EEN INNOVERENDE TOEKOMST .

S chrijnwerk en glaswerk zijn essen-

tiële gevelonderdelen die niet mogen
verwaarloosd worden bij het ontwerp
van het gebouw. Deze elementen
worden immers vaak blootgesteld
aan zware belastingen. Vensters en
deuren moeten voldoen aan steeds
strengere eisen die soms moeilijk
verenigbaar zijn : mechanische
sterkte, inbraakwerendheid, ther-
mische en akoestische isolatie,
visueel comfort, uitzicht, gemakke-
lijke toegankelijkheid voor minder-
validen, … Het is dan ook niet
verwonderlijk dat ze regelmatig
verbeterd worden.
Bij de laatste ontwikkelingen op het vlak van
beglazing en schrijnwerkdelen werd er dus
logischerwijze naar gestreefd deze (soms) te-
genstrijdige eisen met elkaar te verzoenen
door de toevoeging van specifieke elementen
(coatings, films, luiken, sensoren, …), door
de combinatie van materialen, (glaslagen,
profielen, …) of door de toepassing van
nieuwe materialen.
Ook de uitvoeringstechniek van het schrijn-
werk heeft een belangrijke invloed op de uit-
eindelijke prestaties van de gevel.
Tegenwoordig wordt voornamelijk geïnno-
veerd op het vlak van de materialen en de
plaatsingstechnieken. Materialen en plaatsing
vormen immers het leeuwendeel van de totale
kostprijs van het schrijnwerk.
1 GLASWERK
De beglazing is de belangrijkste drijfveer voor
de technologische evolutie van vensters. De
laatste jaren werden door de glaswerkers na-
melijk een aantal doorslaggevende innovaties
voorgesteld ter verbetering van de prestaties
van de beglazing (thermisch, visueel en akoes-
tisch comfort, veiligheid bij brand en bij glas-
breuk, uitzicht, …).
1.1 THERMISCHE ISOLATIE
De thermische isolatie van beglazingen heeft
de laatste decennia een spectaculaire evolutie
Schrijnwerk en glaswerk :
welke verbeteringen ?
gekend. Door de overgang van enkele be- luchtledige beglazingen. Bepaalde ervan wer-
glazing (warmtedoorgangscoëfficiënt U van den reeds gecommercialiseerd.
5,8 W/m2K) naar gewone dubbele beglazing
(U-waarde van 2,9 W/m2K) konden de warm-
teverliezen doorheen de beglazing destijds 1.2 ZONNEWINSTEN EN DAGLICHTBEHEER
reeds met 50 % verminderd worden. Tegen-
woordig is het dankzij de ontwikkeling van Geavanceerde beglazingen met controle van
coatings met (zeer) lage emissiviteit, in com- de zonnewinsten van het type ‘met selectieve
binatie met een spouw, gevuld met een speciaal coatings’ maken het mogelijk de zontoetre-
gas (in plaats van met droge lucht), mogelijk ding (en bijgevolg ook de oververhitting in
de U-waarde van deze verbeterde dubbele be- de zomer) te beperken zonder de daglichttoe-
glazingen te verlagen tot zo’n 1,1 à 1,2 W/m2K, treding sterk te verhinderen.
waardoor de warmteverliezen ten opzichte van
gewone dubbele beglazingen nogmaals met Men vindt tegenwoordig selectieve begla-
60 % verminderen. zingen (verbeterde dubbele beglazingen) in
de handel met een zonnefactor g van 0,32 en
Deze verbeterde beglazingen zijn reeds in de een lichttransmissiefactor τv van 0,60, terwijl
handel beschikbaar en zullen steeds vaker een verbeterde ‘niet-selectieve’ dubbele be-
toegepast worden met het oog op de toekom- glazing respectievelijk een g-waarde van 0,64
stige energieprestatieregelgevingen voor ge- en een τv-factor van 0,79 vertoont. Deze be-
bouwen. glazingen worden vooral toegepast in kantoor-
gebouwen waar de afkoeling van de ruimten
Op dit ogenblik wordt gewerkt aan de ont- problematischer is dan de verwarming ervan.
wikkeling van beglazingen met nog betere
prestaties, zoals driedubbele beglazingen Andere geavanceerde beglazingen zijn begla-
waarin coatings met een lage emissiviteit met zingen met hoekafhankelijke eigenschappen
een gasspouw gecombineerd worden of zoals en chromogene beglazingen.
_ TERMINOLOGIE
U-waarde
Warmtedoorgangscoëfficiënt (uitgedrukt in W/m2K). Dit is de warmtestroom doorheen
een wand in een stationair regime, per seconde, per m2, bij een temperatuurverschil
van een graad tussen de omgevingen aan weerszijden van deze wand.
De U-waarde van een geïsoleerde spouwmuur (gevelmuur uit baksteen + 6 cm
minerale wol + binnenmuur uit zware of halfzware betonblokken) bedraagt bijvoorbeeld
ongeveer 0,6 W/m2K.
Zonnefactor g
De zonnefactor (zonder eenheid) stelt de totale zonne-energietransmissie doorheen de
beglazing voor. Het gaat dus over de som van de rechtstreeks doorgelaten straling en
de geabsorbeerde straling die naar binnen wordt uitgezonden.
Lichttransmissiefactor τv
Dit is de fractie van het zichtbare licht (zonder eenheid) die doorgelaten wordt door de
beglazing.

