ARALIN 2

ANG FILIPINAS SA IKA-19 NA DANTAON SA KONTEKSTO NI RIZAL

PAKSA
1. Pang ekonomiya: sa pagtatapos ng Kalakalang Galeon, pagbubukas ng Suez
Canal, pagbubukas ng mga daungan sa pandaigdigang kalakalan, paglakas ng
ekonomiya ng pagluluwas ng mga ani at mga monopolyo.

INAASAHANG MATUTUHAN
Ang mga sumusunod ay ang mga resulta ng pag-aaral na inaasahan nating
makamit sa pagtatapos ng aralin:

1. Natataya ang kaugnayan ng isang indibidwal sa kaniyang lipunan.

PAKS2 1N:asuPsAurNi GangEKibOaN’tO-
A
GALEON
. p,M
ib PIggAYA
anan :an
kGpul SliUAra
Btu BnPUagAKn,pa
pun GApTgaSA mTNpaAGugo
bab PliOtikSa, NpGangKA–
nSaUnEaZganCaApNnAooLn, g Pi kAa -G1B9 UnaBsUigKloA. S NG MGA
DAUNGAN SA PANDAIGDIGANG KALAKALAN, PAGLAKAS NG
EKONOMIYA NG PAGLULUWAS NG MGA ANI AT MGA MONOPOLYO.

Sa bawat yugto ng kasaysayan, palagiang makikita ang mga pagbabago sa

iba’t ibang aspeto ng lipunan. Gayunpaman, sa kasaysayan ng Pilipinas partikular na
binibigyang pansin ng mga historyador ang ika-19 na dantaon kung kailan namalas
ang napakaraming pagbabago sa larangan ng pulitika, ekonomiya, at sa pang araw-
araw na buhay ng mga Pilipino. Mahalaga ang malalimang pagtalakay sa mga
pagbabagong ito sapagkat mula sa mga ito ay makikita ang konteksto ng Kilusang
Repormista at ng Himagsikang Pilipino noong 1896 na tuluyang bumago sa takbo ng
kasaysayan ng Pilipinas.
 Ang mga pagbabagong ito ay dala ng isang mahalagang kaganapan sa
Espanya, ang pagpalit ng mga Bourbon, ang naghaharing dinastiya noon sa Pransya,
sa mga Hapsburg bilang naghaharing dinastiya o royal house noong 1700. Namatay
ang hari na si Charles II nang walang naiwang magmamana ng kanyang korona. Dahil
dito, naganap ang War of the Spanish Succession na tuluyang nagluklok kay Philip V
ng House of Bourbon bilang hari ng Espanya. Ito ay nagbunsod ng tuluyang pagpasok
ng mga ideya mula sa Enlightenment sa Pransya. Sa pagpapalit na ito nagmula ang
iba’t ibang reporma sa Espanya at sa mga kolonya nito kabilang na sa Espanya. Ang
mga repormang ito ay nakilala bilang Bourbon Reforms na nagbigay tugon sa
humihinang ekonomiya ng Espanya.

Ang Pilipinas noong Panahon ni Rizal

Kaharian ng Espanyol sa Pilipinas

Magulo ang katapusan ng panahon ng Español, sinimulan ng mga taga-Ilocos

dahil sinasarili ng pamahalaan sa Manila ang paggawa at kalalakal ng kanilang giliw
na inumin, basi, at natapos sa pagpasok ng mga Amerikano.

Sa Bohol, tumagal pa ng 27 taon ang himagsikan ni Dagohoy noon pang ika-

1744. Noong 1841, naghimagsik ang mga Tagalog sa Laguna at Tayabas dahil sa
pagsupil sa mataimtimang “Ka Pule” Apolinario Dela Cruz. Napuksa ang malaking
himagsikan subalit pahiwatig ito ng lumalawak na pag-alsa ng buong Katagalugan,
lalong lumawak nang bitayin ang tatlong (3) paring martir noong 1872, sina Mariano
Gomez, Jose Burgos at Jacinto Zamora.

Higit ang gulong naganap sa España. Sinakop sila ng mga taga-Pransya,

nalagas ang mga sakop na kaharian sa buong Amerika, naging madugo ang
himagsikan hanggang umabot sa digmaan ng Español laban sa Español.
Ang gulo, intriga at agawan sa kapangyarihan at katungkulan ay dinala ng
mga dayong Español sa Pilipinas at naipit ang mga Pilipino sa kalupitan ng
magkabilang panig hanggang sa sila’y napilitang maghimagsik noong 1896.

Sa isang taginting na saglit, nagkaisa ang mga Tagalog sa pagpalayas sa mga

Español subalit nasupil ang himagsikan nang mabigo silang damayan ng mga taga-
Ilocos, Bicol at Visaya.

Sila-silang mga Tagalog mismo ay nagpatayan din gaya ng mga Español.

Subalit lahat ay nawalan ng katuturan – ang himagsikan, ang agawan, pati na

mismo ang panahon ng Español – nang dumating ang mga Amerikano noong 1898 at
dinaig silang lahat.
 IBA’T IBANG KATAWAGAN NA
NANINIRAHAN SA PILIPINAS

1. PENINSULARES – mga Kastilang

pinanganak sa Espanya; subalit
naninirahan sa Pilipinas.

https://www.google.com/search?q=peninsulares+tagalog&sxsrf=ALeKk00WmtY
Vo0j89KFVoAy9ejCg1O90hA:1597128399540&tbm=isch&source=iu&ictx=1&fir=I
BWaHE5dHdzoiM%252CK0so6Br166rz_M%252C_&vet=1&usg=AI4_-
kRorKoeOXYJwVW5Rp8jmdK4RqdYKQ&sa=X&ved=2ahUKEwig5aj3xpLrAhXEDaY
KHQXVA1EQ9QEwA3oECAoQIA&biw=1920&bih=969#imgrc=IBWaHE5dHdzoiM

2. MESTIZO – magkahalung Kastila sa

Pilipinas.

https://www.google.com/search?q=mestizo+tagalog&hl=en&sxsrf=ALeKk009ejrt8J7
XSkJymUl5-
aWJqscnDw:1597128531880&source=lnms&tbm=isch&sa=X&ved=2ahUKEwi0nba2x
5LrAhVdwosBHXSyCy4Q_AUoAXoECA4QAw&biw=1920&bih=920#imgrc=UlragXoxri
pdwM

3. SANGLEY – mga Intsik at Indio (mga

taong naging Kristiyano)

https://www.google.com/search?q=sangley+tagalog&sxsrf=ALeKk00nIqz83iBmyeC
WeiFblZOQAvtTFQ:1597211098332&source=lnms&tbm=isch&sa=X&ved=2ahUKEwi
_xJaB-5TrAhVENKYKHcnzDxIQ_AUoAXoECAwQAw&biw=1920&bih=969

4. PILIPINO – tinatawag na Indio

https://www.google.com/search?q=sangley+tagalog&sxsrf=ALeKk00nIqz83iBmy
eCWeiFblZOQAvtTFQ:1597211098332&source=lnms&tbm=isch&sa=X&ved=2ah
UKEwi_xJaB-5TrAhVENKYKHcnzDxIQ_AUoAXoECAwQAw&biw=1920&bih=969
 PAGBABAGONG NAGANAP SA PILIPINAS NG MGA KASTILA

1. KAUNLARAN NG KOMERSYO AT AGRIKULTURA

- Ika-19 na siglo – binigyang karapatan – dayuhan pangangalakal at
paninirahan sa Maynila
- Nakadagdag ang pagbubukas ng daungan ng Sual – Pangasinan,
Iloilo, Zamboanga at Cebu – para panlabas, pangangalakal. Ito ay
nakapagpalago ng kabuhayan ng Pilipinas.
- Umunlad ang Agrikultura at dayuhang mangangalakal kasama sa
pag-unlad – agrikultura.

