KWARTALNIK PRAWA PUBLICZNEGO ROK Vill + NR 1-2/2008 + UKSW - WARSZAWA * TNOIK ~ TORUN + ISSN 1642-9581 Pawel Sobczyk* PROPOZYCJE ZMIAN KONSTYTUCJI RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIE) Z 2.4.1997 R. W PROJEKTACH USTAW O ZMIANIE KONSTYTUCJI 1. Wprowadzenie Konstytugja Rzeczypospolite) Polskie} z 24.1997 r. ze wagledu na tryb zmiany determinujacy jej moc prawna jest zaliczana do kategorii tzw. Konstytugji sztywnych'. Oznacza to, Ze podobnie jak w praypadku innych pol- skich ustaw zasadniczych, ustrojodawca postanowi, ze zmiana Konstytugi RP moze byé dokonana w szczegéinym trybie, ktéry stawia wydsze wymaga- nia formalne nix w przypadku tzw. ustaw zwyklych. Ozacza to takie, ie Dr Pawel Sobczyk — Adiunkt, Wydria! Prawwa Kanonicmogo, Uniwersytet Kardynala Ste- fana Wyszyfskiego w Warszawie Zmiana konstytuchi" jest pojgciom szerokim. Najezeiciejdoktzyna wyréinia mmiang wstawy 2asadnicze rozumiang szer0k, ktbra mode omnaceaé wsaskie rodzaje zmian dokanywanyeh 1 tek ‘cio konstytucji oraz zmiany w waskim maczeniy, ktére najbardziej odpowiadajg regulom tech- nicmo-legisacyjaym. Wyréinia sig take zmiang calkowita i cegéciowe, ewig i zmiang incy- denfalng, zmiang formalng i materiang (nioformalna). Wskazuje sig take na przopisy waglednic niezmienialne, ktére moga byé zmienione tylko poprzez uchwalenie nowe) konstytugi, Wa ten temat pisali min: B. Banaszak, Pruwo konstytucyjne, Warszawa 2004, 6. 62-68; E. Gdulewie, W. Zakrzewski, 2rédta pravra konstytucyinego, (w] Polskie prawo konstytucyjne, red. W. Skrzy- lo, Lublin 2008, s, 95-27; W, Sokolewice, Rozdat XIT 2miana Ronstytugh", kom. do ayt. 235, [we] Konstytucja Reeceypospolitej Polkiej. Komentarz, red. 1. Garlici, tH, Warszawa 2001, 8.2-8; W, Sokolewice, © gradaci zmian Konstytu, (wr) Konstytuca, wybory, parlament, red. 1. Garlick, Warszawa 2000, s. 190-192,@ 212008 Pave ebay 158 Konstytugja RP ma najwyisza moc prawna w systemie érédet prawa, co z0- stato potwierdzone min, w art. 8 i 87 ustawy zasadniczoj? Postanowienia gwarantujace sctywny charakter Konstytugji Rzeozy- pospolitej Polskiej zostaly zawarte przede wszystkim w rozdziale XII ustawy zasadniczej zatytutowanym ,Zmiana Konstytucji’. Z art. 235 ust, 1 Konstytu- qi wynika, Ze projekt ustawy o zmianie Konstytucji moze przediozyé co naj- mnigj 1/5 ustawowej liczby postéw, Senat lub Prezydent. W stosunku do ini- cjatywy ustawodawezej okreslonej w art, 118 ustawy zasadniczej prawa ini- cjatywy w zakresie zmiany Konstytucji zostala pozbawiona Rada Ministrow oraz grupa co najmmnie} 100.000 obywateli majacych prawo wybierania do Sejmu. W dotychczasowej praktyce ustrojowej, pod rzadami nowej ustawy zasadniczej, 2 prawa inicjatywy w omawianym zakresie korzystali poslowie oraz Prezydent RP? O setywnym charalterze Konstytugji RP swiadeza takée przepisy art. 235 ust. 2-4, w ktérych zostaly zawarte szczegéIne wymagania proceduralne do- tyczace trybu uchwalania zmian w ustawie zasadniczej. Po pierwsze, dotyczq one uchwalenia ustawy w jednakowym bramieniu przez Sejm i nastepnie, wterninie nie dhuzszym niz 60 dni, praez Senat. Senat mode zatem uchwalié ustawe w bramieniu prayjetym przez Sejm albo ja odrzucié, co oznacza, de Senat nie moze wprowadzié do tekstu ustawy 0 zmianie Konstytugi prayje- tego przez Sejm Zadnej zmiany’, Jest to istotna réinica, w stosunku do po- stanowie art. 121 ust. 2 Konstytugji, z ktérego wynika, Ze po uchwaleniu ustawy przez Sejm Marszalek Sejmu prackazuje ustawe Senatowi, ktéry .w cia- gu 30 dui od prackazania ustawy moze jq uchwalié hez zmian, uchwalié po- prawki albo uchwalié odrzucenie jej w calosci. Jezeli Senat w ciagu 30 dui od przekazania ustawy nie podejmie stosownej uchwaly, ustawe wznaje sig za uchwalona w branieniu preyjetym przez Sejm”. Ze wagledu na range ustawy 2 Z art. 8 Konstytucii RP wynika, Zo Konstytucja jest najwyiszym prawem Rzeczypospo- tej Polskie", natomiast w art, 87 ustrojodaveca olvedil hierarchig érédel prawa powszechnie ‘bowiazujgcego, wymieniajac Konstyturje na pierwszym miejsca (preed wstawami, ratySkowa- ‘nym umowami miedzynaredowymi i rozporzadzeniamal * Pomijajac inijatywy dotyczqce immunitetu posta i senatora, w trzeciej kadencit Sejm (1997-2001) poslowie dwukrotnie wniedli projekt ustawy o mmianie Konstytugi, W czasie 1V kadenei Sema (2001-2006) upravnione podmioty nie wniosly Zadnego projekt ustawy o zmia ale Konstytugi, natomiast w czasie V kadenqi (2005-2007) x prawa inicatywy w zakresie praed- Jogenia projekt ustawy 0 zmnianie Konstytucji dwubrotnie korzystal Prezydent RP oraz kia Irotnie postowso + "Por P, Winceorek, Komentarz do Konstytugi Reeceypospolitej Polskie) x dnia 2 kwiet nia 1997 r., Warseawa 2000, ¢. 204Propane aman Kes anys Poke? 24.1887 rw pogkch ww o aman Kens xP 122008, 158 zmianie Konstytuaji, zgodnie z art. 235 ust. 3 Konstytugji, pierwsze czytanie mote odbyé sig nie wozesniej niz trzydziestego dnia od dnia praedioienia Sej- mow#i projektu ustawy. Takiego ograniczenia nie ma w przepisach konstytucyj- nych dotyezacych trybu ustawodawezego, natomiast w stosunku do postepo- wania 2 projektami ustaw i uchwal, okreslonego w Regulaminie Sejmu, réani- ca polega na tym, iz w art. 37 ust. 4 Regulaminu znajduje sig postanowienie, iz wpierwsze caytanie mode sig odbyé nie wozesnicj ni siddmego dnia od dorgcze- nia postom druku projektu, chyba Ze Sejm lub komisja postanowia inaczej" Celem ograniczenia zapisanego w art. 235 Konstytugji byla zapewne wola ustro- jodawey, aby w praypadku procedowania nad fiundamentalnymi dla ustroju patistwa kwestiami wyeliminowaé zbyt szybko podejmowane decyzje®. Potwier- dzeniem sztywnego charakteru polskiej