Teepe LL LL | Le Lo Le Leads el PLATON ALKIBIADES I-IIISAs ges see LL La z Platon, hig kusku yok ki diisiince tarihinin en Gnemli ve etkili filozoflarindan biridir. Felsefenin kurumsallasmasina ve felsefede Nerd Tae ORM Cede m Lae el aPC mm meg CeeeleMeIK exe Lae 34182, Oe) idealist felsefe geleneginin baslaticisi olmustur. Hiristiyan Ortagag felsefesine ve islam diisiincesine etkisi bakimindan da ayrica 6nem tasiyan Platon, diistince tarihi boyunca tartisilan tiim ele em ee Te AAA Le ROR Ted ete MCR er ee oe A LMU CoOL Laas 1 ziyade, hocasinin hayatini ve gériislerini aktardig genclik diyaloglari veya Sokratik diyaloglar arasinda yer alir. Platon’un cogu Sokratik diyalogunda oldugu gibi, Alkibiades | ~ rT a edlale (a ele (oc mete CNN Me odTe Sokrates’in muhatabi, pek ¢ok yéniiyle parlak bir genc olan ve COVCICCMNUM Tm Ll Leama mur rumeCiehe Nutt siyasetinde cok Gnemli roller oynayacak olan Alkibiades’tir. Her melee ae MMe aeliLac Oca Te Chen Onl Cl CR) moral erdemlerle ilgilidir. Birincisinde kisinin kendisini PC MULE CH UL e arora OUST M ell

2. Bkz., 6rmegin Platon, Alkibiades I, 116e. 3 Platon, Alkibiades I, 124c.Platon Alaldisi olanla ikinci bir temas noktasim olusturan “geng ve giizel erkeklere duyulan muhabbet veya ask”la da burada bir kez daha karsilasinz. Ahlaki konular s6z ko- nusu oldugunda, yénteminin ve egitim anlayiginin bir ge- regi olarak “bildigi tek seyin bilmedigini bilmek oldugu- nu” sdyleyen Sokrates aski, bilgisizlik iddiasi ya da itirafi- nin gecerli olmadigi yegane yer olarak gésterir. Sokrates, Tanri‘nin kendisine “seveni ve sevileni ayirt etme giicii verdigini’* ve “giizel olana hig dayanamadigimi’’s dile ge- tirir. Burada, Alkibiades’in asiklarindan biri olarak gésteri- len Sokrates’in séziinii ettigi ask, olgun ve yash bir erkek- eng, yakisikli ve gelisme potansiyeli olan bir geng ara- | sr oma sanmaneta Aic Yunan diin- yasinda, 6zellikle de Ai da toplumsal ve ahlaki olarak onaylanan bir iligki tiiriinii ifade eden béyle bir ask, dyle anlasilmaktadir ki erkekle kadin arasindaki evlilik iligki- sinden cok daha kalici etkilere sahip, gercek bir manevi te- mas ve beraberlige gétiiren bir iliski olarak goriilmektey- di. Aski insana kendisini agma imkant veren, insani do- niistiiren dinamik ve yaratici bir giig olarak géren Sokra- tes’e gore ask, insan hayatin gerceklestiren, zenginlestiren ve dolayisiyla onu tam ve mutlu kilan sey olmak duru- mundadir. Alkibiades’te ifade edilen séz konusu Sokratik ask, Pla- ton eliyle zenginlestirilerek ortagagda Aziz Augustinus’a kadar ulasacak olan ask anlayisini, yani Platonik aski, ha- kikate, giizellige duyulan yogun muhabbeti ifade eder. Bu, elbette manevi bir ask olmak durumundadir. Manevi as- 4 Platon, Lysis 204b. 24@ Alkibiades I-II kin fiziksel ve cinsel asktan neden daha iistiin ve degerli oldugunu dile getiren Sokrates’e gére, bedenin istek ve ar- zulan sadece gecici bir tatmin temin ederken, fiziki giizel- ligin kendisi de gelip gecicidir; bu yiizden bedensel arzu- larin tam olarak tatmini miimkiin olmadigi gibi, onlar in- sami 6zgiirlestirmek yerine kélelestirirler. Oysa manevi ask kalici