2. PAGBABAGO SA EDUKASYON
- Batas ng Edukasyon 1863 – pagtatag ng paaralan para sa mga guro
sa Maynila at itinaas ang sahod ng guro.
- Ang Ateneo de Municipal – dati’y nasa ilalim ng pamamahala ng
Ayuntamiento at inilipat sa pangangasiwa ng paring Heswita, dito
nag-aral ang batang Rizal.

3. SEKULARISASYON NG MGA PARI

- Problema: panahon ng panunungkulan ni Obispo Sta. Justa at Gob.
Hen. Anda. Dumami and parokya na dapat magdagdag ng pari/kura
paroko. Inilagay ang paring sekular na Pilipino ngunit minasama ng
mga paring regular na kastila. Ipinaglaban ni Padre Jose Burgos ang
sekularisasyon ng mga parokya. Ngunit walang mabuting ibinunga
dahil ipinagkait ng pamahalaan ang kahilingan.

4. LIBERALISMO NI CARLOS MA. DELA TORRE

- 1868 ng nakamit ng paring liberal ang kapangyarihan pagkatapos
ng rebolusyon.
- Carlos Ma. Dela Torre - gobernador at kapitan heneral ng mga
Pilipino.
- Dala-dalawang liberalismo at demokrasyang pinagtagumpayan sa
Rebulosyong 1868.
- Sa pamamagitan nito nagkaroon ng pagkakataon ang Pilipino na
ipakita ang kanilang kakayahan sa pagpapahayag sa sariling
pamahalaan
 - 1871 pinabalik si Dela Torre sa Espanya at pinalit si Rafael De
Izquierdo

5. SI IZQUIERDO AT ANG PAG-AALSA SA CAVITE

- Enero 1872 nag-alsa ang mga sundalong Pilipino sa Cavite. Di
minabuti ang muling pagbabayad ng buwis.
- Pag-aalsa: kinasangkapan ng bagong pamahalaan upang hulihin
ang mga Pilipinong kaaway ang kastila upang parusahan.
- Ipinadakip din ng tagapamuno ang mga kasapi sa pag-aalsa
kabilang sa mga naging biktima sina Padre Gomez, Burgos at
Zamora ipinapatay sa pamamagitan ng GAROTE at ang iba ay
ipinatapon sa pulo ng Marianas

ANO ANG KAHALAGAHAN NG NAGANAP NA PANGYAYARING ITO?

- Namulat ang mga Pilipino upang mag-alsa.

- Pagsasanib ng simbahan at pamahalaang Espanya – Relihiyon at
Pamahalaang iisa ang Hari at isang karapatan ang nasa
pagtataguyod ng Papa (Royal Patronage) at ipinatupad din sa
Pilipino.

ANO ANG NAGIGING MALAKING KONTROBERSIYA UKOL SA PAGSASARILI NG

SIMBAHAN AT PAMAHALAAN?

- Hindi naging malinaw ang kapangyarihang sinasaklaw ng mga

pinuno
- Prayle – nagkaroon ng malaking impluwensiya maging sa laban ng
simbahan

MGA KASAMAAN NG ADMINISTRASYONG ESPANYOL

1. Hindi matatag na administrasyong kolonyal (Instability of Colonial

Administration)
- Naging magulo ang pulitika ng mga Kastila mula pa sa maligalig na
pagahahari ni King Ferdinand VII (1808-1833)
- Sumailalim sa madalas na pagbabago ang kanilang pamahalaan
dahil sa patuloy na pakikipaglaban sa pagitan ng “despotism” (isang
taong namumuno, malakas ang kapangyarihan sa pamumuno) at
“liberalism” (binibigyang – diin ang karapatan ng isang indibidwal)
at sa Carlist Wars (pinag – aagawan ang trono ng Espanya)
- Sa loob ng 28 na taon, nagkaroon ng apat na konstitusyon, 28 na
parlamento at 529 na ministro. Kasama na rin ang iba’t ibang mga
rebolusyon.
 - Apektado ang Pilipinas dahil papalit-palit ng mga nanunungkulang
mga gobernador heneral at pabago bago ang mga kailangang
sunding patakaran.
- Dahil dito hindi na tuluyang umunlad ang politika at ekonomiya ng
Pilipinas. Kung mayroon mang gagawin na pangako o bagong
patakaran ang isang gobernador heneral, hindi ito matutuloy dahil
siya ay mapapalitan na naman ng bagong gobernador heneral.

2. Mapagsamantalang Kolonyal na Opisyales (Corrupt Colonial Officials)

- Liban sa iilan, karamihan sa mga opisyal ng kolonya (gobernador –
heneral, huwes, ehekutibong panlalawigan, atbp.) na ipadala ng
Espanya sa Pilipinas noong ika-19 na dantaon ay mga tiwali,
malulupit, hindi makatarungan at madadaya.
- Noon pa mang 1810, pinuna na ni Tomas Comyn ang mapait na
katotohanang mga ignoranteng barbero ng lalawigan, at mga
bastos na magdaragat at sundalo ang ginagawang mahistrado ng
distrito at komandante ng Garrison.

Mga halimbawa:

1. Hen. Rafael de Izquiersdo (1871-1873) – pinabitay ang mga inosenteng pari

na sina Mariano Gomez, Jose Burgos, Jacinto Zamora
2. Almirate Jose Malcampo (1874-1877) walang alam sa pamamahala.
3. Hen. Fernando Primo de Rivera (1880-1898) – nagpayaman lamang
4. Hen. Valeriano Weyler (1888-1891) – mahirap na tao ngunit nang bumalik sa
Espanya ay isa ng milyonaryo.
- Tinawag siyang tirano ng mga Pilipino dahil sa kanyang brutal na
pang-uusig sa mga magsasaka ng Calamba, lalo na sa mag-anak ni
Dr. Rizal.
5. Hen. Camilo de Polavieja (1896-1897) – nagpabitay kay Rizal.