" Vincent Detremmerie, ir., onderzoeker, laboratorium ‘Structuren, schrijnwerk & gevelelementen’, technologisch adviseur (1), WTCB
In samenwerking met :
Benoît Michaux, ir., onderzoeker, laboratorium ‘Structuren, schrijnwerk & gevelelementen’, technologisch adviseur (2), WTCB
Chris Decaesstecker, ir., technologisch adviseur (3), ex-WTCB-medewerker
De afdelingen ‘Bouwfysica & binnenklimaat’, ‘Materialen’, ‘Geotechniek & structuren’ en ‘Akoestiek’ van het WTCB.

(1) Technologische Adviseerdienst ‘Le verre dans le bâtiment’ (Glas in gebouwen), gesubsidieerd door het Waalse Gewest.
(2) Technologische Adviseerdienst ‘Nouvelles techniques d’exécution en menuiserie’, gesubsidieerd door het Waalse Gewest.
(3) Technologische Adviseerdienst ‘Nieuwe Uitvoeringstechnieken in de schrijnwerkerij’, gesubsidieerd door het Vlaamse Gewest.

WTCB-Dossiers – Katern nr. 1 – 1e trimester 2005 – pagina 1

EEN INNOVERENDE TOEKOMST
De zogenoemde laser-cut panels en de be-
glazingen met lamellen (bv. onder de vorm
van een dubbele beglazing met ingebouwde,
al dan niet beweeglijke, horizontale of verti-
cale lamellen) uit de eerste groep zorgen er-
voor dat het invallende licht hoekafhankelijk
gebroken wordt. Ze worden gemonteerd in
verticale verlichtingsvoorzieningen (skylight)
en maken het enerzijds mogelijk om de recht-
streekse zonnestraling te blokkeren (beper-
king van de verblinding) en anderzijds om
het diffuse licht dieper in het gebouw te laten
doordringen.
Chromogene beglazingen [7] kunnen variabe-
le optische eigenschappen hebben. In de win-
ter waarborgen ze een maximale transparantie
en optimale zonnewinsten, terwijl ze in de
zomer een maximale bescherming bieden te-
gen de zon en toch een voldoende daglicht-
toetreding verzekeren. Men onderscheidt :
• niet-elektrisch geactiveerde chromogene
beglazingen, waarbij de omgevingsvoor-
waarden (temperatuur, helderheid, …) be-
palend zijn voor de veranderingen van de
toestand
• elektrisch geactiveerde chromogene begla-
zingen, waarbij een elektrische stroom de
transparantie wijzigt
• door gas geactiveerde beglazingen, waarbij
de impuls gegeven wordt door een gas-
injectie.
Tot de groep der elektrisch geactiveerde
beglazingen behoren de beglazingen met ge-
stuurde ondoorschijnendheid. Het betreft hier
gelaagde beglazingen, opgebouwd uit min-
stens twee heldere of gekleurde glasplaten en
minimum twee folies van het type EVA (ethy-
leenvinylacetaat) waartussen een film met
vloeibare kristallen wordt aangebracht, waar-
van de oriëntatie kan gewijzigd worden onder
invloed van een elektrische spanning. In neu-
trale toestand hebben de kristallen een wille-
keurige oriëntatie waardoor het glas ondoor-
schijnend wordt, terwijl het toch daglicht
doorlaat. Onder invloed van een elektrisch
veld komen de vloeibare kristallen op een lijn
te liggen, zodat het glas doorschijnend wordt.
Dit geavanceerde type beglazing is redelijk
duur en wordt voornamelijk gebruikt voor de
uitvoering van binnenwanden en gevels.
1.3 MECHANISCH GEDRAG
Om te voldoen aan de eisen van transparantie
en lichttoetreding passen architecten steeds
vaker glas toe als structuurelement. Voor
structurele toepassingen (balken, vloerplaten,
kolommen, traptreden, gevelverstijvers, aqua-
ria, loopbruggetjes, …) dient men, om vei-
ligheidsredenen bij glasbreuk, gelaagd glas
te gebruiken. De keuze van de samenstelling
ervan en van de aard van de tussenlaag hangt
doorgaans af van het type bouwdeel (gevel,
dak, …), van de bestemming van het gebouw
WTCB-Dossiers – Katern nr. 1 – 1e trimester 2005 – pagina 2
Afb. 1 Buigproef op een vloerplaat
van gelaagd glas.
(openbaar of privégebouw, …) en van het
gewenste veiligheidsniveau (uitgedrukt ten
opzichte van de vereiste bescherming tegen-
over vallen, inbraak, vandalisme, vuurwapens
en ontploffingen, gedrag bij brand, …).
Het materiaal dat tegenwoordig het vaakst
gebruikt wordt voor de samenstelling van ge-
laagd glas is PVB (kunststoffilm van poly-
vinylbutyral; nominale dikte van een laag :
