ICS 67.250; 97.040.

60 TÜRK STANDARDI TS EN ISO 8442-2 / Ocak 2006

TÜRK STANDARDI
TURKISH STANDARD

TS EN ISO 8442-2
Ocak 2006
EN ISO 8442-2: 1997/AC: 1999 dahil

ICS 67.250; 97.040.60

GIDA MADDELERİ İLE TEMAS EDEN MALZEMELER VE

TAKIMLAR - ÇATAL, KAŞIK, BIÇAK VE SOFRA
TAKIMLARI - BÖLÜM 2: Paslanmaz çelik ve gümüş kaplı
çatal,kaşık, bıçak takımı için özellikler

Materials and articles in contact with foodstuffs - Cutlery and

table holloware - Part 2: Requirements for stainless steel and
silver - plated cutlery

TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSÜ

Necatibey Caddesi No.112 Bakanlıklar/ANKARA
− Bugünkü teknik ve uygulamaya dayanılarak hazırlanmış olan bu standardın, zamanla ortaya çıkacak
gelişme ve değişikliklere uydurulması mümkün olduğundan ilgililerin yayınları izlemelerini ve standardın
uygulanmasında karşılaştıkları aksaklıkları Enstitümüze iletmelerini rica ederiz.

− Bu standardı oluşturan Hazırlık Grubu üyesi değerli uzmanların emeklerini; tasarılar üzerinde görüşlerini
bildirmek suretiyle yardımcı olan bilim, kamu ve özel sektör kuruluşları ile kişilerin değerli katkılarını
şükranla anarız.

Kalite Sistem Belgesi

İmalât ve hizmet sektörlerinde faaliyet gösteren kuruluşların sistemlerini TS EN ISO 9000 Kalite
Standardlarına uygun olarak kurmaları durumunda TSE tarafından verilen belgedir.

Türk Standardlarına Uygunluk Markası (TSE Markası)

TSE Markası, üzerine veya ambalâjına konulduğu malların veya hizmetin ilgili Türk Standardına uygun
olduğunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya çıktığında Türk Standardları Enstitüsü’nün
garantisi altında olduğunu ifade eder.

TSEK
Kalite Uygunluk Markası (TSEK Markası)
TSEK Markası, üzerine veya ambalâjına konulduğu malların veya hizmetin henüz Türk Standardı
olmadığından ilgili milletlerarası veya diğer ülkelerin standardlarına veya Enstitü tarafından kabul edilen
teknik özelliklere uygun olduğunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya çıktığında Türk
Standardları Enstitüsü’nün garantisi altında olduğunu ifade eder.

DİKKAT!
TS işareti ve yanında yer alan sayı tek başına iken (TS 4600 gibi), mamulün Türk Standardına uygun
üretildiğine dair üreticinin beyanını ifade eder. Türk Standardları Enstitüsü tarafından herhangi bir
garanti söz konusu değildir.

Standardlar ve standardizasyon konusunda daha geniş bilgi Enstitümüzden sağlanabilir.

TÜRK STANDARDLARININ YAYIN HAKLARI SAKLIDIR.

ICS 67.250; 97.040.60 TÜRK STANDARDI TS EN ISO 8442-2/Ocak 2006

Ön söz
− Bu standard; CEN tarafından kabul edilen EN ISO 8442-2 (1997) + AC 1999 standardı esas alınarak TSE
Metalurji İhtisas Grubu’nca hazırlanmış ve TSE Teknik Kurulu’nun 19 Ocak 2006 tarihli toplantısında Türk
Standardı olarak kabul edilerek yayımına karar verilmiştir.

− Bu standardın kabulü ile TS 3146: 1978 iptal edilmiştir.

− Bu standardda kullanılan bazı kelime ve/veya ifadeler patent haklarına konu olabilir. Böyle bir patent
hakkının belirlenmesi durumunda TSE sorumlu tutulamaz

− TS EN ISO 8442 - Standard Serisi '' Gıda maddeleri ile temas eden malzemeler ve takımlar - Çatal-kaşık-
bıçak takımı ve mutfak eşyaları” genel başlığı altında aşağıdaki bölümlerden oluşmaktadır:

- Bölüm 1 : Gıda hazırlığında kullanılan çatal, kaşık, bıçak takımı için özellikler.
- Bölüm 2 : Paslanmaz çelik ve gümüş kaplı çatal,kaşık, bıçak takımı için özellikler.
- Bölüm 3 : Gümüş kaplı sofra ve dekoratif takımlar için özellikler.
- Bölüm 4 : Altın kaplı çatal, kaşık, bıçak takımı için özellikler.
- Bölüm 5 : Bıçak takımları için keskinlik ve körelmeme deney özellikleri.
- Bölüm 6 : Laklanmış, parlak gümüş kaplı sofra takımları.
- Bölüm 7 :Gümüş ve diğer kıymetli metaller ve alaşımlarından imal edilen çatal, kaşık, bıçak takımı
için şartlar.
- Bölüm 8 : Gümüş sofra ve dekoratif takımlar için özellikler.

- Ek A EN ISO 8442’nin bir ayrılmaz parçasıdır.

- Ek B ise sadece bilgi içindir.