bir tatmin saglayip ruh da, bilgelik yolunda iler- ledigi siirece, sevilmeye gercekten layik hale gelir; manevi giizellige duyulan ask insani arindinr ve Ozgiirlestirir. Fi- ziksel askin somut bir istek veya tensel bir arzunun tatmi- niyle sunurlandigi yerde, manevi ask cok daha kalict bir gii- zellik yaratir; manevi askta, fiziksel giizellik degistigi veya ucup gittigi zaman kaybolmayan bir iyilik ve giizellik ya- kalanur. Manevi askin karsilikh bir giivene, mutlu bir dost- luga, paylasma duygusuna ve isbirligi iginde hakikat yo- lunda ilerlemeye yol actigi yerde cinsel aska y6nelmek icin pek bir neden yok gibidir. Gercek askta 4sigin sevgilisini sémiirmek veya kullan- mak yerine, onun iyiligi ve gelismesi icin calighginu séyle- yen Sokrates, manevi ask ile cinsellik arasindaki farki an- latabilmek igin pek cok yerde kullandigi bahce ya da cift- lik analojisini burada da en azindan ima eder. Fiziksel ya da tensel ask bir ciftligi ya da toprak parcasim, kisa sayila- bilecek bir siire icinde olabildigince cok iiriin elde etmek amactyla kiralamaya benzer; amag oray1 kullanmak, s6- miirmek, kisacasi 0 araziden miimkiin oldugunca ¢ok fay- da temin etmektir. Oysa manevi ask, ayni bahceye sahip olmaya, ona insanin, kendi iginde bir deger olarak gézti gi- bi bakmasina, onu sinursizca gelistirip giizellestirmesine benzer. 25Platon Her iki Alkibiades’te de Sokrates’in baska birtakim fel- sefi gériislerine de deginilir. Sokrates, her ne kadar insami bir biitiin olarak degerlendirse de beden ile ruh arasinda bir ayrim yapar ve gercekten var olanin ruh oldugunu séy- ler. Sokrates biitiin yapip etmelerin ve felsefi sorusturma- larin ruhun iyiligine ve esenligine hizmet etmesi gerektigi- ni savunur. Diger biitiin gériislerini séz konusu ayrimdan tireten filozof, politik gériislerinde de bu zemine dayanur. Sokrates, iyi bir politik diizenin adil olmasi ve insanlara manevi varliklarini gelistirecek sekilde hizmet etmesi ge- rektigini bildirir; halka yaltaklanan, halkin manevi varlik- larina degil, maddi y6nlerine hitap eden demokrasiye elestirisini Birinci Alkibiades’te yogun bir sekilde giinde- me getirir. Ahmet Cevizci Ekim 2010 26ALKiBIADES I"Geviride Plato: Charmides, Alkibiades 1 & 2, Hipparchus, The Lovers, Theages, Minos, Epinomis, Apology, (Loeb Classical Library no: 201), 1927 kiinyeli yapit temel alinmistir. Ozel isimlerin yazilminda eski Yunancalar esas alinurken, Yunanistan ve Yunan gibi Tiirkceye yerlesmig olan isimler metnin okunusunda akicilik saglamak amactyla Tiirkcelestirerek veril- mistir.SOKRATES: Kleinas’in oglu! Ik Asigin bendim, diger Asiklarin seni biraktlar ama yaninda bir tek ben kal- dim. Sanunm buna sasiriyorsundur. Diger asiklamn, laf- lartyla seni siktilar, oysaki ben sana hicbir sey séyleme- dim. Neden sustum? Aslinda bunu insanlamn giiciiniin disindaki baska bir seyden dolay: yaptim. Daha sonra anlatirim sana. Ancak artik bir engel kalmadi, ileride de benzeri bir engel olmayacagini diisiinerek yanina gel- dim. Uzunca bir siireden bu yana Asiklarinia olan iliski- ne bakiyorum. Bu insanlar ne kadar magrur olurlarsa olsunlar senin yaninda