0,38 mm). Er zijn echter ook andere types
gelaagd glas in de handel verkrijgbaar, met
diverse tussenlagen : EVA-folie, vloeibaar
hars, gel, … Het mechanische gedrag van een
element uit gelaagd glas kan dus sterk varië-
ren naargelang van het type gebruikte tussen-
laag. Dit geldt met name voor de schok-
bestendigheid, de stijfheid en het gedrag na
breuk (d.w.z. na het bezwijken van minstens
één van de glaslagen).
Bepaalde producten die in de handel beschik-
baar zijn, vertonen betere mechanische pres-
taties dan PVB. Zo werken sommige fabri-
kanten aan de ontwikkeling van producten
met een betere scheursterkte, een grotere stijf-
heid, een beduidend hoger residueel draag-
vermogen, … Bovendien bestaan er glas-
soorten die hun mechanische eigenschappen
bij bepaalde temperaturen minder snel verlie-
zen dan gelaagde beglazingen met een tussen-
i EVA/PVB :
belangrijkste kenmerken
Een EVA-folie biedt de volgende
voordelen :
• de vochtigheid en de temperatuur
moeten niet gecontroleerd worden bij
de samenstelling van de gelaagde
beglazing
• goede hechting op elk glastype
• er kunnen andere elementen tussen
de folies toegevoegd worden.
Dankzij het gebruik van PVB-films
(afhankelijk van het type) kan men
beter voldoen aan de volgende eisen :
• schokbestendigheid (grotere taaiheid
en betere scheursterkte)
• inbraakwerendheid
• akoestische isolatie (PVB(A)), ...
.
laag van PVB. Deze types tussenlagen kun-
nen een interessant alternatief vormen voor
structurele toepassingen zoals glazen vloe-
ren, traptreden, ... Doordat ze een verminde-
ring van de glasdikte mogelijk maken, kun-
nen deze nieuwe producten een gunstige in-
vloed hebben op het totale gewicht van de
draagconstructie, terwijl de veiligheid van de
gebruikers toch gewaarborgd is. Men moet
echter wel steeds nagaan of deze producten
ook beantwoorden aan de duurzaamheidseisen
(gedrag bij veroudering, risico op ont-
hechting) die van toepassing zijn op gelaagd
glas.
Met de huidige referentiedocumenten is het
niet mogelijk rekening te houden met deze ver-
schillen in mechanisch gedrag tussen de di-
verse soorten gelaagd glas. Het WTCB heeft
daarom een onderzoeksproject opgezet met als
titel ‘Gebruik van gelaagd glas in structurele
toepassingen’ dat tot doel heeft een beter in-
zicht te krijgen in deze onderscheiden.
Gelaagd glas is dus niet echt een nieuw pro-
duct. Het innoverende karakter ligt veeleer in
het beter aangepaste gebruik van dit glastype,
rekening houdend met de diverse opbouwende
materialen. De verschillende soorten gelaagde
beglazing kunnen ook andere akoestische
prestaties vertonen, bescherming bieden te-
gen verkleuring door UV-stralen, de privacy
verzekeren of gewoon decoratief zijn. Bij de
keuze van het type gelaagd glas moet men
dus rekening houden met al deze eisen, met
het type element of met de specifieke ge-
wenste functie.
1.4 AKOESTISCHE ISOLATIE
Het gebruik van een dubbele beglazing is
noodzakelijk vanuit een thermisch oogpunt,
maar kan leiden tot problemen op akoestisch
vlak. Een symmetrische dubbele beglazing
(bv. 4-12-4) met goede thermische prestaties
heeft namelijk een lagere akoestische isolatie
dan een enkele beglazing met equivalente
massa (8 mm). Dit kan opgelost worden door
het gebruik van een asymmetrische dubbele
beglazing (bv. 6-15-4) of, indien men nog
betere prestaties wenst, door het gebruik van
dubbele beglazingen met vloeibaar hars of
PVB(A) (verbeterd PVB, speciaal ontworpen
voor akoestische isolatie).
We willen erop wijzen dat enkel PVB(A) leidt
tot een verbetering van de akoestische presta-
ties; klassiek PVB heeft geen gevoelige weer-
slag op de akoestische isolatie van een be-
glazing. Bovendien is het met PVB(A) moge-
lijk de akoestische isolatie, de veiligheidsei-
sen en de inbraakwerende eigenschappen met
elkaar te verzoenen. Met dubbele beglazingen
voorzien van vloeibaar hars of PVB(A) kan
men overigens grote glasoppervlakken met
goede akoestische prestaties uitvoeren.
EEN INNOVERENDE TOEKOMST .