- EN ISO 8442-2/AC:1999 ile yapılmış olan değişiklikler metinde düşey (I) çizgi ile gösterilmiştir.
ICS 67.250; 97.040.60 TÜRK STANDARDI TS EN ISO 8442-2/Ocak 2006

İçindekiler
Giriş................................................................................................................................................................... 1
1 Kapsam...................................................................................................................................................... 1
2 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar ............................................................................................ 1
3 Tarifler ....................................................................................................................................................... 2
3.1 Sık kullanılan takımlar ......................................................................................................................... 2
3.2 Seyrek kullanılan takımlar ................................................................................................................... 2
3.3 Önemli yüzeyler .................................................................................................................................. 2
3.4 Bilenmeyen bıçaklar............................................................................................................................ 2
3.5 Tek gövde bıçaklar.............................................................................................................................. 2
3.6 Normal düzeltilmiş görüş..................................................................................................................... 2
4 Malzemeler ................................................................................................................................................ 2
4.1 Genel................................................................................................................................................... 2
4.2 Metaller................................................................................................................................................ 2
5 Yapım......................................................................................................................................................... 3
5.1 Genel................................................................................................................................................... 3
5.2 Diziliş, homojenlik ve kusurların yokluğu ............................................................................................ 3
5.3 İçi boş saplar ....................................................................................................................................... 3
5.4 Bıçak kenarları .................................................................................................................................... 3
5.5 Yaylı çatal muhafazası ........................................................................................................................ 3
6 Gümüş kaplanmış çatal-bıçak takımı ..................................................................................................... 4
6.1 Genel................................................................................................................................................... 4
6.2 Ortalama kalınlık ................................................................................................................................. 4
6.3 Bölgesel kalınlık .................................................................................................................................. 4
6.4 Sert gümüş kaplamanın en düşük sertliği ........................................................................................... 4
6.5 Gümüş kaplamların yapışkanlığı......................................................................................................... 4
7 Performans özellikleri .............................................................................................................................. 4
7.1 Korozyon direnci ................................................................................................................................. 4
7.2 Dayanım .............................................................................................................................................. 4
7.3 Sap bağlantısının sıkılığı..................................................................................................................... 5
7.4 Bıçak ağızlarının sertliği ...................................................................................................................... 5
8 İşaretleme ve etiketleme .......................................................................................................................... 5
8.1 İşaretleme............................................................................................................................................ 5
8.2 Etiketleme............................................................................................................................................ 6
Ek A Gümüş kaplamanın ortalama kalınlığı için deney metodu ................................................................. 7
Ek B Yüzey alanının tayininde Schlegel metodu.......................................................................................... 8
Ek C Kaplanmamış paslanmaz çelikten çatal-bıçak takımının korozyon direnci için deney metodu... 10
Ek D Martensitik paslanmaz çelik ağzlı bıçaklar ve servis çatallarının sağlamlığı için deney metodu 12
Ek E Gümüş kaplamaların yapışması için deney metodu ......................................................................... 14
Ek F (Bilgi için) Kaynaklar ............................................................................................................................ 15
ICS 67.250; 97.040.60 TÜRK STANDARDI TS EN ISO 8442-2/Ocak 2006

Gıda maddeleri ile temas eden malzemeler ve takımlar - Çatal-kaşık-

bıçak ve sofra takımları - Bölüm 2: Paslanmaz çelik ve gümüş kaplı çatal,
kaşık, bıçak takımı için özellikler

Giriş
Bu standard, paslanmaz çelik ve gümüş kaplı çatal-kaşık-bıçak takımlarının performansıyla ilgili olup, bu
takımların tasarım, büyüklük, nihâi işlem, bıçak esnekliği, veya kişisel seçimle ilgili benzer karakteristik
özelliklerle veya satış noktasında müşteri tarafından hazır hali ile değerlendirilen özelliklerle ilgili değildir.

Bu standardda, 12 - 24 parçanın ortalaması ile ilgili klasik metotların dışında her bir parça için kaplanan
gümüşün kalınlığı belirlenmiştir (bunların bazılarında gümüş kaplamanın kalınlığı daha düşük olabilir).

Avrupa Birliğinin, gıda maddeleri ile temas eden malzemeler ve takımlarla ilgili direktifleri, özellikle EC 89/109
ve EC 90/128 nolu direktifleri dikkate alınmalıdır.

1 Kapsam
Bu standard, sofra, çatal-bıçak takımı (bıçaklar, çatallar, kaşıklar, servis takımları, kepçeler, çocuklar için
çatal-bıçak takımı ve diğer servis parçaları) için malzeme, performans özellikleri ve deney metotlarını kapsar.

Bu standard, paslanmaz çelikten çatal-bıçak takımı ve gümüş kaplanmış nikel-gümüş veya gümüş kaplanmış
çelik çatal-bıçak takımına uygulanır. Tamamı kıymetli metallerden, alüminyumdan, paslanabilen çelikten
veya tamamı nikel-gümüş olan çatal bıçak takımı ve altın kaplanmış veya krom-kaplanmış çatal-bıçak
takımına uygulanmaz.

Gümüş kaplı çatal bıçak takımı için en düşük üç tane gümüş kalınlığı belirtilir.

2 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar

Bu standardda, tarih belirtilerek veya belirtilmeksizin diğer standardlara ve/veya dokümanlara atıf
yapılmaktadır. Bu atıflar metin içerisinde uygun yerlerde belirtilmiş ve aşağıda liste halinde verilmiştir. Tarih
belirtilen atıflarda daha sonra yapılan tadil veya revizyonlar, atıf yapan bu standardda da tadil veya revizyon
yapılması şartı ile uygulanır. Atıf yapılan standard ve/veya dokümanın tarihinin belirtilmemesi halinde ilgili
standardın en son baskısı kullanılır.

EN, ISO, IEC Adı TS No1) Adı

vb. No (İngilizce) (Türkçe)
ISO 1463 Metallic and oxide coatings - Measurement TS 1542 Metal ve oksit kaplamaları -
of coating thickness - Microscopical method EN ISO Kesitlerin mikroskop altında
1463 muayenesi ve kalınlık ölçülmesi
ISO 2177 Metallic coatings - Measurement of coating TS 3179 Metalik kaplamalar - Kaplama
thickness - Coulometric method by anodic EN ISO kalınlığının ölçülmesi - Anodik
dissolution 2177 çözülmeli kalorimetrik yöntem
ISO 3497 Metallic coatings - Measurement of coating TS 3181 Metalik kaplamalar - X-ışınlı
thickness - X-ray spectrometric methods EN ISO spektrometrik yöntemlerle
3497 kaplama kalınlığının ölçülmesi
ISO 3543 Metallic and non-metallic coatings - TS 11198 Kaplamalar - Beta geri saçılma
Measurement of thickness - beta EN ISO (Back scatter) metodu ile
backscatter method 3543 kaplama kalınlı ölçümü
ISO 4481:1997 Cutlery and flatware - nomenclature - -
ISO 6508:1986 Metallic materials - Hardness test - TS 140 EN Rockwell sertlik deneyi (Metalik
Rockwell test (Scales A-B-C-D-E-F-G-H-K) ISO 6508- malzemeler için)
1