eziliyorlar, higbiri senden kaca- muyor. Neden onlari bu kadar kiiciik gériiyorsun? Ce- vabini vereyim: Ciinkii hig kimseye ihtiyacin olmadigi- mi diisiiniiyorsun. Hem bedenen hem de ruhen iistiin kisilerin sana yardim etmesine ihtiyag duymuyorsun. “Uzun boylu ve yakisikh bir gencim” diyorsun. Zaten g6zii olan herkes bunu gériir. Ayrica Yunanistan’1n en biiyiik kentinden ve en iinlii ailesinden oldugunu séy- layorsun. Babanin akrabalarindan cogu ihtiyag duy- man halinde sana yardim edebilirler. Anne tarafin igin de ayn: sey gecerli. Ayrica bunlarin diginda Ksanthip= pos’un oglu Perikles! var, onun giicii var. Baban sana 1 MO 495-429 yillan arasinda yasamus olan Atinal devlet adamu. 460'b yillarda siyasete giren Perikles, strategos unvanuyla yaklasik 30 sene bo- yunca Atina siyasetinde énemli bir giic olmustur. Onun yénetimde./.. 103 b 104 b 29Platon 30 ve kardesine géz kulak olmasi icin onu birakmisti. Pe- tikles sadece burada degil, ayni zamanda diger Yunan kentlerinde, hatta barbar kentlerinde istedigini yaptira- bilecek giice sahip. Ote yandan zenginsin ama bundan pek de gururlanmuyorsun. Evet Alkibiades, bu iistiin- luklerinden dolay: gurur duyuyorsun, asiklarina tepe- den baktiZin igin onlar kendi eksikliklerini anladilar ve senin yanindan ayrildilar. Sen de olanlarin farkindasin. Ancak digerleri gitmis olmasina karsin ben halen bura- dayim. Neden yanindayim? Eminim ki bunu 6grenmek istiyorsundur. ALKIBIADES: Evet belki farkinda degilsin ama ben de sana ayni seyi sormak istiyordum. Seninle konus- mak ve benden ne istedigini sormak istiyordum. Neden gittigim her yere gelerek canim: sikiyorsun? Beklentin ne? Diistindiigiin sey ne? Bunlara cevap verirsen cok mutlu olacagim. SOKRATES: Gercekten ne diisiindiigiimii 6grenmek istiyorsan burada kalip beni dinleyeceksin, degil mi? ALKIBIADES: Evet Sokrates. Haydi, sdyle, merak ediyorum. SOKRATES: Dikkatli ol! Baslamak icin epeyce zah- met cektim, bitirmesi de aymi sekilde zor olabilir. ../. bulundugu 461-429 aras1 yillar Yunan tarihi ve siyasetinde “Pe- rikles Gagr” olarak bilinir. Sadece bir yénetici degil, biiyiik bir ku- mandan ve hatip olan Perikles'in yénetimi sirasinda Atina‘nin her yénden altin agin yasadigi kabul edilir. Unlii tarihgi Thukidides, yénetimi sirasinda Atina’y1 Yunan diinyasinin her yénden baskenti haline getiren Perikles‘in “Atina’run ilk yurttasi” oldugunu séyler. Demokrasiye ve liberal diigiinceye olan inanciyla da nam salmus olan Perikles, Atina’run Yunan diinyast iizerindeki emperyalizmini basla- tan kisi oldugu sdylenebilir.@ Alkibiades L-II ALKIBIADES: Haydi dinliyorum seni. SOKRATES: Peki bashyorum. Aslinda 4sik birisi kendisine sevgi duymayan birisiyle konugmaktan ¢eki- nir ama ben yine de deneyecegim. Biraz 6nce saydigim iistiinliiklerine inamip tiim hayatim buna bagh kalarak gecirecek bir insan oldugunu diisiinseydim sevgimden vazgecerdim. Evet bu benim icin éviiniilecek bir sey- dir. Fakat baska seyler de diisiiniiyorsun. $imdi sana bunlari sdyleyecegim, béylece seni ne kadar dikkatle inceledigimi anlayacaksin. Bir tan yanina gelse ve sa- na béyle yasamaya devam edebilecegini ama baska