ustawy zasadniczej sq takze postano- wienia art, 235 ust 4, 2 ktérych wynika, Ze ustawe o zmianie Konstytugji uchwala Sejon wigkszoscia co najmniej 2/3 gloséw w obecnosci co najmmniej polowy usta- ‘wowej liczby postéw oraz Senat bezwzgletna wigkszoscia gloséw w obecnosci co najmniej polowy ustawowej liczby senatoréw. Jest to zmiana istotna, w po- réwmaniu z art. 120 Konstytugji, 2 ktérego wynika, ze ,Sejm uchwala ustawy zwykla wiekszoScia gloséw w obecnosci co najmniej polowy ustawowej liczby posléw, chyba Ze Konstytucja preewiduje inna wigksz0s¢’. Po uchwaleniu ustawy o zmianie Konstytugji przez Sejm i Senat (ust. 4) lub po jej zatwierdzeniu w referendum (ust. 6) Marszalek Sejmu przedstawia Prezydentowi Rzeczypospolitej uchwalona ustawe do podpisu. Prezydent jest zobowiazany do podpisania ustawy w ciagu 21 dni od preedstawienia mu ustawy do podpisu’, W odréénieniu od postanowies art. 122 Konstytugji, Pre- zydent nie ma modliwosci odméwienia podpisania ustawy o zmianie Kousty- tugji i przekazania jej do ponowmego rozpatrzenia’. +B Banaszak weasadnia postanowienia art, 235 ust, 3 modliwoécia praeprowadzenia sze rokich Konsultagi w sprawie zmian Konstytugi oraz polskimi doéwiadczeniami z uchwalania Konstytuci Kwietniowe) 2 1995 r Por. B, Banaszak, opt, s, 69, W. Sokolowicz w rozwazaniach na tomat podpisania i ogloszonia ustawy o zmianie Kon- ytugi slusenie pyta: Kontrola Prezydenta - wyldicaona czy dopuszrealna’” i odpovsiada: Pex -mujge nasza koncepeje postepowania ustrojodawezego Jako wyodrebniajace) sig z postepowania ustawodawvczego samoistne) procedury prawotwércej, dojéétreeba do wmiosk, de zasad proce- dduralnych zamieszczonyeh Ww art 295 ust, 7 konstytugt nie moina dowolnie nuzupetniaée zasa dami z art. 122 ust 3-6, a tylko takimi, Mtére odpowiadaja dajacomu sig ustalié w drodze wy- ‘Kadai proyrwvoleniu ustawodawey Kanstytucyjnego na dokonanie takiego suzupelnieniag.”, W. So- lewd, Rozdeia? XI... s. 68 ‘Odrghng kovestia jest sprawa kognicfi Trybunalu Konstytucyjnego w zakresie adania zgodnofei ustawy o umianie Konstytucji z Konstytucia, Uwaiam, w éwietle cbowiazujacych w Ree ‘ceypospolit) Polski) preepisivr Konstytuci x dia 2 kwietnia 1997 rok oraz ustawy z dria@ 212008 Pave ebay 160 Obok przepiséw, ktére maja charakter og6lnych ograniczeft dotycza- cych procedury uchwalania ustawy o zmianie Konstytucji RP, polski ustrojo- dawea w art, 235 Konstytugii wyrdanit dwa tryby uchwalania ustawy 0 zmianie Konstytugji. Pierwszy — okreslany jako podstawowy (zwykdy) - dotyozy zmian przepiséw spoza rozdzialu I, II i XII, drugi natomiast - zwany kwalifikowa- nym ~ wiage sig z procedura dokonywania zmian wlasnie w rozdziale 1, 1 i XII obowiazujacej Konstytucji RP* Z prawa przediozenia projektu ustawy 0 zmianic Konstytueji w trybie art, 235 ustawy zasadniczej kilkakrotnie korzystali poslowie oraz Prezydent Reeczypospolitej, Projekty te zostana oméwione w oparciu o systematyke ustawy zasadniczej. W pierwszej kolejnosci zostanie zaprezentowana inigjatywa do- tyczaca ochrony Zycia od momentu poczecia (art. 38), uchwalona przez Sejm i Senat - w oparciu o projekt przedtozony przez Prezydenta RP - zmiana art. 55 Konstytugji, a nastepnie spossh powolywania os6b sprawujacych wy- miar sprawiedliwosci (art. 179). Jako ostatnia zostanie oméwiona inicjatywa praymania organom Narodowego Banku Polskiego prawa do wydawania roz- porzadzeti (art. 227) Ze wegledu na ramy artykubu pominigte zostana projekty ustaw o zmianie art, 105 Konstytugj, sq one przedmiotem imnego opracowania tego samego autora 2. Ochrona zycia od momentu poceecia Poselski projekt ustawy o zmianie Konstytucji, ktéry wplynat do Sejmu 7.9.2006 r. dotyczy! uzupelnienia obowiazujacego przepisu art. 38 ustawy zasadniczej poprzez zagwarantowanie ochrony Zycia od momenta po- czgcia®. Wnioskodawcy proponowali, aby doprecyzowaé art. 38 Konstytugji whastepujacy sposcb: ,Rzeczpospolita Polska zapewnia kaidemu cztowieko- wi prawna ochrong Zycia od momentu poczecia”®, Taka zmiana przepisu kon- stytucyjnego, wychodzita ~ zdaniem wnioskodaweéw ~ naprzeciw orzeczeniu ‘Trybunalu Konstytueyjnego z 285.1997 r.! Trybunat orzekajac 0 zgodnosci | sieypnia 1997 roku o Trybunale Konstytucyinym, ie Trybunal Konstytucyjny nie ma prawva oce- niaé zgodnosé ustavry 0 zinianie Konstytucj z Konstytuca pod wagledem materianym (merytorycr- nym). Obowigzujace prampisy dopuszezay tylko i wylacanie kostrole przez Trybunal Konstytucyiny pravridlownéct uchwalenia ustawy o mmianie Konstytuci (controla kompeteneyjna i procedralnal © Por. B, Winezorek, Komentarz.., s, 308-304, > Por. Druk nr 993, Poseleki projekt wstawy o zmianie Konstytugi RP, Seim V kadenct. Druk me 993, 4 Wyrok Trybunalu Konstytueyjnego 2 285.1997 1, K 26/96, OTK ZU 1997, Nr 2, poz 19.Propane aman Kes anys Poke? 24.1887 rw pogkch ww o aman Kens xP 122008, 61 ustawy z 30,8.1996 r. 0 zmianie ustawy o planowaniu rodziny, ochronie plo- du Indzkiego i warunkach dopuszozalnosci praerywania ciazy oraz zianie nicktérych innych ustaw z Konstytucja RP stwierdzit min, ,jezeli trescia za- sady pafistwa prawa jest zespét podstawowych dyrektyw wyprowadzanych 2 istoty demokratycanie stanowionego prawa, a gwarantujacych minimum jogo sprawiedliwosci, to picrwsza taka dyrektywa musi byé respektowanie wpatistwie prawa wartosci, bez ktérej wykluczona jest wszelka podmioto- ‘wosé pravma, tj, Zycia ludzkiego od poczatkéw jego powstania, Demokra- tycae patistwo prawa jako naczelna wartosé stawia czlowieka i dobra dla niego najcenniejsze’. Wnioskodawcy, powohujac sig w uzasadnieniu projektu na obszerne fragmenty orzeczenia Trybunalu Konstytucyjnego, wskazywali, iz, wartosé