1) TSE Notu: Atıf yapılan standardların TS numarası ve Türkçe adı 3. ve 4. kolonda verilmiştir. ∗ işaretli
olanlar İngilizce metin olarak basılan Türk Standardlarıdır
1
ICS 67.250; 97.040.60 TÜRK STANDARDI TS EN ISO 8442-2/Ocak 2006

3 Tarifler
Bu standardın amaçları için aşağıdaki tarifler uygulanır.

3.1 Sık kullanılan takımlar

Günlük yemek sofrasında düzenli kullanılan çatal-bıçak takımı parçaları: Bunlar, ISO 4481:1977’de
aşağıdaki şekilde listelenmiştir: Kahve veya çay kaşığı, çorba kaşığı, tatlı kaşığı, menü kaşığı, masa kaşığı,
tatlı çatalı, menü çatalı, balık yeme çatalı, masa çatalı, tatlı bıçağı, menü bıçağı, balık yeme bıçağı, masa
bıçağı.

3.2 Seyrek kullanılan takımlar

Günlük yemek sofrasında ara sıra kullanılan çatal-bıçak takımı parçaları. Bunlar ISO 4481:1977’de
tanımlanmıştır ve Madde 3.1’de sıralanan listedekiler bunların dışındadır.

3.3 Önemli yüzeyler

Üzerine konduğu yatay düzlemle temas halinde bulunan çatal-bıçak takımının parçalarıdır; kaşıklar, çatallar
ve kepçeler için bu durum dışbükey yüzdür, diğer bir deyişle kaşığın oyuk yüzü veya çatalın ucu yukarı;
bıçaklar için her iki yüzeyde önemli yüzey sayılır.

3.4 Bilenmeyen bıçaklar

Yumuşak yiyecekler için kullanılan bıçaklar bilenmezler ve bunların bıçak ağızları martensitik paslanmaz
çelikten yapılmazlar. Bu sınıfa; tereyağı bıçağı, balık servis bıçağı, dondurma bıçağı, balık bıçağı, ayırma
bıçakları girer.

3.5 Tek gövde bıçaklar

Bir tek parçadan oluşmuş bıçaklar.

3.6 Normal düzeltilmiş görüş

Gerektiğinde normal görüş için düzeltilen göz.

Not - Bu, genellikle gözlük takılarak yapılır.

4 Malzemeler
4.1 Genel
Çatal bıçak takımı, bu standardın performans özelliklerinin hepsini karşılayan nihai mamulü verebilen
malzemelerden yapılmalıdır.

Not - Çatal-bıçak takımı, kullanımı sırasında sağlığa zararlı olabilecek malzemelerin açığa çıkmasını
önleyecek şartlar altında olmalı veya insan organlarına zararlı maddeler ihtiva etmemelidir.

4.2 Metaller

4.2.1 Çatal bıçak takımının metal kısımlarının kimyasal bileşimi Çizelge 1’de verildiği gibi olmalıdır.

4.2.2 Nikel-gümüşten (bakır-çinko nikel alaşımı) yapılmış sofra çatal-bıçak takımının tamamı gümüşle
kaplanmış olmalıdır (Madde 6).

4.2.3 Paslanmaz çelikten yapılmış ve gümüş kaplı sofra çatal-bıçak takımının tamamı Madde 6’daki
özelliklere uygun olmalıdır.

2
ICS 67.250; 97.040.60 TÜRK STANDARDI TS EN ISO 8442-2/Ocak 2006

Çizelge 1 - Sofra çatal-bıçak takımı için metaller ve bileşim sınırları

1)
% Kimyasal bileşim
Uygulamalar Malzemeler P S Cr Ni Mo V Mn
C 2) 2)
en çok en çok en az en az en çok en çok en çok
0,07, en
Kaşıklar, çatallar,
çok 0,045 0,015 17,0 8,0
kepçeler, bilenmeyen Ostenitik
2,00 10,5
bıçaklar, bıçakların ve paslanmaz çelik
0,15, en 0,045 0,015 17,0 4,0
servis çatallarının sapları
çok
Servis takımlarının Ferritik paslanmaz
0,07 en çok 0,040 0,015 16,0 1,30
mahfaza ve sivri uçları çelik
Martensitik
Servis takımlarının
paslanmaz çelik 0,16, en az 0,040 0,015 12,0
muhafaza ve sivri uçları
(düşük karbonlu)
Martensitik
Tek gövde bıçakların
paslanmaz çelik 0,26, en az 0,040 0,015 12,0 1,30 0,20
bıçak ağzı ve sapları
(yüksek karbonlu)

% Toplam
Cu, en az Ni, en az Mn, en çok Fe Pb Zn
katışkılar
Kaşıklar, çatallar,
kepçeler, bilenmeyen Nikel-gümüş 60,0 9,0 0,50 0,30 0,05 0,50 24
bıçaklar ve servis çatalları
Kaplamalar Gümüş Ag en az 98,5
1) Ostenitik paslanmaz çelik için iki seçenek sunulmuştur. Diğer kimyasal bileşimler EN 10088-1’de verilmiştir.
2) Mo ve V ilavesi isteğe bağlıdır.

5 Yapım
5.1 Genel
Madde 4’te belirtilen malzemelerden imal edilen çatal-bıçak takımı, bu standardın ilgili performans
özelliklerini karşılayacak şekilde olmalıdır.

5.2 Diziliş, homojenlik ve kusurların yokluğu

5.2.1 Bütün yüzeyler çatlaklardan, oyuklardan ve diğer kusurlardan arındırılmış olmalıdır.

5.2.2 İsteğe bağlı tasarımdan kaynaklanmadığı sürece, bütün çatal-bıçak takımı mümkün olduğunca düzgün
ve simetrik olmalıdır.