Tabel 1 Gemiddelde akoestische prestaties van verschillende soorten beglazingen.

TYPE BEGLAZING BESCHRIJVING Rw Rw+ C Rw + C tr
[dB] [dB] [dB]

ENKELE BEGLAZING

8 mm glasplaat van 8 mm 35 34 32

9RC 4 mm – 1 laag hars 1,5 mm – 4 mm 38 38 36

44.2 PVB 4 mm – 2 lagen klassiek PVB 0,38 mm – 4 mm 35 34 32

44.4 PVB(A) 4 mm – 4 lagen verbeterd PVB 0,38 mm – 4 mm 37 37 34

DUBBELE BEGLAZING

4-12-4 4 mm – luchtspouw 12 mm – 4 mm 30 29 26

6-12-44.2 PVB 6 mm – luchtspouw 12 mm – 4 mm/2 lagen klassiek PVB 0,38 mm/4 mm 37 36 33

6-12-44.2 PVB(A) 6 mm – luchtspouw 12 mm – 4 mm/2 lagen verbeterd PVB 0,38 mm/4 mm 40 38 35

6-15G-9RC 6 mm – gas 15 mm – 4 mm/hars 1,5 mm/4 mm 41 40 37

66.2-20-44.2 PVB(A) 6 mm – 2 lagen verbeterd PVB 0,38 mm/6 mm – luchtspouw 20 mm –

4 mm/2 lagen verbeterd PVB 0,38 mm/4 mm 49 47 42

Tabel 1 geeft een overzicht van de gemid-
delde akoestische prestaties aan de hand van
de eengetalsaanduiding Rw (waarden Rw + C
en Rw + Ctr) voor verschillende types be-
glazingen en hun tussenlagen (klassiek PVB,
vloeibaar hars, akoestisch PVB) [3, 4, 10].
1.5 GEBRUIKSCOMFORT
Bij de nieuwe glasproducten kennen de zelf-
reinigende beglazingen een belangrijke door-
braak. Als dit type beglazing, waarvan het
buitenblad een dunne transparante coating uit
een mineraal hydrofiel materiaal bevat, bloot-
gesteld wordt aan zonnestraling, ontstaat een
fotokatalytische reactie die het vuil afbreekt
en losmaakt van de wand. Dit vuil wordt
vervolgens verwijderd door het regenwater
dat makkelijker kan wegstromen, zodat er
geen waterdruppels en druipsporen achterblij-
ven op de beglazing (afbeelding 2).
Bij de plaatsing van dit type beglazing moet
men echter bepaalde voorzorgsmaatregelen
in acht nemen. Zo dient men speciaal aange-
paste voegprofielen te gebruiken en de
verenigbaarheid met de toegepaste siliconen
na te gaan. Omdat de prijs van dit type
beglazing tegenwoordig nog redelijk hoog is,
wordt het totnogtoe slechts zelden toegepast.
2 DEUREN EN VENSTERS
Omdat de raam- en deurprofielen door de
recente ontwikkelingen op het vlak van de
beglazingen de zwakste schakel van het ven-
ster geworden waren, werden ook in de
schrijnwerkerij grote inspanningen geleverd
om te komen tot innoverende verbeteringen.
Deze betreffen met name de prestaties van de
profielen en hun verschillende samenstellende
materialen.
2.1 COMBINATIE VAN MATERIALEN EN
PRESTATIES
Door het gebruik van nieuwe materialen en
de combinatie van verschillende materialen is
het mogelijk de (mechanische, thermische,
akoestische, …) prestaties van het schrijn-
werk te verbeteren.
hout ter verbetering van de duurzaamheid van
geverfd buitenschrijnwerk’) uitgewerkt, in sa-
menwerking met de industrie en het Waalse
Gewest. Dit project heeft tot doel nieuwe tech-
nologieën te ontwikkelen die ongevaarlijk zijn
voor het milieu en de gebruiker, ter vervan-
ging van de traditionele houtbeschermings-
technieken. Dit gebeurt ofwel door de chemi-
sche reactie van het cellulose met zijn hydro-
xylgroep door middel van minder vervuilende
chemische producten, ofwel door de behande-
ling ervan met plasma (afbeelding 3) of door
ionisatie.
Deze technieken werden reeds in zekere mate
bestudeerd in andere onderzoekscentra, maar
werden – voor zover wij weten – nog nooit ge-
combineerd met milieuvriendelijke afwer-
kingsproducten ter bepaling van hun positieve
invloed op de duurzaamheid. Dit is het plus-
punt van dit project, omdat de verbetering van
de sterkte van het systeem ‘hout-afwerking’ de
grootste wens is van de producenten, schrijn-
werkers en verffabrikanten die de kwaliteit van
hun afgewerkte producten willen verbeteren
ten opzichte van deze van hun concurrenten.

