EPIDEMIJA

Seminarski rad

Student: Mentori:

,oktobar 2023. godine

 SADRŽAJ

UVOD..............................................................................................................................................3
1. EPIDEMIJA.................................................................................................................................4
2. ZARAZNE BOLESTI I EPIDEMIOLOŠKI LANAC................................................................5
2.1. REZERVOAR I IZVOR ZARAZE......................................................................................5
2.2. PUTEVI ŠIRENJA BOLESTI..............................................................................................6
2.3. ULAZNA VRATA INFEKCIJE...........................................................................................8
2.4. VIRULENCIJA I KOLIČINA UZROČNIKA.....................................................................8
2.5. OSJETLJIVOST DOMAĆINA............................................................................................8
3. PREVENCIJA ZARAZNIH BOLESTI......................................................................................9
4. EPIDEMIJA KOLERE..............................................................................................................10
5. EPIDEMIJA KUGE...................................................................................................................12
4. EPIDEMIJA KOVIDA 19.........................................................................................................13
ZAKLJUČAK................................................................................................................................15
LITERATURA..............................................................................................................................16

2
 UVOD

Epidemija (grčki: επιδημία - "među narodom rasprostranjeno") je neobično često pojavljivanje

jedne bolesti u jednoj populaciji. Epidemične bolesti su između ostalog kolera, grip, tifus i kuga.
Po pravilu radi se uvijek o infektivnim bolestima. Ponekad se taj pojam koristi i za neinfektivne
bolesti kao npr. za gojaznost (da bi se opisale opasnosti kao njene posljedice).
Riječ epidemija je nastala od grčkih riječi epi ("preko") i demos ("narod").
Kod životinja se epidemije označavaju kao epizootije.
Kroz ovaj seminar ćemo bolje upoznati pojmove epidemije, epidemiološkog lanca i ukratko se
podsjetiti pandemije korona virusa.

3
 1. EPIDEMIJA

Epidemija se definiše kao pojava poremećaja zdravlja u broju koji prevazilazi njegovu
uobičajenu učestalost u određenoj populaciji u određenom periodu. Može se javiti kod
poremećaja zdravlja zarazne, nezarazne ili nepoznate etiologije. Ukoliko se radi o bolesti koje
nikada nije bilo ili bolesti koje dugo nije bilo u nekoj populaciji, onda već prva dva vremenski i
prostorno povezana slučaja te bolesti označavaju epidemiju. Čak i pojava jedinog slučaja takve
bolesti zahtijeva neodložno pojavljivanje i terensko istraživanje.
Istraživanje epidemije se sprovodi radi razumijevanja zašto i kako je ona nastala i njenog
suzbijanja, kao i zbog unaprijeđenja znanja i poboljšanja nadzora nad poremećajima zdravlja, što
doprinosi spriječavanju budućih epidemija. Tim za suzbijanje epidemije treba da bude
interdisciplinaran. Obično ga čine epidemiolozi, mikrobiolozi, kliničari, stručnjaci za životnu
sredinu, inženjeri, veterinari i drugi ukoliko je potrebno. Epidemija predstavlja neočekivan
događaj pa je potrebna brza reakcija.
U slučaju pojave epidemije neophodno je da se što brže otkriju izvori zaraze i putevi prenošenja.
Svaka epidemija je pojava za sebe i postupa se u skladu sa datim okolnostima. U nekim
situacijama, prije nego se istraži šta se tačno desilo i zašto, moraju se preduzeti neke hitne mjere.
Ukoliko se posumnja da je epidemija nastala usljed korišćenja zagađene vode gradskog
vodovoda, mora se hitno zabraniti konzumiranje te vode i obezbijediti pijaća voda iz drugih
izvora.