3. Pagkakaroon ng Representasyon sa Pilipinas sa Spanish Cortes (Philippine

representation in the Spanish Cortes)
- Para makakuha siya ng suporta sa mga kolonya noong panahon ng
pananakop ni Napoleon, binigyan ng Espanya ang mga ito ng
representasyon sa Cortes o parlamento.
- Mahalaga ang kinatawan ng mga Pilipino sa Kortes ng Espanya
upang maging matapat ang pamahalaang Kolonyal sa Inang
Espanya.
 - Ventura de los Reyes (1810-1813), unang delegadong Pilipino;
pinaalis ang “galleon trade”
- Naalis ang representasyon ng kolonya ng Espanya (Kasama ang
Pilipinas) sa Spanish Cortes noong 1837 sumama lalo ang
kondisyong ng Plipinas
- Graciano Lopez – Jaena- isa sa mga nangunguna sa pagprotesta sa
mga Kastila na magkaroon muli ng Pilipinong delegado sa Spanish
Cortes

4. Nawalan ng mga Karapatan ang mga Pilipino (Human Rights denied to

Filipinos)
- Mula nang ipagtibay ang Konstitusyon ng 1812 at iba pang
konstitusyon noong mga sumunod na taon, tinatamasa ng mga
Espanol ang:
Kalayaan ng pananalita, kalayaan ng pamamahayag, kalayaan ng
asosasyon, at iba pang karapatang pantao.
Masigasig na binantayan ang mga ito kaya walang monarkiyang
nangahas na buwagin ang mga ito.
- Ngunit ipinagkait naman ang mga ito sa atin.

5. Walang pantay-pantay sa harap ng Batas (No equality before the law)

- Ang mga misyonerong Espanyol na nagdala ng Kristiyanismo sa
Pilipinas noong ika-16 na dantaon ang nagturo ng pagkakapantay-
pantay bilang mga anak ng Diyos.
- Dahil dito, maraming Pilipino ang naging interesado sa pagiging
Kristiyano
- Pagdating naman ng mga Kastilang awtoridad hindi nila
ipinalaganap ang itinuturo ng mga Kastilang misyonero
- Leyes de Indias (Laws of the Indies) – prinoprotektahan ang mga
karapatan ng mga tao sa mga kolonyal na bansa ng Espanya, hindi
ito naisasagawa sa mga bansang kolonyal ng Espanya, pati ang
Pilipinas.
- Ang batas daw ay para sa mga puting Espanyol lamang
- Ang Kodigo Penal ng Espanya, na ipinatutupad sa Pilipinas, ay
nagpapataw ng mas mabigat na kaparusahan sa mga katutubong
Pilipino o mestizo at magaan naman sa mga puting Espanyol.

6. Walang Hustisya sa mga Korte (Maldministration of Justice)

- Ang mga hukuman ng hustisya sa Pilipinas noong panahon ni Rizal
ay napakatiwali.
 - Ang mga huwes, piskal, at iba pang opisyal ng korte ay walang
karapatan sa kanilang tungkulin dahil ignorante sa batas.
- Ang hustisya ay nabibili. Walang hustisyang nakukuha ang mga
mahihirap na Pilipino dahil hindi nila ito kayang bayaran.
- Parating nananalo sa korte ang mga mapuputi, popular at
mayayaman na Kastila.
- Matagal na proseso ang mga kaso para sa mga Pilipino at madalas
nangyayari ang pagtakas o pagtatago ng mga suspek o pagkawala
ng mga opisyal na dokumento.

Mga halimbawa:

1. Kaso ni Juan Dela Cruz noong 1886-1898- may dalawang lalaki na

pinatay noong gabi Hunyo 7, 1886; tinawag na suspek si Juan Dela
Cruz; walang trial at tamang imbestigasyon ang isinagawa ngunit
naipadala parin si Juan Dela Cruz sa prisinto sa loob ng 12 na taon.
Nang dumating ang mga Amerikano sa Cavite pagkatapos ng
labanan sa Manila Bay (May 1, 1898), nakita nila si Dela Cruz sa
prisinto. Hinihintay niya parin na maisagawa paglilitis sa kanyang
kaso.
2. Donya Teodora (ina ni Rizal) – inaresto at ikinulong, inosente
3. Jose Rizal – ipinadala sa Dapitan kahit walang tamang paglilitis
4. Paciano Rizal Mercado – exiled; wala ring tamang pag-imbestiga

7. Diskriminasyon (Racial Discrimination)

- Ipinalalaganap at naniniwala ang mga Kastilang awtoridad sa
pananampalatayang Kristiyano, ngunit hindi naman nila ito
gingawa. Ayaw nilang isipin na kapatid nila ang mga Pilipino, at
para sa kanila ay mas matataas sila kaysa sa mga Pilipino.
- Tinatawag ng mga Kastila ang mga Pilipino na “Indio” (Indians), at
bumawi naman ang mga Pilipino sa pamamagitan ng pagtawag sa
mga Kastila na mga “Mestizong Bangus” (milkfish) dahil sa kanilang
mapuputing balat.
- Ang isang tao, kahit wala namang alam o masama ang kanyang
ugali, basta Kastila at mestizo, ay mataas na lebel sa komunidad.

8. “Frailocracia” o Frailocracy
- Dahil sa pilosopiyang political ng Espanya hinggil sa unyon ng
Simbahan at Estado, sumibol ang natatanging anyo ng Espanyol na
pamahalaan sa Pilipinas na kung tawagin ay frailocracia
“pamahalaan ng mga prayle”.
- Ang mga prayle ang siya ring superbisor sa mga eleksyong lokal
 Inspektor ng mga paaralan at buwis
Tagapangasiwa ng mga moral, sensura ng mga aklat at
komedya
Tagapangasiwa ng mga gawaing pampubliko
Tagapagtaguyod ng kapayapaan at kaayusan
- Tinuligsa nina Rizal, Del Pilar, Lopez-Jaena at ibang Pilipinong
repormista ang frailocracia.
- Tinuligsa ni Rizal ang mga prayle at tinawag silang kaaway ng
repormang liberal kaunlaran sa Pilipinas.
- Si G. Lopez-Jaena naman ginawa silang kakatwang karikatura sa
kanyang Fray Botod
- Ang mga masasamang prayle na ito ay dinungisan ang marangal na
ngalan ng Espanya, dinumihan ang reputasyon ng daan-daang
mabubuting prayle.
- Ikinumpara sa Roman God na si Janus ang Frailocracia dahil may
dalawa itong mukha:
Masamang mukha ay ipinakita nila Rizal sa paraan ng pag
babawi sa mga prayle na umapi sa kanila
Ipinapakita naman ang mabuting mukha para sa
katotohanan nito sa kasaysayan

9. Sapilitang pagtatrabaho (Forced Labor)

- Kilala sa tawag na POLO
- Pinipilit at kailangang magtrabaho ang mga Pilipinong lalaki sa
konstruksiyon ng mga simbahan, paaralan, ospital o pag-aayos ng
mga daan at tulay at iba pang trabahong Pampubliko.
- Kalalakihang Pilipinong edad 16-60 ang inuutusang gumawa sa loob
ng 40 araw sa isang taon.
- POLISTAS – tawag sa mga lalaking nagtatrabaho.
- Hulyo 12, 1883 Royal Decree: ginawang 18-60 taong gulang at
ginawang 15 araw sa loob ng isang taon na lamang; hindi lang
Pilipino ang magtratrabaho ngunit pati rin ang mga Kastila
- Ang mayayaman ay nakaligtas sa ganitong paggawa sa
pamamagitan ng pagbabayad ng falla, halagang ibinabayad sa
pamahalaan para makaiwas sa polo.
- Dapat may 50 sentabos na makukuha ang mga polistas pagkatapos
magtrabaho ngunit madalas ay parte lang.