Tegenwoordig gebruikt men steeds vaker ge-

lijmd-gelamelleerd hout (verlijming van ver-
schillende lamellen in hout). Zo verkrijgt men
stevige schrijnwerkelementen met goede pres-
taties en een mooi uitzicht.

Verder worden nieuwe milieuvriendelijke be-

Afb. 2 Zelfreinigende beglazing.
handelingen ontwikkeld voor inheems hout,
ter verbetering van de duurzaamheid van ge-
verfd buitenschrijnwerk. In dit kader heeft
het WTCB het onderzoeksprogramma ‘Dura- Afb. 3 Plasmabehandeling van een
bois’ (‘Nieuwe behandelingen voor inheems proefstuk uit red meranti.

WTCB-Dossiers – Katern nr. 1 – 1e trimester 2005 – pagina 3

EEN INNOVERENDE TOEKOMST
Afb. 4 Cilinderrozet en langschild.
De thermische prestaties van schrijnwerk uit
aluminium zijn verbeterd door het gebruik van
profielen met een thermische onderbreking
waarbij de warmte-uitwisseling beperkt wordt.
De thermische onderbreking wordt verzekerd
door strips uit polyamide, polyurethaan met
hoge dichtheid of andere polymeren en harsen.
Indien deze profielen gecombineerd worden
met beglazingen met lage emissiviteit, kan men
met aluminium vensters prestaties bereiken die
vergelijkbaar zijn met deze van de andere
materialen. Aluminium kan eveneens gecom-
bineerd worden met hout (gemengde hout-
aluminiumsystemen).
Er verschijnt ook schrijnwerk in de handel dat
opgebouwd is uit composietmaterialen. Dit is
vooral in de Verenigde Staten erg populair.
Het gaat hier bijvoorbeeld om gepultrudeerde
profielen uit glasvezelgewapend polyesterhars
met gunstige prestaties op mechanisch vlak
(grotere stijfheid dan PVC en hout, maar lager
dan aluminium) en op thermisch vlak (grote
dimensionale stabiliteit bij temperatuur-
verschillen). Deze materialen worden voor-
namelijk gebruikt voor de uitvoering van pro-
fielen, verstevigingen en hang- en sluitwerk.
Het mechanische gedrag van PVC wordt ver-
beterd door het te combineren met verstevi-
gingen uit gegalvaniseerd staal of uit gepul-
trudeerde materialen.
Ook wat het uitzicht van de PVC-elementen
betreft, werd een grote vooruitgang geboekt.
Men kan tegenwoordig eveneens zeer hoge
akoestische prestaties bereiken met open-
draaiende ramen (tot Rw = 48 dB) door de
combinatie van een zeer luchtdicht raam, een
beglazing met goede prestaties en voldoende
zware profielen. Deze akoestische prestaties
kunnen nog verbeterd worden door de toepas-
sing van dubbele ramen of dubbele vensters.
2.2 UITVOERING EN PRESTATIES
Op het vlak van de aansluiting van het schrijn-
werk hebben de voorgestelde innovaties vooral
tot doel de akoestische prestaties te verhogen,
de water- en luchtdichtheid te verbeteren en de
uitvoeringstermijnen te verkorten.
WTCB-Dossiers – Katern nr. 1 – 1e trimester 2005 – pagina 4
Afb. 5 Paddestoelnok en sluitplaat.
Dankzij ‘gebruiksklare’ elementen, vaak een
combinatie van een venster (deur) en een rol-
luik, kunnen de montagetijd beperkt en de pres-
taties verbeterd worden (dichtheid, beheer van
de ventilatie, het licht, de zonnewinsten, …).
2.3 INBRAAKWERENDHEID VAN SCHRIJNWERK-
ELEMENTEN
Sinds kort stelt de schrijnwerksector inbraak-
vertragende deuren en vensters voor die voor-
zien zijn van profielen, vulelementen, omlijs-
tingen, hang- en sluitwerk (afbeeldingen 4
en 5), ventilatiesystemen, …, waarvan de me-
chanische eigenschappen aanzienlijk verbeterd
zijn om het gewenste niveau van inbraakvei-
ligheid van het schrijnwerk te waarborgen.
Naast deze verbetering van de mechanische
sterkte van de schrijnwerkelementen worden
ook systemen ontwikkeld met ingewerkte elek-
tronische hulpmiddelen, zoals elektronische
sloten, ontgrendeling van de luiken met alarm,
openingsdetectoren, … Deze systemen, die
bestaan uit een in het schrijnwerkelement in-
gebouwde sensor en een centrale (die de infor-
Tabel 2 Klassen van inbraakwerendheid.
WEERSTANDS- GEREED- WEERSTANDS-
