kN/mm 2) in de richting van de lijn van de
minste weerstand weggeslingerd

p
kN/mm 2
A B

ns so

3ma>e.

2 3 5 ms
Afb. 43 - Algemeen verloop van de drukschommeling in de
tijd terplaatse van de detonatie van een springstoflading in een
rotselement.
Op de abscis, tijd Ims)
Op de ordinaat, druk (kN/ mm 2)
A. schok
B. druk

26
- plots (snel) verbrandende springstoffen, die
uitsluitend door druk werken; de snelheid van de
chemische ontbinding is « vrij langzaam»
(1,5 km/s max.] en gaat gepaard met progres-
sieve gasemissie.
Voor slopen worden praktisch uitsluitend detone-
rende springstoffen gebruikt.
4.12 Materieel
4.12.1 Ladingen I kingsmechanismen gebruikt.
Voor het slopen worden voornamelijk twee typen
springstoffen gebruikt:
- genitreerde springstoffen, voornamelijk nitroge-
latine of dynamiet-gom (nitroglycerine gemengd
met nitrocellulose) in gestabilizeerde vorm in
cilindervormige patronen met een omhulsel van
paraffinepapier. Er bestaan talrijke kategorieën
die zich onderscheiden door het percentage
nitroglycerine (10 tot 92 %).
Er bestaan tevens andere genitreerde spring-
stoffen zoals trinitrotolueen (T.N.T.), enz.
- genitrateerde springstoffen, met als hoofdbe-
standdeel ammoniumnitraat. Ze hebben een
middelmatig vermogen en komen in poedervorm
voor. Ze zijn vochtgevoelig en hebben een
lagere dichtheid dan genitreerde springstoffen.
In diepe boorgaten kunnen ook vloeibare
springstoffen of slurries worden gebruikt.
De diverse springstoffen worden gekenmerkt door
hun vermogen, detonatiesnelheid, zelfopwekkings-
koëfficiënt, schokgevoeligheid en vochtweerstand .
4.12.2 Opvullen
Om het rendement van de explosie maximaal te
maken, wordt het boorgat toegestopt met zand of
klei, zodat de gassen niet kunnen ontsnappen
vooraleer ze een druk op het te slopen beton
hebben kunnen uitoefenen.
Opmerking
Omdat water bijna een perfekte stop vormt, kunnen
explosies worden uitgevoerd onder waterdruk (druk
van 45 tot 60 bar geleverd door een kompressor).
Hierdoor wordt het springstofverbruik beperkt en
daardoor ook de sekundaire effekten, zoals lawaai,
trillingen, wegvliegend puin, enz.
Het water wordt door een uitschuifbare leiding in de
gaten gevoerd. Gezien de lengte en breekbaarheid
kan dit procédé niet worden gebruikt voor diepten
beneden de 1,60 m.
4.12.3 Ontstekingsmechanismen (afb. 44)
De ontstekingsmechanismen worden gebruikt om
ladingen met een maximum aan veiligheid te kunnen
gebruiken, zowel tijdens de opslag als tijdens de
manipulatie.
Bovendien voorkomen ze mislukte alsook vroegtij-
dige ontploffingen.
Afb. 44 - Elektrisch ontstekingsmechanisme.
1. stroombron (exploseur)
2. stroomtransmissie door elektrische draden
3. ontsteking en explosie van de detonator
4. transmissie van de explosie met slagsnoer
5. explosie van de lading
Tegenwoordig worden koerant elektrische ontste-
De beweging en het vermogen van de schokgolf
kunnen worden gewijzigd door de ontploffingen te
spreiden met behulp van vertragingsdetonatoren
en/of detonatierelais.
Vertragingsdetonatoren zijn brandbare samenstel-
lingen die naargelang het geval meer of minder tijd
nodig hebben om te gaan branden (5/10 tot
5/1.000 s),
Detonatierelais die op het slagsnoer zijn bevestigd,
kunnen de voortplanting van de schokgolf gedu-
rende 2/100 tot 5/1.000 sophouden.
De detonatoren worden in reeks geschakeld en
hebben dezelfde weerstand.
4.13 Uitvoering
De ladingen worden hetzij tegen, hetzij in het te
slopen element geplaatst, hetzij binnen in het te
slopen bouwwerk.
4.13.1 Slopen met ladingen aangebracht tegen
het te slopen element (afb. 45)
4.13.11 Principe
Tegen de buitenzijde van het te slopen element
worden een of meer ladingen aangebracht en
toegedekt. De springstof wordt nabij de wapening
geplaatst (of in sommige gevallen zelfs op de
blootgemaakte wapening) teneinde het beton maxi-
maal te verwoesten en de hechting te verbreken.
Alle op eenzelfde struktuur aangebrachte ladingen
moeten gelijktijdig worden ontstoken, zoniet doen
de door de eerste lading veroorzaakte schokken de
andere ladingen loskomen, waardoor ze onbruikbaar
worden.
Afb. 45 - Slopen met aangelegde ladingen.
Schema van de plaatsing van de ladingen.
4.13.12 Globale beoordeling
Het rendement van springstoffen is gering; ze
werken inderdaad enkel door hun schokgolven,
zonder dat in het beton zelf gassen worden
vrijgemaakt.
27

160 cm
140 t----+------+--
120 t----+o--
100 1----
80
60
40
20
o 10 20 30 40 50 kg/m3
Afb. 46 - Evaluatie van het springstofverbruik.
Op de abscis, springstofverbruik (kg/ m 3)
Op de ordinaat, betondikte (cm)
Kurve A, ongewapend beton
Kurve 8, zwaar gewapend beton
Het procédé is luidruchtig en het springstofverbruik
groot (afb. 46). Dit procédé wordt voornamelijk
gebruikt wanneer snel enkele geïsoleerde kleine
ontploffingen moeten worden uitgevoerd.
Dit procédé is onbruikbaar voor bouwwerken met
een grote massa; de verwoesting blijft inderdaad
gelokalizeerd, zonder in de diepte van het beton
door te dringen. Voor gewapend beton, stelt men
zich doorgaans tevreden met het blootleggen van
de wapening, die vervolgens met de acetyleen-
zuurstofbrander wordt doorgesneden.
Deze techniek wordt dikwijls gebruikt voor bouw-
werken onder water: het water vormt inderdaad
een uitstekende « stop », die het effekt van de
ontploffing vergroot.
4.13.2 Slopen door middel van ladingen binnen in
de konstrukties
4.13.21 Principe
Men plaatst de springlading binnen in de te slopen
konstruktie en stopt alle openingen volledig toe. Bij
de detonatie, wordt de drukstijging op de gehele
struktuur overgedragen.
Wanneer een element gemakkelijk waterdicht kan
worden gemaakt, vult men het na het dichtstoppen
van de openingen met water. Hierdoor wordt het
rendement van de springlading nog vergroot, omdat
de druk en de schokgolven door het water, een
.onsamendrukbaar fluïdum rechtstreeks en gelijkma-
tig op de wanden worden overgedragen (principe
van Pascal).
4.13.22 Uitvoering
Alle openingen van de te slopen konstruktie moeten
zorgvuldig worden dichtgestopt.
Tweesteense muren met daartussen een laag
waterdicht materiaal, sluiten de grote openingen
voor dewelke een scherm wordt geplaatst (aarden
muur, draadwerk bedekt met jute, ...) om het
wegslingeren van stukken te voorkomen.
28
4.13.23 Globale beoordeling
De vereiste hoeveelheid springstoffen is aanzienlijk
kleiner dan nodig is voor het slopen met behulp van
tegen het te slopen element aangebrachte ladingen.
Er is gevaar dat het bouwwerk niet wordt gefrag-
menteerd, maar op verschillende plaatsen open-
scheurt, voornamelijk terplaatse van de voegen. In
dat geval, moeten de aldus bekomen grote blokken
met andere middelen worden verkleind.
Het procédé verloopt vrij langzaam omdat alle
openingen hermetisch moeten worden gedicht.
4.13.3 Slopen met behulp van in boorgaten
geplaatste ladingen (afb. 47)
4.13.31 Principe
De lading wordt aangebracht op de bodem van met
de boorhamer of de zuurstoflans uitgevoerde gaten,
die vervolgens vast worden dichtgestopt. Tijdens
de ontploffing, wordt op de wanden van het
boorgat een grote druk uitgeoefend, voornamelijk in
de zin van de lijnen met de geringste weerstand,
waardoor het element scheurt en uiteenvalt.
Om het rendement van de springstoffen te vergro-
ten, wordt de lading in het hart van het te slopen
element geplaatst, waardoor de gassen een grotere
weerstand ontmoeten en een groter volume slopen.
De wapening maakt het beton heterogeen en trekt
de scheuren naar zich toe. De stukken beton komen
volledig vrij maar blijven gevangen in de wapenings-
korf (voor de wapening is een lading vereist die 4 tot
10 maal sterker is dan voor het beton).
Afb. 47 Slopen met in boorgaten geplaatste springstoffen.
Schema van de installatie.
1. stop of vulling
2. ontstekingsmechanisme
3. detonator
4. patroon
5. uitgeworpen stuk beton
6. scheuren
4.13.32 Uitvoering
De boorgaten, met een diameter van ongeveer
5 cm, worden uitgevoerd in de basis van het te
slopen gebouw, indien mogelijk ter hoogte van de
openingen (besparing aan springstof) en van binnen
naar buiten (beperking van het wegvliegen van
stukken), op een horizontale lijn en op een
tussenafstand die ongeveer overeenkomt met 3/4
van de afstand van het centrum van de lading tot
het buitenoppervlak van het te slopen element.
4.13.33 Globale beoordeling (afb. 48)
De in een buitenomhulsel gevormde lading eindigt in
een konisch of halvebolvormig metalen bekertje.
Bij detonatie wordt dit bekertje omgezet in een
speervormige materie die met zeer grote energie op
het beton inslaat, waardoor de wapening tot op een
bepaalde diepte in het beton kan worden doorge-
sneden.
4.13.42 Globale beoordeling

