> Dubletoktet lektronowy, pats 28. Powe polecia ppnowaterazmatura pl Fak: Perwiasthl boku p Dowie se wee) a. weasciwosc! PIERWIASTKOW CHEMICENYCH | ICH ZWIAZKOW NIEORGANIEZNyey 25. Helowce krypton (Ke), a 1 salachetnymi hel (He), neon (Ne). argon (AD. Kye Helowce, nazywane gazami szlachetnyt pone wen tpt ren jerwiastki chemiczne 18. grupy Uk iach (tabela 41) woniewielkich io .5¢ helowc6w w powietr24 Tabela 41. Zawe Co Zawartost, % 0b Sian eee He hel [sects e* *_™ Ne_ neon es ae SS eee 14 _kpton pie. Se a Helowce maia trwate Konfiguracje elektronowe. Hel nalezy do bloku s i ma konfiguracjeelektron« 2 elektronami — dubletem. Pozostate helowce naleza do bloku p i maja Konfigur Wypetnia ja 8 elektronéw — oktet. Taka konfiguracja elektro pierwiastki data do jej uzyskania w reakcjach chemicanych. 18%, Jego powlokaelektronowa racie elektronowa powloki w Wiasciwosei mi, bardzo stabo rozpust * Helowce sa bezbarwnymi i berwonnymi g ‘= Radon jest pierwiastkiem promieniotwérczym. Stosuje sie go np. w radioterapii jako éréa + Helowce nie tworea ezasteczek, tylko wystepuja w postaci pojedynczych atoméw. raz2e waroster liczby atomowe| zwigkszala sie promief at Wu i temperatura wi '* Helowce charakteryzuja sig bardzo wysokimi wartosciami enerail jenizacji, wi bieme chemicanie. sa stosunkowo ‘© W silnym polu elektry nym helowce emituja Swiatto o charakterystycznych barwach ({c niczne takich gaz 26W szlachetnyc 2fluorem itlenem: nth: Jak krypton, ksenon j radon. Kryptoni g e = = kwaow warost mocy2, weasciwoscl PIERWIAST! Tabela 40, Poréwnanie wlas OW CHEMICZNYCH | ICH ZWIAZ ciwodei wybranyeh niere all KOW NIEORGANICZnvc, Stopnie | Charakter chemiczy tay, > pote utlenienia 70,1 Yeu fayaneichemicrne Z | gaz (0) chericany mote bye > 2NaO ee p sca {oben np. co | seta roxpustez iestest * a8001 np. S. tien | wwodte Vege ‘zasadony..NeO sbemwonny + amfotenjezny. np A,0 ‘poctraymuje selene E 0, |e NO obojtny at) NO obojetny yo [tem ese a NOs hwasony Sabo rozpustez2 hos? mesons oe ae sberwonny memo onan $0:—brasony 3 Sarwazoia 5 '50,- hvasow) $3] s | MgCl, ‘megrez chlor chlrek magnezu 2A + SC, —> AIC gin chor chiorek gnu * Wawigzkach 2 wodorem i metalamifluorowce wystepula na fa =| stopniu utlenienia, zag w tlenkach i kwasach tlenowych chlor, bbrom i jod preyimuja dodatnie ‘stopnie utlenienia. '* AktywnoSé chemiczna, a zarazem charakter utleniajacy fluorow. Giarniiza sig wraz ze awigkszaniem si iceby atomowe) Dlatego wolny chiorwypiera brom od zich soll, a ‘wolny brom \ypierajod z jodkéw: wigksza sig , | aktywnose chemicana iwlasciwosci utleniaie® ee ees er, oh onda) chlor bromek sodu brom ‘chiorek sodu ee oN e ‘chlor Jodek sodu Jod hlorek sodu hore ae Kl te ojbardsiy rom —_jodek potasu . cekeeienieg ‘Aktywnosé chemi oo en jemiczna fluorow ae repiscae s ue ‘cow mona porowna, Bizeprowadzalac reakcje chemicana dobt2? luorowea z innym fluor, i Penayylubhelsanu ig ce ZUM expuszealnka organic ha). Wyparty ze swojej soli na » chlor nie wywotuje tmiany zebarwlenis ej Soi jod zabarwia benayne NP. chloroformu (CHC, floletowo, brom—~ na ioA oda ja rocesam tne a ~poparzenia owrotne oe lez Ptr scareenet St sneran reso tet exsiencz2ic eum, otrymuje cg orang 728 80 20% y roxw6r kwasu H,SO, ma charakter chemicani. Uteniarowriez niemetcig wa ule na : 3 metal, np. wesielt elon . C + 21,80, Ge ST NCO Aol ere Weal fovassarkonnev) tone mer) oe oa f § ‘9918 one aay) ony z0pisjonowy: C+ 4H p ery eo P 2g > Cor 2558 0 4P + 10H,80, HP 8 6 > ato, 4 * fotor ts Sakon) an ob) wes centy HD, pomamisirony: AP + 20H" + 1080 —> apo. + tos0, + aiid Foe Baan rowtworu kas Slarkowegatv} @ zwerytiku} hipoteze Kwa siarkowy\ pone eweglenie soli kuchenne} bibuty, na 2, — kawatek tkaniny, ana ie nanies kilka kropli stezonego H,SO. HeSOsisige) | ae Se sig daura. naniesieniu kwasu bibuta | cukier sczernialy, a w tkaninie zrobila > Cokry, ww tkaninie powstala dziura ‘oukier sczernial cet nie {V1) ma wlasciwosei 2race i tak silnie higroskopiine, #e powodule codwodnier wegla (2weglenie)> Rodzaje hydrolizy patres. 212. weasciwoScl PIERWIASTKOW CHEMICZNYCH 1 ICH 2MIKOH MORAN, 2, weasel w roatworze ulegala hydrolizie zalne w wodzie, a w roztworze ulegal : ich 4 rozpuszczal Siarczki metali let 2. Nese o> 2Net + (CS iarczex sodu —_Kattony sodu anion sirozkowy em OH hicolen ag anion sarczkowy « Tlenki siarki zpuszczalny W wore, Pov Tlenek siarki(IV) to bezbarwny gaz o ostrym zapachus, Foz yw wodzle, Pow czas spalania siarki w powietrzu lub w tlenie: S + 0 —> SO tien tlenek siarki{I¥) min poy sake wy dla rostin, zwtaszcza dla ‘SOpma driatanie bakteriobdjcze, wybielajace (fot. 60), jest szkodiy da 4 zmiana barwy Fotworu z te) na czerworg $niadczy 0 obecnose} ‘nadmiaru jonéw HY ww roztwarze SO. Fot. 50. Zachowene plathow ry pod Fot. 81, Otraymywenie kwasu slarkoweco = ns ‘oranzu metylowego. wpiyem SOs Wod)ny roztwér SO, ma charakter stabego kwasu (fot. 51): SO, + HO —> H,SO; tlenek siarkifV) — woda. was siarkowy(IV) Poona HO HSO, fovas Sarkowy(V) ——_katton woderu anion wodorosiarczanowyN co ar | | Stlon wodorosiarzanowy(M) kation woderu anion siarczanowV) Tienek siarki(lV)islarezany{IV) maja wiasciwosel redukujace, Np. edbarwiaja roztwor manganianu( Uitleniajge sie pray tym do jonéw siarczanowych(V)} 5 “ i mmeCOm nO) —> on, §S0,7> + HO Menganenovet) sercenrpveny SMOTY WOK —_Kalony—anionysierzanowot) Wott | Scarce) ‘manganull) utleniani: Eb Rei redukcja: MnO- 4 BHt 4 Sa ‘waznym zwiazkiem tlenu i siarkj si Se > Mn 4H,0 |-2 lest tlenek siarki jr ig m.in. w prove etalalityeznego utlenienia tlenku sarki ai eureramue Sern. BO, 0, Ws ogy a tleneksiarctY) ten os Hatoramteyo proces moga byé rong * Kias siarkowyvy byé rox, robniona Stezony roztwor i + berberine, "284 S2rhowe991V) (98% 4,509) to ciecy: oleista, * higroskopijna, 7 0 Gestosci wi igks29j od *simiedraca, | B*StO8eI Wody.