5.2.3 Bir partideki aynı takımlar mümkün olduğunca şekil ve boyut açısından değişiklik göstermemelidir.

5.2.4 Bütün kenarlar, kaşıkların, çatalların, kepçelerin ve çatalın sivri uçlarının iç yüzey kenarlarını da
içerecek şekilde kenar çapaklarından arındırılmış ve kör kenarların (bıçak sırtının) pürüzlülüğü uygun bir
işlemle giderilmiş olmalıdır.

5.2.5 Sofra bıçakları, sapla bıçak ağzı bağlantı noktasından bir eksen üzerine yerleştirildiğinde sap kısmı
ağır olmalıdır.

5.2.6 Madde 5.2.1’den Madde 5.2.5’e kadar olan özellikler elle ya da gözle muayene ile kontrol edilmelidir.

5.3 İçi boş saplar

İçi boş sapları bağlayan dikişler su geçirmez olmalıdır.

5.4 Bıçak kenarları

Bilenebilen sofra bıçaklarının kesme kenarı pahlı veya testere dişli olmalı veya 60°'den daha büyük olmayan
bir açı ile bilenmelidir.

Servis bıçağı ağzının kesme kenarları 40°'den büyük olmayan bir açı ile bilenmeli ve kenarın dış tarafından 1
mm’lik bir mesafede ölçüm yapıldığında kalınlığı 0,46 mm’den daha fazla olmamalıdır.

5.5 Yaylı çatal mahfazası

Bu mahfaza kolayca takılıp çıkarılabilir tipte olmalıdır.
3
ICS 67.250; 97.040.60 TÜRK STANDARDI TS EN ISO 8442-2/Ocak 2006

6 Gümüş kaplanmış çatal-bıçak takımı

6.1 Genel
Gümüş kaplanmış yüzeylerin hepsi Madde 6.2, Madde 6.3, Madde 6.4 ve Madde 6.5'de verilen özelliklere
uygun olmalıdır.

6.2 Ortalama kalınlık

Her bir parça ve her bir bitmiş takımın üzerinde bulunan gümüş kaplamanın ortalama kalınlığı, Ek A’da ve Ek
B’de açıklanan metotlara göre ölçüldüğünde (kaplama ağırlığı) ve (kaplama alanı) Çizelge 2’de belirlenen
değerlere uygun olmalıdır.

Çizelge 2 - Gümüş kaplama sınıflarının ortalama kalınlığı

Açıklama Sembol Sık kullanılan takımlar için Seyrek kullanılan takımlar için
Birinci sınıf I en az 30 µm en az 17 µm
İkinci sınıf II en az 20 µm en az 12 µm
Üçüncü sınıf III en az 10 µm en az 7 µm

6.3 Bölgesel kalınlık

Önemli yüzeyler üzerindeki gümüş kaplamanın en düşük bölgesel kalınlığı (aşınmaya en çok maruz kalan
çatal bıçak takımının kısımları, Madde 3.3) parçanın üzerinde bulunduğu kabul edilen ortalama kalınlığın en
az % 60’ı olmalıdır.

Kaplamanın en düşük bölgesel kalınlığı, ISO 2177, ISO 1463, ISO 3497 veya ISO 3543’de belirtilen
metotlardan birine göre ölçülmelidir. Anlaşmazlık durumunda, kalınlık ISO 1463’de belirtilen metoda göre
ölçülmelidir.

6.4 Sert gümüş kaplamanın en düşük sertliği

Sert olarak tanımlanan bir gümüş kaplamanın en düşük sertliği, iki saat süre ile kaynar suya daldırıldıktan
sonra yapılan ölçmede 130 HV olmalıdır.

6.5 Gümüş kaplamaların yapışkanlığı

Gümüş kaplamalar, Ek E’de açıklandığı gibi bir bombardıman makinasında küçük metal bilye püskürtme
işlemine tâbi tutulduğunda, pul pul dökülme, kabarcık veya kavlama belirtileri göstermemelidir.

Not - Sonuçları, metal bilye püskürtme işlemi ile elde edilenlerle kıyaslanabilen diğer metotlar da gümüş
kaplamanın yapışkanlığının belirlenmesinde kullanılabilir.

7 Performans özellikleri
7.1 Korozyon direnci
Sofra çatal-bıçak takımının paslanmaz çelik kısımlarının yüzeyleri Ek C’deki metoda göre deneye tâbi
tutulduğunda Madde a), Madde b) ve Madde c)’de verilen özelliklere uygun olmalıdır.

a) Enine çatlaklar olmamalı ve boyuna yönde uzunluğu 1,5 mm ‘yi geçen çatlaklar oluşmamalı.
b) Sap üzerinde her birinin alanı 0,4 mm çaplı dairenin alanından daha büyük üçten fazla çukur ya da
taneler arası korozyon bölgesi olmamalı ve diğer yerlerde çapı 0,4 mm olan dairenin alanından
(0,126 mm2) büyük üçten fazla çukur olmamalı,
c) Mamulün hiçbir yerinde çapı 0,75 mm’den daha büyük alana (0,442 mm2) sahip oyuklar ya da taneler
arasında korozyon bölgeleri olmamalı,
dır.

7.2 Sağlamlık

7.2.1 Martensitik paslanmaz çelikten imal edilen bıçaklar ve servis çatalları

Bir bıçak veya servis çatalı Ek D’de açıklanan metoda göre deneye tâbi tutulduğunda, çatlak ve kırık
oluşmamalı ve 3°'den daha büyük açılı kalıcı deformasyon gözlenmemelidir. Ayrıca, sap ve ağız bileşimi
gevşek olmamalıdır.

4
ICS 67.250; 97.040.60 TÜRK STANDARDI TS EN ISO 8442-2/Ocak 2006

7.2.2 Kaşıklar, çatallar, kepçeler ve bilenmeyen bıçaklar

Bir parça, aşağıda açıklandığı şekilde deneye tâbi tutulduğunda, 1 mm’den daha fazla kalıcı deformasyon
göstermemelidir.