KLASSE SCHAP- TIJD
SET (in minuten)
1 A1 Geen manuele
poging tot
inbraak
2 A2 3 Ongeoefend
3 A3 5 Ongeoefend
4 A4 10
5 A5 15
6 A6 20
.
matie die door de sensor doorgegeven wordt
beheert en de verschillende uitrustingen be-
stuurt) maken het mogelijk elke poging tot
inbraak op te sporen.
Het WTCB heeft onlangs een onderzoeks-
programma opgestart met als titel ‘Evaluatie
van de prestaties van inbraakvertragend
schrijnwerk, al dan niet uitgerust met een
ventilatiesysteem’. Dit onderzoek heeft tot
doel een naslagwerk op te stellen waarin stan-
daard schrijnwerkelementen, al dan niet uit-
gerust met een ventilatiesysteem, beschreven
worden aan de hand van een classificatie,
voorgesteld in de Europese ontwerpnormen
prEN 1627 tot 1630. Naast voorschriften en
een classificatie van de inbraakvertraging be-
schrijven deze ontwerpnormen proefmetho-
den ter bepaling van de sterkte onder stati-
sche belasting, dynamische belasting en ma-
nuele pogingen tot inbraak.
Er worden 6 weerstandsklassen onderschei-
den, afhankelijk van de gebruikte gereed-
schapset en van de tijd gedurende welke weer-
stand geboden wordt tegen een manuele
inbraakpoging (tabel 2).
TYPE INBRAAK
Inbreker Middelen
Ongeoefend Fysieke kracht
Eenvoudig materieel (knijp-
tang, schroevendraaier, …)
Verschillende schroeven-
draaiers, koevoet
Ervaren Idem + zaag, hamer, bijl,
schaar, beitel en elektrische
boor
Ervaren Idem + elektrische appara-
ten (kapmes, slijpmachine,
boor, decoupeerzaag, …)
Ervaren Idem + krachtige elektrische
apparaten
EEN INNOVERENDE TOEKOMST
Voor woongebouwen (eengezinswoningen,
appartementen) stelt men tegenwoordig dat
vensters en buitendeuren van klasse 2 (soms
van klasse 3, afhankelijk van het geval) vol-
doende weerstand bieden ten opzichte van
een manuele poging tot inbraak.
Parallel met dit onderzoeksprogramma loopt
er eveneens een TIS-project ‘Inbraakbe-
veiliging’, op initiatief van het WTCB, de
Confederatie Bouw Vlaamse Schrijnwerkers
en de Bouwunie Schrijnwerkers & Interieur-
bouwers. Dit project heeft tot doel de innova-
tie en/of de modernisering bij de aannemers
uit de betrokken sector inzake mechanische
en elektronische inbraakbeveiliging te stimu-
leren. Een tweede doelstelling is de opstel-
ling van een bestek voor inbraakbestendige
beglazing en schrijnwerkelementen voor
nieuwbouw en voor renovatie (zie kader ‘Nut-
tige informatie’ op p. 6).
2.4 REKENMETHODEN EN COMPUTERPRO-
GRAMMA’S
Naast de ontwikkeling van producten zoals
beglazingen, coatings, ramen en afstand-
houders werd ook op het vlak van de reken-
methoden en computerprogramma’s waarmee
men de energieprestaties van een volledig
venster (deur) en zijn onderdelen kan karak-
teriseren een grote vooruitgang geboekt.
In het kader van het WINDAT-project werd
onlangs het programma WIS 3.0 ontwikkeld.
Dit programma kan gedownload worden via
de WINDAT-website (zie kader ‘Nuttige in-
formatie’ op p. 6). Hiermee is het mogelijk
de thermische en optische eigenschappen van
volledige vensters en hun onderdelen (begla-
zing, raam, zonnewering, …) te bepalen. De
gebruikte rekenalgoritmen zijn gebaseerd op
de internationale normen, maar ook op gea-
vanceerde rekenmethoden voor de onderde-
len of voorwaarden die in geen enkele norm
aan bod komen.
Het WIS-programma omvat een databank van
vensteronderdelen en hun karakteristieken. Ze
verzamelt onder andere de spectrale optische
eigenschappen van meer dan 300 beglazingen
en van 100 zonneweringen van verschillende
fabrikanten. Hierdoor is het mogelijk een mo-
del op te stellen van diverse types gelaagde
beglazingen, in combinatie met verschillende
types zonneweringen.
Naast de karakterisering van traditionele
venstersystemen, kan men met het WIS-pro-
gramma eveneens een model opstellen van ge-
ventileerde vensters met natuurlijke of ge-