160
cm Men moet de juiste plaats van de wapening kennen,
zoniet blijft het effekt van de lading beperkt tot een
140 gat in het beton.
120 Het procédé is niet bruikbaar voor grote dikten.
100 Het is luidruchtig.
80 Het vereist een hoog springstofverbruik.
Deze techniek wordt voornamelijk gebruikt voor het
60
scheppen van zwakke plekken in de struktuur,
40 waarna verder wordt gesloopt met een andere
metode.
20

0 10 20 30 40 50 kg/m 3
Afb. 48 - Evaluatie van het springstofverbruik.
Op de abscis, springstofverbruik (kg/ m 3)
Op de ordinaat, betondikte (cm)
Kurve A, ongewapend beton
Kurve B, zwaar gewapend beton
Deze techniek is vrij omslachtig, hij wordt enkel
toegepast op volumineuze en zwak gewapende
bouwwerken; bovendien is hij omwille van de juiste
keuze van de plaats van de lading, vrij kompleks.
Het slopen is niet volledig kontroleerbaar.
Het procédé is luidruchtig, er zijn trillingen in de
grond en er worden stukken puin weggeslingerd.
Door de afmetingen van het puin wordt zijn afvoer
bemoeilijkt; het moet verder worden verkleind met
de beul of rotsbreker.
4.14 Toepassingsdomein
Voor een volledige sloping wordt de meest ekono-
mische metode gekozen (minimum aan personeel en
springstoffen). Door bepaalde essentiële verbindin-
gen van de struktuur te verbreken, wordt de
bruuske instorting van het element veroorzaakt,
waardoor men geniet van de zelffragmentatie bij het
inslaan op de grond.
De mogelijkheid tot slopen hangt veel meer af van
de geometrische verspreiding van de wapening dan
van de hoeveelheid staal per m 3.
4.15 Globale beoordeling
4.15.1 Voordelen

4.13.4 Slopen met behulp van holle ladingen De voordelen van springstoffen zijn de volgende :
(afb. 49) - goedkoop
- snel
4. 13.41 Principe
- doeltreffend.

4.15.2 Nadelen

De nadelen zijn de volgende:

2
- wegslingeren van puin, trillingen in de grond
(gevaar ondergrondse installaties te beschadi-
gen)
- sterke schokgolf, hetgeen schade aan aanpa-
'.i(j· lende konstrukties kan veroorzaken; het gebruik
van deze techniek is verboden wanneer in de
voortplantingszone materialen zijn opgeslagen
Afb. 49 - Slopen met holle ladingen. die kunnen ontploffen onder invloed van de golf
Schema van de installatie.
(gassen, springstoffen, ...)
1. ontsteking
2. lading - veel lawaai (detonatie en impakt op de grond),
3. konisch of halvebolvormig hardmetalen bekertje noodzaak beschermende oorschelpen te dragen
4. schietafstand (2/3 tot 1/5 van de 0)
5. wapening - weinig kontroleerbaar slopen

29
- gevaarlijk, gespecializeerd personeel vereist voor - weinig geschikt voor het slopen van gewapend
het verwerken van de springstoffen beton
- de explosiegassen bevatten zwavel- en / of noodzaak veiligheidsschermen voor het perso-
stikstofdampen die gevaarlijk zijn voor de neel te plaatsen
luchtwegen en de bloedsomloop (noodzaak een moeilijke manipulatie
masker te dragen).
weinig nauwkeuriq,

4.2 GASEXPANSIE (afb. 50)

4.3 GASONTSPANNING

4.21 Principe
In het beton wordt een gat van 30 tot 40 mm
diameter geboord en gedicht met een rubberstop,
waardoorheen een metalen buis wordt gestoken die
aangesloten is op een fles met een anorganisch gas
(C0 2) onder hoge druk. Dit gas wordt onder een
druk van 80 tot 120 bar in het gat gedreven,
waardoor het beton wordt gefragmenteerd.
4.31 Principe
Het betreft een bruuske ontspanning op de bodem
van een boorgat, van sterk samengeperst droog
kooldioxidè (ongeveer 200 bar). In zeer korte tijd (2
tot 4/100 s) wordt op de wanden van het boorgat
een druk van 120 tot 270 N/mm 2 uitgeoefend,
waardoor het beton door druk wordt verbrijzeld.

4.32 Materieel (Cardoxbuis) (afb. 51)

De buis met een buitendiameter van 45 tot 65 mm,

een lengte van 1,10 tot 1,65 m en een gewicht van 8
tot 19 kg, bestaat uit drie delen:
de ontstekingskop met het ontstekingsmecha-
nisme
- het buislichaam, dat gevuld is met vloeibaar
Afb. 50 - Gasexpansie. Schema van de installatie.
kooldioxide en voorzien van een inleider met
1. speciale rubberstop
2. gas gloeispiraal
3. CO 2 (bedrijfsdruk 80 tot 120 bar) - de ontladingskop, die van gaten is voorzien om
het gas door te laten; hij is voorzien van een
paar klemmen om het wegschieten van de buis
4.22 Globale beoordeling te voorkomen en van een vervangbare breek-
plaat die het buislichaam afsluit.
4.22.1 Voordelen
4.33 Uitvoering
De voordelen zijn de volgende :
- weinig luidruchtig, weinig trillingen en wegvlie- Men boort qaten met een gepaste diameter tot een
gende stukken diepte van 0~80 tot 2,40 m.
- geen brandgevaar. Hierin plaatst men de buizen, waarna de gaten over
de gehele beschikbare diepte vast worden aange-
4.22.2 Nadelen stopt. Door de buis te blokkeren met klemmen
wordt voorkomen dat ze tijdens de explosie wordt
De nadelen zijn de volgende: weggeslingerd.

A B
\ I
c

Afb. 51 Cardox-buis.
A. ontstekingskop
B. buislichaam
C. ontladingskop
1. vulklep
2. elektrische aansluitingen
3. inleider met gloeispiraal
4. lading vloeibaar CO 2
5. breekplaat
6. klem

30
De buizen worden verbonden met elektrische
draden. De ontploffing wordt tot stand gebracht ~l N/mm 2
met een klassieke detonator. A -
Door het ontsteken verdampt het kooldioxide. Door
de hoge druk wordt de breekplaat verbrijzeld en
40
r
ontsnapt de gasmassa uit de gaten.
/
~
B
-
De buis kan terplaatse worden herladen. Daartoe 30
moeten de breekplaat alsook de inleider en de
dichtingsvoegen worden vervangen.
f
20
4.34 Globale beoordeling

4.34.1 Voordelen 10
De voordelen zijn de volgende :
- soepel gebruik en goedkoop .--
- geen schokgolf, weinig trillingen 02345
- vrij veilig voor het personeel (geen vonken, de Afb. 52 - Expansiedruk van gehydrateerde ongebluste kalk
gassen ontsnappen aan lage temperatuur, het- in funktie van de tijd.
geen brandgevaar beperkt). Op de abscis, tijd (dagen)
Op de ordinaat, expansiedruk (N/ mm 2)
Diameter van de gaten:
4.34.2 Nadelen kurve A: 51 mm
- kurve B : 36 mm
De nadelen zijn de volgende :
- weinig doeltreffend voor gewapend beton
- beperkte aktiestraal (maximum 50 tot 80 cm) ~l NI mmo2
- vrij luidruchtig V
- kan gevaarlijk zijn wanneer de buis niet vol- ~
/
doende vastgeklemd zit /~
20
- sloopwerk moeilijk te kontroleren ;V
- eventueel wegslingeren van puin.

o 10 20 30 40 50 mm
--
4.4 EXPANSIE VAN ONGEBLUSTE KALK Afb. 53 - Expansiedruk van gehydrateerde ongebluste kalk
in funktie van de diameter van de vulgaten.
Op de abscis, diameter van de gaten (rnrn)
4.41 Principe Op de ordinaat, expansiedruk (N/mm 2)

Men gebruikt de expansiedruk van gehydrateerde

ongebluste kalk. De expansietijd kan door toevoe-
ging van diverse additieven worden gewijzigd
(afb. 52 en 53).
4.42 Uitvoering
Men boort een gat met een diameter van 35 tot
51 mmo Indien de diameter kleiner is, is de
expansiedruk te laag om het beton te doen
scheuren. Indien de diameter groter is, bestaat het
gevaar dat kalk uit het gat wordt geslingerd.
Het gat moet droog zijn. Indien dat niet het geval is,
moet een polyetyleenbuis in het gat worden
gestoken.
Vervolgens wordt het met 30 % water verdund
produkt ingegoten.
Het produkt bestaat gemiddeld uit 80 % ongebluste
kalk, 10 % kiezelzand en 10 % vertrager (doorgaans
afgebroken proteïnen).
Het mengsel moet binnen de 10 minuten na de
aanmaak in het gat worden gegoten.
De temperatuur van het beton moet tussen -10 en
+ 35 oe liggen, deze van het verdunningswater
moet lager zijn dan 15 oe. Hoe kouder het water,
hoe beter het sloopwerk verloopt, omdat de kalk
meer geleidelijk verhardt. Daarentegen, hoe hoger
de temperatuur van het beton, hoe sneller de
maximale expansiedruk wordt bereikt.
In het gat kan een metalen buis met een elektrisch
verwarmingselement worden gestoken, waarmee
de expansietijd nauwkeuriger kan worden geregeld.
De gaten worden geboord met een tussenafstand
van 20 tot 90 cm, naargelang de sterkte van het
beton en de gewenste fragmentatiegraad.
In funktie van de diameter van de gaten, verbruikt
men van 1,6 tot 3,3 kg van het produkt per meter
boorgat.