“Nieorganiezne zwiazki siark 4 Siarkowod6r, kwas si me rzHiem ny. ctrym zach, PEBSUEN Sine ac, og Dray vf 7 ine tru storium siarkowodér powstaje podezas; simoenego hwasu 2 siarczkami bedacymi solar knasu 0 aS omnieze BEC ome actec, imal ‘elazall) kes chlorowodorowy chorekzaazal) ag ki rmetali ciezkich reaguja z siarkowodorem lub z jonami siarczkowymi 5 nami slarczkowymi SE puszezalinesiarczk oréinych barwach (tabela 3), co vatwla spaing jor (fot. 49), tworege Jakoscionatych roxtwérsiarczku katlony zelaza Fe reac Feaguja z anionam\slarcekowymi ‘sodu Na,S S* tworzactrudno rorpuszczsina sel strony cxamy osad to siarozek ‘elezal) FS sie siarcaku tlazall ry osadow siarczkbw metali ciezkich | create aust i siarezek miedai(l) Cd? + S* —> CdSv pomaranczowe siarczek kadmu brunatna srt +S? —> SnSv , siarczek cyny(!!) Zn? + S* —> ZnSV siarezek cynku= UKladokresowy.edu.p Wiaseiwoselsiark ci Wiasciwoéci siarki W odrdznieniy od tlenu siarka pierwiastkowa nie tworzy wiaza wielokrotnych, ale kaédy ej atom jest zwiqzany wigzaniami kowalencyjnymi z dwome sasiednimi atomami w pierdcieniowe| czasteczce Se (rs. 37) Siarka jest 26tta, bezwonna, kucha substancja stata, Nie rozpuszcza sie w wodzie Oe Istnieje kilka odmian alotropowych siark! (fot. 47) Najwainiejsze z nich to rézniace sie budowa PPE crise vats Su vate yetal ee: b) model czaszomy. «* siarka rombowa, siarka rombowa jest trwala Sitka Jeno wtemperaturze < 96°C — to najtrwalsza odmiana alotropowa siarki Fot. 47, Wyorane odmiany alotropowe siarki: siarka rombowa i siarka jednoskosna «* siarka jednoskosna, W temperaturze 119°C siarka topi sie, a po wlaniu do zimnej wody przechodzi w siarke 0! Siarka nie jest pierwiastkiem zbyt aktywnym chemicznie, W podwyészonej temperaturze reaguje zwodorem, tworzac siarkowod6r H,S, a produktem jej spalania w tlenie jest tlenek siar lastycana| ‘Stopiona siarka | jest gesta26ta Siarka plastyema jest bezpostaciowa ciecza, i migkka. Dosé szybko twardniele, kerjstalizuje | preechodzi w siarke j rombowa, Fot. 48. Siarka plastyczna w zimne| wodzie natychmiast zastyga. Otrzymywanie Siarka wystepuje w Srodowisky preyrodniczym w stani w-siarezkach, siarczanach(V\) | siarkowodorze. ae” Siarke w stanie wolnym: ‘* wydobywa sig metoda odkrywkowa, * wydoby ‘wydobywa sie przez podziemne wytapianie za pomoca przegrzanej pary wodnej * motna otramat zmac take z slarkowodoru HS zawartego w gazie ziemnym, w dwuetapowel reaksl chericene) — ee co: > HO + 280, tap 2, in Woda tlenek siarki(V) 2HS + 80, ts Ho 4 35 slarkowodér tlenek sianotrzymywanie Tenet mere oxroncacnenyn jgnulew powietrzu atmasteryeanym, crane asttiem ch epee a YM, sanowige ak an, se 8 Zl toon sola lenowyeh i rdérych zmtaeneg ons 21% Joao oblatoser my sae wolnym aboratorum tle rye semi paver, UMNEHIEH, YEAR Dec ete, radtioni woven i 2H, Miya x nadtienek wodoru: “otis On woda tg “paul Booth ten 2KMn0, > Kino, angen polass manganite eee 2K; > 2Kcl + 30,9 enotant potas) chrek poms) Set piezryehtlen motna ctrzymae w pr cow techniczny nae w procesie desta i rmrave on mrangarueyy et i skropionego lonego powietza oraz poprex |) “aminseiach nema 2egario dotyenacycn ‘cramer lene pret locale ‘Obey dotwindcanie mm Fm: Otreymywanie feta: Do probéwki 1. wsyp niewielka loss KMn0,, Zamknijkorkiem z rurka odprowadzajaca, wvoda kstalizator oraz probowke 2, (lub kolbe a)iumieSs jaw krystalizetorze do gory dnem. kee soowke 1. ostroznie ogrzewaj. Po Klku minutach sig ogrze0o, paniny -wolny koniec rurki do probowki 2. bgfiigtoeone ctalia Jnieniu probowki gazem obejrzy jj zawartose | te oe rig) tlace sie tuczywo. idea sie bezbarwny, bezwonny gaz, ktory wypiera a preb6uk2. Zweartosé probéwki 1. zmienila barwe na sranociermnorelong, Luczjwo umieszczone w probowee 2. Gestost tlenu jest mnieisza od estos powictrza, \wydzielaacy sie gaz—-O,— ‘wypiera wode znacayni. iySOkiej temperaturze KMnO, rozktada sie, wydzielajac tlen - trudno rozpuszczalny z odkrzymujacy spalanie.2. WeaScIWoScI PIERWIASTKOW CHEMICZNYCH ICH ZWIAZKOW NIEORCa 23. Tlen i siarka aie) Pierwiasth chemicane znajduce slew 16.orupieukladu okresowego to tlenowee, Pier tlen — jest gazem, a pozostale tlenowce sq substancjami stalyrn (fot. 45) tellur to substancla — slarka to substancia ‘lata, niemetal dott banwie stala o meialicenym polysku, jestzaliczany doniemetali Fot. 45. Wybrane tlenowce, = Wraz ze warostem liczby atomowe) zwigkszaia sie ‘ temperatura topnienia, *# gestosé, '* charakler metalicany tlenowe6w. Natomiast slabnie ich charakter utleniajacy: a polon zalicza sig do metali. Polon nie ma tay Diatego tlen, siarka, selen itellur sa niemetalar QD csugriieincr —_iztopow- jest perwistiem promieniotwerezym : ‘rSde} ela aaiczany Ze wagledu na konfiguracje zewnetrznej powtoki elektronowej — n3“p* —tlenowce pr: Jest do plmetl kach chemieznyeh =I, 1ViVI sopief utlenionia. Wyjatkiem jest ten, tory w wystepujena=I, =I I stopiu tlenienia. Ze 2wiekszaniem sig iby atornowe|stabnie utlenajacytlenoweéw Wiasciwosci tlenu Tien jest bezbarwnym, bezwonnym gazem, stabo rozpuszczalnym w wodzie. Podtrzymuje palenie, wig wykrywa sie go za pomocafarzacego sie luczywa, Krew lene rozpala sie jasnym plomien Odimiang alotropowa tenu jest oon Qs -nietrwaly gaz, powstalacy min, podczas wyadowah elec rych watmosterze. un a ee Tien reaguje z wiekszoscia pierwiasthdw, tworzac tlenki (ot. 46) S + 0 —> so ; siaka ten ——_tenek sary) f 2Mg + 0, —> 2NgO a magnez ten tlenekmagnezu 2u + O —> 2cu0 miedé ten ene