10. Prayle ang mga may-ari ng mga Hacienda (Haciedas owned by the friars)
 - Noong panahon ni Rizal, ang mga prayle mula sa iba’t ibang
relihiyosong orden ay mayayamang may lupa, may-ari ng
pinakamagaganda at pinakamalalaking hacienda
- Naging dahilan ito ng mga pag-aalsang agraryo dahil itinuturing ng
mga Pilipinong kasama ng magsasaka ang prayleng may lupa na
siyang nagnakaw sa lupa ng kanilang ninuno.
- Isa sa mga madugong pag-aalsang agraryo ay naganap noong 1745-
1746
- Noong 1768 si Gob. Anda ay inirekomenda na ibenta na lamang
ang mga estadong pagmamay-ari ng mga prayle; hindi na naman
pinansin ang kanyang rekomendasyon
- Ayon kay Rizal, ang pag-aari ng mga prayle sa mga lupa ay lalo
lamang nagpalala sa di pag-unlad ng ekonomiya ng Pilipinas noong
panahon ng Espanyol.

11. Ang Guardia Civil (The Guardia Civil)

- “Constabulary”
- Ang pinakamumuhiang simbolo ng pagmamalupit ng mga Espanyol
ay ang Guardia Civiles na nilikha ng Atas ng Hari noong Pebrero 12,
1852
- Ginawa para mapanatili ang kapayapaan at kaayusan sa Pilipinas na
kontrol nga ang mga bandido sa mga probinsya, ngunit ito rin ay
naging mapang-abuso; naabuso ang mga inosenteng tao,
maraming inosenteng babae ang nagahasa at maraming mga
kagamitan at mga hayop na pagmamay-ari ng mga Pilipino ang
ninakaw.
- Hindi disiplinado ang mga native at mga Kastilang opisyales sa
Guardia Civil sa Pilipinas, hindi kagaya ng Guardia Civil sa Espanya
kung saan disiplinado, maayos, matino at nabibigyan ng respeto
ang mga tao.

Mga Karagdagang Babasahin:

Mga Gawain
 Panoorin ang pelikulang “Ganito kami noon, Paano kayo ngayon”.

Pagsulat ng Sanaysay ayon sa Talakayan (Ilakip sa Modyul na ito ang iyong

kasagutan)
1. Paghambingan at ipagkontras ang panahon noon at panahaon ng ika-19
dantaon at sa kasalukuyan.
 2. Batay sa iyong pagbabasa at talakayan sa klase, ano ang masasabi mo sa
panahon ng ika-19 dantaon?
3. Ipaliwanag ang kasamaan ng mga Espanyol sa Fiipinas?
4. Sa iyong palagay may nangyayari pa bang pang-aapi ngayon sa mga
Filipino?ipaliwanag.

RUBRIKS/PAMANTAYAN SA PAGSULAT NG SANAYSAY

KAHANGA- MAHUSAY MAGALING PAGBUTIHI

PAMANTAYAN ANTAS HANGA (100- (95-88) (87-80) N PA (79- MARKA
96) PABABA)
Nilalaman 40% Ang kalinisan Ang May kaunting Walang
(Kalinisan at ay nakita sa nilalaman bura sa kabuluhan
Kahalagahan) kabuuan ng ng sanaysay sanaysay at kalinisang
sanaysay ay gayundin ang nakita sa
gayundin ang makabuluha nilalaman ay sanaysay
nilalaman ay n at malinis hindi gaanong
makabuluhan makabuluhan
Pagkamalikhain 30% Ang Kabuuan Ang Iilan sa mga Walang
(Disenyo at ng sanaysay sanaysay ay salitang pagkamalikh
Kagamitan) ay makulay, masining at ginamit ay aing nakita
masining at natatangi karaniwan na sa paggawa
natatangi ng sanaysay
Istilo 20% Ang ginamit Ang istilo ng Iilan sa mga Walang
(Pagsulat) na istilo ay pagsulat ay salita ay hindi kalinawan at
malinaw, malinaw at malinaw. pagkamalikh
masining at nababasa. ain ang
nababasa. nakita.
Tema 10% Ang Kabuuan Karamihan Iilan sa Walang
(Kaisahan) ng sanaysay sa nilalamn nilalaman ay kaisahan at
ay may ay kaugnay hindi kaugnay kaugnayan
kaisahan at sa tema. sa tema. sa tema ang
kaugnayan. nilalaman.
Kabuuan
 ARALIN 3
BUHAY NI RIZAL: PAMILYA, KABATAAN AT PANIMULANG EDUKASYON

MGA PAKSA
1. Pamilya ni Jose P. Rizal.
2. Si Rizal noong Kabataan niya.
3. Ang Pag-aaral at Paglalakbay ni Jose P. Rizal.

INAASAHANG MATUTUTUHAN
Sa pagtatapos ng aralin, ang mga mag-aaral ay inaasahang:
1. Nasusuri at nailalahad ang pamilya, kabataan, at panimulang edukasyon ni
Rizal.
PAK2S. AN1a:gPkaAkMaroILoYnAngNeI bJaOlwSEasPyo. nRsIZa AmLga tao at pangyayaring
naging impluwensiya
sa buhay ni Rizal noong siya’y bata pa.

Ang ikatlong Aralin ay tungkol sa Buhay ni Rizal: Pamilya, Kabataan, at

Panimulang Edukasyon ng ating Pambansang Bayani. Si Dr. Jose P. Rizal ay katangi-
tanging halimbawa ng isang henyo ng maraming larangan at itinanghal na
pinakadakila at pambansang bayani ng Pilipinas

Pagsilang ng Isang Bayani

“Isinilang ako sa Calamba noong Hunyo 19, 1861, sa pagitan ng ika-11 at hatinggabi, ilang
araw bago ang kabilugan ng buwan. Miyerkules noon at ang pagdating ko sa Calamba na ito ng
luha ay muntik nang ikamatay ng aking ina, mabuti na lamang at namanata siya sa Birhen
ng Antipolo, sinabi niyang isasama ako sa peregrinasyon” - Jose Rizal