konstytucyjnie chronionego dobra prawnego jakim jest zycie ludz- ie nie moze byé réimicowana ze wagledu na faze rozwojowa ludzkiego zycia. Odwolali sie takée do ratyfikowanej przez Rzeczpospolita Polska dnia 30.9.1991 r. Konweneji Praw Dziecka. Z tresci preambuly Konwengji wynika min, ié dziecko z uwagi na swa niedojrzalosé fizycana i umystowa wymaga szczegélnej opicki i troski, w tym prawmej, zaréwno przed i po urodzeniu, Praepis art, 24 Konwengji Praw Dziecka zawiera wmanie przez Paistwa-Strony prawa dziecka do korzystania z modliwie najlepszego stanu zdrowia oraz 20- bowiazanie do pelnego urzeczywistnienia tego prawa m.in. poprzez zapew- nienie matkom wiasciwej opieki prenatalnej i postnatalne. Zdaniem wnioskodaweéw polskie ustawodawstwo nie zwiera norm, ktére w sposéh wyrainy chronilyby zycie dziecka poczgtego, zawiera nato- miast postanowienia okreSlajace warunki dopuszczalnosci zabéjstwa: .Dziec- ko poczete hedace ofiara aborgji jest wyjete spod jakiejkolwiek ochrony pra- wa. Jest to sytuacja — czytamy w uzasadnieniu — niedopuszczalna w demo- kratyeznym pafistwie prawnym, jakim jest Rzeczpospolita Polska"? Wyrazajac prackonanie, Ze kaide normalne demokratyczne spoleczefi- stwo powinno zapewnié opieke swoim naimniejszyim czlonkom, wnioskodawey przywolali takie nauczanie papieza Jana Pawla II na temat ochrony zycia Tudzkiego od momentu poczecia! oraz stanowisko KoSciola Katolickiego wy- razone w Katechizmie" \ Uzasadnienie, Druk nr 992, © Papied Jan Pawel MI podezas horaiii w Kalisas dnia 46.1997 x. méwit min. Kodeidt Drone prawa do tycia odwohje sip do szerszy, uniwersaine plaszrrymy cbowiazjace| wszysthich Iudai. Prawwo do dycia nie jest tylko kwestig Switopoglad, nie jest tylko prawem religiinym, ale jest prawem celowiska. Najbardzie| podstawowym prawem exlowiekal”. 6 Niezhywalne pravvo do iycia kaidej niewinne) istoty ludakiej stanowi element konstyt tywmy spolecznistwa cywilnogo i jogo prawodawestwa@ 212008 Pave ebay 182 Konkludujac swoje uzasadnienie, wnioskodawoy wyrazili praekonanie, iz zycie lndzkie i prawo do zycia jest podstawowym prawem kaidego czlo- wieka i kazde demokratycze spoteczeristwo powinno zapewnié jogo calko- wwita i bezwagledna ochrong."* Zespot Prawa Europejskiogo Biura Analiz Sejmowych w opinii praw- nej z 15.9.2006 r. stwierdzil, iz projekt ustawy 0 zmianie Konstytugji Rze- czypospolitej Polskicj nie jest objety prawem Unii Europajskicj"*, Jednocze- Snie w konklugji napisano, iz w uzasadnieniu do projektu nie zawarto oswiad- czenia w sprawie zgodnosci projektu ustawy 2 prawem Unii Europejskiej, Kt6re jest wymagane art, 34 ust, 2 pkt 7 Regulaminu Sejmu. W zwiazku ztym, poset wnioskodawea Marek Kotlinowski uzupelnit dnia 22.9.2006 r. poselski projekt ustawy o zmianie Konstytugji oswiadezeniem, iz zlozony projekt jest zgodny z prawem Unii Europejskiej W opinii prawnej w sprawie stwierdzenia - w trybie art, 95a ust. 3 Regulaminu Sejm - czy projekt ustawy o zmianie Konstytugji Reeczypospoli- tej Polskiej jest projektem ustawy wykonujacej prawo Unii Europejskiej Zespét Prawa Europejskiego potwierdzit, ée projekt nie jest objety prawem Unii Euro- pejskiej i nie jest projektem ustawy wykonujacej prawo Unii Europejskiej"” Pierwszy Prezes Sadu Najwyészego prof. dr hab. Lech Gardocki, ww odpowiedzi na pismo Zastepcy Szefa Kancelarii Sejmu Lecha Czapli stwvier- dail, iz Sad Najwyészy nie zajmie stanowiska w sprawie opinii o poselskim projekcie ustawy 0 zinianie Konstytucji Rzecaypospolitej Polskie). Pierwszy Prezes SN napisal, iz ,ocena proponowanej nowelizagji art. 38 Konstytugii ‘wymagelaby oparcia sig o pewien system pogladéw moralnych, filozoficanych i religiinych. Uwazam w zwiazku z tym, Ze wydanie takiej oceny nie miesci sie w kompetencjach Sadu Najwydszego"". Rowniez Krajowa Rada Radcow Prawnych, w pismie z 28.9.2006 r,, nie zglosila uwag do projektu ustawy o mnianie art. 38 Konstytucji”” Dunia 28.9.2006 r. projekt zostal skierowany do pierwszego czytania, \t6re odbylo sig na posiedzeniu Sejmu dnia 27.10.2006 r, a nastepnie do Komisji Nadzwyezajnej do rozpatrzenia poselskiego projektu ustawy 0 zmia- nie Konstytueji Rzeczypospolitej Polskiej. Podezas trzeciego czytania - dnia 13.4.2007 r. ~ poselski projekt ustawy 0 zmianie Konstytugji zostal odrzucony. © Por. Usasadnienie, Druk ar 998, "© Opinia prawma, BAS-WAEM-2060008. Por. Opinia prawna BAS-WAEM-2061/06, "Por Zalgcznile do drulu ar 993. © Por. dhider.Propane aman Kensyus Raeaypapli) Poli 2 24.1997. w proach asa © amie Kesh Europejski nakaz aresztowania Wérdd projektow ustaw o zmianie Konstytuji zgloszonych do Sejmu w latach 1997-2007 szczegélne maczenie posiada jedyny projekt usta- wy 0 zmianie Konstytugji, ktéry zostal prayjety w procesie legislacyjnym iwplynal na zmiang tresci art. 55 Konstytugji. Dnia 15.5.2006 r. Prezydent RP skicrowal do Sejmu projekt ustawy o zmianie Konstytueji Rzeczypospoli- tej Polskie) dotyezqcy europejskiego nakazu aresztowania®. Pierwsze czyta- nie projektu ustawy odbylo sig 21.6,2006 r:, a 8,9.2006 x. zostala uchwalona ustawa o zmianie Konstytueji RP, kt6ra weszla w dycie 7.11.2006 1.” Europejski nakaz aresztowania (ENA) jest wynikiem procesu integra- i europejskiej w ramach tzw. trzeciego filaru (,Wspétpraca policyjna i sq- dowa w sprawach karnych'}#, Nakaz jest traktowany jako jeden z instru mentéw tworzenia wspélnego obszaru wolnosei, bezpieczeiistwa i spra- » Druk nr 580, Praedstawviony preez Prezydenta Rescrypospolite Polskie) projekt ustawy 0 zmianie Konstytucj, Sejm V kadengj, + W wymiku uchwalenia ustawy 2 89.2006 ro mmianie Konstytuei (2.0. Nr 200, poz 1471) an. 85 otveymal nastepujace bramienie:,1, Ekstradycia obywatela polskiego jest eakazana, 2 weyjatkiom praypadkéw oleslonych w ust. 213. 