dwongen convectie of van verschillende types
zonneweringen (geplooid, met lamellen, …).
3 GEVELS
Volledig of gedeeltelijk beglaasde gordijnge-
vels hebben de laatste jaren een sterke ontwik-
keling gekend. Hoewel ze vooral in grote ste-
den erg populair zijn, zijn de volledig be-
glaasde kantoorgevels tegenwoordig niet meer
weg te denken uit het stedelijke landschap.
Deze gevels worden meestal ontworpen vol-
gens de techniek van structureel gelijmd glas-
werk (SGG), waarbij de glasproducten op een
kader worden gelijmd, of volgens de techniek
van structureel verankerd glaswerk (SVG),
waarbij het glas aan de draagconstructie vast-
gehecht wordt met behulp van spanplaten of
(al dan niet doorborende) spanvijzen. Deze ge-
avanceerde technologieën vereisen een goede
mechanische kennis van de randvoorwaarden
die gelden voor glasproducten. Er bestaan ver-
schillende bevestigingssystemen voor glazen
elementen die grotendeels ontwikkeld worden
door de glasproducenten.
Deze technieken verlenen de gevel talrijke
eigenschappen (sterkte, uitzicht, ventilatie,
akoestische en thermische prestaties, …) en
kunnen zowel toegepast worden bij nieuw-
bouw als bij renovatie. De ontwikkeling van
dergelijke technieken gaat in stijgende lijn.
Dit is vooral toe te schrijven aan het feit dat
het binnenklimaat van gebouwen, uitgerust
met een dergelijke – correct ontworpen – glas-
gevel, veel beter is.
Voor SVG-gevels waarborgen nieuwe niet-
doorborende bevestigingssystemen, die niet
langer rechtstreeks zichtbaar zijn, bijvoor-
beeld de volledige transparantie en helder-
heid van het glas.
Tenslotte willen we wijzen op de doorbraak
van de dubbele geventileerde gevels (afbeel-
ding 6), wat reeds uitgebreid aan bod kwam in
de WTCB-publicaties [1, 9]. Er bestaan ver-
schillende types dubbele geventileerde gevels.
Het type dat in België het vaakst toegepast
wordt, is de per verdieping gecompartimen-
teerde dubbele op mechanische wijze (met
Afb. 6 Dubbele op natuurlijke wijze
geventileerde gevel over meerdere
verdiepingen met lamellen.
WTCB-Dossiers – Katern nr. 1 – 1e trimester 2005 – pagina 5
.
binnenlucht) geventileerde gevel met aan el-
kaar grenzende modules (afbeelding 7).
Door de aanwezigheid van een bijkomende
beglazing vertoont dit geveltype akoestische
prestaties die zo’n 6 dB hoger liggen dan
deze van een typische gordijngevel [1]. Hoe-
wel dit geveltype in de winter vanuit een
energetisch standpunt een beter comfort le-
vert aangezien de temperatuur van de bin-
nenbeglazing hoger is, kan er in deze periode
ook condensatie ontstaan in de spouw als
gevolg van de waterdamp in de binnenlucht.
In de zomer zijn de zonneprestaties (g-waar-
de) doorgaans minder goed dan deze van een
gordijngevel, uitgerust met dezelfde onder-
delen en voorzien van een zonnewering aan
de buitenkant. De prestaties zijn echter zoda-
nig dat dit geveltype gewoonlijk gecombi-
neerd wordt met een koelplafond met een
beperkt afkoelingsvermogen. Deze oplossing
vertoont bovendien het voordeel dat de in de
gevel ingewerkte zonnewering niet blootstaat
aan de weersomstandigheden buiten, zodat
de duurzaamheid ervan toeneemt.
De recente evoluties op het vlak van gevels
hebben geleid tot de ontwikkeling van nieuwe
ontwerpregels die de veiligheid in geval van
brand waarborgen. Om de verspreiding van
brand via dit type gevels te vermijden of te
vertragen, dient men bepaalde brandwerende
systemen toe te passen (brandwerende gevel-
elementen, brandvertragende verbindingen
tussen de gevel en de vloer of tussen de gevel
en de dwarse muren). De Belgische regle-
mentering hieromtrent zou binnenkort trou-
wens moeten aangepast worden.
4 EENGEMAAKTE TECHNISCHE
SPECIFICATIES
De Belgische Eengemaakte Technische Spe-
cificaties (STS) vormen typebestekken, op-
gesteld door de bouwheren en de fabrikanten.