Si Jose Rizal ay isinilang sa gabing maliwanag ang buwan, Miyerkules, Hunyo

19, 1861, sa baybaying bayan ng Calamba, Laguna.
Bininyagan siya sa Simbahang Katoliko ng kanyang bayan noong Hunyo 22,
edad tatlong araw, ang kura paroko na si Padre Rufino Collantes at ang kanyang
ninong ay si Padre Pedro Casanas, taga-Calamba at kaibigang matalik ng mag-anak ni
Rizal.
Ang ngalang “Jose” ay pinili ng kanyang ina na deboto kay San Jose.
Ang buong pangalan ng ating bayani ay Jose Protacio Rizal Mercado y
Alonzo Realonda.
MGA MAGULANG NI RIZAL
FRANCISCO MERCADO - ipinanganak noong Mayo 11, 1818, nag aral ng Latin at
Pilosopiya sa Colegio ng San Jose. Lumipat ng Calamba upang maging kasama sa
Haciendang Dominicano sa Calamba. Siya ay namatay noong Enero 5, 1898.
TEODORO ALONZO - ipinanganak noong Nobyembre 8, 1826 sa Maynila. Siya ay nag-
aral sa Colegio de Santa Rosa. Siya ay mayroong interes sa literatura at mahusay sa
wikang Espanyol. Namatay noong Agosto 16, 1911.
MGA BATANG RIZAL
1. Saturnina (1850-1913)
2. Paciano (1851-1930) – itinuturing niyang pangalawang ama
3. Narcisa (1852-1939)
4. Olympia (1852-1887)
5. Lucia (1857-1919)
6. Maria (1859-1945)
7. Jose (1861-1896)
8. Concepcion (1862-1865) – namatay sa sakit sa edad na tatlo
 9. Josefa (1865-1945)
10. Trinidad (1868-1951)
11. Soledad (1870-1929)
Ang tunay na apelyido ng mag-anak na Rizal ay Mercado, na ginamit noong
1731 ni Domingo Lamco (kanunu-nunuan ni Rizal sa kanyang ama) na isang Tsino.
Ginamit ng mag-anak ang “Rizal” na ibinigay ng isang Espanyol na alkalde mayor ng
Laguna na kaibigan ng pamilya.
ANG PAMILYA RIZAL
Ang Kabuhayan ng Pamilya
1. Ang pamilya ay kabilang sa pangkat ng principalia at isa sa mga kinikilalang
pamilya sa Calamba.
2. Ang ama ay nangungupahan sa lupain na pag-aari ng hacienda ng mga
Dominicano sa Calamba at tinataya na ang kaniyang lupang sinasaka ay
umaabot ng 600 na hektarya. Ang lupa ay tinataniman ng palay mais at tubo.
3. Maliban sa pagsasaka ang pag-aalaga ng hayop ay isa sa kanilang mga
hanapbuhay.
4. Ang ina ni Rizal ay mayroong isang tindahan sa ilalim ng kanilang bahay,
gilingan ng trigo para maging harina at gawaan ng hamon.
5. Ang pamilya ay isa sa mga unang nakapagpagawa ng bahay na bato sa
Calamba.
6. Nagmamay-ari sila ng isang karwahe na isang karangyaan sa panahong iyon.
7. Mayroon silang isang aklatan sa bahay na naglalaman ng 1,000 aklat.
8. Naipadala ng mga Rizal ang kanilang mga anak sa Maynila para mag-aral.
ANG TAHANAN NG MGA RIZAL
1. Ang bahay ng mga Rizal ay gawa sa bato at matitigas na kahoy at ito ay
nakatayo na malapit sa simbahan ng Calamba.
2. Ang paligid ng kabahayanan ay natataniman ng mga punong atis, balimbing,
chico, macopa, papaya, santol, tampoy, at iba pa.
3. Ang bakuran ng bahay ay naging alagaan ng mga manok at pabo.

Mga Gawain

Gawain 1: Lumikha ng timeline ng yugto ng kabataan at panimulang edukasyon ni

Rizal. Ilagay ang sagot sa ibaba. (Ilakip sa Modyul na ito ang iyong kasagutan).
Gawain 2: Basahin at sagutin ang sumusunod na mga tanong (ilakip sa Modyul na ito
ang iyong kasagutan).
1. Sinu-sinu ang magkakapatid na Rizal at ilarawan sila.
2. Mayroon pa bang magkakapatid sa panahon ngayon na katulad ng sa pamilya
ni Rizal? Ipaliwanag ang iyong sagot

PAKSA 2: MGA ALAALA NG KABATAAN

 Nagsimulang mag-aral ng abakada sa gulang na Tatlong taon. Tahimik at
lubhang mapagmasid si Jose Rizal. Mahilig siya sa pagbabasa at pakikinig sa usapan
ng kanyang mga nakakatandang kapatid. Kinatutuwaan niya ang pagpipinta,
pagsulat at paglililok. Mahusay din siya sa pagsusulat. Walong taong gulang siya
nang kanyang isulat ang kanyang unang Tula na pinamagatang “Sa Aking Mga
Kababata”.

Sumulat din siya ng Dula na may himig katatawanan at itinanghal sa isang

pistang bayan sa Calamba. Nagustuhan ito ng gobernadorcillo ng Paete at binayaran
ang manuskrito ng dalawang piso. Ang kwento ng “Gamugamo” ay isang
magandang alaala sa diwa ng batang si Rizal. Isang gabing tinuruan sya ng kaniyang
ina na basahin ang isang lumang aklat na “El Amigo de Los Ninos”, ay napansin nito
ang kawalang gana niya sa binabasa. Nang Makita nito na ang kanyang
pinagkakaabalahan ay ang panunuod ng gamugamong naglalaro sa paligid ng

PAKSA 3: ANG PAG-AARAL AT PAGLALAKBAY NI JOSE RIZAL

ilawang apoy, ikinukwento nito ang isang bata at matandang gamugamo.

Ang unang naging guro ng batang si Rizal ay ang kanyang Ina. Una niyang
natutunan dito ang pagbabasa at pagdarasal. Unang napansin ng kanyang ina ang
kanyang angking katalinuhan nang makapagsulat siya ng tula. Naging guro din niya
si Maestro Celestino at Maestro Lucas Padua. Ang nagturo sa kanya ng Kastila at
Latin ay si Ginoong Leon Monroy, isang matalik na kaibigan ng kanyang ama.

Lalo pa niyang napatunayan ang kawalang katarungan ng lipunan nang

masaksihan niya ang pagbitay sa tatlong paring Pilipino na sina Padre Mariano
Gomez, Jose Burgos, Jacinto Zamora noong Pebrero 17, 1872. Maagang natutunan
ng batang si Rizal ang pagdarasal, pagrorosaryo at pagsisimba. Unang pumasok siya
sa paaralan ng Binan sa pagtuturo ni Justiniano Aquino Cruz.Ang batang si Rizal ay
hindi likas na palaaway subalit hindi siya umuurong sa labanan kahit na maliit lamang
siya noon at kapag alam niyang siya’y nasa katwiran.