Slika 1. Epidemija-pandemija
Pored pojma epidemije, važno je objasniti pojam pandemije, kao i razliku između ova dva
pojma.
Epidemija je pojava određene bolesti na ograniččenom području koju karakteriše veći broj
oboljelih nego što je uobičajeno.
Pandemija nastaje naglim širenjem epidemije na više država ili kontinenata u razmjerno kratkom
vremenu.
Epidemije i pandemije u istoriji čovječanstva imale su značajnu ulogu jer su uz veliki broj
oboljelih prouzrokovale visoku stopu smrtnosti i teške socijalno-ekonomske posljedice.Uz

4
pandemiju gripe koja se svake godine sezonski javlja u svijetu, od najznačajnijih bolesti 21.
vijeka koje su se javljale u obliku epidemija treba pomenuti sars, ebolu, ptičju i svinjsku gripu
kao i pandemiju covid-19.

2. ZARAZNE BOLESTI I EPIDEMIOLOŠKI LANAC

Zarazna bolest nastaje ulaskom uzročnika (patogenog mikroorganizma) u organizam domaćina

(čovjek ili životinja).
Prvi stadijum prirodnog toka zarazne bolesti predstavlja vrijeme inkubacije. To je vrijeme ulaska
uzročnika u domaćina do pojave prvih znakova bolesti.
Pojavom simptoma započinje drugim stadijum koji kod različitih bolesti različito dugo traje. Za
vrijeme ovoga stadijuma domaćin je najzarazniji za svoju okolinu.
Nestankom simptoma bolesti započinje treći stadijum, stadijum oporavka ili rekovalescencije.
Da bi se zarazna bolest mogla pojaviti i potom širiti na određenom području, moraju postojati
uslovi koji čine takozvani epidemiološki ili Vogralikov lanac.

Slika 2. Vogralikov lanac

2.1. REZERVOAR I IZVOR ZARAZE

Rezervoar zaraze može biti svaka osoba, životinja, zglavkar, biljka, ili supstancija u kojoj
infektivni agens normalno živi i razmnožava se na način da se može prenijeti na osjetljivog
domaćina.
Izvor razare je osoba, životinja, biljka, predmet ili supstancija sa koje infektivni agens prelazi na
domaćina. Najčešći rezervoari infektivnih agenasa su živa bića – ljudi i životinje.
Čovjek je rezervoar zaraze za antropozne (bolesti od kojih boluju samo ljudi), al ii za neke druge
antropozoonoze (bolesti životinja od kojih mogu oboljeti i ljudi). Čovjek može biti rezervoar
infekcije kao bolesnik i kao kliconoša.

5
Bolesnik može da bude rezervoar zaraze u različitim stadijumima bolesti, bez obzira da li se
bolest javila u tipičnoj ili atipičnoj formi.
Kliconoša je osoba koja nema klinički ispoljenu bolest, mada nosi neki specifičan infektivni
agens koji može da prenese drugim osobama. U epidemiološkom smislu predstavlja veoma
značajan rezervoar zaraze.
Životinje kao i ljudi mogu da budu rezervoar zaraze kao oboljele ili kao kliconoše. Razne
domaće i divlje životinje predstavljaju rezervoare zaraze za veliki broj bolesti (vuk, lisica, slijepi
miš).
Neživa priroda, takođe, može biti rezervoar zaraze, i to najčešće zemljište i razne vrste voda.

Slika 3. Izvori zaraze

2.2. PUTEVI ŠIRENJA BOLESTI

Putevi širenja bolesti predstavljaju način i sredstva kojima se mikroorganizmi prenose od izvora
zaraze do novog domaćina.
 Direktnim putem:
1. Preko kože i sluznice (rukovanje, poljubac, ugriz, polni odnos);
2. Preko krvi (transfuzija i posteljica);
3. Fligeovim kapljicama (kašalj, kihanje)
4. Kontaktom sa zemljištem.

 Indirektnim putem:
1. Preko predmeta (posteljina, igračke, pribor za jelo)
2. Preko hrane i vode (putem mlijeka, kontaminiranog mesa, zdravstveno neispravne vode
za piće)
3. Preko vazduha
4. Preko vektora.
Direktan kontakt izvora zaraze i osjetljive osobe nastaje dodirom dvije kože, kože i sluznice ili
dvije sluznice. Ovakav kontakt može da se ostvari direktnim dodirom, poljupcem, polnim
odnosom kao i ujedom, grebanjem, lizanjem.

