TESTOWANIE

1. HIPOTEZA STATYSTYCZNA

Hipotezą statystyczną nazywamy sąd o zbiorowości generalnej wydany bez przeprowadzenia

badania całkowitego.

Rodzaje hipotez:
➢ Parametryczna np. o wartości oczekiwanej, wariancji, frakcji.
➢ Nieparametryczna np. o postaci rozkładu zmiennej losowej, współzależności cech,
losowości próby.

H 0 - HIPOTEZA ZEROWA – hipoteza sprawdzana, testowana, weryfikowana.

H 1 - HIPOTEZA ALTERNATYWNA – hipoteza, którą jesteśmy skłonni przyjąć, gdy odrzucamy
hipotezę H 0 .

2. BŁĘDY

SYTUACJA H 0 PRAWDZIWA H 0 FAŁSZYWA

DECYZJA
H 0 PRZYJAĆ O.K. BŁĄD II RODZAJU
H 0 ODRZUCIĆ BŁĄD I RODZAJU O.K.

Prawdopodobieństwo popełnienia BŁĄD I RODZAJU = poziom istotności :

 =  ( popelnienie blędu I rodzaju )
Prawdopodobieństwo popełnienia BŁĄD II RODZAJU :
 =  ( popelnienie blędu II rodzaju )
Prawdopodobieństwo odrzucenia fałszywej hipotezy zerowej = moc testu: M = 1− 

UWAGA: w statystycznej kontroli jakości  określane jest jako ryzyko producenta, a  jako ryzyko
odbiorcy.

3. TEST STATYSTYCZY

➢ Testem statystycznym nazywamy sposób weryfikacji hipotez statystycznych.

➢ Sprawdzianem hipotezy jest taka statystyka T (o znanym rozkładzie) której wartość t e ,

policzona na podstawie próby losowej, pozwala na podjęcie decyzji, czy odrzucić
hipotezę H 0

➢ Testy istotności to takie testy, które przy ustalonym  minimalizują  .

Strona 1
TESTOWANIE

4. ZBIÓR KRYTYCZNY

Zbiór (obszar) krytyczny to zbiór tych wartości sprawdzianu hipotezy, które przemawiają za
odrzuceniem hipotezy H 0 .
Niech
H 0 :  = 0 ,
wtedy postać zbioru krytycznego zależy od postaci hipotezy alternatywnej H 1 . Mamy więc
➢ zbiór dwustronny, gdy H1 :    0 i wtedy

( ) ( ) (
K = − ,−u1−   u1−  ,  oraz F (u1−  ) = P T  u1−  = 1 −
2 2 2 2
) 
2

➢ zbiór jednostronny:
o prawostronny, gdy H1 :    0 i wtedy K = (u1− ,  ) oraz
F (u1− ) = P (T  u1− ) = 1 −  ,
o lewostronny, gdy H1 :    0 i wtedy K = (− ,−u1− ,) oraz
F (u1− ) = P (T  u1− ) = 1 −  .

REGUŁA POSTĘPOWANIA

1. Sformułowanie hipotezy WARIANT 1 WARIANT 2 WARIANT 3

H 0 , H1 . H 0 :  = 0 H 0 :  = 0 H 0 :  = 0
H1 :    0 H1 :    0 H1 :    0

2. Ustalenie poziomu istotności  .

3. Wybór statystyki testowej i określenie jej rozkładu prawdopodobieństwa. Obliczenie

wartości statystyki T na podstawie próby, czyli wartości t e .

4. Wyznaczenie obszaru krytycznego

Postać zbioru krytycznego zależy od przyjętej hipotezy alternatywnej

5. Podjęcie decyzji:
➢ Nie ma podstaw do odrzucenia hipotezy H 0 - przyjąć H 0 , gdy te  K
➢ Odrzucamy hipotezę H 0 na rzecz hipotezy H 1 - przyjąć H 1 , gdy te  K

Strona 2
TESTOWANIE

WYBÓR STATYSTYKI TESTOWEJ (Ad. 3)

Testowanie hipotezy o wartości oczekiwanej

H 0 :  = 0

H 1 :   0 lub H 1 :   0 lub H 1 :   0

➢ Jeżeli X ma dowolny rozkład i próba jest duże ( n  30 ), to sprawdzianem hipotezy o wartości

oczekiwanej ( H 0 :  = 0 ) jest statystyka
X − 0
T=  n

która ma standardowy rozkład normalny N ( 0,1) .