miodzit) fee Pee ztlenem zachodza zwykle samorzutnie, z wydzieleniem ciepta i swiatla~ i lenie. We wszystkich tych reakcjach tlen jest utleniaczem. nee Dowiedz sie wigce) a ‘Wladokresowy edu Wiasciwosci tony NA TO ZWROC UWAGE! Utlenianie, ktére zachodsi W sposéb gwattowny | Zwydzieleniem energii (wial® | i ciepta), nosi nazwe spalania ‘magnez spala sig jasnym, intensywnym plomieniem, spala sig niebieskim plomieniem Fot, 48. Spalaniew tiene: sirk! i magnezu,Dezbaryny gaz stab fay, staan Zapachu, nazywany gazem ‘oxweselajacym Neo bbezbarwny,rujacy oar bardzo reakiyny ‘chemicanie 28 waalgau na obecnose Jednego niesparowanogo elektronu — samoczynnie utlenia si ienem Zpowietra 2NO +0,—>2NO0, 1 farmie spk ary ektronse = snes 1 forme rca & a SN w zaleinoéc’ od warunhbw substancia ‘Ww sane cieklym i gazowym, roxklada sig na NOINO; Reagule oda, daiac knas | azotowyill) N,O,+H,O—>2HNO. | easowy | cezerwonobrunatny, trujacy Gaz \ ‘oduszacym zapachu, czasteczkatego | tlenku zawiera jeden niesparoweny | elektron, datego NOztatwo dimeryzuje | do N,O« | tlenkite w reakc) z wod tora mieszaning kwas6w azotowych: 2NO, +H,0—> HNO2 + HNOs | N,Q, + H,O —> HNO, + HNO, | QW inoue cagetecai pote 2NO; ENO. | asm \ | Wao. -ne elena cacti”) oY bezbarwna substancia stata, tatwo sie rozktada’ wreak z woda tworzy kwas azotowy(V)} 2N;Os —> 2N,04 + O2 eet 2. WEASCIWOSC! PIERWIASTKOW CHEMICZNYGH | ICH ZWIAZKOW NIEORGANIC2 i es DE Lions Ca 96d azot azydek sodu + azotanuill) amonu monet oo. azotan(i) amon woda —azot Na skale preemystowa azot otraymule sie podczas destylaciistroplonego powietrza Nieorganiczne 2wiazki azotu = Amoniak NH “Amoniak otrzymuje sig m.in. w bezposredniej syntezie azotuz wi jodorem prowai a Ae cr N + 3 <= ; aot wodsr amor Amoniak jest bezbarwnym gazem 0 charakterystyeznym duszacym zapachu a" dbrze rozpuszeza sie w wodzie-jego handlowyy wodny roztwor to tew. woda amoniakalna, Ma ona odczyn zasadowy’ INGO LOY cen ANGI yh ict iemoniak _—_woda, ation amonowy ani ‘oda emongkaina \Wiagciwosei zasadowe wody amoniakalne| ujawniala sig r6wried w reakcjach 2 k ‘iowezas sole amonowe: NH + OH + HOt + CP SS NY cr + katonamerowy anion talon anion kaon aon clokow wodolerkony hyoniony chlorowy ——_amenouy Amoniak stanie gazowym tworzy2 gazowym chlorowodorem staly chiorek amonu ecioarg NH + HCl —> — NH,CI separ emerisk chorowodtr chore ernon a eoranienyeh ere Rents ire} Bee es pal Fot. 42. Biala chmure powstajaca nad zlewkamito chlorek amonu NH, Amoniak reaguje zkwasa Sami, W Wyniku czeQ0 wowodrie, np, ‘wyniku czego rownieg Powstala sole amonowe dobrze rozpus: Reet HCI amoriek 2NH, + RESO) as 4 (Ni srk Tense) NSO — NHI fas choowoderny chek edenest chemiczn 29a sigw 15. aupe ug aaa ectovee~subslacjory say Gea api yazaniem sig liczby atomiowe), Azo, stor a & AL Testor laren an emcee : ron ma tal ee eda nietirych del solizone 1¢ do étmetal ee fostor (eh) aaiitraeextonee Bey orac gestoseezotovcbw zatszsa sig wraa Ze zwmhesier sig ey aay A iiracje evgto} povioklclaktronowe) Se Be cznyeh ll iV stopien ulenienia, Teeter w wieszosiavezkow chemicenych twore wiazaniakowalencyne. Baas etalicne aclkow fostrktw metal azo fsfor wystepuiaw peta ondw Nip rersenr wore tlenk’ ozréiicowanych chareterzechemicznym abel 5) -azotowce prayjmaia w awa cow Sabsia8s.Cherakier chemiczny tlenk6w wybranych azot es Feaupaneinvinarwe | Caer cchemiczry presen | sskemienny | NO, oboietn Rp 0s \ tiene cazotu ay enek arsenuii) | 15.0 28 obojeiny | eh \ Henekarowuay =| | tlenek arsenuny | S00. NOs re, 2 | ene azot() gee tlenek antymonu(l) | ie S05 | 81,05 | ; 0 Foe | tvasony | poe, tlenekbizmutu) | | ‘Dowieds sig wigcel ust beabarunym i bezwonnym gazem, bardzo stabo rozpuszczalnym w wodzie, Tworzy trwele Cth! drwatomowe, 2 ulladokresowy dup Wiascinodci azotu Salo aktywny chemicznie — w wysokie) temperaturze tworzy bezposrednie potaczenia Imetalami, np, 2 Magnezem: SMg + No —> MgyNo magnez azot azotek magnezu in Feagujez wodorem, tworzqc amoniak, lub z tlenem, tworzac tlenek azotu(l) HM Sianowi ok, 78% objetosci powietrza atmosferycznego. nich warunkach My(CO, W nlewielkich ilosciach rom reakef COs Hy terek weg 12O Hoe 4 anion’ oye Tlenek weala(V) wykryva sie za pomoca wody yen ne merewy ens swept, téry Pod jen wolywem metnicie os ease PONE ~ nase ee co, noe owe tation tiene ey ieee eee} wepnia 9910) Wodorotinkowe #0” wapnia Lo Fal. 38. Metnienie wody wapienne Duisepreepuszezarie CO> pr2eroztwér powoduo, 4 osad CaCO, zanka ean poniewae powslaje obrzerezpuszczalny wodorowegian wapnia Caicos) ka zmetrienie) 00, + HO + CO —> ce 4 oHGK Reema Woda erek eG) Katon wana anony areca Tenck weal!) est tlenkiem kwasowym, dlatego reaguje 2 zasadar. Produkte chemicenych sa sole - weglany. + Kwas weglowy Kies wealowy jest kwasem nietrwalym i fatwo ulega rozkladowi na tlenek wealalV) | wede Hi@oy, AES A oro rule) favas wegiony tlenek wenia(M)_ wode Tale sq natomiast sole kwasu weglowego, z ktérych wiele wystepule w sr *Kwasy cyjanowodorowy i cyjanowy Hives janowadorowy to bezbarwna clecz o charakterystycanym zapachu gorzkich migialéw. NATO ZWROC UWAGE! If 1 Kas cyjanowodorowy jest jedng z najsilniej dziatajacych trucizn. Po przedosianiu sig €o organizmu blokuje proces przenoszenia tlenu z hemoglobiny do komérek. ‘est kvasem bardzo 'stabym, stabszym od kwasu weglowego. Dysocjuje zgodnie z rownaniem: 0. Hs RCN Bee ey eta +. ON ewes cyjanowodorowy ation wodoru_ anion cyjankowy Mes | PPI Iestciecza, kwasem nietrwatym i bardzo slabym, dysociujacym zgodniez rwnaniem Ho, ‘ HOCN 22 Ht 4+ OCN kwas cyjanowy ation wodoru anion cyjanianowy[> Najwadnijeze zastosowania wwybranyeh zk tieorganieznyeh, aires #35, > Charakt chomiczny tlnkéw, pats 60 QD sity patente callootege coe preety sei rieclttege coon i como ‘CHEMIA WOKOE NAS Wegle kopaine ee, lattemu)wwynikuprzeobrazenia szczatkéw rosinnych Zavatos! wel valotkowegow weolach Kopalnych jest tym wieksza, im dtu2szy byt czas ich tne t ignienia i braku dostepu tleru. Wegle iceym w weglach powstawania w warunkach visi opal stosuje sig najczeScie| jako paliva. Nieorganiczne zwiazki wegla * Tlenkiwegla Tienki weala sq bezbarwnym! i bezwonnymi gazami. Tienek weglat) (zed) powstaje podczas spalania paliw weg owych pray ograniczoym dost, powietrza, np ..: ee weoid ten —thenek weal) 2CH, + 30, —> 2CO + 4H,0 mmetan ten tlenek wealell). — woda W przemyéle otrzymuje sie go w reakoji CO, z goracym koksern C + CO, +> 2co weoietlenek weglat¥)tenek wealth Tienek weglalll) ~ czad ~ CO jest bardzo silng trucizne, poniewa? taczy sig wiazaniem koordynacyjnym z jonem zelaza hemoglobiny, blokujac ti Tienek wegla(ll) CO bardzo stabo r ‘obojetnym, szpuszeza sie w wodzie i nie reaguje z nia — jest tlenkiem W reakejach chemicznych jest reduktorem, dlatego rez uje zener oraz z tlenkami metal: 2CO_ + 0, —> 20, tlenek weglall) ten ——_tlenek wealaty Gu + CO —> G+ co tenek miedzi)_tlenek wealth ied tlenek wegia() Tlenekweala(V) powstale podczas catkowitego spalania wegla i weglowodoréw. np eo; —> co, Wesiel ten tlenok weglatvy 4 CH 20, —> CO, + 2H,0 metan fin —tenek weolat)—-woda ‘est tet skladnikiem wydychanego powietrza Na skale preemystow: i otrzymuje si procesi weolangha ne MUIe Sie GO W procesie prazenia CaCO; = tS Gag Wealan wapia Wtemperaturze ok, -9 taw, suchy log (fot. 37), + CO, tlenekcwapniatenek weolatv) 40°C CO, zestala sie, two reac Fot. 37. Suchy od_— 2. WEASCIWOSCI PIERWIASTKOW CHEMICZNYCH I ICH ZWIAZKOW NIEORGANIcz4 4, 21. Wegiel i krzem Pierwiastki chemiczne znajdulace sie w 14. 07u fot 35), W te) grupie weaiel i krzom sa niemetal ple uNedu okresowego sa nazywane weglowean, ami, a german, cyna i of to metale, le + Atomy weglowcbw maa konfiguracie HH krzem wedlg zewnetrane| powiok| elektronowe| nse Br | rietesreh trode jet dlatogo w 2wigzkach nieorganicznyeh wep! ort 2aiczony do pébmetl prayimja najezeécie| I 1V stopiehutlenie- fla, W 2wigzkach organicanych wagiel i ‘wystepuje na stopniach utlenienia ‘od -IV do IV, ‘© Wigksz08¢ wigzah chemicznych i \waglowcow z innymi pierwiastkami ma | charakter kowalencyjny ~ tylko oyna i 16 tworza jony Sn? i Po. : kaon ? Ustalanlestopni "| « Tienki weglowcbw maja zréénicowany i ND RM I ema tsercen ative: cab luimnegore bates te wiee wystepuje na I stopniu utlenienia, sa 2 reguly mnie) kwasowe ni ich odpowiedniki zawierajgce weglowiec na IV stopniu utlenie nla (tabela $3). | Tabela 33. Charakter chemicany tlenkéw wybranych wealowodw ae | co boty co, kaso Sn0; SiO oboietny Peo amfoteryceny lamfoteryczny ‘Odmiany alotropowe Weaie! wystepuje w postaci kilku odmian ‘graft abela 34, 5.111), alotropowych, 2 Powerit yeh, 2 ktorych najwigksze znaczenie maja diament 2wiazki NATO ZWROC UWAGE! 2awisko alotropi dotyczytakteinnych pierwias Kéw chemicznych, np,fosforu, siarki, tlenu, i Ki enw fe tl 5 |, siarki,Wodzie znyeh, ‘teymywanie wodor wreak meta eh xl dobwiadczena: Omani wodor w ake akc cynha | ‘Qderyni: 29 w postac oranulek, rztwer HCY — Pee are ae OD ‘Wriraplocz ose? Na probowee 1. | zacznij whraping rosie oo TODO. way velco eens ay rhe ena JW probawee 1. wydzila sie bezbarwny o2z, Ky praktycane nie rozpusaceasig me Po blteniu Zapalonego tuczywa do wylotu probowki 2 slycnae charaktengtyemy dwg .spalania, Po zblizeniu zapalonego tuczywa do wylotu probéwhi 3. nie widae zmian, @ Rorstygni na podstaniectrereah Fe ios slt Ee | Gaz wypiera wode z proboki poniewad praktycznie sig wie] nie rozpuszcza. Gynk reaguje z kwasem chlorowodorowym, w wyniku czego powstaje wod Kibry jest gazem swodoru jest mniejsza od gestosci powietra, dlatego gaz ulatnia sie do dot. probowki2, WeASCIWOSCI PIERWIASTI ICZNYCH I ICH ZWIAZKOW NIEO} 1 PIERWIASTKOW CHEM! u GAN x ay exes) 20. Wodor FEE ae mm gazem,prektczre nlerozpU8zczlnym yy, Wasi uz pokojove| est Bez eae enero wiactian mien Wwerunkach normainych ma i (@=009 2), owed sg wie iwoéei chemiczne mleszarng sbuchow, 92/8 res, burunuges ica ena a web yea ] : jorunujaca, Wybucha ona np pO , i one ni OE wo Fe Te sek ivsomenneh 4 a zac Kation wodorows i Beep. i wodorkowy H™ Anion sere do wolnego wodoru Ee, a H+ HO —> NaOH + Hy re ee | Fee Ong Ol, og, Ht | ‘rion woderkowy oda anion wodoratenkomy wodsér ae w ktorych wystepuje na i stopniy * Wod6r reaguje zniemetalami,tworzac zwiazki chemiczne, w kt6r/ch wyste * eden Utleniona a | ess He + Ch > SHOT He + Bry 2 BC I woddr chlor ———ehorowedér wod6r —_brom omowod r i Ne + SH) z= 2NH, | ae aot wodér amoniak | Pleoganicene We oe he He wodér — siaka ——siarkowodr * Wreakcjachztlenkami metal wod6r nen funkcje reduktora, np: Oe Ci ei tenek miedzl) wodse miedé oda Otrzymywanie Wlaboratorium gazowy woder ‘otrzymuje sig m.in. w reakejach: * metalu aktywniejszego cher ieznle od wedoru (ni ee a me Woda Wodoratenek sod wos, Wor i sip wana 922 ziemny (metan), ropa naftowa, (weglowodory) i woda. ¥ ami each clénena i temperatury wade oh Konwers{i metanu, czy Plania para wodna na metan, "He Si Podczas: terazmatura, 2 eee a TOM > oo +)SH,, a Eee WE rch aot, a * eB dzatania para wong na ‘oxtarzony wegial 9 wymegenach c = ‘egzaminacinych nie ne 7th 2amies2<20%0 wymoga4 dotyczacych eektroly,PR PCI ORCI ay [2Na + PHCI— avec s wa [ca 2HcI—> cach, + Hh 26 a Rese 2Na saan = Bao, PN + so, SR arrest Steere Mg + 2HCI—> Mach, + Hy | Ma 200, weno ene Mo HS0. > sso, a 2A + 6HCI—> 2000), + 3H, 1 stetonym rrworze