6
Prljave, klicama zagađene ruke imaju ključan značaj u prenošenju uzročnika crijevnih,
respiratornih i kožnih zaraznih bolesti. Rezervoari crijevnih zaraznih bolesti, bilo da su bolesnici
ili kliconoše, prilikom defekacije ili uriniranja zaprljaju ruke, i ako ih ne operu na higijenski
pravilan način, neposrednim dodirom prenose infekciju na osjetljivu osobu. Rijetko je naći osobu
čija se nosna flora istovremeno ne nalazi in a njegovim prstima. Ruke rezervoara respiratornih
zaraza, zagađene respiratornom sluzi, rukovanjem se prenesu na osjetljivu osobu koja sada
svojim zaprljanim rukama dodirne nos, usta ili konjuktivu. S obzirom na osjetljivost
novorođenčadi, posebno značajnu ulogu u zaražavanju igraju prljave ruke osoblja po
porodilištima. Oboljenja koja se na ovaj način prenose su uglavnom pojedinačna, ali u
vanrednim situacijama (masovne nesreće, katastrofe i rat), ona se mogu javiti i u epidemijskom
obliku.
Fligeove kapljice čovjek izbacuje pri glasnom govoru, kašljanju i kijanju. To su kapljice
nazofaringealnog sekreta iz usta i nosa. U kapljicama se, pored sluzi, nalazi i sva saprofitna,
normalna flora usne duplje, a kod bolesnika ili kliconoša i patogeni mikroorganizmi. Pri jednom
aktu kihanja, u spoljašnju sredinu dospijeva više hiljada i, čak, desetina hiljada kapljica.
Indirektan kontakt se ostvaruje putem zagađenih (kontaminiranih) predmeta i stvari koje su
prethodno koristili bolesnik ili kliconoša. To mogu biti pribor za jelo, maramice, peškiri, odjeća,
posteljina, igračke, kvake, čak i medicinski instrumenti koji su u uslovima nepoštovanja
standardnih mjera prevencije, bili korišćeni u dijagnostici ili liječenju zaraženih osoba. Osnovni
uslovi za efikasno indirektno prenošenje infekcije su otpornost uzročnika zarazne bolesti u
spoljašnjoj sredini i njegova sposobnost da mala količina (infektivna doza) izazove bolest, jer se
na zagađenim predmetima agens obično ne razmnožava.
Osjetljiv domaćin se zarazi tako što navedene predmete stavi u usta (pribor za jelo), prinese nosu
ili očima (peškir, maramice), biva podvrgnut intervencijama (zagađeni kateteri) ili takve
predmete dodiruje, pa prljavim rukama uzročnike unese u svoj organizam.
Brojne namirnice predstavljaju idealnu sredinu ne samo za preživljavanje, nego i za
razmnožavanje uzročnika zaraznih bolesti. Hrana može biti primarno i sekundardno
kontaminirana. Primarna kontaminacija podrazumijeva prisustvo uzročnika zarazne bolesti u
namirnici prije bilo kakve obrade, odnosno korišćenja mesa, mlijeka, jaja. Sekundardna
kontaminacija namirnica nastaje preko prljavih ruku osovlja koje radi na pripremi hrane,
korišćenjem prljavog posuđa, upotrebom higijenski neispravne vode, pri nepravilnom transportu
i skladištenju hrane, nepravilnoj termičkoj obradi i nepravilnom čuvanju termićki prethodno
obrađene namirnice. Namirnice životinjskog porijekla su epidemiološki značajnije od namirnica
biljnog porijekla.
Majonez i krem pripremljen od termički neobrađenih jaja predstavljaju najveći epidemiološki
rizik. Najmasovnije alimentarne epidemije su nastale korišćenjem majoneza za pripremu
sendviča ili ruske salate u centralizovanim proizvodnim pogonima.
Do sada najveća alimentarna epidemija uzrokovana majonezom u našoj zemlji se dogodila 1987.
godine u Novom Sadu sa preko 1700 registrovanih oboljelih osoba od salmoneloze (broj
oboljelih sa lakšom kliničkom slikom je bio bar dvostruko veći, ali se nisu javljali zdravstvenoj