UWAGI:
- Jeśli nie znamy odchylenia standardowego 𝜎 , to przyjmujemy, że   S .
- Powyższy test można stosować również dla małej próby o ile zmienna ma rozkład
normalny oraz znamy parametr σ

Testowanie hipotezy o wariancji populacji

H0 :  =  0 lub równoważnie H 0 :  2 =  02

H1 :    0 lub równoważnie H1 :  2   02

➢ Jeżeli X ma rozkład normalny lub zbliżony do normalnego o nieznanych parametrach oraz

próba jest duża ( n  30 ), to sprawdzianem hipotezy o odchyleniu standardowym ( H0 :  =  0 )
jest statystyka
2nS 2
T= − 2n − 3 ,
 02
która ma standardowy rozkład normalny N ( 0,1) .

Testowanie hipotezy o wartości prawdopodobieństwa zdarzenia

H 0 : p = p0

H1 : p  p0 lub H 1 : p  p0 lub H1 : p  p0

➢ Jeżeli X ma rozkład dwupunktowy z parametrem p oznaczającym prawdopodobieństwo, że

badana zmienna przyjmuje wyróżnioną wartość oraz próba jest duża ( n  100 ) , to
sprawdzianem hipotezy o wskaźniku struktury (prawdopodobieństwie, frakcji) ( H0 : p = p0 ) jest
statystyka

Strona 3
TESTOWANIE

pˆ − p0
T= ,
p0 (1 − p0 )
n

która ma standardowy rozkład normalny N ( 0,1) .

X
Natomiast pˆ = n , gdzie X n jest liczba sukcesów w n-elementowej próbie.
n

OBSZARY KRYTYCZNE WYZNACZA SIĘ NASTĘPUJĄCO (Ad. 4):

( 2
) (
➢ zbiór dwustronny: K = − ,−u1−   u1−  ,  oraz F (u
2
) 1−
 ( )
) = P T  u1−  = 1 −
2

2
2

➢ zbiór jednostronny:
o prawostronny: K = (u1− ,  ) oraz F (u1− ) = P (T  u1− ) = 1 −  ,
o lewostronny: K = (− ,−u1− ,) oraz F (u1− ) = P (T  u1− ) = 1 −  .

TESTOWANIE HIPOTEZY O RÓWNOŚCI DWÓCH WARTOŚCI

OCZEKIWANYCH

➢ Jeżeli X1 ~ N(µ1,σ1), X2 ~ N(µ2,σ2), σ1, σ2 – znane, wielkość prób dowolna

➢ Jeżeli X1 ~ N(µ1,σ1), X2 ~ N(µ2,σ2), σ1, σ2 – nieznane, n1 > 30 , n2 > 30, wówczas
σ1  s1 , σ2  s2
1. Sformułowanie hipotezy

H 0 : 1 = 2
H1 : 1  2 lub H1 : 1  2 lub H1 : 1  2
2. Ustalenie poziomu istotności  .

3. Wybór statystyki testowej i określenie jej rozkładu prawdopodobieństwa. Obliczenie

wartości statystyki T na podstawie próby, czyli wartości t e .

Statystyka testowa:

X1 − X 2
T= ~ N (0,1)
 12  22
n1 + n2

Strona 4
TESTOWANIE

4. Wyznaczenie obszaru krytycznego (jak podane wyżej)

Postać zbioru krytycznego zależy od przyjętej hipotezy alternatywnej

5. Podjęcie decyzji:
➢ Nie ma podstaw do odrzucenia hipotezy H 0 - przyjąć H 0 , gdy te  K
➢ Odrzucamy hipotezę H 0 na rzecz hipotezy H 1 - przyjąć H 1 , gdy te  K

TESTOWANIE HIPOTEZY O RÓWNOŚCI DWÓCH PRAWDOPODOBIEŃSTW

(WSKAŹNIKÓW STRUKTURY)

➢ Jeżeli X1 ma rozkład dwupunktowy z parametrem p1

➢ Jeżeli X2 ma rozkład dwupunktowy z parametrem p2

➢ n1  100 , n2  100

1. Sformułowanie hipotezy

H 0 : p1 = p2
H1 : p1  p2 lub H1 : p1  p2 lub H1 : p1  p2
2. Ustalenie poziomu istotności  .