HNO, in ulga pagal tan. pokrywa sig A.0, 40 In + 2HCI—> Mac + Het 1+ 2HCI > ZnCl + Heh es 2HCI—> CrClp + Ht ee 2HOI—> FeCl, + Hit di nie reaguje smi nieutleniajacyri Srebro nie reagule kvasamnieutleniajacyr Zn + AHINOsy > ZNO, + 2NOWA BHO | 32m + SHNOS Oy + 2NOK + 440 | |W stetonym roztworze HNC. ppasywacl t2n. pokrywa sie C LW stetonym roztworze HNO, elazo vega pasywacii tan. pokryw sie FeO. | | | {Eg Cu + AHNOggae) —> CUNO): + 2ND}A + 2,0 | 3CU + HNO > SCUNOY, + NOK MHO | C+ 2H,SOyes > CuSO, + SO + 24:0 2HNOyanes > AONOs + NOH + H:O pte Re EEN Ag + 2HeSOuaqn > AGSO4 + SO + 29 > etar, pats 1.DasehoaselPayesne metal > substonce stale ‘tearnbach rarmelagch G syjttom reed 9 bone sebrayetecon Gouathi np ca czenonsbrazoae, su eta) > dobraepraswadag pad lekeyciy i cep > hovaie > clelve 2 weniger, ‘emperetroni opine 5 gesteflam 2, WEASCIWOSCI PIERWIAST! xOW CHEMICZNYCH ICH ZWIAZKOW NIEORGANICy 9, H abou s2. Peewrai latewotelwrirane ea eae Waa | aa] ciate cei I sas Rea Symbol |" srdcona | wren ae estoy, ‘mre | ser 0! re [ig | |e) am ’ | | 4 wat | i= be piel 7 Ww z | Rosle: wf" [Siang : |ij05 + GHCI—> 2AIC), + 34,0 : : isin + No—> Mi jedan | : > Jane cr, —> 2 [ntsres 0 _ i Jeers ac, > ‘ oe frosas>c .. Or, > | a OH, |sges 20, 55 Baa Jefe ach, > Naireorn) sigs Br foteryczny Balcaos ee ee CuOF enter Pe, CulOH)p + 2NaOH > sSNatcurny cuore > AGO- stato esadowy AgO ~ ot : letrwaty,natyehmia | rock ema 2g" + 204 —> ay‘kladokresowy.ccu.pt Wiaseiwosct mied | ee ‘mledeiGi jest stabo amfoterycong. ‘ yek miedzit) ag ‘Wodorotlenek miedzi(l) (fot, 30) jest tru Otrzymuje sig ga w reakc)i rozpuszczalne} zasada (eakoj stracenia): ; cuso, + 2NaQH —> sarezantV) _wedoratlenek ried) sod Otte ee Cle isc aon miedzityaniony wodorotlenkowe wed Wodorotienek miedz(l), padabnie jak inne wo na tenek miedzi(l) (fot 29,5. 108) iwodg COgreewanie CulOH): znacnie prayspiesza rozklad wodor CuK, +> Ccuo wodorotenekriedzt) ——_tlenekm ‘ Reakeje z kwasami Widortlenek miedil) w eakeiz kwasami tworzy sole n CulH, + HS0, —> ‘wodoratlenak miedzil) kas saxkowy(V) CuO, + 2Ht —> cu wodoroenek meds) katlony wodors_katlon mi a : * Reakele 2 zasadami tien Suiet stracony wodorotenek midi w niewidkich ilasciach rotwarza sig rach mocnych zasad. Powsiaja wowezas tetrahyd jeksy miedzi( CulOH, + 2NaQH —> wodorotenek — wodorotenek ——_terahycroksor ied) sod CuOH), + 20H —> ‘wodoroienek aniony a ried) ‘Inne reakcje chemiczne ‘Amoniak, alkchole polinydroksylowe oraz aminokwasy __Foztvarzaja wodorotlenek miedz(l) 2 utworzeniem barwnych jonéw kompleksowych {fot 31), np, CuOH}, + 4NHy —> [Cu(NH;),J(OH), wodorotenek —_amonia ‘wodorotlenek ec) tetraaminamiedit CUOH), + 4NH, —> [CuINH,))?* + 20H" wodorotenek —_amoniak katon a oN) tetraaminamiedzi(l) wodorotlenkowe Patyna Patyna to jasnozielona warstwa pokt Jaca powierzch i Chron gbsremastayrrcets oa wales Powerzchnie wyrobon z miei ston r2ed oraz), Wobecnosel wilgoc! i tlenku Jest weglan wodorotienek mi SwealatlV) miedé pokrywa sie warstwa patyny, ktore) lowny rzed dalszym driaaniem s ledeill) CugCO,(OH),, Patyna bardzo dobrze chroni powlerz ubstanc]i znajdujacych sig w powietrzu, eeS2020ne95 vase W, dlalego sie ny, Bieinicjex remote Eyre mice Morowcam sey Cut. Gh lena 237) powstaia sole edit), Slarkl jest slarczek, = sc ora settle miedzi(), Natomiast, a "peraturze ponize) 346,85°¢ creer cu y. ie snc cuca Beep ak nn Ge teak mec ene mit semperaurze powstaje tlenek medi SS 2cu0) Blais che tenok mies Sis meter shenigee ie omiiaopia sale excekcoe 1 tere maton cup a ees ‘Cud to czarny ictal. men S10 ore store eto sas sokonguG) 2 metal min hg : eas reakgjo lasloezerwonego tlenku miedi()éwiadczy 0 pozytywnym wyniku préby Trommera, Qn wykrywania grupy aldehydowej i badania wlascivosclredukujacych eacnaryson- iszrgdooych slabymiteduktorami, redukuja miedall) do miede\) fe a des edng x mead tlenianie "i ctreymysonia a, ; 1 lic CHCHO + OH > CuO) + CH,COO” + 3H,0 agarememn faral anion wedorotlenkowy tlenek miedel) anion octanow oda aarti Obejray doswiadcrenie aaa Heniaezem w reakcii utleniania alkohol do aldehydow tutlenianie SE28 o Cu + HO mide woda app-nonaterazmatura.p Fim: Reakeja metanalu 2 wodorollenkiem nied = proba TrommeraAd ae Obejay) doswiader aus Bg ooo oe appnowaterazmaturap Film: Reakeja miods ze stgzonym reztworem wasu aotowego(V) | Reakeje wasn zmetalam, | patres. 75, Wisccoine mmatureliym obowigzuje ce umicjetnase | napicania ropa reakgi chemiconych ‘nied 2 rezcehceonym | N i stetonum roztsorem hnasu azstonego() rae stedonym ‘oatworem losasu | iorkonege(y). EWeASCIWOeI PIERMASTKOW CHEMICZNYCH IICH ZHIAZKOW NIEORCANieny H Fe + 30H —> — Fe(OH)y / Fors rain, Suleto sracony osad Fe(OH) stopniowo brunatnieje, poniewat pod wp ‘w wodtie ullenia sig do wodorotlenku delazailh 4Fe(OH}, + 0, + 2HO —> 4Fe(OH), wedorotnek 2lazal) ten ‘woda — wodorotenek 2aazalh Reakcja uileniania zachoda| szybcej po dodaniu siinegoutleniacza, np. nadtlenku wodory 2Fe(OH, + H,0, —> 2Fe(OH, wodroenakzalazal) nadteek wedoru _ wadortleok laa Podczas ogrzewania Fe(OH), rozklada sie na wode itlenek dalaza( ll) 2FeOH, —> FeO; + 3H,0 vedorotenek each lenek Zelzal). Woda Wodorotlenki2elaza wykazuia zasadowy charakter chemicany, np. Fe(OH), legs ¢ Sa, fworzae sole, Mozna je jednak czesclowo roztworzyé w stezonym roztworze wodoro ‘charakter chemiceny wodorotlenk6w zelaza jest nickiedy okresiany jako stabo amo Wiasciwosci chemiczne © Reakcje z kwasami Micd# jest mnie] akiywna chemicznie od wodoru, wige nie wypiera go 2 kwasow —roztwarza se nalomlast wkwasach utleniajacych (fol. 28), np. HNO, i stedonym roztworze 1,S0, utleniai “ B. NO. to brunatny ee. tracy gar Cu + 