Bir parça, sapının en üst noktası yukarı doğru yönde bir düzlem üzerine yatırılmalıdır. Toplam uzunluğun her
1 mm’si için 0,7 N’a eşit bir kuvvet veya 100 N’luk bir kuvvet uygulanmalı . [On saniye için hangisi daha az
ise (bir kaşık için örnek Şekil 1)]. Bu kuvvet uygulanırken sapın geri kalan noktası (Şekil 1’deki A noktası)
destek kuvvetinin kenarından 10 mm’den daha fazla mesafede olmamalıdır.

Şekil 1 - Bir kaşıkta gösterilen sağlamlık deneyinin örneği

7.3 Sap bağlantısının sıkılığı

Parça 100 −05 °C 1 ‘lik suya 10 dakikalık bir süreyle daldırıldıktan hemen sonra aşağıdaki işlemlere tâbi
tutulduğunda, takıma ait parçanın ayrılmaz bölümü olmayan saplar, parçanın kalan kısmına göreceli olarak
dönmeyi engelleyecek şekilde veya bıçak ağzından çıkmayacak bir metotla tutturulmalıdır.
a) 10 saniye süre için ( 180 −100 ) N’luk bir kuvvetle çekildiğinde,
b) Sapların yüzey alanı 37 cm2 veya daha fazla olan parçalar için ( 4,5 − 0,02 ) Nm’lik bir tork veya sapların
yüzey alanı 37 cm2 ‘den daha düşük parçalar için ( 3,7 − 0,02 ) Nm’lik bir tork uygulandığında (tork 10 saniye
süre ile uygulanmalıdır.),

çekme kuvveti ve tork için her bir kuvvet uygulanmadan önce saplar 10 dakika süre ile 100 −05 °C 1)’lık su
içine daldırılmalıdır.

7.4 Bıçak ağızlarının sertliği

Martensitik paslanmaz çelikten yapılan bıçak ağızları, ISO 6508:1986’ya göre deneye tabi tutulduğunda, en
düşük sertlik değeri 48 HRC olmalıdır. Okumalar saptan en az 40 mm içeriden alınmalıdır.

Servis bıçağı ağızları en az 52 HRC sertlik değerinde olmalıdır.

8 İşaretleme ve etiketleme
8.1 İşaretleme
Çatal-bıçak takımının her parçası silinmez ve okunabilir şekilde aşağıdaki bilgilerle işaretlenmelidir:
a) İmalatçısını veya sorumlu tedarikçisinin adı ve/veya ticari markası veya tanımlayıcı diğer işaretler.
b) Bu standardın numarası ile birlikte aşağıdaki romen rakamlarından biri (Madde 6.2),
Birinci sınıf gümüş kaplama için :I
İkinci sınıf gümüş kaplama için : II
Üçüncü sınıf gümüş kaplama için : III

1
Kaynar su
5
ICS 67.250; 97.040.60 TÜRK STANDARDI TS EN ISO 8442-2/Ocak 2006

Not - Hali hazırda kullanılan ulusal işaretlemelerde istendiğinde kullanılabilir.

c) Bu standarda göre kaplanmamış paslanmaz çelikten çatal-bıçak takımı için, çeliğin ortalama yüzde olarak
krom muhtevasını belirleyen değerle, veya ostenitik paslanmaz çelik için, çeliğin ortalama yüzde olarak
krom ve nikel muhtevasının belirleyen değerle, (başka bir değiş ile 18/10 gibi) teçhiz edilmelidir.

8.2 Etiketleme
Aşağıdaki bilgilere satış noktasında erişilebilmelidir.

a) Bu standardın numarası ve takım üzerinde bu standardın özelliklerinin karşılandığını gösteren ifade.

b) Gümüş kaplanmış, çatal, kaşık, bıçak takımı için: gümüş kaplamanın birinci sınıf, ikinci sınıf ya da üçüncü
sınıf ve ana malzemenin ise ferritik paslanmaz çelik, ostenitik paslanmaz çelik veya nikel gümüş olup
olmadığı,
c) Kaplanmamış paslanmaz çelikten çatal, kaşık, bıçak takımının (markensitik paslanmaz çelikten yapılan
bıçak ağızlarının dışındakiler) ferritik paslanmaz çelikten ya da ostenitik paslanmaz çelikten olup olmadığı,

Bu bilgiler ambalâj üzerinde kitapçık olarak veya başka etiketleme araçlarıyla ya da bir ekran kartı ile veya
başka uygun bir şekilde verilebilir.

6
ICS 67.250; 97.040.60 TÜRK STANDARDI TS EN ISO 8442-2/Ocak 2006

Ek A

Gümüş kaplamanın ortalama kalınlığı için deney metodu

Uyarı: Bu metotta derişik asit veya sodyum siyanür kullanılır. Deney, bu maddelerle daha önce çalışmış
elemanlar tarafından yapılmalı ve uygun koruyucu malzemeler kullanılmalıdır.

A.1 Prensip
Gümüş kaplama, alt malzemeye zarar verilmeden kimyasal veya elektrokimyasal yollarla takımdan
çözündürülür. Kaplamanın ortalama kalınlığı, yüzey alanından, gümüşün kütlesinden ve kaplamanın
yoğunluğundan hesaplanır.

A.2 Sıyırma çözeltileri

A.2.1 Nikel alt kaplaması bulunmayan gümüş kaplanmış nikel gümüş için, yoğunluğu 1,84 g/mL olan derişik
sülfürik asitten 19 hacim ve yoğunluğu 1,42 g/mL olan nitrik asitten 1 hacim alınıp karıştırılır.

A.2.2 Gümüş kaplanmış paslanmaz çelik veya nikel alt kaplamalı nikelli gümüş için 90 g sodyum siyanür ve
15 g sodyum hidroksit 1 litre demineralize veya damıtık su içinde karıştırılarak anodik sıyırma elektroliti elde
edilir.