3. Wybór statystyki testowej i określenie jej rozkładu prawdopodobieństwa. Obliczenie

wartości statystyki T na podstawie próby, czyli wartości t e .

Statystyka testowa:

−
X n1 X n2

T= ~ N ( 0,1)
n1 n2

( X n + X n2
1
n1 + n2 )  (1 − X n1 + X n2
n1 + n2 )
n1  n2
n1 + n2

gdzie X n1 i X n2 są liczbą sukcesów odpowiednio w n1 i n2 - elementowych próbach.

4. Wyznaczenie obszaru krytycznego (jak podane wyżej)
Postać zbioru krytycznego zależy od przyjętej hipotezy alternatywnej

5. Podjęcie decyzji:
➢ Nie ma podstaw do odrzucenia hipotezy H 0 - przyjąć H 0 , gdy te  K
➢ Odrzucamy hipotezę H 0 na rzecz hipotezy H 1 - przyjąć H 1 , gdy te  K

Strona 5
TESTOWANIE

TESTOWANIE HIPOTEZ NIEPARAMETRYCZNYCH

Nieparametryczne testy istotności dzielimy na trzy grupy:
• testy zgodności (służące do weryfikacji hipotezy, czy obserwowana cecha X w zbiorowości
generalnej ma określony typ rozkładu np. dwumianowy czy normalny),
• testy niezależności (służące do weryfikacji hipotezy czy dwie cechy są niezależne
stochastycznie),
• testy losowości próby (służące do weryfikacji hipotezy, czy próba została pobrana w sposób
losowy).

TEST NIEZALEZNOŚCI CHI-KWADRAT

Próba przedstawiana jest w formie tablicy dwudzielnej o :
• • r -wierszach (warianty cechy X) ,
• • s -kolumnach (warianty cechy Y).

Tablica wielodzielcza
Y y y ... y Suma
X 1 2 s
x n11 n12 ... n1s n1.
1
x n21 n22 ... n2s n2.
2

… … nij … ni.
x nr1 nr2 ... nrs nr.
r

Suma n.1 n.2 n.j n.s n

Oznaczenia:
ni j
Łączny rozkład zmiennej (X,Y) : pi j = P ( X = xi , Y = y j ) =
n
ni
Brzegowy rozkład cechy X : pi = P( X = xi ) =
n
nj
Brzegowy rozkład cechy Y : p j = P (Y = y j ) =
n
ni n
Liczebności teoretyczne : nij' =
j

Założenia:
- próba duża (n>40)
- dla każdego i, j, liczebności oczekiwane npij = nij  10

Strona 6
TESTOWANIE

Reguła postępowania:

1. Sformułowanie hipotezy

H 0 : pij = pi p j (cechy X i Y są niezależne)

H 1 : pij  pi p j (cechy X i Y są zależne)
2. Ustalenie poziomu istotności  .

3. Wybór statystyki testowej i określenie jej rozkładu prawdopodobieństwa. Obliczenie

wartości statystyki  2 na podstawie próby, czyli wartości  e2 .

Statystyka testowa:

(n )
2
r s − nij'
 2 = 
ij

i =1 j =1 nij'

Statystyka testowa ma asymptotyczny rozkład  2 o k=(r-1)(s-1) stopniach swobody.

4. Wyznaczenie obszaru krytycznego.

Zbiór prawostronny: K = ( 2 , +) gdzie P(  k2  2 ) = 

5. Podjęcie decyzji:
- przyjąć H 0 , gdy  e  K
2
➢ Nie ma podstaw do odrzucenia hipotezy H 0
➢ Odrzucamy hipotezę H 0 na rzecz hipotezy H 1 - przyjąć H 1 , gdy  e  K
2

Strona 7