2HS0vs, —> Cus, + 80, ’ ae + 2H, Md? loves siatcny(V)sarczan) medi Seek scxiny ee estes redukcja pear, mM + AHNOssns) —> CuNOg, N e 2 + 2NO;t + 2H,0 eas) cent ew NOE AHO utleniani redukcja a 9Cu + BHNO, j ‘ ’ ; 80uNO, Mite hvasazoiom — eaoune eazy, *, 2NON + 4Hg0 Fok 2 Tenant ot Meco) ten sou) og NOssestiednm 2 produktow ook ‘Miedzi 2 kwasem azotowym(V)‘Wiasclwosci chemiczne telaza ‘+ Reakcie 2 kwasami Zale Wye WOdEr = rozclotczon¥eh roxtyo, Fever oral wa 22laz0 nas ehoronodorany sietore ovary kwastw owltcvoscich uta 0(),nazimno nie roztwarcaia e}86¥6H, np, has sar gach zleza cienka warstwa enku FeO. Na gengas!t 80° BtBywacie coy hey Gokationdw Fe" 0&0 27 ob 995) ta ani ig Be + GHSOwe —> Ferlsog, e 8 telazo bes marednio ne erzominie sia + mature oben gaz kwas sarkowy(¥) StCZENV) Zoran)” yy tSO2 + GY h anjomotd matey r Fe + GHN a) nek ayy ay ‘tale sh = Reef cx se cinco Solan) 23024) teak azongy)” RO 2 a ee O «oak zniemetalar’ Wraakcl2elezazfluorowcami (slnym uleniaczam) powstla “ele taza), 10 : 2Fe + SC, —> 2Fed, wees cot ———chlrakzlazaln) mien HO 2Fe + 3B, —> 2FeBr, rel oioea woda lez brom =——_—bromek laa) oki} temperaturze Zelazo reagujezsiarka: Fe + S —> FeS x | telezo ska © Sarczek20azat) ebrione Zelazo spala sie w tlenie (fot 27), w wyniku czego je tlenek gelaza(il) dizelaza(Il!), nazywany takze tlenkiem laa: “2Fe + 20, —> Fe,0, tien tionek zlazal) iéelezal) h temperaturach 2elazo reaguje z para wodna — produktem tej reac chemiczne| otasu (ll) dizelaza(|II): GFe + 4H,O —> FeO, + 4H,t iaeazo——parawodna —tenek Zelazall) oder a dizelazai(ll) 0 a FeC, + 2NaOQH —> Fe(OH) + 2NaCI Zelezall) wodoroienek sodu_wodorotlenek Zeazal)_chloreksodu ee Ot) 20h) —> . Fe(OH),+ 2x2) eniony wodorolenkowe wodorotonek 2lazall) b + GNaQH —> Fe(OH),y + NaCl ‘2lazall)| wodorotlenek sodu _wodorotlenek Zelazalll) _chicrek soc7H.0 wode HO woda renee jwosei manganu te Reakcje zkovasam Meraa mee: sero revoam aa + Hoy "2 mrSlleniem ye os) > Mnci, ai Nor manger > vn ee ont + i “na ve 2cr od ee 5 =e ; fe Bena anki chemiczne manganu ae. snanganu w zaleznosci od stopni ullenienia man re agony eheraher chemiczry (abele 3), W9anu maga wykazyvae zasadowy, ameter nfterycr: 150, Charakter chemiczny wybranych tlenkéw manganu w zale fale ; anganu w zaleenode od topnia enon 0 Ww RHE a rebar Rees sees nd) tlenek | eatloijecp manganu(ll) | manganucill) \ wind, | nln) | MnO Mines, tenet eet ogee ‘manganutlv) er eeruay | menanuon | marge | BNO: MniSsp MnO tlenek manganuil) dimanganutl) zasadony | zesadowy | omfotervezny | Wafost charakterd kwasowedo i zwigkszanie sie n(VIN potasu : QW aresresent I) potasu (potocenie nazywary takze nadmange: Pies manger jet si) to najwatniejsza s6l kwasu manganowego(!) resgonnat) | peabrag nteit ysztly (ot. 28) arin Alenek mongol) - runatg polasu podczas ogrzewania rozktada sie na iowa bam f)potasu, tlenek manganu(\) | tle: KyMnO, + MnO, + Ozt rrangarian(/) tenekmangenutV) ten, fot, 26. Krysraly manganiat"l) potasu jpotasu dobrze rorpustszaa sig wos Ikujaco-utleniajace zwiazkow manganu Bhs manganu() maja wladcwosci redukujace, np. Mn(OH teria signa pove\z “> Reakeletlniania alkohol aes. 286 “2MnOH}, + O, —> 2MnOe + 24,0 rmangenu() ten ——tlenekmanganuM) woe 1nOy utleniaja zarOvno substarr 1 nalezy do najsiniejszych utleniaczy. Jony M rowych(Vil) MnO, zalezy od lorganiczne, Produkt redukcji jondw manganian achodzireakcja chemiczna (tabela 31, 8. 100)2. WEASCIWOSCI PIERWIASTKOW CHEMICZNYCH I ICH ZWIAZKOW NIEORGANicy, NY shrécony zapisjonowy: Cr,0;* + 20r02 20H > ‘ly oxtwor KIO, pomarariczawy roztwbrK, gt, 20° + 6Fe% + 7H, Cr | reduicja = redukcja: Cr" + 14H* + Ge —> 2Cr* + 7H,0 Cr utlenianie: 6Fe* —> GFe* + Gem zapis czasteczhowy: K,Cr,0; + 6FeSO, + 7H,SO, —> Cr{SO,), + SFe(SO,), + K,SO, + 7H,0 Gehvomian\) sierczan(V) Kwas-serkowyV) —siaczan(V) ——starczanVl)—sierczaniv)—_wode potasu ——Zolazafl) chromuti) ‘elazali) potesu File reduktora moga take odarywat jony siarczanowe(IV) SO, ktére utleniaja sie pod wolywem ‘Jendw dichromianowych(V) Cr20;* w Srodowisku kwasowym do jonéw siarezanowych(V1): SO." ois mem ede CO ity GS0sy,. BHY —> 2G 4 8S0,7 + 4H,0 redukcja: C10 + 14H + Ge —s 2¢0r* 4 7H,O utlenianie: 980;* + SHO —> 380,2- - 6HY + Ge zapis czastecztony: Cr a ie GNe:S05 + 44,90, —> Gr{S0,), + SNa,SO, + K,SO, + 44,0 eon eezans) hve slarczan(\l) ——sierczanV)slarczan(V)—_ woo. u slarkcowy(VI) chrom) ‘sodu potasu Ht, reduktor Breet Poe Jkj wodorotlenki chromy i chromu W 2aleznosci © stopnia Wy charakter chemin mic ee re enon chrom tabola 29) maga, ny Henk here rasadowy, ™* edortenkou cro — ag Shot W Zeno og tlenek cchromuit) CHOH, vwodorotlenek chromuil) hremuciy ‘szareteiona Corp, wodorotienek lermnobrunatna | chromuti szaroeelona zasadony ae ‘warost charakteru kwa CeO; + GHOIS FoR + 3h, cherekcheman) s ie mee | crs NaOH tho») SCrcl, + H,0 > DNasiGrOH | pares heksahycroksoctromian soda cchromutt) am | SO Hoe 210M, + 3H:S0.-> | > Hyoro, — Gr(OH)2 + 2HCI—> >Cr{S0,), + 60 . kas chromo | CrCl + 2H,0 chroma siarczan\) chrom CrOH), + SKOH—> | => KaICrOH)e] heksahydroksochromiantiy | 4CO,t tlenek weg) Bee AK,ClOn ee ‘chromian(\) potasu zachodz\ reakoja odwrotna ~ z jonéw dichromian 64 . 