A.3 Yöntem

A.3.1 Genel
Deney numunesi tamamen yağlarından arındırılır ve gerektiğinde durulanıp kurutulur. Numune tartılır. Uygun
çözeltiler (Madde A.2.1 ya da Madde A.2.2) kullanılarak gümüş kaplama sıyrılır.

Deney numunesi musluk suyu ile tamamen yıkanır. Kurulanır ve yeniden tartılır. Numune, litresinde 250 g
kromtrioksit bulunan çözeltiye kısa süreyle daldırılarak nötralize edilir.

A.3.2 Kimyasal sıyırma

Sıyrılacak parçaların tamamen kuru olduğundan emin olunmalı ve çözelti içinde su olmamalıdır. Numune,
80°C ± 2°C ‘ta sabit sıcaklıkta bulunan asit karışımına (Madde A.2.1) daldırılmalı ve kaplama tamamen
sıyırılana kadar tutulmalıdır.

A.3.3 Anodik sıyırma

Paslanmaz çelikten katot ve deney numunesı anot olarak kullanılarak, deney numunesi oda sıcaklığındaki
elektrolit (Madde A.2.2) içine daldırılır, devreye 2 - 8 Voltluk bir gerilim uygulanarak gümüş tamamen sıyrılır.

A.4 Sonuçların gösterilişi

A.4.1 Hesaplama metodu

Aşağıdaki formülle ortalama kaplama kalınlığı, δ, hesaplanır:

∆m x 10 000
δ=
A x 10,5

Burada;
∆m : Sıyırma sonrası kütle kayıbı, g,
A : Gümüş kaplamanın yüzey alanı, cm2 (Ek B),
10,5 : Gümüşün yoğunluğu, gL/cm3. Parçanın bu kısmının gümüş kaplanmış yüzey alanı, Ek B’de
belirlenen metotla tayin edilmelidir.

A.4.2 Doğruluk
Ek B’de verilen metodun doğruluğu dahil, ± %3’luk bir doğruluğa sahiptir. Gümüş kaplamanın bu kısmına
tekabül eden kütle kaybı sıyırma banyosundaki gümüş miktarı ile tayin edilerek kontrol edilmelidir.

7
ICS 67.250; 97.040.60 TÜRK STANDARDI TS EN ISO 8442-2/Ocak 2006

Ek B

Yüzey alanının tayini için Schlegel metodu

B.1 Prensip
Deney takımı kontrollü şartlar altında, bir yapışkan madde ile kaplanır ve suyu giderilmiş akışkan bir yatak
veya iyice kurutulmuş homojen büyüklükte cam boncuklar içine daldırılır, takıma yapışan cam boncukların
kütlesi deneye tâbi tutulan takımın yüzeyi ile orantılıdır.

Cam boncukların kütlesi ve takımın yüzey alanı arasındaki ilişki, düzgün şekilli ve bilinen yüzey alanı,
numune deneye tâbi tutularak tayin edilir.

B.2 Cihaz ve malzemeler

B.2.1 Akışkan yatak

Akışkan hava sağlayan tertibat ve su tutmayan boncuk kullanılmadığında giren havayı ısıtan cam
boncukların yatağı (Madde B.2.5) bu yatağın tabanına yakın yerde, akışkan yatağı 50°C - 80°C arasında bir
sıcaklığa çıkarabilmeye yeterli, akım kontrolü ile ayarlanan bir elektrikli ısıtma aracı olabilir.

Not - Boncuk sıcaklığının kontrolünün termostatlı bir aletle yapılması önerilmez çünkü, ısıtma aletinin güç
kaynağı bağlantısı kesildiğinde boncuklar hava akımından nem tutarlar.

B.2.2 Laboratuvar terazisi

± 2 mg doğrulukta tartım yapma kapasiteli.

B.2.3 Ayırıcı
Deney numunesini yapıştırıcı maddeden 20 mm/dakika hızla ayırmak için.

B.2.4 Yapıştırıcı

1 kısım alkid reçinesi

1 kısım (kütlece) toluen (kükürtsüz)

den meydana gelir.

B.2.5 Cam boncuklar

200 mm - 250 mm arasında tercihen su tutmayan tip.

Not - Ticari olarak satılan cam boncuk sınıfında, yukarıda verilen sınırların dışına taşan bir oranda boncuk
bulunabilir, normal olarak bunlar yeniden sınıflandırılmalıdır.

B.2.6 Yüzey alanı bilinen numuneler (en az iki tane)

Paslanmaz çelikte aşağıdakiler gibi:

a) İçi boş, saplarla tutulan her bir santimetre karesindeki cam boncukların kütlesini belirlemek için yaklaşık
16 mm çapında ve 110 mm uzunluğunda bir silindir.
b) İçi boş sapın dışında kalan alanlarla tutulan her santimetre karedeki cam boncuğun kütlesinin belirlemek
için yaklaşık 100 mm x 30 mm x 1 mm ölçülerinde dikdörtgen şeklinde kutu.

B.3 Yöntem

B.3.1 Su tutan tipteki cam boncukların (Madde B.2.5) tamamen kuru olmalarından ve birbirlerine
yapışmamalarından emin olunmalıdır. Su tutan tipteki boncuklar kurulanmalı ve akışkan yatak içerisinde
50°C - 80°C arasında boncuklar temiz kalana kadar kurutulurken ortamdaki havadan akışkan yatağın nem
tutması önlenmelidir. Çatal-bıçak takımının kısımları boncuklar arasına daldırılmalıdır. Kuruma için bir saatlik
zaman yeterlidir.

8
ICS 67.250; 97.040.60 TÜRK STANDARDI TS EN ISO 8442-2/Ocak 2006

Not - Ortamdaki nem bir defa yok edildiğinde, ısıtma elemanı açık kaldığı sürece boncukların kuru kaldığı
görülmüştür.

Cam boncukların akışkan yatağının sıcaklığı, Madde B.3.8’de açıklanan yönteme erişilene kadar 50° ile
80°C arasında tutulmalıdır. Su tutmayan yatak kullanıldığında, Madde B.3.7’de açıklanan yöntem için, yatak
ortam sıcaklığında kullanılabilir.