ATENEO DE MANILA
Labing-isang taong gulang si Rizal nang mag-aral siya sa Ateneo de Manila.
Nasa ilalim ng pamamahala ng mga kastilang pari. Natanggap niya ang lahat ng mga
pangunahing medalya at notang sobresaliente sa mga aklat. Hindi tinanggap si Rizal
sa ateneo dahil siya ay huli na sa patalaan at maliit para sa edad niya. Hindi siya
nakapasa sa pagsusulit sa ateneo. Meron lang siyang kakilala na si Padre Burgos at
mga Jesuits kaya si Rizal ay natanggap na pumasok sa ateneo. Sa unang pagkakataon
ginamit ni Jose ang Rizal imbes na ang Mercado.
Unang Taon sa Ateneo (1872-1873)
 Upang mapagbuti ni Rizal ang kanyang kaalaman sa wikang Espanyol siya ay
nagpaturo ng mga aralin sa Colegio de Santa Isabel sa panahon ng kanyang
pamamahinga sa tanghali.
 Padre Jose Bech – ang guro ni Rizal sa unang taon niya sa Ateneo.
Pangalawang Taon (1873-1874)
 Dumating sa Ateneo ang ilan sa mga dati niyang kamag-aral sa Biñan.
 Nagsimula si Rizal sa pagkahilig niya sa pagbabasa at ang ilan sa mga aklat ay
ang mga sumusunod:
-Count of Monte Cristo na isinulat ni Alexander Dumas
-Universal History na isinulat ni Cesar Cantu na pinipilit niyang ipabili
sa kanyang ama.
-Travels in the Philippines ni Doktor Feodor Jagor
 Si Padre Jose Bech siya parin ang kanyang naging guro.
Pangatlong Taon (1875-1876)
Nakilala ni Jose Rizal si Padre Francisco de Paula Sanchez, ang nasabing pari
ang: Humikayat kay Rizal para mag-aral ng mabuti, lalo na sa pagsulat ng mga
tula. Sinabihan ni Rizal na si Padre Francisco de Paula Sanchez ay isang modelo ng
katuwiran at pagsisikap para sa pag-unlad ng kanyang mga mag-aaral.
Romundo de Jesus – guro sa eskultura.
Peninsula De Agustin Saez – guro sa pagpinta at paglilok.
Padre Villaclara at Padre Mineves – iba pang guro sa huling taon.
Huling Taon (1877-1877)
Nag-aral si Rizal ng Pilosopiya, Physics, Chemistry at Natural History.
Hinikayat siya ni Padre Jose Villarada na itigil ang pagsusulat at iwan ang grupong
Musa (Muses) subalit hindi ito sinunod ni Rizal. Nagtapos si Rizal sa Ateneo noong
Marso 23, 1877 nang may limang medalya at natamo sa paaralan ang Bachiller en
Artes.

Sa Unibersidad ng Santo Tomas

Siya ay nag-aral sa Unibersidad ng Santo Tomas at nagpatala sa kursong
Medisina upang matulungan niya ang kanyang inang may sakit sa mata. Tinapos din
niya at ipinasa ang pagsusulit sa kursong Surbeyor. Natamo ni Rizal ang
pinakamataas na karangalan nang matapos niya ang kurson “Bachiller de Artes’’
noong Marso 23, 1877, sa gulang na 16 na taon. Kumuha ng Pilosopiya at Panitikan.
Sa Ateneo, kasabay niyang kinuha ang agham ng Pagsasaka.

Ang tulang “Sa Aking Inspirasyon” na inihandog niya sa kanyang Ina ang
unang tula na naisulat niya bilang mag-aaral sa Ateneo.

Nakita niya sa Unibersidad ng Santo Tomas ang kawalang paggalang sa mag-

aaral na Pilipino kung kaya’t labis-labis ang kanyang pagkadismaya sa pag-aaral niya
rito kaya nagpasya siyang magpatuloy na lamang ng kanyang pag-aaral sa ibang
bansa.

Lalong nagtiim ang kanyang desisyong mangibang bansa nang minsang

pagpapaluin siya ng isang gwardya sibil dahil nakalimutan niyang magbigay galang
dito. Nagsumbong siya kay Heneral Primo de Vera ngunit hindi siya pinansin.

Sa Espanya (Unibersidad Central De Madrid)

Noong Mayo 3, 1880, lingid sa kaalaman ng kanyang mga magulang at ng
pamahalaan,siya ay palihim na umalis ng bansa. Ginamit niya ang pangalang Jose
Mercado. Labis na kalungkutan ang kanyang dinanas nang siya’y nasa Espanya.
Kumalat ang sakit na Cholera na hindi nagawang pigilan ng pamahalaan. Maliban
dito ay labis niyang dinamdam ang kalungkutan at pamamayat ni Leonor Rivera na
kanyang kasintahan.
Ang paghihirap ng kanyang pamilya ay labis din niyang dinamdam. Tinaasan
ng buwis ang lupang kanilang sinasaka sa dahilang nagalit ang isang Dominikong
pari dahil hindi siya binigyan ng isang pabo.
Noong Hunyo 21, 1884, natapos ng kursong Medisina si Rizal sa Unibersidad
Central de Madrid. Hindi niya nakuha ang kanyang diploma sa dahilang di niya
naisumite ang kanyang tisis at sa di niya pagbabayad sa kaukulang halaga para sa
pagtatapos.
Noong sumunod na taon ay natapos din niya ang kursong Pilosopiya sa
paaralan ding iyon noong 1885. Nagtungo rin si Rizal sa Paris at Germany upang
magpakadalubhasa sa panggamot ng mata at malaki ang kanyang natutuhan kay Dr.
Louis Wecker. Nagtrabaho din si Rizal sa isang ospital sa Heidelberg sa pamamahala
ni Dr. Otto Becker.
SA BERLIN
Isa sa mga lugar na hinangaan ni Rizal ang Berlin. Minsan ay nahirang siyang
tagapanayam sa isang Unibersidad. Inilahad niya ang “Tatlong Metrical Art” na
hinahangaan ng lahat at nailathala ito na umani naman ng maraming papuri.
Maraming kaugaliang Aleman ang pinuri ni Rizal. Ang paghahanda ng Christmas Tree
na yari sa karayom na may sabit na parol at ilaw-ilawan.
SA HAPON
 Isa pa rin sa nagpatibok ng kanyang puso ang dalagang si Osei-san. Sa
kanyang pamalagi roon ay nakita niya minsan ang mga bandang Pilipino na
tumutugtog sa isang parke. Naisip niyang hindi mababang uri ang mga Pilipino kundi
nabibilang sila sa mga matataas na uri ng tao sa lipunan at puwede pumantay kahit
kaninumang lahi sa daigdig.
SA AMERIKA
Nakita niya ang diskriminasyon sa pagitan ng mga puting Amerikano sa
mga Intsik at itim na Amerikano. Sa panahong iyon sa Amerika ay usong-uso ang
pag-aangkat ng mga intsik upang gawin nilang trabahador dahil mababa lamang ang
kanilang pasahod sa mga ito. Bagamat maunlad ang bansang ito at maganda ang
inaalok na trabaho para sa mga dayuhan ay makikita pa rin ang diskriminasyon sa
mga mayayaman at mahihirap nilang mamamayan.
SA LONDON
Pagkagaling sa Amerika ay pinili ni Rizal na tumungo sa London sa dahilang:
1. Upang mapahusay ang kanyang pagsasalita ng Ingles.
2. Upang pag-aralan ang mga aklat ni Morga Luna, ang “Succesos de las Islas
Pilipinas”.
3. Sa bansang ito ay sinikap niyang maisakatuparan ang pagtuligsa sa mga
Kastilang nasa kanyang bayan. Sumulat siya ng mga artikulo na pawang
tumutuligsa sa mga Prayleng Kastila dahil sa kanilang pamamalabis at pang-
aabuso na inilathala niya sa pahayagang La Solidaridad.