2. Ekstradyeja obywatela polskiogo moze bye okonana na wniosek innego passtwa lub sadowego organi: migdzynarodowego, jezeli moa ‘woié taka wynika 2 ratyfikowane) przez Rzeczpospolit Polska umowy migdzynarodowej lub ustawy wyleonujgcajakt prawa stancwionego przez onganizace migdzynarodowa, keérej Rrecr- pospulita Polska jest calonkiom, pod warunkiom, 2e czyn chjety wnioskiom o ekstradyjp: 1) 20- stal popelniony poza terytorium Rzecrypospolite} Polskie, oraz 2} stanowil preestepstwo wedhug prawa Rzcerypospalitej Polski lub stanowiy prarstepstivo wedtug prawa Rzeczypospoite Polskie} ‘w razie popelnienia na terytorium Reeczypospolitej Polskie, zaréwno w ezasie jogo popeinienia, jak iw chwilialozenia wniosku, 3, Nie wymaga spelnienia wanukéw okredlonych w ust. 2 kt 1 12 okstradyeja majaca nastapié na wniosek sadowego organu migdzynarodowego powola- ‘nego na podstawie ratyfkowane) preez Rrscrpospolita Polska umowy migdzyarodowe, w zwigrku 2 objeta jurysdyeeja tego organ zbrodnig IndobGjstwa, zhrodniq praeciwko ludzkosci, zbrodnia ‘wojenng lub zhrodni agresi. 4. Estrada jst zakazana,jeteli dotycey osoby podejrzane} op pelnienie bez uiycia praemocy praestepstwa 2 prayczyn politycanych lub jej dokonanie bedzie naruszaé wolnoéei i prawva calowieka i obywatela. 5, W spravie dopuszcealnoéei ekstradygi orzeka s4a © Buropeje nakaz areevtowania - agodnie x powszechnie prayjetym stanowiskiem to decyzja sadowa wrydana praez pafstwo calonkowskie w celu aresztowrania | praekazania przez inne pafstwo czlonkowskie osoby éciganej w zwigaku z prowadzonym preciwvko niej postepo- ‘waniem kamym dotyczacym prasstepstwa, dla ktdrego goma granica kary wynosi co najranie) 1 rok pozbawienia wolnosei, badé dla wykonania kary lub érodka zabezpieczajacego pologajacych na porbavrieniu wolnoéei w wyniarze nie nizezym niz 4 miesiace oP 1 27008 163@ 212008 Pave ebay wiedliwosci®. Istota instytugji ENA opiera sig na zasadzie waajemnego waa- wania, ktérq Rada Unii Europejskiej okreslita jako ,kamien wegielny wspét- pracy sadowej’. W Polsce przepisy dotyczace ENA znajduja sie w rozdzia- Jach 65a i 65b ustawy z 6.6.1997 r. Kodeks postepowania kamogo, stano- wiacych implementacje Decyzji Rady Unii Europejskiej 2 13.6.2002 r, Usta- wodawea w art, 607a-607 z dodanych do KPK ustawa z 18,3,2004 r., ktéra weszia w zycie 1.5.2004 r. okreslit podstawowe kwestie dotyczace tej insty- tugji prawnej W awiazku 2 wprowadzeniem w Polsce ENA pojawily sie watpliwosci dotyczace zgodnosci ENA z przepisami konstytucyjnymi, a écislej z art. 55 Konstytugii Rzeczypospolitej Polskie) z 2.4.1997 x, z ktérego wynikato, iz .1 Eks- tradycja obywatela polskiego jest zakazana, 2, Zakazana jest ekstradycja 050- by podejrzanej o popelnienie bez uzycia premocy przestepstwa z przyezyn politycznych. 3. W sprawie dopuszczalnosci ekstradygji orzeka sad". Art. 607t KPK dotyczacy warunkowego przekazania byt praedmiotem rozprawy przed Trybunalem Konstytucyjnym. W wyroku z 27.4.2005 r. Trybunal Konstytu- cyjny stwierdail, iz art. 607t par. 1 ustawy z 6.6.1997 r. ~ Kodeks postepowa- nia kamego w zakresie, w jakim zezwala na praekazanie obywatela polskie- g0 do pafistwa czlonkowskiego Unii Europejskiej na podstawie europejskiego nakazu aresztowania, jest niezgodny z art. 65 par. 1 Konstytugi Rzeczypo- spolitej Polskiej z 24.1997 r2* Projekt Prezydenta wigzal sie zatem z migdzynarodowymi zobowiaza- niani Polski wynikajacymi z faktu praynaletmosci do Unii Europejskiej, z trescia art. 9 Konstytugi RP, ktéry stanowi, ze Rzeczpospolita Polska przestraega wigzacego ja prawa migdzynarodowego oraz z wyrokiem Trybunalu Konsty- tucyjnego. ,Wejscie w zycie proponowane} nowelizagii ustawy zasadniczej — pisal w wzasadnienin projektu Prezydent RP - zapobiegnie naruszeniu prawa ‘wspélnotowego, a ponadto zapewni ciaglosé stosowania przez sady polskie % Por. R Kmiecik, A. Preyboroviska-Klimezak, Prawo ekstradpeyne Unit Buropejsie lve] Prawne problemy eztonkostwa Polski w Unii Buropejskiej, red. L, Leszczyfsii, Lublin 2008, 2. 207-216, Warto odnotowaé, i formulowanie zakaza ekstradyei wlamych obyoateli vr kon- _sytugjach wspétezesnych pafstw naleéy do raadkoéci, Wynika on 2 2asady wladzzwa passtwo- ‘Wego. Niemniejjodnak konstytucje Niomioc, Portugalil i Szwajcarit zakazuja ekstradyii svoich ‘bywatel, Por, P. Samecki, Rozdsiat IT ,Wolnosc, prawa i obowigzk..”, kom. do art. 55, po rnoweli z 2006 1, [w:] Konstytugja Reeczypospolite) Polskie). Komentarz, rod. L. Garlici, t.V, ‘Wareeawa 2007, 2 %Suerzej na temat wspomnianych wetplivosel pista min, R. Kmiecik, A. Prayborowska- Klimezak, opcit, s. 216-217. Wyrok Trybunala Konstytueyjnego 2 27.4.2005 r, P 1/05, OTK ZU 2008 A, Nr 4, poz. 42.Propane aman Kes anys Poke? 24.1887 rw pogkch ww o aman Kens xP 122008, 16 instytugji europejskiego nakazu aresztowania (ENAI"*, Inicjatywa Prezydenta RP w zakresie zmiany tresci art, 55 Konstytugji wynikala z orzeczenia Try- bunahi Konstytucyjnego, ktéry stwierdzit nickonstytucyjnosé przepisu proce- dury kamej, na podstawie ktérego moiliwe jest wydanie pafistwu obeemu osoby posiadajacej obywatelstwo polskie, jednoczesnie Trybunat ustalil osiem- nastomicsiecmy (maksymalny) termin odswnigcia w czasie utraty jogo mocy wiaéacej i stwierdzit ponadto, ze zapewnienie ciaglosci funkcjonowania euro- pejskiego nakazu aresztowania stanowié powinno najwyzszy priorytet dla polskiego ustawodawcy, poniewaz ENA ma doniosle znaczenie dla prawidlo- ‘wego funkejonowania wymiaru sprawiedliwosci i jest wyrazem zaawanso- wane} wspélpracy miedzy pafistwami czlonkowskimi, suzacej zwalezaniu praestepezosci i wzmacnianiu bezpieczenstwa”. 