2K,CrO, + H,0 on x Ae a ‘chromian(Vl) potasu wed ‘potasu. wodorotlenek potasu Ml) Crd ‘higaaaa ae joge ‘lech ge Wlerijgc. sppcnateamatrash Fi Reakeja ‘wodortlnke ‘roma rasan ‘sea Kod: 2MFFRS appnowatsramatural Fim: Reakeja cehromianuD mews, + H,SO, == K,Cr0, + KSO, + "2 soda hone kwas siarkowy(Vl) dichromian(V) ‘siarczanV") potasu eae pee, C07 at 120 oma ) i \dowym mianowych( Vl) w Srodowisku zasa‘ aan ee stopnialenienia. ‘chrornu 2ighsz0 5 lego wiaseivesel ‘utleiaiacejed# sa wyiatkami, poniewas, Prey recat 8d do 5 elektrondw (Cr) lub do to cine, h a do koreystnieiszego stan energetsen piokld sa metalami. Maja one zréznicowane wlagciwosc' Powe poi age SEPA ros: venus, vows Bean ist mnicics 0d 52s wc ea ane do metal lekkich, aleza do najciedszych znanych pierwiastkow chemicznych ‘wolfram ma najwyisza temperature toon =topisiedopiera > wtemperaturze 3420°C barwa zeta barwa ‘iowa / mieit meine boku d sa dobrymi preewodnikami ciepta i elektrycenoscl. Charakierzule |e aglinose. So oeObejrzy| doswiadezenie a-~ appnowaterazmaturap Film: Dziatanie roztwordw mocnych ewaséw na gin hlsdoleesowy edu Wiasciwotei ling 2. WEASCIWOSCI PIERWIASTKOW CHEMICZNYCH | ICH ZWIAZKOW NIEORGANICZNYCy, Jest to proces pasywacii glinu’ Stczelna warstva enky DAO; diem 0, iva da “a + 902 fate ai reakee metals essen frac meta warstovk Pasywacja to tworzenie sig na pow Eee hp enka, ene) metal prec sym te onego eetwors easyware zai sie po woman ttoneg | ee cera Wi /) lub siarkowego(Vl), FL eee, — NATO ZWROG UWAGE! od wplywem stetonego roztworu HNO, glinulega pasywacii, Natomiast w rozcieficzonym roztworze HNO; roztwarza sig zgodnie z rownaniem: | A + 4HNOsomy) —> AINOJs + NOS + 2H,0 gin was azotowy(V) azotan{V) ginu — tlenek azotui!!) wo: ‘* Aluminotermia SSproszkowany metaliceny glinredukuje tlenkiinnych metali, co pozwala otrzymywat ww stanie wolnym: PANE Gr Ong s0AlOs) ce 2Cr AIO in teneecromuin —tenek gnu chrom 2A + FeO, —> ALO, + 2Fe stala gin tenekZelzati) —tenok glu zeazo Fot.23.Tienek linu ma charakter amfcteryezny Jest to tzw. aluminotermia, nazywana te? reakcja termitowa, Reakcji tej towarzyszy mydzielanie sie duzej ilosci ciepta (te nperatura mote osiagat rnawet 3000°0), a otrzymany metal jest w stanie ciektym: Reakeje glinu i jego zwiazk6w chemicanych z rozciericzonymi roztworami kwas6w i zasad. Glin ma wlaSciwosci amfoteryczne, czyliroztwarza sie zaréwno w kwasach, jak i w zasadach, wopieralac 2 nich wodér, Zwiazki glinu (fot. 23) - tlenek glinu Al,Os i wodorotlenek glinu Al(OH) - ‘4 trudno rozpuszczalne w wodzie i majq charakter amfoteryczny (tabela 27) Tabela 27, Reakcje zwigzkow glinu z kwasem i zasada, imetaliceny talery 2A + GHCI—> 2AICl, + abt eum shel +: HO) —> chlorek glinu —> 2NalAIOH),) + 3H,t fetrahydroksoglinian sodu Mnsina |AYOs + CHCI—> ancl « 3,0] AiO + let Aton chlorek glinu al tetrahydroksoglinian sodu i : AVOH), + NaOH —> > Nala) al AIOH), + 3HCI—> acl, + 34.0 tetrahydroksoglinian sodu chlorek gina W nacimiarze stezonego NaOH AIOHs + SNaOH —> — _Na,[Al(on), heksehedhoginet aodven zkiac Wodorotlenki magnezu i wapnig odorolenek wana ot. 1) wena lr Zasad0Wy. Slabo roxpuecsa OK MONG ipsa zaliezane do mocnych zacag: nis c8 "Od es osorelenku wapnia (0.16% tome serene warienna Wa wapienna slutyw laboratory, MOdR Petnani enka weal). atoram min do aa swardose wody woda zaviera sole rtnych metal, awleszera wap Perfmagnens ps wodorowedleny. chlok, sircaarytn {ups gotowani taki] Woy wodoroweglanysostjy rani. Ten oda twardosei nazywany jest twardoseig Janowa (rzerieiaca). Poste wowezas kamen ty fot 12) c2V nlerorpuszezalny osad min Mi piandw wapria CaCO, magnezu MgCO, oraz wodoro- u jenna magnezu Mg(OH). oto nagraee CaCO, —> COt + Ho 4 woasoveden nena trek)” gy ygGSCOah Mg(HCO;)2 a COA + HO + Maco, ee eens one? Neos Mg(HCO), —> 2CO;t + MgOH)t json negra MeoekneDe\) wecroensk esaneas Fre wody ianiee) znd osad jet najrostsnm sposobem usunigcl ward wlan} inlach domowych. Natomiast w pr2emydie stosuje sie m.in. metode wapienna, Ks feszanu twarde] wody 2 odpowiednia loscia wodoretlenku wapnie. GaHCOs + CaOH, —> 2CaCO¥ 5 vwodronegian wepnia _wodoratlenek wapnia swgolen wapn: PR scam \ eae BR ced onte Ceo et nzany . & ‘ppnonstertamatirap Flim Gaszeie wapna pales mc; HO —> CalOH), ekweona wed wodorotienek wapnia (ovapno gaszone) Qe pne co Senne sean gaszone: Ca(OH), iw sa plrwiastham| bardzo aktywnymi chemicznie i (podabnie jak pozostete berylowee) Eda W Sredowisku prayrodniczym w stanie wolnym. Naturalnymi surowcami do otrzymywan'a =stKoW sa mineraly. Wealan wapnia CaCO; tworzy wiele mineratow np. Kalyt, ktory Jest im sKadhikiem shat wapiennych (ot. 19, . 92).Préba plomieniowa titewcow, Kationy Itowcow barwia ptomi styezny kolor (fot 9), co ums penwiastkOw chemicznyeh, eh na charaktery. a identytkacie yeh fation lity barwplomien na karmaz + kalion sodu ~na 20, aor. ‘jation potasu~ na r6z0Wofoletowa, J iation cezu —na niebieskofioletowo, Waseiwoselfzyczne ates a miei matali rma eke notem tot ne 10 Sint rater baz SHO =e Poh pokey og Fat jest wynikiem reakcli metalize sktadrikami powietrea.Zaromo ony Na ub dll pratinowym (ot 8 88) 2 wagledu Ft 8, Poms Mowebw \wodoretenku i we $8 prechonjwane Fol 10, Krojenie potasu. | WiagciwoSci chemiczne } Tenk i wodorotlenki sodu oraz potasu fatwo wchodza w reakcjenp.ztleniam Buran’ surowcami stuzacymi do otrzymywania tych metal sqich sole Pal {edu potas sq roepuszczaine w wodzie, wiec wohodzaw sktad wéd morskich | wstenuja w postaci 216z pochodzenia morskiego. * Reakcjazlenem | Wyk spalania sodu w tlenie powstaje glownie nadtlenek sodu, Natomiasttlenek sodu jest cirymywany w reakeji NazO, z metalicznym sodem. 