7
službi). Sendviči sa majonezom i ruskom salatom, veoma omiljeni u to vrijeme, pripremljeni su
u centralnoj pekari u Novom Sadu i distribuirani u veliki broj opština Vojvodine. Za nedelju
dana je prodato preko 10 000 sendviča. Oboljele osobe su registrovane u 18 opština u periodu od
13 dana. Majonez je napravljen od primarno kontaminiranih kokošijih jaja, bez ikakve termičke
obrade. Na preostale zalihe dodavane su količine sirovina narednih dana, tako da je infektivna
doza salmonella stalno rasla, a epidemija trajala dok epidemiološka služba nije utvrdila put
širenja. Od tada je zabranjeno korišćenje namaza, posebno majoneza, u centralizovanom
snabdijevanju pekarskim proizvodima.
Voda za piće u današnjim uslovima centralnog vodosnabdijevanja nosi sa sobom veliki rizik
nastanka masovnih hidričnih epidemija, ukoliko se ne poštuju strogi higijenski zahtjevi u
kontroli ispravnosti. U prošlosti su registrovane masovne i brojne hidrične epidemije. Voda je
dominantan put prenošenja kolere, al se i druge crijevne zarazne bolesti mogu širiti na ovaj
način.

Slika 4. Putevi širenja bolesti

2.3. ULAZNA VRATA INFEKCIJE

Ulazna vrata odnosno ulazno mjesto infekcije podrazumijeva mjesto prodora prouzrokovača
zarazne bolesti u organizam domaćina. Postoji više ulaznih mjesta: sluznica respiratornog trakta,
sluznica digestivnog trakta, koža, ostale sluznice (urinarna, genitalna, konjuktiva).

2.4. VIRULENCIJA I KOLIČINA UZROČNIKA

Virulencija uzročnika jeste sposobnost prodiranja i aktivnog razmnožavanja mikroorganizama u

organizmu domaćina. Količina klica koja prodire u organizam domaćina i utiče na pojavu bolesti
naziva se infektivna doza. Veličina infektivne doze potrebne za pojavu zarazne bolesti zavisi od
virulencije uzročnika. Što je virulencija uzročnika veća, potrebna je manja infektivna doza i
obrnuto.

2.5. OSJETLJIVOST DOMAĆINA

8
Da bi domaćin obolio od neke zarazne bolesti mora biti osjetljiv na uzročnika te bolesti. Na
osjetljivost domaćina utiču faktori koji mogu biti vezani uz same osobine domaćina (godine, pol,
kondicija, stanje imuniteta) ili njegovu okolinu (klimatski i meteorološki faktori, stanovanje,
radna okolina, higijenske okolnosti u naselju, društveno-ekonomski faktori).

3. PREVENCIJA ZARAZNIH BOLESTI

Izostanak bilo kog uslova epidemiološkog lanca onemogućiće pojavu, odnosno širenje zarazne
bolesti i nastanak epidemije. Iz toga razloga, mjere prevencije su usmjerene na inaktivaciju
jednog ili više uslova lanca.
Mjere prevencije koje se primjenjuju prije nego što se neka bolest ili epidemija pojavi nazivamo
ranom prevencijom. Mjere rane prevencije nazivaju se i sanitarno-profilaktičkim mjerama. Neke
od tih mjera su redovna vakcinacija djece, dezinfekcija i kontrola vode za piće u javnim
vodovodima, higijenska dispozicija fekalija, uređenje okolne sredine.
Kada se obolijevanje ili epidemija već događa, primjena mjera predstavlja kasnu prevenciju, koja
je ujedno i intervencija. Te mjere nazivamo i protivepidemijskim mjerama i njihovim
provođenjem se nastoji spriječiti veliki broj oboljelih, odnosno suzbiti epidemija. Ova grupa
mjera je specifična, ciljana, prilagođena konkretnim okolnostima koje su razlog nastanka neke
epidemijske pojave.
Za prevenciju zaraznih bolesti važna je uloga zajednice, ali i svakoga pojedinca. Odgovorno
ponašanje svakoga od nas pridonosi smanjenju rizika od pojave i širenja zaraznih bolesti.
- Često i temeljno pranje ruku sapunom i toplom vodom
- Prilikom kašljanja i kihanja pokrivajte nos i usta papirnom maramicom ili savijenim
laktom
- Izbjegavanje kontakta sa osobama koje imaju simptome bolesti
- Češće provjetravanje prostorija radi izmjene svježeg vazduha
- Izbjegavanje masovnih okupljanja u sezoni akutnih respiratornih bolesti ili epidemije
respiratornih bolesti
- Korišćenje provjereno zdravstveno ispravne vode
- Kupovina namirnica provjerenog porijekla. Čuvanje, priprema i konzumiranje istih na
ispravan način
- Održavanje kuće i dvorišta urednim