Ze bevatten de door beide partijen goedge-
keurde kwalitatieve en dimensionale regels
Afb. 7 Per verdieping gecompartimen-
teerde dubbele op mechanische wijze
(met binnenlucht) geventileerde gevel
met aan elkaar grenzende modules.
EEN INNOVERENDE TOEKOMST
die de basis moeten vormen voor hun toe-
komstige contracten, en dit in ieders belang.
Hierbij wordt bovendien ook gelet op de ver-
betering van de kwaliteit van de producten en
op de vermindering van de kostprijs.
Op het vlak van glaswerk en schrijnwerk zijn de
nieuwe STS 38 ‘Glaswerk’, STS 52 ‘Buiten-
schrijnwerk’ [2] en STS 53 ‘Deuren’ toepas-
singsdocumenten voor de Europese normen.
Ze moeten de opsteller van een bestek helpen
bij de keuze van zijn product en de dimen-
sionering van de elementen, afhankelijk van de
nieuwe geldende Europese classificatie. n
i NUTTIGE INFORMATIE
WTCB-publicaties :
TV in voorbereiding : bijzondere
bouwwerken in glas
Technologische Adviseerdiensten :
• Le verre dans le bâtiment (Glas in
gebouwen)
• Nouvelles techniques d’exécution en
menuiserie
• Nieuwe uitvoeringstechnieken in de
schrijnwerkerij
Lopend onderzoek :
• Prenormatief onderzoek : Gebruik
van gelaagd glas in structurele
toepassingen
• Nieuwe behandelingstechnieken voor
inheems hout ter verbetering van de
duurzaamheid van geverfd buiten-
schrijnwerk (‘Durabois’)
• Prenormatief onderzoek : Evaluatie
van de prestaties van inbraak-
vertragend schrijnwerk, al dan niet
uitgerust met een ventilatiesysteem
Nuttige links :
• WTCB : www.wtcb.be
• Dubbele geventileerde gevels :
www.wtcb.be/activefacades
• WIS-programma : www.windat.org
• TIS-programma Inbraakbeveiliging :
www.tis-inbraak.be
• Franse portaalsite inzake glas :
www.verreonline.fr
WTCB-Dossiers – Katern nr. 1 – 1e trimester 2005 – pagina 6
.
t LITERATUURLIJST
1. Blasco M., Crispin C. en Ingelaere B.
Akoestische prestaties van dubbele geventileerde gevels (DGG). Brussel, WTCB-
Dossiers, Katern nr. 1, 4e trimester 2004.
2. Dupont E.
Verjongingskuur voor de STS 38 ‘Glaswerk’ en 52 ‘Buitenschrijnwerk’. Brussel,
WTCB-Dossiers, Katern nr. 8, 4e trimester 2004.
3. Ingelaere B.
Geluidsisolatie van vensters. Toepassing van de nieuwe norm EN ISO 717-1:1996.
Deel 1 : akoestische prestaties van glas. Brussel, WTCB-Tijdschrift, lente 1998.
4. Ingelaere B. en Vermeir G.
Geluidsisolatie van vensters (deel 2). Brussel, WTCB-Tijdschrift, herfst 1998.
5. Loncour X.
Dubbele geventileerde gevels. Deel 1 : voorstelling van de gevelopbouw. Brussel,
WTCB-Dossiers, Katern nr. 1, 1e trimester 2004.
6. Martin S., Vandaele L. en Wouters P.
Vensters, bouwfysisch bekeken (1) : ontwikkelingen en trends. Brussel, WTCB-
Tijdschrift, winter 1995.
7. Martin S., Vandaele L. en Wouters P.
Vensters, bouwfysisch bekeken (2) : zonnewarmte en daglichttoetreding. Brussel,
WTCB-Tijdschrift, lente 1997.
8. Schittich C., Staib G., Balkow D., Schuler M. en Sobek W.
Construire en verre. Lausanne, Presses polytechniques et universitaires romandes,
2001.
9. The Institution of Structural Engineers
Structural use of glass in buildings. Londen, The Institution of Structural Engineers,
december 1999.
10. Van Damme M.
Definities en principes uit de bouwakoestiek. Brussel, WTCB, Infofiche, nr. 2, maart
2004.
11. Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf
Mechanische inbraakbeveiliging van schrijnwerk en beglazing. Brussel, WTCB,
Technische Voorlichting, nr. 206, december 1997.
12. Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf
Glas en glasproducten. Functies van beglazing. Brussel, WTCB, Technische
Voorlichting, nr. 214, december 1999.
13. Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf
HR-glas : glas met hoog rendement. Brussel, WTCB-Digest, nr. 8, 1999.
14. Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf
Gelaagde veiligheidsbeglazing. Brussel, WTCB-Digest, nr. 9, 1999.