31
Het boren wordt gewoonlijk uitgevoerd met een
boorhamer, hoewel ook termische procédés kunnen
worden toegepast. In dat geval moet men wachten
tot het beton is afgekoeld vooraleer de kalk in te
gieten.
Bij horizontaal boren worden de gaten na het vullen
dichtgestopt met een stuk spons, vodden, enz.
Om de scheurrichting beter te kunnen leiden,
worden in het gat vóór het ingieten van het produkt
metalen of houten latten van 2 tot 4 mm dikte
geplaatst. De scheuren planten zich min of meer
loodrecht op de zijden van de latten voort.
4.43 Toepassingsdomein
Dit procédé wordt voornamelijk gebruikt voor het
slopen in de massa van funderingen, steunmuren,
enz.
Grote massieven worden gesloopt door middel van
dit procédé en vervolgens verder verkleind met
rotsbrekers .
32
4.44 Globale beoordeling
4.44.1 Voordelen
De voordelen zijn de volgende:
- geen geluid, noch trillingen, weinig wegvlie-
gende stukken
- geen gespecializeerd personeel vereist
- weinig gevaarlijk (huid en ogen beschermen met
rubberhandschoenen en een veiligheidsbril)
- bruikbaar in agglomeraties.
4.44.2 Nadelen
De nadelen zijn de volgende :
- betrekkelijk weinig doeltreffend voor gewapend
beton
- expansie van de ongebluste kalk moeilijk nauw-
keurig te regelen
- moeilijk meerdere expansies gelijktijdig uit te
voeren (kan worden verbeterd door elektrische
verwarming)
- vrij duur
- langzaam (momenteel wordt een mengsel ont-
wikkeld waarmee de maximale expansiedruk
wordt bekomen na slechts 6 uur).
 5. SLOPEN DOOR ZAGEN EN SLIJPEN

5.1 DIAMANTWERKTUIGEN 5.12 Materieel

5.11 Principe Er zijn boor- en zaagwerktuigen (tabel 1).

Diamantwerktuigen worden gekoeld en gesmeerd
Diamantwerktuigen zijn bezet met in een doorgaans
met water, met eventueel een additief (doorgaans
metalen matrijs gevatte industriële diamantkorrels.
olie), dat tevens het gruis afvoert.
Zoals bij een groot aantal zaag- en snijwerktuigen
Het debiet (tot 50 I/min) moet regelmatig en
rukt iedere diamantkorrel een weinig beton uit.
konstant worden gehouden.
De samenstelling van het materieel verschilt naarge-
Hoe groter de boor- of zaagdiepte, des te meer
lang het te slopen betontype (samenstelling, hard-
water moet worden toegevoegd. Zo ontstaat een
heid, ...). Deze faktor heeft een grote invloed op de
schuur-« slib » dat het rendement van het werktuig
doeltreffendheid van de metode. Indien het bind-
I
verbetert.
middel te hard is, worden de diamantdeeltjes
afgeslepen en wanneer het bindmiddel te zacht is, Wanneer er teveel water is, wordt dit slib te snel
kunnen ze loskomen. afgevoerd en daalt het zelfschurend effekt.

Tabel 1 - Karakteristieken van de werktuigen

Werking Zagen Boren

Gebruikt werktuig schijf kroon (kontinue of met

segmenten)

Afmetingen van de werktuigen diameter: 200 tot 1.500 mm diameter: 10 tot 800 mm
schijfdikte : 1,2 tot 20 mm (doorgaans 20 tot 400 mm)
hoogte: 150 tot 600 mm (grotere
hoogten op aanvraag)

Omtreksnelheid van het diamant-

werktuig Irn/s) 35 tot 55 1,5 tot 4

Vermogen van de werktuigen

(kW) 6 tot 90 0,5 tot 11

Snijdiepte 2/5 van de diameter tot 15 m (doorgaans 6 ml

Bedrijfsnelheid zaagdebiet : penetratiesnelheid :
200 tot 3.000 ems/min 1 tot 10 cm/min

33
Om het waterverbruik te beperken, kan in gesloten De zaagdiepte bedraagt 2,5 tot 20 cm naargelang
kring worden gewerkt. Hierbij kan aan het water het vermogen van de machines, de dichtheid van de
eventueel een additief worden toegevoegd (door- wapening en de hardheid van de toeslagstoffen.
gaans olie). Na dekantatie wordt dit' water gerecy-
Voor een konstant zaagdebiet, is het beter de
kleerd.
zaagdiepte te vergroten, eerder dan de zaagsnelheid
Er bestaan elektrische, pneumatische, hydraulische te verhogen, omdat hierdoor de slijtage van de
of termische werktuigen. schijf trager is.
Het zaag- of snijrendement wordt in hoge mate Er bestaan zagen met rechte bladen die heen en
bepaald door de fysische en chemische eigenschap- weer worden bewogen, de zogenaamde «wipza-
pen van de grove betongranulaten. gen }), waarmee beton tot een dikte van 100 cm kan
worden gezaagd.

5.13 Uitvoering
5.13.2 Boorkroon (afb. 56 en 57)

5.13.1 Zagen (afb. 54 en 55) De boorkroon wordt met zijn basisplaat op het te
slopen bouwelement geplaatst, hetzij met pennen,
.:,:::\:> ::..:.. :.:~ ···.:.1 hetzij door stijlen, of nog, in geval de oppervlakken
" .. " l" .. •
intakt moeten blijven, met zuignappen. Met zuig-
.. ' ... ' .. ' . ' ',
nappen kan het toestel op eenderwelk oppervlak,
• '0 ••• " t

zelfs gebogen, worden bevestigd .

. .... ...
'.
. '" " , "
. "

. ...
. ' 0' ,:" .. , .... "

.. ti . . . .

.. "\ <1''' 0.,: .. I • ... ."

Afb. 54 - Ronde zaag voor vertikaal sloopwerk.

mis

Afb. 56 - Kernboor (met zuignappen bevestigd) voor vertikaal

sloopwerk.

1000~--+----t----+--~-----t 55

600 "---_--Ao.-_-'--~_----'-_---' 35
5.14 Toepassingsdomein
200 300 400 500 700 1000mm
Gezien de hoge kwaliteit van het uitgevoerde werk,
Afb. 55 Gemiddelde zaagsnelheden in funktie
van hun afmetingen en van de hardheid van het beton is dit materieel goed geschikt voor deelsloopwerk,
Oogaritmeschalen). zoals voor de transformatie van lokalen. Door zijn
Op de abscis, diameter van de zagen (rnrn) hoge kostprijs is dit materieel zelden kompetitief
Op de ordinaat, voor totaal sloopwerk.
links, draaisnelheid (toeren/min)
rechts, omtreksnelheid (m/ sl Zaagschijven worden gebruikt om een rechte,
Rechte A, hard, slijtvast (siliciurnhoudend], zwaar gewapend schone en nauwkeurige zaagsnede te bekomen
beton (zagen van balken, palen, vloeren en schalen) in een
Rechte B, zacht, weinig slijtvast Ikalksteenhoudend). ongewa-
pend beton bouwwerk met een beperkte dikte « 40 cm).
Zaagbladen kunnen worden gebruikt voor het zagen
van beton tot een dikte van 100 cm.
Voor vertikaal sloopwerk, worden de zagen op rails
gemonteerd die tegen het te zagen bouwwerk Boorkronen worden gebruikt voor grotere dikten (of
worden bevestigd. De schijf wordt op de geleiding voor het eenvoudig boren van gaten). Voor het
verplaatst door middel van een tandstang of zagen gebruikt men de techniek van de elkaar
schroef zonder eind (regelbare snelheid). Voor overlappende gaten (gevaar van afglijden in het
horizontaal sloopwerk, worden op wielen verplaats- aangrenzende gat, waardoor het toestel geblok-
bare zagen gebruikt. keerd geraakt).

34
 3000 t------~_it ----+-----c-+--------f;-----'---+----4
Is

2000 ~----+--~+_--_+_-.---t------_+____t

1000 J--------+-3lr---+---~~---t__---_+____t

5OOJ------+---+--~_+_----~---_+____t

3OOJ-----_+_--+---_+_-~:--t-----___..:_t_~4

200 I------+---+_---+-----~---_+____t

1,5
100 L-- - - l -_ _..L.-_ _--L- .L-- ~ ...........