B.3.2 Numuneye, tartma vb. işlem sırasında asmak için ince tel bir kanca tutturulur.

B.3.3 Deney numunesi metilli ispirto ile tamamen temizlenir.

B.3.4 Numune, yapıştırıcı (Madde B.2.4) içine daldırılır ve ayırıcı (Madde B.2.3) kullanılarak 20 mm/dak’lık
bir hızla çekilir. Sapın yüzey alanı ölçülecekse, sadece sap yapıştırıcı içine daldırılmalıdır. Madde B.3.7
aşamasına gelinceye kadar deney numunesinin yüzeyi hiçbir şeyle temas ettirilmemelidir.

B.3.5 Yapıştırıcı, 60 dak. ± 5 dak. süre ile kurumaya bırakılır.

B.3.6 Deney numunesi, 2 mg yaklaşımla tartılır.

B.3.7 Deney numunesi, sürekli karıştırılarak 10 s ± 1 s süre ile akışkan yatağın içine daldırılır. Daldırma
sırasında, hava akımı boncuk tepeceğini, akışkan boncuk yatağından en az 40 mm yukarıya yükseltecek
kadar güçlü olmalıdır. Gereğinden fazla asma teli yatağa daldırılmamalıdır.

B.3.8 Deney numunesi 2 mg yaklaşımla tekrar tartılır.

B.3.9 Her bir deney numunesi üzerinde ikinci bir deney daha yapılır; deneye tabi tutulan numunelerin her
partisinde alanı bilinen en az iki deney numunesi (Madde B.2.6) olmalıdır.

B.4 Sonuçların gösterilişi

B.4.1 Hesaplama metodu

Aşağıdaki formül kullanılarak deney numunesinin alanı, A, cm2 cinsinden hesaplanır:

m
A=
QA

Burada;
m : Deney numunesine yapışan boncukların kütlesi, g,
QA : Alanı belli, ilgili numuneye yapışan kütleye karşılık gelen boncukların ortalama yüzey kütle yoğunluğu,
g/cm2,
dir.

B.4.2 Doğruluk
Metot, çatal bıçak takımının her parça ve büyüklükleri için ± %1,5’lık doğruluğa sahiptir.

9
ICS 67.250; 97.040.60 TÜRK STANDARDI TS EN ISO 8442-2/Ocak 2006

Ek C

Kaplanmamış paslanmaz çelikten çatal-bıçak takımının korozyona karşı

direnci için deney metodu
C.1 Prensip
Deney numuneleri aralıklı olarak %1’lik 60°C ± 2°C sıcaklıktaki sodyum klorür (NaCl) çözeltisine 6 saat süre
ile daldırılır. Oluşan oyukların sayısı ve büyüklüğü bir büyüteç yardımı ile görsel olarak tespit edilir.

C.2 Reaktifler
Deney esnasında aksi belirtilmediğinde, bilinen analitik saflıkta olduğu bilinen reaktifler ve sadece damıtık su
veya eşdeğer kalitedeki su kullanılır.

Sodyum klorür: Kütlece 1 kısım soydum klorür 99 kısım minerallerinden arındırılmış (demineralize) veya
damıtık sudan oluşan %1 (m/m) ‘lik çözelti.

C.3 Cihaz ve malzemeler

Şekil C.1’de uygun bir deney düzeneği görülmektedir ve camdan veya plâstikten yapılmış kap ve camdan
veya plâstikten bir kapak ve numunelerin aşağı yukarı hareketinin gerçekleşmesini sağlayan plâstik numune
rafından oluşmuştur.

Not - Destekle numune arasında en küçük teması sağlayan numune desteğinin başka metotları kullanılabilir.

Kalibre edilmiş mikroskop veya büyüteç en az 4 kat büyütmeli olmalıdır.

C.4 Yöntem

C.4.1 Deney numuneleri sabunlu sıcak suyla iyice yıkanmalıdır. Deney numuneleri tamamen durulandıktan
sonra aseton veya metilli ispirto içerisinde yağlarından arındırılmalıdır.

C.4.2 Numunelerin paslanmaz çelik kısımlarının her bir desimetre karelik alan başına için en az 1 litre çözelti
olacak şekilde, deney kabı sodyum klorür çözeltisi ile doldurulur (Madde C.2). Deney kabı ve içindekiler
60°C ± 2°C sıcaklığa getirilerek bu sıcaklıkta tutulur. Deneye başlamadan önce bile çözelti sıcaklığının hiçbir
zaman 62°C aşmasına izin verilmez. Her deney için taze sodyum klorür çözeltisi kullanılmalıdır.

Not - Sodyum klorür çözeltisinin sıcaklığı, cihaz termostat kontrollü bir banyo içine yerleştirilerek
60°C ± 2°C’da sabit tutulmalı, banyo seviyesi yaklaşık olarak sodyum klorür çözeltisinin seviyesinde
tutulmalıdır.

C.4.3 Deney numuneleri kap içindeki raflara yerleştirilir, paslanmaz çelik saplı bıçakların sapları rafla temas
etmeyecek şekilde yerleştirilir. Kapak kapatılır.

C.4.4 Deney numuneleri 6 saat süre ile dakikada iki veya üç kez çözelti içine tamamen daldırılıp çıkartılır.

C.4.5 Deney süresinin sonunda, numuneler tamamen yıkanıp durulanır ve korozyon açısından incelenir.

Not - Korozyon oluşan çukurlarının gözle muayenesini engelleyen korozyon ürünleri, üzerine paslanmaz
çelik parlatma pastası konulmuş yumuşak bir bezle takım yüzeyinden silinerek uzaklaştırılır.

C.4 Sonuçların gösterilişi

En az 4 kat büyütmeli mikroskop veya büyüteç kullanılarak her bir numune yüzeyindeki korozyon
çukurlarının büyüklüğü, sayısı ve uzunlamasına çatlakların uzunluğu belirlenir. İki çukur açıkça üst üste
çakıştığında iki ayrı çukur olarak değerlendirilir.