SA PARIS
Noong Marso 19, 1889, hinikayat ni Rizal ang kanyang mga kababayang nasa
Paris na magtatag ng isang samahan na nagngangalang KIDLAT CLUB.
Nakuha niya ang suporta ni Ferdinand Blumentritt at itinatag niya ang isang
samahang tinawag na “International Association of Filipinologist”.

SA BELGIUM
Lumipat ng Belgium si Rizal upang magtipid. Sinimulan niya sa bansang ito
ang pagsulat niya ng kanyang nobelang El Filibusterismo. Maraming artikulo ang
kanyang isinulat na ipinalathala niya sa pahayagang La Solidaridad.
SA MALDRID
 Humingi ng katarungan para sa kanyang pamilya at kababayan sa Kalamba.
Nalaman niya na si Leonora ay nagpakasal sa isang Inhinyerong Ingles. Nabuo ang
aklat na karugtong ng Noli Me Tangere dahil sa pagtulong ni Valentin Ventura. Sa
kakulangan ng salapi ay muntik na niya itong hindi napalimbag.

Mga Gawain

Paalaala: Ilakip ang iyong mga kasagutan sa Modyul na ito.

Gawain 1: Pagsulat ng sanaysay ukol sa katangian ng iyong ina at ihalintulad siya kay
Doña Teodora Alonzo
Gawain 2: Basahin at ilahad ang iyong sagot sa mga sumusunod na tanong.
1. Ano ang kaibahan ng pag-aaral ni Rizal sa Ateneo de Municipal noon,
kumpara sa ibang paaralan?
2. Ilarawan ang naging karanasan ni Rizal sa pag-aaral sa Ateneo?
3. Ano ang nagtulak kay Rizal para hangarin niyang mag-aral sa ibang bansa?
4. Ano ang mensahe ng tulang “Sa Aking mga Kababata”? Ipaliwanag ang
mensahe ayon sa inyong pagkakaunawa sa tula.
5. Naging matagumpay ba si Rizal sa larangan ng pag-ibig? Ipaliwanag kung
bakit?

Gawain 3: Basahin at ilahad ang iyong sagot sa mga sumusunod na tanong.

1. Sa inyong palagay, bakit naglakbay si Rizal sa iba’t ibang bahagi ng Europa?
Ano ang nais niyang tuklasin?
2. Anu-ano ang kinasangkutang aktibidades ni Rizal sa kanyang pag-aaral sa
Espanya? Naging makulay ba ang kanyang pamumuhay sa Espanya at bakit?
Gawain 4: Basahin at ilahad ang iyong sagot sa mga sumusunod na tanong.
1. Sa inyong palagay, bakit naglakbay si Rizal sa iba’t ibang bahagi ng Europa?
Ano ang nais niyang tuklasin?
2. Anu-ano ang kinasangkutang aktibidades ni Rizal sa kanyang pag-aaral sa
Espanya? Naging makulay ba ang kanyang pamumuhay sa Espanya at bakit?

Gawain 5: Basahin at ilahad ang iyong sagot sa mga sumusunod na tanong.

1. Pagsulat ng maikling sanaysay pantalambuhay na nahahambing sa sariling
talambuhay noong kabataan ni Rizal.
2. Lumikha ng timeline ng yugto ng kabataan at panimulang edukasyon ni Rizal.

RUBRIKS/PAMANTAYAN SA PAGSULAT NG SANAYSAY

KAHANGA- MAHUSAY MAGALING PAGBUTIHIN
PAMANTAYAN ANTAS HANGA (100-96) (95-88) (87-80) PA (79- MARKA
PABABA)
Nilalaman 40% Ang kalinisan ay Ang May kaunting Walang
(Kalinisan at nakita sa nilalaman bura sa kabuluhan at
Kahalagahan) kabuuan ng ng sanaysay sanaysay kalinisang
sanaysay ay gayunding ang nakita sa
gayundin ang makabuluh nilalaman ay sanaysay.
nilalaman ay an at hindi gaanong
makabuluhan. malinis makabuluhan.
Pagkamalikhain 30% Ang Kabuuan ng Ang Iilan sa mga
Walang
(Disenyo at sanaysay ay sanaysay ay salitang
pagkamalikhai
Kagamitan) makulay, masining at ginamit ay
ng nakita sa
masining at natatangi. karaniwan na.
paggawa ng
natatangi. sanaysay.
Istilo (Pagsulat) 20% Ang ginamit na Ang istilo Iilan sa mga Walang
istilo ay malinaw,
ng pagsulat salita ay hindi kalinawan at
masining at
ay malinaw malinaw. pagkamalikhai
nababasa. at n ang nakita.
nababasa.
Tema 10% Ang Kabuuan ng Karamihan Iilan sa Walang
(Kaisahan) sanaysay ay may sa nilalaman ay kaisahan at
kaisahan at nilalaman hindi kaugnay kaugnayan sa
kaugnayan. ay kaugnay sa tema. tema ang
sa tema. nilalaman.
Kabuuan

ARALIN 4
BUHAY NI RIZAL: MATAAS NA EDUKASYON AT BUHAY SA IBANG
BANSA

PAKSA
1. Mataas na Edukasyon
2. Buhay ni Rizal sa ibang bansa

INAASAHANG MATUTUTUHAN
Ang mga sumusonod ay ang mga resuLta ng pag-aaral na inaasahan
mong makamit sa pagtatapos ng aralin:

1. Naipaliliwanag ang mabuting kaisipang isinusulong ng Propaganda

Movement
2. Natataya ang kaugnayan ni Rizal sa iba pang Propagandista
3. Nasusuri ang paglago ni Rizal bilang Propagandista
 PAKSA 1: MATAAS NA EDUKASYON

PAKSA 2: BUHAY SA IBANG BANSA

EUROPA
Ang lihim na pag- alis ni Rizal
Paciano- nagplano sa pag-alis ni Rizal para magtungo sa Europa.
Antonio Rivera- ang ama ni Leonor Rivera na kumuha ng pasaporte ni Rizal
patungo ng Espanya.
Jose Mercado- ang ginamit na pangalan ni Rizal sa kaniyang lihim na pag alis
patungo Espanya.
SINGAPORE
Mayo 8, 1882, kasabay ng barkong Salvador, nagtungo siya sa Singapore.
Nagparehistro siya sa Hotel dela Paz. Dalawang araw na saglit na namalagi si Rizal sa
Singapore.
Mga lugar na kaniyang pinuntahan:
1. Harding Botaniko
2. Distribong Pamilihan
3. Templong Budista
4. Estatwa ni Thomas Standford Raffles

Colombo, CEYLON (Sri lanka)

Sakay ng barkong Djemnah, nagtungo siya sa Colombo, punong lungsod ng
Ceylon noong Mayo 18, 1882. Hinangaan ni Rizal ang Colombo dahil sa magandang
lugar dito. Buhat sa Colombo, tumawid ng Karagatang India patungong Guardafui
Africa.
Marsielles, Pransya
Nang gabi ng ika-12 ng Hunyo 1882, dumaong ng Pranses sa Marsielles.
Pinuntahan niya ang tanyag na lugar na Chatae D’ff kung saan ikinulong si Dantes sa
kaniyang paboritong nobela na Monte Cristo.