10 20 30 50 100 200 250 mm

Afb. 57 Gemiddelde snelheden van de kronen in funktie
van hun afmetingen en van de hardheid van het beton
Oogaritmeschalen ).
Op de abscis, diameter van de kronen Irnm)
Op de ordinaat,
links, draaisnelheid (toeren/ min)
rechts, omtreksnelheid (m/ sl
Rechte A, hard, slijtvast (siliciurnhoudend), zwaar gewapend
beton
Rechte B, zacht, weinig slijtvast (kalksteenhoudend), ongewa-
pend beton

Met de meeste machines kunnen gaten worden
geboord in alle standen.
Beide machines worden dikwijls gekombineerd om
openingen uit te voeren. Aan ieder hoek wordt een
gat geboord, waarna het element verder wordt
doorgezaagd. Deze techniek wordt gebruikt wan-
neer men wil vermijden dat de zaagsneden elkaar
kruisen in de hoeken.
Het gebruik van zagen kan inderdaad problemen
opleveren in de hoeken van de elementen. Om het
materieel te kunnen installeren, moet men kunnen
beschikken over een vrije ruimte verder dan de uit te
voeren opening. Deze ruimte bedraagt ongeveer
4 cm wanneer het zagen evenwijdig met de andere
muur wordt uitgevoerd en 20 cm wanneer het
loodrecht op die andere muur wordt uitgevoerd.
5.15 Globale beoordeling
5.15.1 Voordelen
De voordelen zijn de volgende:
- bruikbaar voor gewapend beton
- snel
- nauwkeurig en schoon werk
na het zagen, is het niet nodig het beton bij te
werken (hetgeen doorgaans zeer duur is en
gespecializeerd personeel vergt)
- geen trillingen noch stof (dank zij het koelwater)
- veranderlijk geluidsniveau (SO tot 10S dB(A) op
7 m) naargelang het type van toestel en de
samenstelling van het te zagen beton (toeslag-
stoffen, wapening, ...)
gebruiksveiligheid
mechanische karakteristieken van het aangren-
zende materiaal worden niet aangetast.
5.15.2 Nadelen
De nadelen zijn de volgende :
- ervaren personeel vereist
vrij zwaar materieel
moeilijk toepasbaar voor zwaar gewapend be-
ton; bovendien vergroot de wapening de slijtage
hoge prijs, voornamelijk in bewoonde gebouwen
waaruit het koelwater moet worden weggezo-
gen (zagen vergen meer water dan kronen)
het toestel moet zeer stevig worden bevestigd
om machinebreuk te voorkomen.

35
5.2 KARBORUNDUMWERKTUIGEN
5.21 Principe
Deze werktuigen zijn samengesteld uit karborun-
dumkorrels (technische benaming van siliciumkar-
bide, SiC) die met een bakelietbindmiddel worden
bevestigd. Het geheel is verstevigd met een of meer
nylonschijven.
De diameter van de schijven bedraagt doorgaans
maximaal 350 mm (dikte 5,5 tot 20 rnm),
De toepassingen zijn dezelfde als voor de diamant-
werktuigen, behalve dat karborundumwerktuigen
niet geschikt zijn voor het slopen van gewapend
beton.
5.22 Globale beoordeling
5.22. 1 Voordeel
Het materieel is minder duur dan diamantwerktui-
gen.
5.22.2 Nadelen
De nadelen zijn de volgende:
- het snijden verloopt langzamer dan met dia-
mantwerktuigen
zeer snelle slijtage, frekwent wisselen van de
schijven.
5.3 HOGEDRUKWATERSTRAAL (*)
5.31 Principe
Het snijden geschiedt door de werking van een
hogedrukwaterstraal waaraan zand met een korrel-
grootte van 0,5 tot 1,5 mm is toegevoegd (aange-
zogen onder 90 % vakuürn), Wanneer de druk een
zeer hoog peil bereikt, wordt de breukgrens bij trek
van de mortel van het beton overschreden.
Door de hoge druk worden de toeslagstoffen
vernietigd door de verbreking van hun kristallijne
struktuur en door het debiet van de straal worden
de verbrijzelde granulaten verwijderd.
5.32 Materieel (afb. 58)
De vereiste energie wordt geleverd door een
luchtkompressor.
Teneinde een maximale druk te bekomen (350 tot
1.200 bar), is de snijkop voorzien van een buisstuk
met aan het uiteinde soepele buizen om de dispersie
van de straal te beperken.
De duur van de straal bedraagt maximaal 0,2
sekonden met een straalfrekwentie om de 1 à 2
sekonden.
Opmerking
In de handel bestaan kleinere toestellen met
uitsluitend een waterstraal. De druk (1.000 bar)
wordt geleverd door een dieselmotor (60 tot
150 kW) en het waterverbruik bedraagt 25 tot
60 I/min.
5.33 Uitvoering
Het spuitstuk wordt op ongeveer 2 cm van het
beton geplaatst. De snijsnelheid varieert sterk
naargelang de te snijden dikte, de aard van het
beton, de hardheid en druk van de straal (afb. 59).
De bekomen snijbreedte ligt om en bij de 15 mmo

5
Afb. 58 - Hogedrukwaterstraal. Schema van de installatie.
1. persluchtreservoir
2. klep 4. waterreserve
3. lans 5. hogedrukpomp

(*) Slooptechniek in ontwikkeling.

36
 - geen stof noch trillingen
- nauwkeurig snijwerk
- het omgevende beton wordt slechts matig
20 t - - + - r - - - - - + + - - - - + - - - - - - + - - - - - - f aangetast
- geen brandgevaar.

10 t-----~'d__---+-----+__,_-----f --'-
'::::-
--- -----
B
-C--- ----
5.34.2 Nadelen

De nadelen zijn de volgende:

5. 15 mi h 20
10 duur materieel; de metode is duur wanneer het
Afb. 59 - Snijsnelheid voor beton beton uitsluitend met dit procédé wordt gesne-
(bedrijfsdruk 600 bar). den, maar zijn gebruik wordt rendabel wanneer
Op de abscis, snijsnelheid (m/h) het wordt gekombineerd met een andere sloop-
Op de ordinaat, betondikte (cm)
Druksterkte van het beton:
techniek. Zulks is onder meer het geval voor het
-- kurve A : 22 N/mm 2 procédé met mikrogolven (zie § 6.5, blz. 39)
- kurve B: 30 N/mm 2 - moeilijk snijden in sterk gewapend beton
- kurve C : 45 N/mm 2
- kurve 0 : 70 N/mm 2 - vrij traag, noodzaak het met puin vermengd
water af te voeren
Bij gewapend beton wordt de wapening niet door - het personeel moet tegen wegvliegend puin
de waterstraal doorgesneden, maar moet dit nadien worden beschermd
met een ander procédé worden verwezenlijkt. - gebreken in het beton (scheuren) kunnen aanlei-
Men gebruikt bij voorkeur kiezelzand, indien mogelijk ding geven tot grote drukverliezen van de
op basis van kwarts. Het verbruik bedraagt onge- vloeistof in het materiaal
veer 100 kg/ho - noodzaak een zeer hoge druk in situ op te
wekken.
Het waterverbruik varieert van 35 tot 75 I/min.
In sommige gevallen moeten additieven worden
toegevoegd, zoals polymeren met lange keten, om
de kohesie van de straal in stand te houden
(snelheid 400 mis). 5.4 ZANDSTRAAL (*)

5.34 Globale beoordeling Beton kan worden doorboord door een krachtige
straal perslucht vermengd met zand.
5.34.1 Voordelen
Dit procédé wordt momenteel gebruikt voor het
De voordelen zijn de volgende: graveren van kristal en glas.

(*) Slooptechniek in ontwikkeling.

37
 6. SLOPEN MET ELEKTRISCHE PROCEDES

6.1 VERHITTING VAN DE WAPENING DOOR

HET JOULE-EFFEKT

De betonwapening wordt met een laagspannings-

kring verbonden (15 V - 5.000 tot 6.000 A). Bij de
doorgang van de stroom, gedraagt de wapening
zich als een elektrische weerstand die zeer snel
roodgloeiend wordt door het Joule-effekt (~T : 80
tot 400 oe/min). Het omgevende beton daarente-
gen blijft praktisch aan zijn begintemperatuur. Door
het grote temperatuurverschil tussen het staal en
het beton scheurt het beton, en wordt de hechting
tussen beton en wapening volledig verbroken.
Deze techniek heeft diverse nadelen :
- hij kan niet worden gebruikt voor een wapening
met een diameter van meer dan 10 mm
- groot gevaar van kortsluiting, waardoor deze
techniek slechts bruikbaar is voor een klein
aantal vormen en systemen van wapening
- door het vereiste hoge elektrische vermogen
(ongeveer 100 kW) en het belangrijk verbruik is
het procédé tegenwoordig niet meer goedkoop.
Afb. 60 - Elektrisch breken. Schema van de installatie.
1. elektrode
2. hoogfrekwente generator
6.22 Materieel (afb. 61)
De elektroden worden bevestigd op een klem die
gemonteerd is op een arm die door hydraulische
vijzels wordt bediend. De hoogspanningsstroom
wordt gedurende 2 tot 3 minuten door het element
gevoerd terwijl de klem sterk wordt aangespannen.
Door de kombinatie van beide akties, kan het
element worden ontmanteld.

6.2 ELEKTRISCH BREKEN (*)

6.21 Principe (afb. 60)

Men onderwerpt het beton aan een hoogfrekwente

stroom. Hierdoor wordt het geleidend, wordt het
verhit ten gevolge van de diëlektrische verliezen in
zijn massa en vervolgens breekt het door uitzetting.
Nadien kan het verder worden gesloopt met
mechanische middelen. Afb. 61 - Elektrisch breken van een betonkolom.