9
 Slika 5. Prevencija zaraznih bolesti

4. EPIDEMIJA KOLERE

Kolera je akutna infekcija tankih crijeva koju uzrokuje neke vrste bakterije Vibrio cholerae. Ova
bakterija luči toksin, koji izaziva povećanu sekreciju vode i elektrolita (prije svega jona hlora) u
tankom crijevu, što može dovesti do teške dehidratacije oboljelog i poremećaja acido-bazne
ravnoteže. Kolera je karakteristična po tome što izaziva prolive koji traju par dana, povraćanja,
grčeve u mišićima, dehidraciju i kolaps. Dijareja može da bude toliko jaka da u toku nekoliko
sati dovodi do ozbiljne dehidracije i imbalansa elektrolita. To može da dovede do utonuća očiju,
hladne kože, umanjene elastičnosti kože, naboravanja ruku i stopala. Dehidracije može da
izazove poplavljivanje kože. Simptomi počinju dva sata do pet dana nakon prvog izlaganja.
Koleru uzrokuje više tipova bakterije Vibrio cholerae, pri čemu neki tipovi uzrokuju težu bolest
od drugih. Ona se širi uglavnom putem nesigurne vode i nesigurne hrane kontaminirane ljudskim
izmetom koji sadrži bakterije. Nedovoljno kuvana morska hrana je čest uzrok. Ova bolest se ne
javlja kod životinja. Faktori rizika za pojavu ove bolesti obuhvataju lošu sanitaciju, nedovoljno
čistu vodu za piće, i siromaštvo. Postoji mogućnost da će rastući nivoi mora povećati stopu
pojave bolesti. Kolera se može dijagnozirati testom stolice. Brzi test štapićem je dostupan, ali
nije precizan.

10
 Slika 6. Kolera
Prevencija se ostvaruje poboljšanom sanitacijom i pristupom čistoj vodi. Vakcine protiv kolere
koje se oralno administriraju pružaju relativno dobru zaštitu tokom šest mjeseci. Dodatna korist
od ovih vakcina je da one pružaju zaštitu od još jednog tipa dijareje koji uzrokuje bakterija E.
coli. Primarni tretman je oralna rehidraciona terapija — zamjena tečnosti sa neznatno slatkim ili
slanim rastvorima. Rastvori bazirani na pirinču su najpoželjniji. Suplementacija cinka je korisna
kod djece. U težim slučajevima, intravenozne tečnosti, kao što je Ringerov laktat, mogu da budu
neophodne, i antibiotici znatno pomažu. Testiranje da se odredi na koji antibiotik je kolera
podložna je korisno u određivanju režima liječenja.
Po nekim procjenama koleri podliježe 3–5 miliona ljudi širom svijeta i ona uzrokuje 28 800–130
000 smrtnih slučajeva godišnje. Iako je trenutno klasifikovana kao pandemična, ona je rijetka u
razvijenom svijetu. Djeca su uglavnom pogođena. Kolera se javlja u vidu epidemija i kao
hronična bolest u pojedinim oblastima. Područja sa trajnim rizikom od bolesti obuhvataju Afriku
i jugoistočnu Aziju. Mada je rizik od smrti među onima koji su pogođeni obično manji od 5%,
on može da bude i do 50% među pojedinim grupama koje nemaju pristup tretmanu. Istorijski
opisi kolere su nađeni još u 5. veku p.n.e. u Sanskritu. Studija kolere koju je sproveo Džon Snou
u periodu od 1849. do 1854. dovela je do znatnog napretka u polju epidemiologije.
Kolera se širi ingestijom vode, morske hrane i druge hrane kontaminirane izlučevinama osoba sa
simptomatskom ili asimptomatskom infekcijom. Kolera je endemična u dijelovima Azije,
srednjeg istoka, Afrike, južne i centralne Amerike, a u SAD duž obale Meksičkog zaliva.
Slučajevi transportovani u Evropu, Japan i Australiju, izazvali su lokalizirane epidemije. U
endemskim se područjima epidemije obično pojavljuju za vrijeme toplih mjeseci, a incidencija je
najveća kod djece; u novozahvaćenim područjima epidemije se mogu pojaviti u bilo koje doba
godine, a sve su dobne grupe jednako osetljive. Osetljivost na infekciju varira i najveća je kod
osoba s krvnom grupom 0.
AFLP profilisanjem pandemijskih izolata bakterije V. cholerae su otkrivene varijacije u
genetskoj strukturi. Dva klastera su identifikovana: klaster I i kluster II. Najvećim dijelom se
klaster I sastoji od sojeva iz 1960-ih i 1970-ih, dok se klaster II uglavnom sastoji od sojeva iz