4, Sposdb powolywania osb sprawujacych wymiar sprawiedliwosci Prezydent RP skierowal do Sejmu 28.3.2007 r. projekt ustawy © zmianie Konstytugji dotyczacy sposobu powolywania oséb sprawujacych wymniar sprawiedliwosci, zawierajacy propozycje wprowadzenia instytugi sedziego powolywanego do pelnienia urzgdu na czas okreslony (od 2 do 4 lat, co umodliwi rozpomawanie spraw przez organy spelniajace konstytucyj- ne standardy niezalemosci i niezawislosci hez zaleiosci od organéw wy- Konawezych™ W uzasadnieniu swojego projektu Prezydent odwotal sig do orzeczenia ‘Trybunalu Konstytucyjnego 2 30.10.2006 r., w ktérym Trybunal, opierajac sig na licznych skargach konstytucyjnych, zasygnalizowal Sejmow/i konieczosé podjgcia inicjatywy ustawodaweze) .w przedmiocie unormowania systemu powolywania os6b sprawujacych wladze sadownicza, tak aby zapewnié peng realizacie konstytucyjnych standardéw prawa do sadu’. Podstawa sygnaliza- i ze strony Trybunalu Konstytucyjnego by? fakt, iz instytucja asesora nie spelnia konstytucyjnych wymogéw przewidzianych dla sedziego, a w zwiqz~ ku z tym rozstraygnigcie sprawy sadowej przez osobe, ktéra ma status aseso- » Ueasadnienie praedstawionego przez Prezydenta Rzeceypospolitej Polskie) projet usta- ‘wy 0 zmianie Konstytucji Rzeerypospolite Polskie), Sejm V kadenci 2 Por. Da. Mr 77, por. 680, © Druk nr 1606, Preedstawiony praez Prezyenta Reeceypospoite) Polskiej projekt ustawy © mmianie Konstytucii Rzeczypospolite} Polski, Sejm V kadenci,@ 212008 Pave ebay ra sadowego i zostata upowazmiona do pelnienia czynnosci sedziowskich ozna- cza, te rozstraygnigcie zostato dokonane przez organ, ktéry nie byt niezawri- slym i niezaleaym sadem. Inigjatywa ustrojodaweza, polegajaca na dodaniu do obowiazujacego art. 179 ust. 2 w bramieniu ,Sedziowie sq powolywani na czas nicomaczony, jednakée sedziowie sadéw orzckajacych wylacaie w pierw- szej instangji powolywani sa po raz pierwszy na czas od 2 do 4 lat” wprowa- dzalaby do polskiego porzadku konstytucyjnego instytucje sedziego powoly- wanego do pelnienia urzedu na czas oznaczony, ktéry bylby wyposazony we wszystkie atrybuty statusu sedziego”. Projekt Prezydenta zmierzat zatem do wprowadzenia instytugji pomigdzy aplikagja sadowa i sluzba sedziowska, ktora zastapilaby asesure, Projektodawea zwracal takie uwage, iz Krajowa Rada Sadownictwa zobowigzana do ustalenia knyteriéw dla kandydatéw na stano- wiska sedziowskie powinna uwzglednié w ocenie kulture prowadzenia roz- praw, poziom kultury oschistej oraz predyspozygje osobowosciowe do zawodu. Z art. 2 ust. 1 projektu ustawy o zmienia Konstytugji wynika, iz osoba pozostajaca w dniu wejscia w Zycie ustawy w stosunku siuzbowym asesora ww sadzie powszechnym, sadzie wojskowym lub sadzie administracyjnym sta- je sig powolanym na 4 lata sedzia sadu, w ktérym zajmuje stanowisko aseso- ra, Natomiast ,w uzasadnionych preypadkach sedzia, o ktérym mowa w ust. 1, mote byé powolany na czas nieomaczony po uplywie 6 miesigcy od dnia wejscia w Zycie ustawy, jezeli uprzednio przez co najmniej 2 lata pelnil czyn- noSei sedziowskie na stanowisku asesora’ (art. 2 ust. 2). Pod pojeciem ,uza- sadnione przypadki’, nalezy rozumieé zdaniem projektodawey, dobro wymia- ru sprawiedliwosci lub szozegélnie pozytywna ocene kwalifikagji oraz przy- datnosci bylego asesora sqadowego do pelnienia urzedu sedziego. W uzasadnienin do projektu ustawy o zinianie Konstytugji RP Prezy- dent napisal, iz w pierwszym okresie obowiazywania ustawa nie spowoduje skutkéw finansowych dla budietu pafistwa ze wagledu na utraymanie wyso- Kosei wynagrodzenia sedziéw sadéw powolanych na czas ozmaczony w wy- sokosci poréwnywalne} do obecnego wynagrodzenia otrzymywanego przez asesoréw. Jednoczesnie Prezydent wskazal, iz materia przedmiotowej nowe- lizagii lezy poza zakresem spraw regulowanych przez prawo Unii Europejskiej”” 2 Instytuga sedziogo powolywanego na czas cmarzany ten. seiogo na prébe mana jest ‘w systemie niemieckim. Odwvoluje sig do at. § Konwencii o Ochronie Praw Calowieka i Podsta ‘wowrych Wolnoici, Prezydent RP wrazadnisl, ie ustawodawea jest zobowiazany do wyposazenia sadu i spiiego w praymiot niezawislofi, niezalemoici i bezstronnosci. Nie wigie sig 2 tym Jednak obowiazek powolywania sedziéw na stale, skoro dokumenty Rady Europy dopuszezaja taka modliwosé © Por. Usasadhnienie, Druk nr 1605Propane aman Kes anys Poke? 24.1887 rw pogkch ww o aman Kens xP 122008, 17 Negatywny poglad na temat prezydenckiego projektu ustawy 0 zmia- nie Konstytugji wyrazita Krajowa Rada Radcéw Prawnych, ktora stwierdzita, ze proponowana zmiana uzasadniona jest sygnalizacja Trybunalu Konstytu- cyjnego, ktéra zobligowala Sejm do podigcia inicjatywy ustawodawezej, za- pewniajacej pena realizacje konstytucyjnego prawa do sadu. Zdaniem Rady nie moina akceptowaé metody dostosowywania Konstytugji do rozwiazywa- nia biezacych doraénych probleméw organizacyjnych sadownictwa. Niezna- na polskiej tradygji instytugja sedziego na probe nie gwarantuje niczawistosci sedziowskiej poprzez fakt sprawowania funkeji na czas okreslony. Sposober na rozwiazanie problemu jest usprawnienie i przyspieszenie nominagji os6b spelniajacych kayteria zawodu sedziowskiego oraz szersze stosowanie kon- Jkursu na stanowisko sedziego poprzez wylanianie kandydat6w réwmiez 2 in- nych profesji prawniczych". Podobna, negatywna opinie, na temat projektu ustawy o zmianie Kon- stytugii wyrazila Krajowa Rada Sadownictwa. Jej zdaniem niezgodnosé ustawy z Konstytugja winna byé usunigta przez dostosowanie ustawy do wymagai Konstytugji, a