HC E Gebitsslijtage

Gebitsslijtage
- Gebitsslijtage is een multifactorieel proces, met als onderliggende factoren mechanische (bv.
tand-tand contact, nagels, etc.) en chemische (bv. zuur) belastingen van het tandweefsel.
- Het proces is deels fysiologisch en is daarmee gerelateerd aan de leeftijd.
- Erosieve gebitsslijtage lijkt toegenomen onder jeugdigen in Nederland.

Waarom is herkenning van etiologie belangrijk?

- Gebitsslijtage is multifactorieel!
- Aanpak van ‘oorzaak’ en/of ‘gevolg’
- Bewustmaking en preventie
- Leidend voor aanpak van de behandeling
- Zonder diagnose geen goede prognose!

‘Traditionele’ indeling
- Attritie ‘Zwaardere’ frictie
Tand-tand contact (knarsen, klemmen, etc.)
- Abrasie ‘Lichtere’ frictie
Vreemde voorwerpen, voedsel (pennen, nagels, tong, weke delen, etc.)
- Erosie Chemisch

Attritie
- Slijtage beperkt zich tot de door occlusie en articulatie belaste vlakken

Abrasie
- Afhankelijk van de actie kan ieder oppervlak op verschillende manieren zijn aangetast

Erosie
- Slijtage van harde tandweefsels ten gevolge van chemische processen in afwezigheid van
bacteriën

Erosie is dus een totaal ander proces dan cariës. Plaque kan zelfs voorkomend zijn van erosieve
processen.

Leren kijken is beter herkennen

Het is complex en er is nooit alleen maar de vinger op één ding te leggen.
Etiologie-onafhankelijke indeling: je blijft neutraal en gaat daarna pas indelen waar het dan vandaan
komt.

Etiologie van gebitsslijtage

- Mechanische:
 Attritie: heavy friction, tand-tand contact
 Abrasive: pennen, nagels, voedsel, parafunctionele gewoonten
- Chemische:
 Extrinsieke: zure dranken, zuur voedsel (van buiten naar binnen)
 Intrinsieke: reflux, eetstoornissen (van binnen naar buiten)

Mechanische slijtage
- Knarsen
 Langere contacttrajecten
 Slijtfacetten
 Knobbels vlakken af
- Klemmen
 Geconcentreerde krachten
 Zeer kleine tand-tand bewegingen
 Lokale gebitsslijtage
 Occlusaal patroon verdiept

Individuele risicofactor: Bruxisme

Op de foto linksonder zie je de elementen
van de onderkaak in de elementen van de
bovenkaak staan. Dit is een voorbeeld van
klemmen.

De patiënt sloopt zijn eigen tanden.

Etiologische factoren: Mechanisch
- Bruxisme (klemmen, knarsen)
- Externe oorzaken
 Pennen, nagels, roerstaafjes, breinaalden, piercings

De patiënt is zich er vaak niet van bewust.

Chemische processen
Progressie

Eenzelfde groep kinderen zijn gevolgd van hun 11e tot 15e. Je ziet dat de erosie wel toeneemt in de
loop van de jaren, maar meer dat de kinderen die al slijtage hebben meer slijtage krijgen en er
komen relatief minder gevallen bij (logisch want het is fysiologisch).
Weinig nieuwe gevallen, ernst neemt wel toe.

Ongunstig versus beschermend

Ongunstig: Alcoholische mixdranken
Zure groenten
Tandenknarsen
Beschermend: Yoghurtproducten
Melkproducten

Rol van erosie

- Wegetsen toplaag
- Verzachting van het tandoppervlak
- Gedeeltelijk ontkalken volgende laag: “softening”
- Zachte laag eenvoudig te verwijderen (ultrasoon trillen /
poetsen, etc.)

Als je op een oppervlak zuur gooit, lost het een beetje op en

heb je daarna nog een verzachting van de onderlaag. Deze verzachting is weer eerder weg te halen
met poetsen, knarsen, etc. Zuur maakt de slijtage die door knarsen komt dus erger. Zuur alleen is dus
niet het hoofdprobleem.
Door erosie worden andere vormen van slijtage versneld!
In mineraalwater zit koolzuur, maar dat leidt niet tot gebitsslijtage! Het is niet koolzuur maar zuur
wat voor erosie zorgt.

Bier is wel zuur maar zorgt niet voor slijtage, net als wortelsap.

Als je dranken zuurneutraal maakt vinden mensen het vaak niet meer lekker (zoals sinaasappelsap
met calcium).
De zuurgraad van een product is niet het enige wat bepaalt of het slijtage veroorzaakt.

Voedingsproducten die erosie kunnen veroorzaken

- Zure ijzerhoudende en vitamine-C-drankjes
- Fris- en vruchtendranken (ook suikervrije)
- Sportdranken
- Fruit, vooral citrusfruit maar ook appels
- Zuur snoep
- Augurken, (zoet)zure uien
- Zuur aangemaakte voeding, dressings

Als je dehydrateert (topsporters) heb je bijna geen speeksel, dan heb je geen buffer en heeft het zuur
heel veel effect.