Not - Numune yüzeyine yerleştirilen 0,4 mm ve 0,75 mm çaplı tellerin kullanımı, çukurların büyüklüğünün el
büyüteci ile değerlendirilmesinde yardımcı olur.

10
ICS 67.250; 97.040.60 TÜRK STANDARDI TS EN ISO 8442-2/Ocak 2006

Şekil C.1 - Korozyon deneyi için cihaz

11
ICS 67.250; 97.040.60 TÜRK STANDARDI TS EN ISO 8442-2/Ocak 2006

Ek D

Martensitik paslanmaz çelik ağızlı bıçaklar ve servis çatallarının

sağlamlığının tayini için deney metodu

D.1 Prensip
Sapından mengeneye bağlanmış veya ucu veya sivri uçları yükle yüklenmiş bıçak ya da servis çatalı yükle
birlikte yükseltilir. Yük bırakıldıktan hemen sonra kalıcı deformasyon açısı ölçülür.

D.2 Cihaz
Deney için uygun bir cihaz Şekil D.1’de gösterilmiştir.

Not - Şekil D.1’de gösterilen tutma kolu, her iki ölçekte sıfıra ayarlanmadan önce bağlanmamalı ve kalıcı açı
ölçülmeden önce çıkarılmalıdır; aksi halde tutma kolu, kalıcı setin ölçülmesinde yanlış sonuç
verebilecek sap kıskacı üzerinde bir tork oluşturur.

D.3 Yöntem

D.3.1 Deneye tabi tutulacak numunenin sapı mil kıskacı içine sıkıştırılır. Sap kıskaç içerisine, deney
sırasında bıçak ağzının ucu veya servis çatalının sivri uçları ve bıçak ağzının sonu aynı yatay düzlemde
kalacak şekilde yerleştirilir.

D.3.2 Tutma kolu cihazdan uzaklaştırılmış ve her iki ölçek sıfıra eşitlenmiş durumda, bıçak ağzı veya çatalın
sivri ucu yüksüz çene içine yerleştirilir.

D.3.3 Deney yükü uçlu kıskaca bağlanır, kol takılır ve sap kıskaç şaftı, kolla, uçlu kıskaç tam kılavuz yoldan
yükselene kadar döndürülür. Bu durumda 10 saniyelik bir süre ile bekletilir. Tutma kolu serbest durumuna
getirilir ve kol yerinden çıkarılır. Uçlu kıskaçtaki yük kaldırılır ve ilgili ölçeklerin a ve b sapma açıları okunur.
Bu iki açı toplanarak kalıcı deformasyon açısı bulunur (Şekil D.2)

D.3.4 Deney numunesi ters çevrilerek, deney zıt yönde tekrarlanır.

D.4 Sonuçların gösterilişi

Kalıcı deformasyon: iki yönde kalıcı deformasyon açılarının ortalaması olarak hesaplanır.

12
ICS 67.250; 97.040.60 TÜRK STANDARDI TS EN ISO 8442-2/Ocak 2006

Şekil D.1 - Bıçaklar için dayanım deneyi cihazı

Şekil D.2 - Kalıcı deformasyon açısının tayini

13
ICS 67.250; 97.040.60 TÜRK STANDARDI TS EN ISO 8442-2/Ocak 2006

Ek E

Gümüş kaplamaların yapışmasının tayini için deney metodu

E.1 Prensip
Çatal bıçak takımları, içinde sabunlu çözelti bulunan lâstik astarlı tambur içinde dönen çelik bilyelerle
parlatıldıktan sonra incelenir.

E.2 Cihaz ve malzemeler

E.2.1 Döner tambur, lâstik astarlı, boyutları 250 mm ± 20 mm ölçülerinde altıgen kesitli, dakikada 25 ± 2
devirli ve tercihan çapraz bölme panoları ile teçhiz edilerek, deney takımlarının karışmasını önlemek
amacıyla tambur içinde deneye tâbi tutulacak takımlardan daha kısa bölmeler oluşturulabilir. Tambur yarıya
kadar, aşağıdaki büyüklük ve oranlardaki (geometri demeti engellemek için) sertleştirilmiş çelik bilyelerle
doldurulur:

4,8 mm çaplı bilyeler ile : kütlece % 50

4,0 mm çaplı bilyeler ile : kütlece % 25

5,6 mm çaplı bilyeler ile : kütlece % 25

Çelik bilyelerin kaplanması için tambur içerisine yeterli soğuk sabun çözeltisi (Madde E.2.2) ilave edilir
(sabun çelik bilyelerin korozyona uğramasını engeller).

E.2.2 Sabun çözeltisi: 1,2 gram sabun,1 litre demineralize veya damıtık su içerisine ilave edilerek
hazırlanır.

E.3 Yöntem
Deney numuneleri tambur içine yerleştirilir (Madde E.2.1) ve tambur 40 dakika süre ile dakikada 25 ± 2
devirle döndürülür.

Numuneler tamburdan alınır ve dikkatlice incelenir.

E.4 Sonuçların gösterilişi

Gümüş kaplamada olaşan dökülme veya soyulma belirtileri kaydedilir.

14
ICS 67.250; 97.040.60 TÜRK STANDARDI TS EN ISO 8442-2/Ocak 2006

Ek F
(Bilgi için)

Kaynaklar
Avrupa Topluluğu direktifleri

EC 89/109 Dated 11.02.1989, Official Journal EC 1989, No L 40/38 page 38 Directive of the
Council for the Harmonization of the Legal Procedures of the Member States
concerning Material and Utensil determined to come into contact with Footstuff.

EC 90/128 Dated 23.06.92, Official Journey EC 1992, No L 168/21 Directive of the Council for
the Harmonization of the Legal Procedures of the Member States relating to plastics
materials and articles intended to come into contact with Foodstuffs

Avrupa Standardları

EN 10088-1:1995 Stainless steels - Part 1: List of stainless steels

(Paslanmaz çelikler - Bölüm 1: Paslanmaz çeliklerin listesi)

15