nie przez zmiane ustawy zasadniczej. Nie dochodzi wowczas do niemodliwego do zaakceptowania obnizenia standardéw konstytucyjnych” Po drugie ,powolanie sedziego na czas nieoznaczony przewidziane w art. 179 Konstytugi praedstawia istotna wartosé konstytucyjna. Wyraza sig ona w dwéch aspektach. Powolanie sedziego na czas nieoznaczony stanowi wainy element zespoht gwarangi niezawistosci sedziowskiej. Niezaleinie od tego nieograni- czony czas powolania sedziego jest dopelnieniem gwarantowanego w art. 45 Konstytuji prawa do sadu"* ‘Uwagi do projektw ustaw o zmianie Konstytucji Reeczypospolite} Polskiej oraz zinianie ustawy — Prawo o ustroju sqdéw powszechnych i nie~ kt6rych innych ustaw praygotowane przez Biuro Studiéw i Analiz Sqdu Naj- ‘wydszego przestat do Prezydenta RP Pierwszy Prezes Sadu Najwyiszego L. Gar- © Rajowa Rada Radeéw Prawaych, do druka 1606. 1% Opinia Krajowe} Rady Sadowmictwa x 1.6.2007 r, do drulea 1605, © Thidem. Krajowa Rada Sqdownictwa zaproponowala takée zmiany w ustawie Prawo oustroja sqdéw powszechnych. Plerweza z nich mialaby polegaé na wprovradzenit w migjece asesury dodatkowrego pierwszego szczebla w hierarchilstanowisk sedziowskich, Ktére charalte ryowalaby sig ograniczeniom kompetencj. Ponadto zwrécila uwvage na koniecanosé ustawowe- go uregulovrania sytuaci sdb pelnigeych funkeja asesordw w preypadku, gdyby Trybunal Kon: sAytucyiny uamal 2a nieegodne 2 Konstytucia dotyezace ich preepicy Iub wyeliminowal acesure W takim praypadku nalefaloby umodliwié asesorom kandydovvanie na stanowiska sedi 3 low rejonowych, Rada odraucia takde propozyeje zmian art. 91 § 1 ustawy Prawo 0 ustoja adéw povrszechnych, jako mniejzajgce motywace ubiegania sig o awans na wyisze stanowi- sko sedziowskie,@ 212008 Pave ebay docki, Wskazano w nich, iz status asesora sadowego wynikajacy z przepisow ustawy Prawo o ustroju sadéw powszechnych nie jest zgodny z konstytucyj- nym wzorcem okreslonym w art, 179, Zdaniem Sadu Najwyzszego .problem zasadniczy polega na tym, ée w okresie popraedzajacym uzyskanie nominagji pozycja prawna asesora nie jest w pelni niezalezna, Nade wszystko podlega on decyzjom — Ministra Sprawiedliwosci i przelozonych wlasciwych sadow"™. Sad Najwyzszy proponowal dodanie w ust. 1 art. 179 sléw ,na czas nieozna- czony’, co oznaczaloby koniecznosé ustanowienia odpowiednich layteri6w doboru na stanowiska sedziowskie, Ponadto Sad Najwyészy zwrécit uwage na niezbyt precyzyjne sformulowanie sedziowie sadéw orzekajacych wylacznie w pierwszaj instangji’, proponujac zastosowanie .sad najnizszego szczebla, najniészego stopnia itp."*. W uwagach do przelozonych przez Prezydenta RP projektow ustaw Sad najwyzszy postulowal takée .aby wéréd kandydatow na stanowiska sedziowskie na czas okreslony uwzgledni¢ takée prokuratoréw”™, W imieniu Naczelnego Sadu Administracyinego stanowisko w sprawie proponowanych przez Prezydenta zmian w art. 179 Konstytugi oraz w usta- wie - Prawo 0 ustroju sadéw powszechnych i w niektérych innych ustawach przedstawit jego Prezes J. Tracifiski, NSA nie anal za niezbedne wprowadza- nie zinian do art, 179 Konstytugji RP, proponujac jednoczeénie nowe bramienie art. 179 Konstytugj, skreslenie art. 2 projektu i zamieszczenie odpowiednio zmodyfikowanych rozwiazah w przepisach koficowych projektu ustawy 0 zinianie ustawy — Prawo o ustroju sadéw powszechnych oraz niektérych innych ustaw”, Uzasadniajgc swoja propozycje tresci art. 179 NSA zwrécit uwage, Ze Konsty- tucja nie odnosila sig do asesora sadowego, dlatego tez nie ma potrzeby za- mieszezaé uregulowati dotyczace go w ustawie zasadnicze}. NSA zaproponowal takée kilka zmian redakeyjnych, polegajacych na uzupelnieniu ust. 1 in fine owyrazy na czas nieoznaczony’, uelastycznieniu ust. 2 poprzez przyjecie for~ mouly .moga byé po raz pierwszy” powolywani na czas omaczony"* % Uovagi Biura Studiéw i Analiz Sadu Najwyészego do projektow ustaw: o zmnianie Kon- stytuai Rzeczypospalite Polskiej oraz 0 zmianie ustawy ~ Prawo 0 ustroju sqd6w powszechnych oraz niektorych innych ustaw, do dua nr 1608, 1605, © Por. Uwagi Biura Studiw i Analiz Sadu Najvryészego, op.cit, do druku nr 1603, 1605, Por. shidem NSA proponowal nastepujacg tree: Jt. 179, 1, Sediowie 24 powolywani prees Brezy- denta Ruecrypospolte| na wniosek Xrajowej Rady Sqdownictwa, na czas nieomaczony. 2. Se- Aaiowie sqdéw wylacenie pierwsee) insane mogy byé powolywani po raz pierwszy na czas ‘omaczony od 2 do 4 lat. Szcneg6lowe zasady powolywania sedziéw na czas omaczony ckreéia ustawa", Por. Pismo Narzelnego Sau Administracyjnego, do dru nr 1608, 1605, © Por. dhidem.Propane aman Kensyus Raeaypapli) Poli 2 24.1997. w proach asa © amie Kesh Z upowainionia Ministra Sprawiedliwosci Podsekretarz Stanu Andrzej Kryie stwierdzil, iz malezy zasadniczo zaaprobowaé zaprezentowana w pro- Jokcie koncepeje wprowadzenia do polskiogo porzadku konstytucyjnego no- ‘wej instytugji sedziego powolywanego do pelnienia urzedu na czas oznaczo- ny", Jednoczesnie wskazano w pismic na watpliwosci dotyczace propono- wanych zmian, a dotyczace w pierwszej kolejnosci niepoprawnego 2 punktu widzenia zasad ustrojowych polskiego sadownictwa okreslenia ,sady orzeka- Jace w pierwszoj instangji’. Zastrzezenia budzit take czasookres powolania sedziego na probe, w zwigzku z czym zaproponowano nowe bramienie ust. 2 art, 179®. Minister Sprawiedliwosci sformulowat take uwagi do art. 2 pro- Jjoktu ustawy 0 zmianie Konstytugi regulujacego status osib zajmujacych obeonie stanowiska asesoréw, proponujac m.in, dodanie do art. 2 prezydenckiego pro- Jjektu przepisu gwarantujacego niewzruszalnosé orzeczen sadowych wydawa- nych przez