tis- tinliik elde etme sansin olmadigini séylese, 6lmeyi ter- cih edersin. Peki, hayattan beklentin ne? Hemen anlati- yorum: Birkag giin iginde Atinalilarin 6niine cikip on- lara Perikles’ten bu yana yasamuis tiim insanlardan da- ha cok serefe layik oldugunu géstermek istiyorsun. Atinalilari buna inandirdigin takdirde kentteki en giic- la insan olacagini diisiiniiyorsun. Giictinii sadece Ati- nalilar degil, ayn zamanda diger Yunanlilar ve barbar- lar da duyacak. Bir siire sonra ayn tanni gelip sana ege- menliginin sadece Avrupa’da olacagim, Asya’ya ya da oradaki iilkelerin islerine karigamayacagim sGylese eminim ki yine tatmin olmayacaksin. Giinkii boyle olursa iiniin hicbir yerde duyulmayacaktr. Oysaki se- nin igin Kyros? ya da Kserkses? gibi insanlarin 6nemi vardir. Evet Alkibiades beklentilerinin bunlar oldugu- 2. Pers imparatorlugu’nun kurucusu olan Kyros MO 576-526 yillan ara- sinda yasamustir. Imparator olmadan nce Med egemenligi altinda yasayan Persleri devletin egemen giicii haline getiren Kyros, Babil ve Bat: Anadolu’ya kadar olan topraklan da ele gecirmeyi basarmistir. 3 MO 486-465 yillari arasinda tahtta bulunan Pers Imparatoru. 31 105Platon -w 106 a2) nu tahmin ediyorum. Dogru séyledigimin farkindasin o yiizden gunu sorabilirsin: “Beni neden takip ettigini sdyleyecektin? Bunlarin konuyla ne ilgisi var?” Cevap- hyorum, ey Kleinas ve Deinomakhe’nin oglu. Senin ve yaptiklannin iizerinde éylesine bir etkim var ki ben ol- maksizin bunlan basaramazsin. Samirim bu yiizden tanri uzunca bir siire seninle konugsmam1 istemedi. Ben de tanrinin iznini bekledim. Sen insanlara ne kadar de- Serli bir insan oldugunu géstererek gii¢ elde etmek is- tiyorsun. Ben de senin icin 6nemli bir degerdeyim. Tannmin yardimuyla benim disimda bir akraba, bir ba- kict ya da baska birisine ihtiyag duymaksizin o giicii el- de edeceksin. Baskalarinin yardiminin sana yeterli gel- meyecegini géstererek senin iizerinde biiyiik bir kuv- vet elde edecegimi umuyorum. Gencliginde, hentiz béylesine amaclarin yokken séylediklerim bosa gitme- sin diye tann seninle konugsmama engel olmustu. An- cak gimdi izin veriyor, bu yiizden artik beni dinleye- ceksin. ALKIBIADES: Higbir sey séylemeden pesimden geldiginde seni garipserdim Sokrates. Ancak séyledik- lerini duyunca daha garip geliyorsun bana. Benim planlarim konusunda bir karar vermissin. Bundan sonra ne séylesem seni geri déndiiremem. Peki, ger- cekten de béylesine bir niyetim oldugunu kabul eder- sem bana nasil yardim edersin? Sen olmadan neden bu planlarimi gerceklestiremem? Bu sorumu cevaplar musin? SOKRATES: Senin aliskin oldugun sekilde bunu uzun uzadiya anlatmami m1 istiyorsun? Ama ben buna@ Alkibiades I-II alisik degilim Alkibiades. Sorunu, ancak bana yardim edersen cevaplayabilirim. ALKIBIADES: Istedigin sey cok zor degilse yardim edebilirim, diye diisiintiyorum Sokrates. SOKRATES: Sence sorulara cevap vermek zor bir sey mi? ALKIBIADES: Hayir. SOKRATES: O halde cevap ver. ALKIBLADES: Sor bakalim. SOKRATES: Ancak sorulanmi yukanda bahsettigim planlarin varmis gibi soracagim. ALKIBIADES: Tamam Sokrates. Istedigini sor! Hem béylece ben