(*) Slooptechniek in ontwikkeling.

·38
6.23 Globale beoordeling 6.32 Globale beoordeling

6.23.1 Voordelen 6.32. 1 Voordeel

De voordelen zijn de volgende : Het procédé veroorzaakt geen lawaai noch trillin-
- snel en weinig luidruchtig gen.

bruikbaar voor het volledig slopen

6.32.2 Nadeel
hoog rendement (gering energieverbruik per m 3
puin). Gevaar van interferentie met TV-en andere
telekommunikatienetten.
6.23.2 Nadelen

De nadelen zijn de volgende: 6.4 BOOGSNIJDEN

- gevaar van het storen van TV-en andere
Het beton wordt doorgesneden door de hoge
telekommunikatienetten
temperatuur die wordt geproduceerd door een
- boorgaten vereist voor de elektroden boogontlading tussen grafietelektroden.
- omvangrijk materieel en moeilijke manipulatie
- noodzaak van een zeer hoog elektrisch vermo-
6.5 MIKROGOLVEN (*)
gen (200 tot 250 kW)
- hoog elektrokutierisiko vooral voor het slopen
van gewapend beton: de stroom plant zich in 6.51 Principe
het wapeningsnet voort.
Mikrogolven zijn hyperfrekwente elektromagneti-
sche golven.
6.3 VERHITTING VAN FERROMAGNETISCH Wanneer ze het beton bestralen, volgens het
MATERIAAL (*) (afb. 62) principe van het elektronisch veld, wordt het verhit
tot 1.300 oe waardoor het kapillaire en kristallizatie-
6.31 Principe water uittreedt en mikroscheuren worden veroor-
zaakt. Het water verdwijnt snel uit de eerste lagen,
Door de verwarming van een ferromagnetisch waardoor de mikrogolven dieper in het beton
materiaal door middel van een hoogfrekwente kunnen doordringen.
stroom van een externe bron die door een
induktiespoel loopt, ontstaat een expansiedruk. 6.52 Materieel (afb. 63)
Het ferromagnetisch materiaal wordt in een boorgat
in het beton ingebracht.
De bereikte diepte is funktie van het debiet van de
hoogfrekwentiegenerator, van de diameter van de
induktiespoel, van de afmeting van de te slopen
stukken, ...

... I " .

1'00 '. !?'~" ·r· Q:.'~'

10:09, i&· ':,!,:,~,.:,.'~
0

,"lö'Q;ö
..' I,

'~-' '-r"D .
'J ,0

5
Afb. 62 - Verhitting van ferromagnetisch materiaal.
Schema van de installatie.
1. hoogfrekwente generator
2. induktiespoel
3. te scheuren betonblok Afb. 63 - Apparatuur voor toepassing van mikrogolven.
4. ferromagnetisch materiaal Boven, prototypeschema
5. magnetische krachtlijnen Onder, vermogengenerator

(*) Slooptechniek in ontwikkeling.

39
De golven worden met behulp van koperen golfge-
leiders tegen het beton gestuurd.
Het optimale vermogen bedraagt 10 kW. In onge-
veer 5 minuten kan een oppervlakte van 1 m 2 over
een dikte van 20 cm worden verbrijzeld.
Wanneer het vermogen wordt vergroot, kan het
vrijkomen van de oververhitte stoom talrijke explo-
sies in het betonoppervlak veroorzaken.
6.53 Uitvoering
Wanneer het toestel tegen het beton wordt
aangebracht, wordt het beton verhit, waardoor het
op die plaats splijt. Doordat de aangrenzende zones
koud blijven, ontstaan er scheuren. Deze worden
gevuld met zand om te voorkomen dat ze bij
afkoeling dicht gaan (op die manier ontstaan nieuwe
scheuren).
Door snel tewerk te gaan (vóór afkoeling van de
warme plaatsen), kunnen de voortplantingslijnen
van de scheuren worden in de hand gehouden.
6.54 Toepassingsdomein
Men gebruikt het procédé voor
het maken van openingen in muren
- het boren van gaten.
6.55 Globale beoordeling
6.55.1 Voordelen
De voordelen zijn de volgende :
(*) Slooptechniek in ontwikkeling.
40
- zeer snel
- geen lawaai, rook, wegvliegend puin, noch
trillingen
geen interferentie met TV, radio, ...
6.55.2 Nadelen
De nadelen zijn de volgende :
- materieel nog niet gekommercializeerd en zal
waarschijnlijk vrij duur zijn
- noodzaak de wapening achteraf met een ander
procédé door te snijden
- gevaarlijk voor het personeel (hoogspanning,
golven worden rechtstreeks opgevangen of
weerkaatst door een metalen oppervlak); hieraan
kan worden verholpen door het plaatsen van
stralingsabsorberende schermen en door de
automatische onderbreking van de machine van
zodra het toestel omhoog komt ten gevolge van
een oppervlakkige explosie van het beton
noodzaak van hooggeschoold personeel.
6.56 Verbetering van de slooptechniek met
mikrogolven : gekombineerde werking
van mikrogolven en hogedrukwaterstraal
(*)
De door de golven in het beton veroorzaakte
scheuren dienen als aanvalspunt voor de hogedruk-
waterstraal, waardoor de behandelingsduur wordt
verkort.
Het momenteel beschikbare materieel is zeer om-
vangrijk en zwaar.
Voorts moet in verband met de veiligheid van het
personeel nog een en ander worden verbeterd.
 7. SLOPEN MET CHEMISCHE PRODUKTEN
7.1 CHEMISCH PROCEDE (*)
Doordat gehydrateerd cement alkalisch is, kan het
gemakkelijk worden aangetast door zuren.
Momenteel is in de praktijk geen enkel chemisch
produkt doeltreffend, onder meer omwille van de
geringe doorlatendheid van cementmortel van be-
ton en de geringe dispersie van de zuuroplossing in
dit milieu.
7.2 ELEKTROCHEMISCH PROCEDE (*)
7.21 Principe (afb. 64)
Afb. 64 Elektro-chemisch sloopprocédé. Principeschema.
1. zoutoplossing
2. metalen plaat (katode)
3. wapening (anode)
4. transformator
5. gelijkrichter
(*) Slooptechniek in ontwikkeling.
Men besproeit het betonoppervlak met een korro-
sieve zoutoplossing (voornamelijk NaCI of KCn.
Vervolgens wordt een gelijkstroom door de wape-
ning gestuurd (400 W /h).
Het staal gedraagt zich dan zoals een metaal in een
elektroliet : het fungeert als anode en bedekt zich
met de produkten van de elektrolyse.
In ongeveer 3 uur leidt de oxidatie tot de zwelling
van het staal tot zeven maal zijn beginvolume,
waardoor het beton wordt ontmanteld ten gevolge
van de hoge trekkrachten die er in tot ontwikkeling
komen.
7.22 Globale beoordeling
7.22.1 Voordelen
De voordelen zijn de volgende :
- weinig luidruchtig en volstrekt geen trillingen
- gering energieverbruik (360 tot 530 W /h),
7.22.2 Nadelen
De nadelen zijn de volgende:
- de wapening moet met een ander procédé
worden doorgesneden
- langzaam
- de stroom plant zich door de wapening in de
gehele struktuur voort, waardoor groot elektro-
kutiegevaar bestaat.
41
 8. SLOTBESCHOUWINGEN.
KEUZEPROCEDURES VOOR DE SLOOPTECHNIEK
8.1 VOORGESPANNEN BETON
Het is onontbeerlijk dat de aannemer van vóór de
aanvang van de werken, de voorgespannen beton-
eiementen in de te slopen konstruktie kan identifice-
ren en lokalizeren.
Het slopen houdt inderdaad aanzienlijke gevaren
van bruusk bezwijken in ten gevolge van het
vrijkomen van de voorspanningsenergie.
Naargelang het type van voorspanning, kunnen zich
verschillende gevallen voordoen :
gewone voorspanning
Het staal wordt vóór het storten van het beton
onder spanning gezet en de voorspankracht
wordt na verharden van het beton hierop
overgedragen.
Het is aan te raden het slopen te beginnen aan
de verbindingspunten van de verschillende
elementen. Wanneer een element wordt ge-
sloopt, is de hechting doorgaans voldoende om
een nieuwe voorgespannen struktuur te realize-
ren.
- narekvoorspanning met hechting
Het staal (in kokers geplaatst) wordt onder
spanning gezet nadat het beton gestort en
verhard is. Na verankering, worden de kokers
geinjekteerd met cementmelk, waardoor het
staal tegen korrosie wordt beschermd.
Naargelang de mechanische sterkte van het
verhard injektiemateriaal, kunnen zich bij het
slopen verschillende effekten voordoen, gaande
van een verschijnsel dat identiek is aan bij
gewone voorspanning, tot dat bij narekvoor-
spanning zonder hechting.
42
Doorgaans vertonen bij dit type voorspanning, 5
tot 35 % van de kokers injektiegebreken. De
meest frekwente gebreken zijn lucht- en water-
zakken, scheuren in de injektiemateriaal, enz.
Het kan gebeuren dat het bruusk vrijkomen van
de energie zich niet voordoet tijdens het slopen,
maar tijdens de manipulatie, ten gevolge van
een schok bij voorbeeld. Vandaar de noodzaak
zeer voorzichtig tewerk te gaan bij het afhijsen
en transport naar de stortplaats of verwerkings-
installatie.
- narekvoorspanning zonder hechting
Het staal wordt met een speciaal vet bestreken
en in een kunststofkoker geplaatst, waardoor
het geen enkele hechting met het beton heeft.
De voorspanning wordt enkel gedragen door de
verankeringen.
Bij loskomen van de verankeringen of bij
doorsnijden van de kabels komt de opgeslagen
potentiële energie vrij onder de vorm van
kinetische energie. De stukken kabel werken dan
als de pijlen van een krachtige kruisboog.
Men moet schotten voorzien om deze energie te
absorberen. Het is veiliger vooraf tussenankers
of een gekontroleerde ontspanning te voorzien.
In alle gevallen moeten gepaste voorzorgen worden
genomen en moet de konstruktie element per
element worden gesloopt, indien mogelijk in om-
gekeerde volgorde van de bouw.
Men moet er zorg voor dragen dat de resterende
struktuur de nodige sterkte behoudt om de lasten te
kunnen dragen (statische lasten afkomstig van het
bouwwerk en dynamische krachten afkomstig van
de sloop).
Het risiko voor ongevallen is groot bij narekvoor-
spanning, omdat deze spanning de op het element
uitgeoefende krachten in evenwicht houdt.
Wanneer deze laatsten worden geëlimineerd, kun-
nen de naspankrachten het stuk doen opwelven.
In sommige gevallen zijn de spanningen voldoende
groot om het element te doen kapot springen,
waardoor het gehele bouwwerk plots en onvoorzien
kan instorten ten gevolge van het falen van een van
de essentiële stukken die de stabiliteit van de
struktuur verzekeren.
8.2 KRITERIA DIE DE KEUZE VAN HET SLOOP-
PROCEDE BEINVLOEDEN
8.21 Vaste gegevens: bouwplaats
De gegevens inzake de bouwplaats hebben betrek-
king op :
- de aard van het bouwwerk
- sterkte en stabiliteit van ieder deel van het te
slopen bouwwerk
- aard en dikte van de te slopen materialen
- wapeningspercentage en indien mogelijk hun
lokalizatie (door plannen, indien beschikbaar,
of door detektoren)
- aanwezigheid van produkten die giftig kunnen
zijn in stofvorm of bij verbranding: lood, zink,
cadmium, ... (onder meer in verf en pleister-
werk), asbest, chemische produkten (bij voor-
. beeld als isolatie in wanden), kunststoffen, ...
- de plaatselijke omstandigheden
- geografische ligging van het te slopen ele-
ment: stad, platteland, open gebied waar
neervallende stukken geen gevaar opleveren
- eventuele emissie van rook, stof, trillingen,
lawaai en wegvliegend puin al dan niet
aanvaardbaar
- eventueel brandgevaar
- stabiliteit van aanpalende konstrukties
- aanwezigheid van ondergrondse infrastruktu-
ren (riolen, metro, gaanderijen, ...)
- elektrische luchtlijnen, ondergrondse leidingen
en kabels, ... (eventueel maatregelen om ze te
beveiligen)
het uit te voeren werk
- boren, snijden, volledig of gedeeltelijk slopen
- vrije werkruimte
- toegankelijkheid van de verschillende delen
van het bouwwerk
- werk in open lucht of in gesloten lokalen
- bestaande faciliteiten: aansluiting voor elek-
triciteit, water, perslucht, transportmogelijk-
heden van het puin, ...
- aanwezigheid van andere bouwvakken op de
bouwplaats.
8.22 Andere faktoren
De keuze van een slooptechniek kan, afgezien van
de bouwplaats, nog worden beïnvloed door andere
kriteria :
- kostprijs (personeel, materieel, energie, afvoer
van het puin, ...)
- gewenste werknauwkeurigheid en toegestane
termijnen
- later gebruik en bestemming van de niet-
gesloopte delen van het bouwwerk
- gewenste scholing van het personeel
materieel ter beschikking van de onderneming
(of mogelijkheid te werken met onderaannemers)
- kontrolemogelijkheden van de operaties (invloed
op de veiligheid, nauwkeurigheid, kwaliteit,
enz.).
8.3 VERGELIJKENDE TABEL VAN DE PRINCI-
PES EN ANDERE GEGEVENS BETREF-
FENDE DE VERSCHILLENDE SLOOPTECH-
NIEKEN
In tabel 2 (blz. 44 en 45) werden voor ieder procédé
slechts het meest koerante type materieel en het
meest voorkomende type van toepassing in acht
genomen. In sommige gevallen kunnen de bereikte
prestaties verschillen van de hier vermelde.
43
 Tabel 2 Vergelijkende tabel van de principes en andere gegevens betreffende de verschillende slooptechnieken