asesoréw"” Dnia 11.4.2007 r. prezydencki projekt ustawy o zmianie Konstytugji z0- sta skierowany do pierwszego czytania na posiedzeniu Sejmu, ktére odbylo sie 14.6.2007 r. Projekt zostal nastepnie skierowany do Komisji Nadzwyczajnej do rozpatrzenia projektéw ustaw o zinianie Konstytugji Rzeczypospolite} Polskie} oraz o zinianie niektérych innych ustaw. Sprawa nie zostala zamlnieta 5. Prawo organéw Narodowego Banku Polskiego do wydawania rozporzadzeh Do projektéw ustaw 0 zmianie Konstytueji, zgloszonych na pod- stawie art, 235 Konstytucji, rozszerzajacych postanowienia Konstytucji 224,197 x. nalezy projekt ustawy o zmnianie Konstytugji z 11.1.2000 r., w kt6- rym poslowie proponowali uzupelnié art. 227 o przepis dajacy organom Na- Pismo Ministra Sprawiedliwoéci, do druka nr 1603, 1605, = Sedziowie sa powalywani na czas nicozaczony, jednakie sedziowie sad6wy powszech- anych, sadéur administracyjnych i sqdéw wojskourych najnidsrego exczebla powolywani £4 po raz pierwszy na oles 3 at © Minister Sprawindlivoéc, daigr do pozbawionia orzeczeh Trybunaha Konstyturyinego skuthow preevvidrianych w art. 190 ust, 4 Konstytugi RP oraz do wetecznego nadania orzecze- ‘niom wydanym pravz asesorsw walora konstytucyinej egalnaéc, zaproponowal nastepujara rede lust. 2 art, 2: Orzeceenia sqdowe wydane proed wejicom wv aycie ustawy nie moga bys war szane na skutek ich zaskaréenia albo wanowienia postepowania tylko 2 tej preyezyny, ie w ska aie sqdu bral udrialasesor sqdowy'. Por. Pismo Ministra Sprawiedliwoici, do druku nr 1603, 1606, oP 1 27008@ 212008 Pave ebay 170 rodowego Banku Polskiogo prawo wydawania rozporzadzeh na zasadach i w za- knesie okreslonych w Konstytugji i ustawach®, Projektodawey wnosili, aby wart, 227 Konstytugji po dotychozasowym ust. 2, z ktérego wynika, Ze orga- nami NBP sa: Prezes, Rada Polityki Pienigaej oraz Zarzad, dodaé ust. 2! whramieniu: ,2' Organy Narodowego Banku Polskiego wydaja rozporzadze- nia w zakresie i na zasadach okreslonych w Konstytugji i ustawach”® Wnioskodawey w uzasadnioniu napisali, 2e nowelizacja zmierza do naprawionia jednogo 2 najpowaimiojszych bledéw, jakie malazly sig w tek- Scie Konstytugi. Ich 2daniem ustrojodawea uksztaltowal, na wa6r wieht kra- j6w europejskich, Narodowy Bank Polski jako instytucjg niezaleima, posiada- jaca wylacane uprawnienia do emisji pieniadza, ustalania polityki pienigznej oraz realizowania polityki pienigine). Nie wyposazyt natomiast NBP w odpo- wiednie narzedzia do realizagji konstytucyjnych zadasi, Podstawowym narze- dziem, zdaniem projektodawe6w, jest mozliwosé wydawania aktéw prawa powszechnie obowiazujacych, jakimi sq rozporzadzenia“. Faktem jest, ze w Swie- tle obowiazujacej Konstytugji oraz ustawy z 29.8.1997 r. o Narodowym Ban- ku Polskim®, NBP nie ma kompetengji do wydawania aktéw normatywnych zawierajacych przepisy powszechnie obowigzujace. W zwigzku z tym, usta- ‘wodawea nie moze upowainié NBP do wydania rozporzadzenia w trybie art. 92 ust. 1 Konstytuejit Wnioskodawey zwrécili take uwage, iz ustawa z 29.8,1997 r. 0 Naro- dowym Banku Polskim, przyznajaca ~ ich zdaniem ~ organom Banku prawo wydawania rozporzadzei zostala uchwalona po uchwaleniu Konstytugji RP przez Zgromadzenie Narodowe 2.4.1997 r., prayjecit jej przez naréd w refe- rendum 25.5.1997 r. i podpisaniu praez Prezydenta 16.7.1997 r. Art. 8 ust. 1 Konstytugji, z ktdrego wynika, iz jest ona najwyészym prawem RP, nie roz- strzyga, zdaniem wnioskodawcéw, koligii wewnetrzmej migdzy art. 227 a art 92 ust. 1 w zwigzku z art, 87. Problem ten zostal inaczej rozstreygnity przez ‘Trybunal Konstytucyjny, ktéry stwierdzil, Ze upowaémienia ustawowe dla organéw Narodowego Banku Polskiego nie pozostaja w spraecenosel 2 prze- © Bor. Druk nr 1890, Seim I kedencf © Druk nr 1890, “Por. Uzasadnionie, Druk nr 1890, Ograniczonia przez ustrojodawee kompetencii Narodo- ‘wego Banku Polskiego do wydawania roxporzadzeh nie mona thumaczyé faktem, i porostaje on ova systemem administrari rzqdowe). Poza systemem tym jest takio Krajowa Rada Radiofonit i Televi, tira na mocy art. 213 ust. 2 Konstytugi mote wydawaé rozporzadzenia, © Djs Da, 2 2008 x ny 1, pos, 2 26 2m. “Por. W, Sokolewicz, Rozdsiat X ,Finanse publicane”, kom. do at, 227, lw] Konstytucia Revceypospolite| Polskie). Komentarz, red, L. Garlick, t. V, Warszawa 2007, s. 28Propane aman Kes anys Poke? 24.1887 rw pogkch ww o aman Kens xP 122008, m pisami Konstytugi RP dotyczacymi systemu érédet prawa, Akty normatyw- ne, ktére moga wydawaé organy NBP maja charakter aktow prawa wewmnetrz- nego, a nie powszechnie obowiazujacego. W zwiazku z tym cbowiazyja one ‘wewnetranie tm, sq adresowane do bankéw komercyjnych zwiazanych z cen- tralnyin bankiem paiistwa®, W. Sokolewicz zwraca uwage, iz .2réwnanie - choé nie bezwarunkowe — w tym orzeczeniu podleglosci funkcjonalnej z or- ganizacyjna czyni mnioj szczenym zamknigty, jak prayjgto uwazaé, konsty- tucyjny system arédel prawa powszechnie obowiazujacego. Trybunat Konsty- tucyjny dat tu wyraz, sporadycany w jego orzecanictwie, prymatowi potrzeb praktyki nad doslownym rozumieniem przepiséw konstytugj. ...] Jest to rzadki, by nie rzecz wyjatkowy, prayklad ostabiania sily dyrektywnej konstytugi poprzez wykladnie dokonywana contra legem fundamentali’™. Poselski projekt ustawy 0 zinianie Konstytugji RP dotyczacy wyposa- ienia Narodowego Banku Polskiego w modliwosci wydawania aktéw prawa powszechnie cbowiqzujacego ma istotne znaczenie dla sposobu rozumienia katalogu form érédel prawa w cbowiazujace) Konstytucji*. Projekt ten zmie- rzal howiem do poszerzenia zamknigtego podmiotowo systemu érédet prawa powszechnie obowiazujacego”. Trybunal Konstytucyjny w swoim orzeczeniu dat jednak wyraz dhalosci o trwalos¢ i niezmiennosé Konstytugji. Zagadnie- niem, ktére wymaga naukowej refleksji pozostaje nadal kwestia zamknietego katalogu Zrédel prawa powszechnie cbowiazujacego. Projekt ustawy o zinianie Konstytugji zostal opatrzony informacja, iz ustawa nie zawiera spraecmosci z prawem uni Europejskiej oraz nie wiade sig z obcigzeniem budéetu paiistwa i jednostek samorzadu terytorialnego" © Por. Wyrok Trybunalu Konstytucyinego 2 28.6.2000 x, K 25199, OTK ZU 2000, Nr §, poz. 141 “\ W, Sokolewice, Rozdriat X ,Finanse publicene"... . 