de ne séyleyecegimi 6grenmis olurum. SOKRATES: Demek ki birkag giin iginde Atinalilann karsisinda konusmak istiyorsun. Ama tam sen kiirsiiye g- kacakken yanina gelsem ve “Alkibiades! Atinalilar ne iize- rine konusmak istiyorlar, sen onlara hangi konuda égiit ve- receksin? Herhalde onlardan daha iyi bildigin bir konuda konusacaksin degil mi?” diye sorsam ne cevap verirsin? ALKIBIADES: Tabii ki onlardan daha iyi bildigim bir konu iizerine konugacagimi sylerim. SOKRATES: Sadece gercekten bildigin geyler iizeri- ne 6giit verebilirsin degil mi? ALKIBIADES: Tabii. SOKRATES: Bildigin her sey ya baskalarindan 6g- rendiklerin ya da kendiliginden bulduklarindir, dyle degil mi? ALKIBIADES: Zaten baska tiirliisii olamaz. SOKRATES: Sen bir seyleri istemeden ya da arama- ya calismaksizin bulamaz misin? 33Platon | ALKIBIADES: Bulamam. SOKRATES: Bildigini sandigin bir seyi 6grenmeye ya da arastirmaya ¢aligir misin? ALKIBIADES: Hayir arastirmam. | e SOKRATES: O halde su an bildigin seyi zamaninda bilmiyordun. ALKIBIADES: Evet, béyle olmali. SOKRATES: Tamam. Simdi sana 6grendifin seyleri ha- tirlatayim. Unuttuklarm olursa bana hatirlatirsin. Yanil- muyorsam okuma, yazma, kitara calma ve giires 6grendin. Flavta konusunda istekli degildin. Bildigin geyler bunlar. Bunlann disinda benim haberim olmadan, evinden qkma- dan bir seyler daha 6grendiysen, bunlan da séyle. ALKIBIADES: Hayu, baska bir konuda ders almadim. 107 SOKRATES: Peki 0 zaman Atinalilar nasil dogru ya- zacaklanm konugacaklar1 zaman onlara 6giit verecek misin? ALKIBIADES: Olur mu éyle sey Sokrates! SOKRATES: O zaman kitaranin nasil calindigi tizeri- ne konustuklar1 zaman iit vereceksin. ALKIBIADES: Hayir. SOKRATES: Atinalilar mecliste spor iizerine de ko- nusmazlar. ALKIBIADES: Elbette. SOKRATES: O halde neyin konusulmasim bekliyor- sun? Sanurim mimarlk isleri degildir bekledigin. ALKIBIADES: Tabii ki degil. b SOKRATES: Ciinkii bu konuda bir mimar gikip sen- den daha giizel 5giitlerde bulunur. ALKIBIADES: Evet. ee 34@ Alkibiades I-II SOKRATES: Kehanet konusu da de@ildir. ALKIBIADES: Tabii. SOKRATES: Giinkii bir kahin senden daha iyi konu- sur. ALKIBIADES: Evet. SOKRATES: Kahin nasil olursa olsun, yani yash ya da gens, giizel ya da cirkin, soylu ya da halktan birisi olsun bu durum degismez, degil mi? ALKIBIADES: Evet. SOKRATES: O halde bir konu iizerine 6giit verenler o konuyu bilenlerdir, yani zenginler degildir, degil mi? ALKIBIADES: Burasi kesin. SOKRATES: Kentin sagligi s6z konusu oldugunda Atinalilar hekime basvururlar. Konusan kisinin zengin ya da fakir olmasim 6Gnemsemezler degil mi? ALKIBIADES: Tabii ki! SOKRATES: O halde, onlara hangi konu iizerine ko- nustuklari zaman 6giit vereceksin? ALKIBIADES: Kendi islerinden konustuklarinda bu- nu yapacagim. SOKRATES: Yani nasil gemiler yapmalan gerektigi- ni konustuklarinda, deniz tasitlarrndan mi bahsedecek- sin? AKIBIADES: Hayir Sokrates. SOKRATES: Sanirim gemi yapmasim bilmediginden dolay1 bu konuyla ilgili konugmayacaksin. Yoksa baska bir nedeni mi var? ALKIBIADES: Hayir, nedeni bu. SOKRATES: Peki konuya dahil olmak icin hangi ko- nuda konusmalarmi istiyorsun? 35