Toepassingsdomein Ekonomie van

Invloed op de omgeving
~ het procédé (1)
~
c
~
Q) 0) 0)
c
c:
0
c:
0) 0)- 0) c:
:5:
Q)
.;::;
~~
~~ ~] ëö (J) , c: c: 0)
.- 0)
'"'0
c 0)
~~ ~
.~
Cf)
Technieken
:.cs 'S
~I-
I-.c
0) 0)
0) I-
....co~ .....0)~
..c:'"'O
'"'Oc:
.s 'g
0) 0-
0
0
l-
o
00)
>
0)
0- ...... 92 _
ocoo):
c: J2 èi; cn
0)
0-
0
]g
u I- c
::J
co
0)
> c:
0)
O)~
0)0
.92 0
'co
I-
'"'0 co
c: >
§ ~'g
_(J)~
+-' ~en c:. 0)
~O-
~I-
._ 0) u; > c
I- 0
0)0-c:0)
.t: ~ O).~
:Ju; (J) 0)
0)0- ~ 'e:
(J)
en
c
>1-
0) ,
co 0)
.00) en~C:
~ 0) ..... c: 0) 2 E 0) co 0) ::J ..... (J)
'"'0 0). c:
c: .... ::J
co ~ g èi;'~
-c: co..c: .... CO
.co co~
'"'00) '"'0 ..... 0 , Q; ï:::.~ E
co co ~ ~ ëö s: 'S ~~
~
ro E 0)
._ I- > c:
'"'0 co
.:!::O)
0) en
~g; 0
.....
~~
0)0) .~ ~ ro E c:
0)0)
c:..c:
~
ä> 'E ~
~c:
c:'"'O
~. ?A ~
X 0 co > co (J) co J2c: en ....' ::J
c: co I-'"'O~
o l- .... '"'O~ > 0 .....
~ ~
co~
co c: ..... (J) 0 0) c: 0)
E- '"'00 0) (J) > >eä>
O> 0 E 0) .....
>

handwerktuigen - + - + - - + neen - - - - - + + 0 + + + +

(voor elektrische
o (bikhamer) o (bikha mer) - - - - - +
bikhamer, boorhamer + + (boorh.l + Iboorh.) 0 + + + en sommige + 0 + +
hydra ulische)

beul 0 - - 0 - + + - ja + - - + + - - - - - + + - -

stamper 0 0 - + + 0 ja + + - + + - - - - + + - -

mechanische werktui-
gen met uitschuif- - - + + + - ja + + - - + - - - + + -
bare arm
en mechanische machines - - - - -
-0)
""0 met duwbladen + + + ja + - - - + +
-(1)
o
0
0- ripper 0 - - + + + + + ja 0 + + - + 0 + + + +
Q)
..c
o
Cf)
'e
co nibbler * 0 0 + + + + + ja + 0 + 0 + + + + + +
s:
o
Q)

~
kabels 0 - - - - + + - - ja + + - + + - - - - + + -

onder- of ingraven ? + - + + - neen + + - - + + - - - - + + - -

-(wig) (wig) naargelang

mechanische wiggen + (naald) - - + o (naald) + + gebruikte + 0 0 + + + + + + + +
hamer

hoeksplijter 0 0 + - + + neen 0 + - + + + + + + + + + +

splijtzuiger + - 0 + - + + neen 0 + 0 + + + + + + + + + +

platte vijzel - - + - - + + neen 0 + - + + + + + + + + +

zuurstoflans + + + + + + + neen 0 0 - + + + - + +

poedersnijbrander + + + + + - + + neen + 0 + + + - - + +
 a> Cl)
.J:: 'a> poederlans + + + + + + - + neen 0 0 - + + + - - - - + +
.~~
E o
"- °
a> "-
1-0. plasmasnijbrander * 0 + + + + - ja + - - - + + - - - - + +

laser * - 0 - + - - ja 0 - - - + + + + + + 0 0

'ci~ springstoffen (beoorde-

Ccm ling verschilt sterk
~'E~ + + + - + + - neen + + - - + + - - - - - - -
'+-ca> in funktie van de
° eo+-'
ti '0. Cl) gebruikte techniek)
C)CI)...=!
c+-'..o
.- c a>
c.0C) gasexpansie - + - - neen 0 0 + + + + + 0
Cl) I C
+-' C c
a> a> °
E a> eo
Cl) '00 > gasontspanning + + + + - neen 0 + - + 0 + + 0
'a> c a>
~ ~.~
o x eo
oa>o. expansie van onge-
"- Cl) x 0 - - + + ja - + - + + + + + + + + +
0..~ a> bluste kalk

o (zaag) - -
diamantwerktuigen + + (kroon) + + + + + ja - - - + + + + + + + +
c
"- a>
0-0
0·- karborundumwerktui-
-0 'E
Cl) Cl) gen - + + + - + ja - 0 + + + + + + + +
'a> c
-0 a>
'a>
o c
° a>
"- Ol
0.. eo
hogedrukwaterstraal * - + - + - - ja - - - + + + 0 + + + +
N

zandstraal * ? ? - + - 0 neen - - - - + + - - + + + +

verhitting van wape-

ning door Joule-ef- - + + - 0 ja 0 0 - 0 + + + + 0 + +
0
fekt

elektrisch breken * 0 0 + - ja 0 - - + + + + + 0 -
a> Cl)
.J:: 'a>
~-o verhitting door
.- 'a>
;:; o ferromagnetische * 0 - - + - ja 0 - + + + + + + 0
~o
a> "- materiaal
wo.