23. Krytyeme stanowisko wobec ‘omawianogo orzeczenia Trybunahi Konstytucyinego wyrazil min. P. Winczorel, Go moée NEP?, Baecmpospolita’ z 28.6.2000 r,s. AlS. “Dor. A. Semyt, Konstytucyjny systema ride? prawa w praktyee, li] Podstawrowre pro Dlomy stesowania Konstytucji Reeceypospolte Polskie). Raport wstepny, red. K Dzialocha, War- szavra 2004, s. 165, © Zart. 87 Konstytucii wymika, do érddlami prawa powszechnie obowigzujacogo 59: Kon- stytucja, ratyfikowane umowy migdzynarodowe, ustawry, rozporzadzenia oraz akty pravea miej- seowogo. Zrdila te, zawierajge goneralne i abstrakcyjue normy, tworza w aspokcie praedmioto- ‘rym i podmictovrym zamligty system éréide prawa. Oznacza to, it Konstytucja wymienia wy- czerpajaco formy aktéw, w Jakich moga byé zawierane normy o powszechnie cboviazujacym ccharaklerze aspekt praedmictowy) oraz katalog angandw upowainionych do stanowienia prawa owszechnie obowigazujacego (aspekt podmiotowy} 8 Bor. Usasadnienie, Druk nr 1890@ 212008 Pave ebay ™ 6. Zakoficenie Analiza projektéw ustaw o zinianie Konstytugji dotyczacych ochrony Zycia od momentu poczecia (art, 38), europejskiego nakazu areszto- wania (art. 55), sposobu powolywania os6b sprawujacych wymiar sprawie- dliwosci (art. 179) oraz przyznania organom Narodowego Banku Polskiego prawa do wydawania rozporzadzesi (art. 227) przedlozonych w trybie art. 235 Konstytugji RP pozwala na sformulowanie kilku ogélnych spostrzezen, Jedenascie lat obowiazywania ustawy zasadniczej to okres, w ktérym uprawnione podmioty wystapily 2 inigatywa zmiany tylko kilku przepiséw ustawy zasadniczej. Inicjatywy w tym zakresie pochodzily od posléw i Prezydenta Rze- czypospolitej Polskie). Z przyshiguiacego prawa inicjatywy ustawodawozej w trybie art, 235 nie korzystal Senat. Trudno wskazaé jednozmacanie na praycayny bra- ku inigjatywy po stronie Senatu. Jedng z nich jest zapewne zdecydowanie mniejsza, w pordvmaniu z poslami i Prezydentem, a zwlaszcza Rada Ministréw, aktywmosé w zakresie inicjatywy ustawodawezej Senatu takée w odniesieniu do projektéw ustaw 2wyllych na podstawie art. 118 Konstytugi. Niclicane inigjatywy w zakresie zmiany Konstytueji, w tym tylko jed- na zakoriczona uchwaleniem ustawy o zmianie art. 55 Konstytucii, swiadeza, ie podstawowe zalozenie dotyczace konstytucji sztywnych, aby ustawa za- sadnicza nie byla zmieniana przez praypadkowa wigkszosé zostalo spelnione. Prayczynito sig do tego zapewne ograniczenie w art. 235 ust. 1 kregu pod- miotéw, Ktérym przyshiguje inigjatywa ustrojodaweza, do co najmnie} 1/5 ustawowej liczby postéw, Senatu i Prezydenta oraz okreslenie w art. 235 ust. 4 wigkszoSci wymaganej do uchwalenia ustawy o zmianie Konstytugji w Sej- mie na co najmniej 2/3 glosw w obecnosci co najmnie} polowy ustawowe} liczby postéw oraz w Senacie na bezwzgledna wigkszoscia gloséw w obecno- Sci co najmniej polowy ustawowej liczby senatoréw. Jedyna, jak do tej pory, zmiana Konstytugi wynikala z consensusu upodstaw ktérego lezalo przede wszystkim orzeczenie, w ktérym ~ jak 20- stalo to przedstawione powyiej ~ Trybunal Konstytueyiny stwierdzit niekon- stytucyjnosé przepisu procedury karnej, na podstawie ktérego modliwe jest wydanie pafistwu cbcemu osoby posiadajqce) cbywatelstwo polskie oraz. ustalit osiemnastomiesigczny (maksymalny} termin odsunigcia w czasie utraty jego mocy wigzace}"* © Por Da. Nr 77, pot. 680,Propane arian Kent Ranaypple| Pols 224.887. w plac wo mii ony KPP 122008 1 Analizyjac projekty ustaw o zmianie Konstytugji zgloszone do Sejmu, nalezy zwrécié uwage, iz podstawa ich przediozenia, co zmalazio wyraz min, w ich wzasadnioniach, jest orzecanictwo Trybunalt Konstytucyinogo, ktory bezposrednio lub posrednio wskazywat na koniecznosé zmian w okreslonym zakresie. Swiadezy to niewatpliwie o istotnej roli, jaka Trybunal odgrywa w procesie stanowienia prawa, mimo iz parlament niezbyt chetnie odnosi sie do uwag i wskazai Trybunalu Konstytucyjnogo w zakresie poprawy jakosci stanowionego w Polsce prawa. Na podstawie analizy projektéw ustaw o zmianie Konstytugji trudno ‘wskazaé na jeden kierunek zmian w ustawie zasadniczej. Od moment uchwa- lonia Konstytugii RP, z wyjatkiom najezesciej proponowanych zmian art, 105 bedacych przedmiotem innego opracowania, projekty ustaw przedkladane w trybie art, 235 Konstytucji, obejmowaly status jednostki, wymiar sprawie- dliwosci oraz finanse publicane. Na zakoviczenie nalezy postawié teze, ktéra moze staé sie podstawa szerszej analizy politologicano-prawndj, iz podmioty, ktérym przyshuguje ini- jatywa ustawodaweza w trybie art. 235 Konstytucfi RP nie maja Swiadomo- Sci, Ze moéliwosé oraz koniecenosé dokonywania zmian w Konstytugi Rze- czypospolitej Polskioj nie jest sprzecana ze stabilnoscia patistwa i tworzonego przez nie prawa, co wigcej zmiany w ustawie zasadniczoj nie podwazaja tak- de maczenia Konstytugji RP jako ustawy zasadniczej, czyli takiej, ktra za- wiera podstawowe zasady dotyczace aksjologii prawa oraz prawa kardynal- ne, stanowigce fimdament politycznego, spolecnego i gospodarczego ladu,