Erosiviteit bepaald door

- pH
- Type zuur
- Buffercapaciteit
- Aanwezigheid van calcium, fosfaat en fluoride

Etiologische factoren: chemisch intrinsiek

- Eetstoornissen (boulimia, anorexia)
- Reflux (GORD)
 Naar schatting bij 40% van onze onderzoekspopulatie!

Reflux
- Fysiologisch proces
- Maagzuur komt in slokdarm
- Peristaltische beweging en buffering van speeksel

- Sympto
men
en/of

complicaties (GORD):
 Brandend en drukkend gevoel op de borst >2x/wk
 Negatief effect op kwaliteit van leven
 Hiatus oesophageus (ontoereikende sfincter)  knelt af, zuur komt omhoog
 Spierproblemen onderste deel slokdarm

Symptomen reflux

Regurgitatie: voedsel komt omhoog

Oprispingen: zuur komt omhoog
Heesheid, luchtwegproblemen: zuur gaat luchtpijp in en gaat stembanden irriteren of longen
Niet-cardiale pijn op de borst: het idee dat je een hartaanval krijgt
Laryngitis, faryngitis: keelontsteking van de larynx of farynx
Barrett slokdarm: weefsel in onderste gedeelte slokdarm krijgt ander epitheel  voorloper van
slokdarmkanker
Adenocarcinoom: slokdarmkanker

Bewustwording
- Duidelijk erosief proces
- Bij navraag symptomen van reflux (GORD)
- Voor patiënt waren deze symptomen ‘normaal’
- In life-style aanpassingen leek niet veel succes te
behalen
- Verwezen naar huisarts
- Omeprazol 20mgr is voorgeschreven
(maagzuurproductie wordt geremd)
- Na 2 weken:
  Bijna geen pijn meer bij aanraking en koude
 Drinkt ’s nachts niet meer
 Slaapt nu veel beter
 Voelt zich veel beter
 ‘Heeft zijn smaak weer terug’

Reflux: diagnose
- Vragenlijsten
 Geen verbetering van de diagnostiek
- PPI-test (vaak in eerste lijn)
 Korte periode PPI. Indien afname klachten >50% dan test positief
- Endoscopie (tweede lijn)
 Onderzoeken op typisch reflux gerelateerde laesies
- Ambulante refluxmeting
 pH-metrie (pH < 4)
o Frequentie en duur van refluxepisoden vaststellen
 Impedantiemeting
o Ook boven pH 4: ‘Niet-zure reflux episodes’

Reflux overdag is vaak geen issue, de nacht is veel relevanter want dan heb je minder speeksel (je eet
en drinkt minder), minder buffer, etc.

Reflux: therapie en adviezen

- Lifestyle:
 Stoppen met roken
 Gewichtsreductie
 Hoofduiteinde bed omhoog (extra kussen)
 Vermijden koffie, sinaasappelsap, zoutrijk voedsel, e.d.
 Suikervrije kauwgom  meer speeksel, meer klaring in de slokdarm
- Preventieve maatregelen:
 Tandpasta’s of spoelmiddelen met tinfluoride (SnF) of tinchloride (SnCl)  dunne coating
om de tand heen, zuuraanval minder effect op de tand
- Medicamenteus
 Verwijs de patiënt naar de huisarts bij verdenking van GORD
o Histamine-2-receptor-antagonisten
o Protonpompremmers
Modificerende factoren

Bovenste is ongestimuleerd, onderste is gestimuleerd.

De vrouw had bijna geen speeksel.

Effect van slik- en drinkgewoontes zijn vaak onderschat.

Het maakt minder uit wat je drinkt dan hoe je het drinkt.

Doorvragen: bewustwording!
- Wat is het standaard antwoord op de vraag: Klemt u? Knarst u?  Nee
- Vaak niet bewust van onbewust gedrag!
- Geef huiswerk mee!
- Volgende afspraak er specifiek naar vragen
- (Mogelijke) herkenning van etiologische factor

Conclusie
- Voor een goede preventieve behandeling is een uitgebreide inventarisering van de mogelijke
oorzaken nodig.
- Het bewijs voor de effectiviteit van de mogelijke preventieve behandelingen is nog beperkt, maar
voedings- en leefstijladviezen zijn op zijn plaats, zeker indien de oorzaak in de voeding moet
worden gezocht.
- Ondersteuning van de preventie door middel van fluoridemaatregelen lijkt mogelijk, waarbij
vooral tinhoudende formuleringen veelbelovend zijn.
- Het recente ‘Advies Erosieve gebitsslijtage’ van het Ivoren Kruis biedt een goed houvast voor
praktisch handelen.

Gebitsslijtage heeft alles met het juiste evenwicht te maken.

Als er disbalans ontstaat, kan het ook heel snel fout gaan.