2Na + OQ, —> Na sod ten nadtlonek sod NaO, + 2Na —> 2Na,0 ratonek sodu 6d tne sods ee Potasu z tlenem powstaje ponadtlenek potasu, ktory moze reagowa¢ z metalicznym sem. W te) reakeji powstaje najpierw nadtlenek potasu, a nastepnie tlenek potasu. K + Q —> KO, potas ten pponadtienek potasu KO, + K —> K,O. Ponadtenek potasu potas nactlenek potasu KO, + 2K —> 2K,0 Nactienek potasu potas tlonek potasu Tenki Sed i potasu sa tlenkami zasadowymi. ™ ‘Dowie ig wien aa es Jon ponedtonkony: 0; @rcguony WH i produtés moti dy | E oO Seed ry chlrem stork } > Charakter hemiczy lenkow, pales 64 ‘Odpowiedt: NaH. NaC NesReakele soll dobr Foxpuszezatnych De stvesain coe ACh + KOH feakell chomiczng| jest dno tmKaY osctrots yagAOH + xc AM 4 90H ederaterak gy” tor rtany xaton glnuenony vedootenkon ” wogAtOHsh Se eet ee + HO +Co,, Ta wot woda aero onek wegiaty) Com ee. ned anion weglanowy kationy wodoru 2 9 Dye Hydra fz jesteakeazachedeaca mig jonamipochodzacy. @ a esac sl acraseczkor wody Uleoaa el werythe | © eat soll mocnyeh Kwas6w | mocnych zasad, a os winsciwosel chemiczne hydratéw pydatypodezas ogrzewania traca wode | preechodza w sole Fol. 7. Barwy so: @)tytat CoC 80, tat pias bard crest remiqsigbarva oL.— Code"yuratonge Oe CoC, ranatowa | Ep | adanie wiaéciwosci hydratu a \ i ie \ al doswiadezenia: Zbadanie zachowania hydratu pod welywem oorzewania. | | Fi: Ogrewanie | eho hot Cdczymnik: CuSO, 5H,0, woda destylowana w tryskawce, D & aso, 8.0 \ Insti W probowce umieséniewilka los hydrat, Zavartoséprobowk ‘ torte weenv alike. Gay sO mien’ bare, przrwi ogrzewarie|pozosts pobbuke do ostygnieia Nastepnie ail 6likoma kroplam wody tryskaw BRIA Po dzes ogrzewania niebieskie krysztaly soll zmieny sig Piel prostek, Po zwilzeniu woda sé! zabarwita sig na niebiesto. Para wodna skraola sig na Sciankach probow po Niektore hydraty sq nietrwate i w wysokich temperaturach ulegaja odwodnien' Jest to roces odwracalny — bezwodna s6l moze ponownie praylaczyé wode. CuSO,-5H,O > CuSO, + 5H,0 Sarczan(V} medzi)-woda(1/5) _siarozan(V) miedzil)_ woda CuSO, + 5HO —> CuSO,+5H,O Sarczanv) meds) woda siarozan(V) iedzi-woda(t/5)‘+ Sole podwone Nazwy stematyc2n0 so po. tworzaey fe Jonown Nae mICH ak fationdw (owneew poreaary all ak prt Woreypsdhs wystepowania dnéch unr erin ok me. £60 potas) proce (sO AINa(SO0, somos NP jarczan(V) alu soda .NaPO, . ‘osforanc¥) dipotasu sox Alber, = ‘romek stork gti army systemalyczne hydratow skladala si ia sig z dwéch czgéel wet Mr occa “a mY anon, pane 0) Nb tale ea be Leh ATIC nt ay Metron nn oe Mita na ppomydiniku sono woda, aw nawiasie zapisuie sng eect ~ 89 N70 be C280, 24,0 ek sol do leaby eae ode i > czastecrek wad CC Ho vn siarczan(V') wapnia—woda(1/2) oe rk ied) —wodat/5 v8) Naru zwjczaiowe hydraléw mozna twor2yénakika sposouen cas0,: 240 a Bee pesto varia cit 840 Pee ah en yea chons sag ooops Hecate inictwo hydroksosoli tant heat icy nan ations enanw ie Wu zajuje stowe wodorotlenek, CacioH) ACOH, chlorek wodborotlenek wapria Chlorek diwodorotlenek gh ijstematyezne wodorosoli skladala sie znazwy anionu z przedrosthiery wodoro- oraz nazwy Inyichodzacego w shad wodorosol. W zale2nosci od licaby atornéw wordora codsie sie praedrost ric itd), mp, NaHCO; wodoroweglan sodu Catti,Po diwodorofosforan(W) wnorie > Jakotrymule sig set pats. 084 Bie ech > Zc + Hy ‘cynk was chiorowodorowy: cohlorek cynku wodor : BESO jap) > Ag:SOn» wrhetecSOehivortroinw BHO Hb vas sarkowy sierozan() srebral)tenek sii) ode, a2 metal + zasada, np.: 2H,0 —> NajlZn(OH),) + Het tetrahydroksocyrkan soc wodrPowe poesia ap FE rom ‘sppnowterazmaturap! Fisaki Sole > Najwatnissze 2aslosowania wybranyeh Ewigekow ‘leorganicenych, potas 4, 2 WLASCIWOSCI PIERWIASTKOW CHEMICZNYCH ICH ZWIAZKOW NIEORGANIe ZW, 15. Sole i one net Sole to 2wiaek’ jonowe zbudowa! kwasovych Wa6r ogéiny soli ma posta acti: M~ metal, ne 7 kationéw metal lub kationu amony NH, ES 1 yen ttre ne " Many ; ae Y uwodnione hydroksosole Ne BE | vicrsizariony || w Reo |[eeaciian [tees tr | anion, es0,-240. | |npscaciow, | |c | coe | | Seen Nazewnictwo soli obojetnych * Sole proste Pierwszy czlon nazwy soll obojetne| prostej pochodei od nazwy kwasu, drugi — .uwzglednieniem jego stopnia utlenienia, Naz ‘natomiast nazwy soli kwasdw tlenowych - koficéwke -an (tabela 26), Tabela 26, Nazwy systematyczne wybranych soli kwasow beztlenowych tlenowych Wy Soll kwas6w beztlenowych majq koricowke -ek, ‘od nazwy metal Mee Nazwa soli ee chlorowodorowy AgCl chlorek srebra() ey _|_sirkowodoromy CaS siarczek wapnia | Beant Sof NaySO, siarczan(¥) sodu siarkowy So; MgSO, siarczan\(v) magnezu tlenowy azotony(v) NOs ZNO}, azotaniV) cynku eaten Co." Caco, ‘weglan wapnia fostoronyiv) Po, APO, fostoran\) glinu‘otraymywani Fosfor nie W/SteDUle w Srodowishy fostoranul¥) wapnia Cas(PO,), Kg) AOC wo traymule Se: OBTZeWwa}ac do temperate BOHM shina " oy ary ponent Sad par Sew ENED + 100.4. geet MOP ane ati vrs mE ANINA fasta pore CY foson Pee tonne, Metter as «Pe, 1000 ‘eTlenki fosforu nek wegsotn * rsforbilyreeauie ztlenem (ot. 43), @ Pa on; Yanik 2090 powstaye 9 tempore ee ‘hae Moai ; ‘ = arta. Freer) tay | strukurze tego tlenku nie wystepuje pojedyneza jeanoae oe x renee own wie acon ae) Bie! FRegr° fi ° ; : Fol 43, Spalani sion 0, jest tlenkiem kwasowym — w reakcjiz woda dale kwas fosforowy(V) it nm ° fosforomy(V) (ot. 44 BE PO + 6H —> 4H,Po, t tlenekfosforu) wad owas fstoryy) sforu powstae tlenek fstoru() Toda P, + 30, —> P,Q, fostor tien ten foster Jestakze tlenkiem kwasowym —v. reakclz woda tworty kwas fostorowyt) P.O, + 6H; —> 4H,PO, tienek fostoruil) Woda towas fostoroy) sfosforowy(V) fosforowy(V) to krystaliczna, biala substancja stata 0 temperaturze topnienia ok. 40°C ej slosuje sie jego wodny roztwér. W reakcjiz tlenkami zasadowyrn | zasadamy twcray obojgtne ub wodorosole: BHPO,.. + SCalOH). —> CalPO), + 6H.O ‘hvastosfoouny(V) —_ wodorotlenek wapnia fosforantV) wapria wor HypO, + KOH —> KH,PO, + 1,0 vas fosforowy(V) wodorotlenek potas diwodorofosforan(¥) potasu— woda ee it owe trek sown ‘Zmiana barwy zawartose! ‘probowki ariel cero 61 Smut edeyr 2 2S so