Barcelona, Espanya
Narating ni Rizal ang Espanya noong Hunyo 16, 1882 lulan ng tren mula
Marseilles, Pransya. Malugod na tinanggap si Rizal ng mga ilan niyang kamag-aral
niya noon sa Ateneo.

Madrid, Espanya
Sumapi si Rizal sa Circulo Hispano- Filipino at Masonic Lodge Acasia at
sinimulan niya isulat ang nobelang Noli Me Tangere. Dito tinapos niya ang kursong
Medisina sa Universidad Central de Madrid noong Hunyo 21, 1884. Ngunit dahil sa
hindi niya naipasa ang kanyang thesis at hindi nakabayad ng karampatan para sa
kursong tinapos, hindi siya nabigyan ng diploma. Nang sumunod na taon ay natapos
niya ang kursong Pilosopiya.

Leipzig, Alemanya
Lulan ng tren binisita ni Rizal ang ilang lungsod sa Alemanya Agosto 14, 1886

Berlin, Alemanya
Noong Nobyembre 1, 1886, narating niya ang Berlin kung saan siya tinanggap
ng Sirkulo Siyentipiko. Dito niya pinaghusayan ang kaalaman sa optalmohiya sa
tulong ng ilang mga kaibigan. Namuhay si Rizal sa kahirapan. Siya siya ay nagutom,
nagkasakit ngunit hindi ito naging hadlang upang mailathala ang kaniyang nobelang
Noli Me Tangere noong Pebrero 21, 1887.

Paris, Pransya
 Pumasok siya bilang isang katulong sa kilalang mangagamot doon na si Dr.
Louis de Wrecket na malaki ang naitulong sa kaniya sa pagkadalubhasa sa paggamot
ng mga mata. Tumungo siya sa Paris upang ipagpatuloy ang pagdadalubhasa sa
paggamot ng mga mata sa tulong ng isang tanyag na manggagamot na si Dr. Wrecket.

Leitmeritz, Bohemia
Mayo 13, 1887, dumating ang tren sa estasyon ng Leimeritz kung saan
nagiistay si Prop, Ferdinand Blumentritt. Sinasabi na magaganda ang mga alaala ni
Rizal sa lugar na ito.

Switzerland
Magkasama si Rizal at si Viola noong Hunyo 2-3, 1887 sa pagbisita sa
Schaffhausen na itinuturing na isa sa kaakit-akit na lugar sa nasyon ng Alpine.
Pagkatapos ay kinakailangan magbalik ni Viola ng Barcelona at si Rizal ay nagpatuloy
sa kanyang paglalakbay.

ITALY
Sa Italy pinuntahan ni Rizal ang lugar ng Turin, Milan, Venice at Florence.
Noong Hunyo 27, 1887 tinungo niya naman ang Roma. Makalipas ang isang linggong
pamamasyal sa Roma ay umuwi na ito muli sa Pilipinas.

Ikalawang Paglalakbay ni Rizal

HONGKONG
Pebrero 3, 1888- sumakay sa barkong Zafiro patungo ng Hong Kong at
nakarating sa Amoy China noong Pebrero 7, 1888. Victoria Hotel ang tinuluyan sa
pagdating niya at malugod siyang binate ng kaniyang kaibigan na si Jose Maria Basa
at ng mga naninirahang Pilipino. Jose Maria- isang abogado na tumakas sa Marianas
at nakararanas ng terrorismo sa Espanya ng 1872. Jose Sainz de Veranda- dating
kalihim ng gobernador heneral na sumusubaybay kay Rizal.

Yokohama, Japan
Pebrero 28, 1888 dumating si Rizal sa Yokohama at tumigil sa Hotel Grande.

Tokyo, Japan
Nagtungo rin siya sa Tokyo at binisita siya ni Juan Perez Caballero, kalihim ng
Legasyong Espanyol. Marso 15, 1888 nakilala niya si Seiko Usui (O-Sei-San) na
kaniyang naging kasintahan.

Estados Unidos
 Abril 26- Mayo 8, 1888 dumaong ang barkong Belgin sa San Francisco at
nakita niya ang Amerika sa unang pagkakataon. Mayo 8, 1888 nagsimulang
maglakbay si Rizal sa iba’t ibang sulok ng Estados Unidos. Mula sa New York, tumulak
siya patungong Inglatera, sakay ng barkong City of Rome. (London Inglatera)

Barcelona at Madrid
(Espanya)
Disyembre 11, 1888 nagpunta si Rizal sa Barcelona at Madrid upang makipag-
ugnayan sa mga Pilipino doon tungkol sa mga gawaing propaganda para sa Reporma
ng Pilipinas. Pebrero 15, 1889 itinatag ni Graciano Lopez Jaena ang pahayagang “La
Solidaridad” kung saan ang naging patnugot dito si Marcelo H. Del Pilar.

Brussels, Belgika
Enero 28, 1890 dahil sa magastos ang pamumuhay sa Paris at balakid na
kasiyahan ng lungsod sa pagsusulat ng El Filibusterismo, nilisan niya ang Paris
patungong Brussels, kabesera ng Belgika. Naging abala si Rizal sa pagsusulat ng El
Flibusterismo at ang pagpapadala ng mga artikulo sa La Solidaridad.

Task/Activity

Basahin at sagutin ang mga sumusunod na katanungan. Ilakip sa Modyul na ito ang
iyong mga kasagutan.
1. Bakit naglakbay si Rizal sa iba’t ibang bahagi ng Europa? Ano ang nais niyang
tuklasin?
2. Ano ang kinasangkutang aktibidades ni Rizal sa kanyang pag-aaral sa Espanya?
Naging makulay ba ang kanyang pamumuhay sa Espanya at bakit?
3. Ilarawan ang mga naging paghihirap ni Rizal sa ibang bansa? Paano niya
nalagpasan ang mga suliraning kinakaharap?
4. Ano ang mga naranasan ni Rizal sa Berlin?
5. Bakit humanga si Rizal sa mga kababaihang Aleman? Ipaliwanag ang mga dahilan.