boogsnijden - 0 - - + - - ja 0 0 + + + + 0 - - + +

mikrogolven * - 0 + 0 ja 0 0 - + + + + + + + + +

a> Cl)
.J:: 'a> chemisch procédé * ? ? ? + ? ? neen ? ? ? + + + + ? ? + +
~-o
.- 'a>
E o
a>
.J::"-
uo.
° elektrochemisch
procédé * 0 - + + - - - ja - - - 0 + + + + 0 - - 0
~
0'1
+ + zeer interessant + interessant o matig interessant - ongunstig - - zeer ongunstig * techniek ter studie of in ontwikkeling
(1) gebazeerd op de hypotese dat bedoelde metode koerant wordt gebruikt.
8.4 AANBEVELINGEN VOOR DE VEILIGHEID
Bij gebrek aan specifieke veiligheidsregels, zijn de
bepalingen van de wet van 10 juni 1952 tot instelling
van het Algemeen Reglement voor de Arbeidsbe-
scherming (A.R.A.B.) niet enkel van toepassing op
personen in de hoedanigheid van werkgever,
ondernemingshoofd, aangestelde of mandataris.
De algemeen aannemer, de architekt, de raadge-
vend ingenieur en zelfs de eigenaar van de te slopen
konstruktie kunnen tezamen met de onderaannemer
van sloopwerken aansprakelijk worden gesteld,
wanneer ze diens gedrag derwijze beïnvloeden dat
personen worden blootgesteld aan de risiko's
vermeld in artikel 54 quater 2 of door andere
specifieke artikels, zoals onder meer deze vermeld in
tabel 3.

Tabel 3

Aanbevelingen Artikels van het A.R.A.B. (*)

1. Algemene maatregelen 28
1.1 Specifieke maatregelen voor sloopwerken 464
1.2 Algemene beschermmaatregelen 466, 467, 467bis, 468
2. Te nemen bijzondere maatregelen ongeacht de toegepaste
sloopmetode
2. 1 Bestaande openingen 42, 465
2.2 Toegang van de arbeiders tot bepaalde delen van de
konstruktie 434.8
2.3 Voorkomen van vrij vallen van de arbeiders 158sexies, 434.7, 434.9
3. Bijzondere maatregelen betreffende stellingen, platformen,
loopbruggen en vloeren
3.1 Algemeen 43, 434.2, 434.3, 434.6, 438
3.2 Stellingen
3.2.1 Algemeen 440,441,442,443,444
3.2.2 Vaste steigers met stijlen 445, 446, 447, 450
3.2.3 Vaste steigers met ladders 448, 449, 450
3.2.4 Overhangende steigers 451, 453bis
3.2.5 Mobiele hangsteigers 452, 453bis
3.2.6 Bakken, korven, gondels of gelijkaardige toestellen met een
enkel ophangpunt 453, 453bis
3.2.7 Steigers op schragen 454
3.2.8 Steigers op wielen en transporteerbare steigers 454bis
3.2.9 Installatie van hijstoestellen op steigers 455
3.2.10 Periodiek nazicht van de stellingen 456
3.3 Platformen, loopbruggen 457, 458
3.4 Ladders 43bis
4. Algemene maatregelen betreffende materieel, machines,
installaties en produktietoestellen
4. 1 Algemeen 434.1, 434.5
4.2 Bouwplaatsmachines
4.2. 1 Voertuigen 45, 46, 47, 48, 49, 434.4
4.2.2 Hijstoestellen
4.2.2. 1 Algemeen 267, 267bis, 267ter
4.2.2.2 Konstruktie, stabiliteit, belasting 268, 269
4.2.2.3 Veiligheidsvoorzieningen tijdens het gebruik van opge-
hangen kuipen, korven, gondels of gelijkaardige toestel-
len 270, 271, 272, 273, 273bis, 274
4.2.2.4 Te nemen voorzorgen tijdens het werk om de veiligheid
van personen te verzekeren 275
4.2.2.5 Onderhoud 279

(*) Het Algemeen Reglement voor de Arbeidsbescherming geeft de diverse bepalingen betreffende de instellingen die zijn
geklasseerd als gevaarlijk, ongezond of onbewoonbaar, de gezondheid en veiligheid van de arbeiders, alsook de gezondheid
van het werk en van de werkplaatsen.
Het heeft geen betrekking op werk in mijnen, ondergrondse groeven, noch op zeetransport, waarvoor een speciale
reglementering bestaat.
De fabrikatie, het transport en het gebruik van springstoffen zijn het voorwerp van de reglementering die als bijlage bij het
A.R.A.B. is gevoegd.

46
4.2.2.6 Goedkeuring en bezoeken 280, 281
4.2.2.7 Bescherming tegen vallen van materialen die zich op de
hijstoestellen bevinden 535, 536, 537, 538, 539
5. Bijzondere maatregelen te nemen in bepaalde operaties
5. 1 Werken op daken, torens, schoorstenen 462
5.2 Slopen van fabrieksschoorstenen 462bis tot 462tredecies
5.3 Werken in plaatsen die gevaarlijke gassen kunnen bevatten 53
6. Bijzondere maatregelen te nemen met bepaalde sloopmetoden
6. 1 Boogsnijden of snijbranden 40, 41, 156a
6.2 Toestellen die zuurstof- of acetyleenzuurstof vlam gebruiken 309 tot 319
6.3 Voorschriften betreffende het gebruik van recipiënten met
samengeperst, vloeibaar gemaakt of opgelost gas 359
6.4 Handgereedschap, kloptoestellen 41bis
6.5 Kranen met uitschuifbare arm en hydraulische graafmachines
met gelede arm M.B. 1975.05.25
6.6 Springstoffen Wet 1956.05.28, K.B. 1958.09.23
7. Strijd tegen overlast
7. 1 Preventieve maatregelen tegen overlast
7. 1.1 Algemene maatregelen 148decies/1
7. 1.2 Specifieke maatregelen
7.1.2. 1 Strijd tegen lawaai en trillingen 148decies 2.1, 157
7. 1.2.2 Strijd tegen verontreiniging van de werkplaatsen 148decies 2.2
7. 1.2.3 Overdreven warmte van technologische oorsprong 148decies 4.2
7.2 Individuele beschermmaatregelen 149, 158, 160, 163 tot 170
7.2. 1 Beschermende kleding 158quater, 160 B
7.2.2 Beschermend hoofddeksel 158bis, 160 C
7.2.3 Beschermende voorschoot 160 D
7.2.4 Beschermende schoenen 158ter, 160 E,
advies M.B. 1972.06.02
7.2.5 Beschermende handschoenen, moffen en beenstukken 160 F
7.2.6 Beschermende bril of vizier 154, 160 H
7.2.7 Ademhalingstoestel 155, 160 I, 161, 162

(*) De aanduidingen en referenties hebben betrekking op de stand van de reglementering en van de techniek op 1 maart 1981 en
ontlasten de gebruiker niet van de verplichting verdere informatie in te winnen en de reglementering na te leven.

47
 Literatuur lij st
1. Albrecht, R.
Moderner Abbruch. Wiesbaden, Bauverlag GmbH, 1981,
146 blz., 62 afb.
2. Andreoli, F.H. en Roy, B.
La restructuration des logements H.L.M. Pourquoi, com-
ment regrouper ou diviser les appartements? Paris,
Cahiers techniques du Bátirnent, nr. 36, mei 1981,
blz. 57-74.
3. Boisselier, J.
La démolition. Choix du procédé. Mesure de sécurité.
Paris, Travail et Sécurité, juli 1975, blz. 354-371.
4.
Bringing art to destruction. Sutton, Surrey, IC, International
Construction, nr. 8, augustus 1981, blz. 44-52.
5. Browne, M.A.
Demolition. Ascot, Institute of Building, Occasional paper,
nr. 17, 1978, 5 blz., 12 afb.
6. Busch, O.M. en Walker, R.D.
Le sciage du béton et du béton -arrné avec des scies
circulaires diamant. Johannesburg, Information Diamant,
nr. P 19, 1973, blz. 4-13, 16 afb.
7.
Le chalumeau à poudre. Paris, Bätiment Bátir. nr. 5, mei
1978, blz. 37-38.
8. Cormon, J.P.
Le chalumeau à plasma. Paris, Bátiment Bätir, nr. 8/9,
september-oktober 1978, blz. 59-60.
9. Cormon, P.
Découpage du béton par jet d' eau sous très haute
pression. Paris, Bätiment Bätir. nr. 11, november 1978,
blz. 33-34.
10. Cormon, P.
La démolition du béton. Paris, Eyrolles, 1979, 127 blz.. 94
afb.
11. Cormon, P.
Le forage thermique du béton. Paris, Bätiment Bätir, nr. 2,
februari 1978, blz. 49-52.
12. Cubaud, J.C., Ahmadi-Hachemi, A. en Murat, M.
Procédés de destruction des ouvrages en béton armé.
Paris, Matériaux et Constructions, vol. 10, nr. 57, mei-juni
1977, blz. 127-138.
13. De Cock, L. en Croux, W.
Slopen van beton constructies. Leuven, KUL, Fakulteit
Toegepaste Wetenschappen, Departement Konstruktie,
Afdeling Bouwkunde, 1977.
14.
Demolition of reinforced and prestressed concrete struc-
tures. Guide to good practice. Wexham Springs, Fédéra-
tion Internationale de la Précontrainte, januari 1982,
50 blz., 33 afb.
15. Dupont, E. en Goetinck, R.
Slopen van beton konstrukties. Afstudeerwerk ingediend
tot het behalen van wettelijke graad van bouwkundiginge-
nieur. Gent, Rijksuniversiteit,. Fakulteit der Toegepaste
Wetenschappen, 1979. .
16.
Forage thermique à la lance à oxygène. Liège, S.A.F.
Benelux S.A., z.d., 8 blz., talr. afb.
17.
Forage thermique à I'oxygène. Paris, L'Air Liquide, z.d.,
12 blz.
18.
Forage thermique. Instructions d'emploi et d'entretien.
Liège, S.A.F. Benelux S.A., z.d.. 13 blz., 6 afb.
19. Himstedt, W.
La pratique du carottage au diamant dans Ie bätiment.
Johannesburg, Information Diamant, nr. P 19, 1973,
blz. 27-33, 15 afb.
20. Korth, D.
Weiterentwicklung und Einsatzkriterien des Abbruchver-
fahren für Rekonstruktionen. Berlin, Bauplanung + Bau-
technik, nr. 12, december 1981, blz. 553-555, 5 afb.
21. Kuhne, V. en Osebold, R.
Verfahreuswahl beim Abbruch von Massivbauwerken.
Wiesbaden, Baumaschine + Bautechnik, nr. 10, oktober
1981, blz. 517-521,4 afb.
22. Lietart, E.
Les équipements désagrégeurs. Bruxelles, Fonds de
Formation Professionnelle de la Construction, 1978, 30 blz.
23. Lietart, E.
Recommandations pour I'élaboration de directives et
instructions de sécurité pour chefs de service SHE.
Bruxelles, Fédération nationale des entrepreneurs routiers
(te verschijnen).
24. Linder, R.
Stand der Technik beim Schälen, Trennen und Abbrechen
von Bauteilen aus Beton und Stahlbeton. Teil 1. Wiesba-
den, Betonwerk + Fertigteil - Technik, nr. 6, juni 1977,
blz. 313-317.
49
25. Linder, R.
Stand der Technik beim Schälen, Trennen und Abbrechen
von Bauteilen aus Beton und Stahlbeton. Teil 2. Wiesba-
den, Betonwerk + Fertigteil - Technik, nr. 7, juli 1977,
blz. 367-371.
26. Mausannif, A.A.B.
Quieter demolition techniques. Garston, Building Research
Establishment, Current paper CP 66/75, juli 1975, 7 blz., 9
afb.
27.
Methoden voor het maken van sparingen en voor slopen.
Deventer, Publikaties van het Stichting Bouwresearch,
nr. 62, 1978, 61 blz., 41 afb.
28. Ministerie van Arbeid en Sociale Voorzorg
Algemeen Reglement voor de Arbeidsbescherming. Brus-
sel, Ministerie van Arbeid en Sociale Voorzorg, 5e
bijgewerkte uitgave.
29. Mur, J. en Muzeau, J.P.
Etudes comparatives des divers procédés de démolition.
Critères de choix. Paris, Annales de I'Institut Technique du
Bätirnent et des Travaux Publics, nr. 377, série Technique
générale de la construction, nr. 75, november 1979,
blz. 53-86, 46 afb.
30. Muzeau, J.P.
Les procédés mécaniques de démolition partielIe ou totale.
Paris, Revue Technique du Bätiment et des Constructions
Industrielles, nr. 85, juli-augustus 1981, blz. 103-116, 21
afb.
Dankbetuiging
Wij danken de Belgische fabrikanten en koncessiehouders van de verschillende in deze nota beschreven
slooptechnieken voor de uitgebreide inlichtingen en voor de schema's die ons ter beschikking gesteld
werden ter aanvulling van de gegevens uit de in de literatuurlijst vermelde werken.
50
31. Nicholls, H.R. en Hooker, V.E.
Comparative study of explosives in granite. Third series of
tests. Washington, U.S. Department of the Interior, Bureau
of Mines, 1965, 46 blz., 19 afb.
32. Smeets, S.
Mesures de sécurité à appliquer dans les travaux de
démolition par explosifs. Formation complémentaire pour
chefs de service sécurité. Niveau 11. 2e session 1980/81.
Bruxelles, Comité National d' Action pour la Sécurité et
I'Hygiène dans la Construction, nbr. p.
33. "Smith, J.L.
Removing Concrete. Cutting by microwaves. London,
Concrete Society, september 1971, blz. 1-5, 10 afb.
34.
Travaux de démolition de bátirnents. Recommandations
adoptées par Ie Comité technique national des industries
du bätiment et des travaux publies .Ie 11 juin 1980. Paris,
Cahiers de notes documentaires, n° 101, 4 e trimestre
1980, blz. 597-606.
35. Vénuat, M.
La pratique des ciments et des bétons. Chapitre 9.
Démolition et destruction des bétons. Paris, Editions du
Moniteur, 1976, blz. 547-562, talr. afb.
36. Willment, R.E.
Demolition techniques, equipment and plant. London,
International Conference on Demolition of Building Struc-
tures, 7 oktober 1981, 15 blz.
 SAMENVATTING
T.V. 144 Slooptechnieken voor betonkonstrukties. Inventaris van de procédés
Slopen met mechanisch materieel: door beulen, omduwen, omtrekken of ondergraven, door afsplijten.
Slopen met termische procédés: zuurstoflans, poedersnijbrander, poederlans, plasmasnijbrander, laser.
Slopen met springstoffen, expansie en ontspanning van gas, expansie van ongebluste kalk.
Slopen door zagen en slijpen: diamantwerktuigen, karborundumwerktuigen, hogedrukwaterstraal, zandstraal.
Slopen met elektrische procédés: verhitting van de wapening door het Joule-effekt, elektrisch breken, verhitting van
ferromagnetisch materiaal, boogsnijden, mikrogolven.
Slopen met chemische produkten: chemisch procédé, elektrochemisch procédé.
Slotbeschouwingen, keuzekriteria en aanbevelingen voor de veiligheid.
Vergelijkende tabel.

RESUME
N.I.T. 144 Les techniques de démolition des ouvrages en béton. Inventaire des procédés
Démolition au moven d'appareils mécaniques : par chocs, poussée, traction ou sapement, par éclatement.
Démolition par procédés thermiques : lance à oxygène, chalumeau à poudre, lance à poudre, chalumeau à plasma, laser.
Démolition par explosifs, expansion et détente de gaz, expansion de chaux vive.
Démolition par procédés abrasifs : outils diamantés, outils au carborundum, jet d' eau sous très haute pression, jet de sable.
Démolition par procédés électriques : chauffage des armatures par effet Joule, électrofracture, chauffage induit d'un matériau
ferromagnétique, découpe à I'are, micro-ondes.
Démolition au moven de produits chimiques : procédé. chimique, procédé électrochimique.
Considérations finales, critères de choix et recommandations concernant la sécurité.
Tableau comparatif.

SUMMARY
T.I.N. 144 Demolition techniques for concrete constructions : an inventory of methods
Demolition using mechanical equipment : impact, pressure, tension, undermining, bursting.
Demolition using thermal methods : oxygen lance, powder torch, powder lance, plasma torch, laser.
Demolition using explosives, expansion and gas release, quicklime expansion.
Demolition using abrasion methods : dia mond tools, carborundum tools, very high pressure water jets, sand jets.
Demolition using electrical methods : heating reinforcement by the Joule effect, electrofracture, heating of ferromagnetic material,
are cutting, microwaves.
Demolition using chemical substances : chemical methods, electrochemical methods.
Final considerations, selection criteria and safety recommendations.
Comparative tabie.

ZUSAMMENFASSUNG
N.I.T.144 Techniken beim Abbrechen von Bauwerken aus Beton. Verfahren-Inventar
Abbrechen mit mechanischen Apparaten: durch Schlag, Schub, Zug, Abblätterung.
Abbrechen mit thermischen Verfahren : Sauerstoffkernlance, Pulver-Schneidbrenner, Pulverkernlance, Plasma-Schneidbrenner,
Laserstrahl.
Abbrechen mit Sprengstoffen, Treiben und Spannungsverminderung von Gasen, Treiben von Branntkalk.
Abbrechen mit Abschleifenverfahren : Diamantwerkzeugen, Carborundumwerkzeugen, Hochdruckwasserstrahl, Sandstrahlen.
Abbrechen mit elektrischen Verfahren : Heizung von Bewehrung durch Joule-Wirkung, Elektrobrechen, Heizung von einem
magneteisen Werkstoff, Lichtbogenschneiden, Mikrowellen.
Abbrechen mit Chemikalien : chemikalische Verfahren, elektro-chemikalische Verfahren.
Schlussbetrachtungen, Auswahlkriterien und Sicherheitsempfehlungen.
Ubersichtstafel.

51