11
1980-ih i 1990-ih, sudeći po promjeni klonske strukture. Ovo grupisanje sojeva je najuočljivije
kod sojeva sa Afričkog kontinenta.
Za kontrolu kolere važna je pravilna dispozicija ljudskih otpadnih materija, kao i čisti izvori
vode. Vodu za piće treba prokuvati ili hlorisati, a povrće i ribu treba dobro skuvati. Neživa
peroralna vakcina, koja se sastoji od cijelih ćelija i B podjedinice (nije odobrena u SAD), pruža
85%-tnu zaštitu protiv serogrupe 01, kroz 4 do 6 mjeseci. Zaštita kod odraslih traje i do 3 godine,
ali brzo slabi kod djece i veća je za klasični, nego za El Tor biotip. Između serogrupa 01 i 0139
nema unakrsne zaštite, tako da se tek u budućnosti može očekivati vakcina funkcionalna protiv
obje serogrupe. Parenteralna vakcina daje samo kratkotrajnu i djelimičnu zaštitu i njena se
primjena ne preporučuje. Brza profilaksa tetraciklinima može smanjiti broj sekundarnih
slučajeva među kućnim kontaktima s bolesnicima od kolere, no masovna profilaksa nije
praktična, a neki sojevi nisu niti osjetljivi. Za profilaksu kod djece < 9 god. može se takođe
upotrijebiti i kotrimoksazol.

5. EPIDEMIJA KUGE

Kuga, pestis, bubonska kuga, „crna smrt“ je akutna, teška, zarazna bolest koja se najčešće javlja
u bubonskom obliku ili u obliku upale pluća, a uzrokovana je bakterijom Jersinijom pestis (lat.
Yersinia pestis). Simptomi uključuju groznicu, slabost i glavobolju. Bakteriju prenosi buva, sa
glodara na čovjeka. Bolesnik sa plućnim oblikom kuge može zarazu da širi vazduhom.
Neliječeni oblik plućne kuge se, najčešće, završava smrću, a nepravilno liječena tzv. bubonska
kuga, smrtnim ishodom svakog drugog bolesnika. Obično antibiotici za lečenje uključuju
kombinaciju gentamicina i fluorokinolona. Rizik od smrti uz liječenje je oko 10%, dok je bez
njega oko 70%.
Kao prirodni izvor - žarište infekcija, bolest se eizootski održava u Africi, Aziji, uključujući i
teritorije Rusije, Južne Amerike, i SAD. U Srbiji je posljednja epidemija kuge zabilježena prije
više od 160 godina. Kako ekološki uslovi nisu kvalitativno izmijenjeni (i dalje postoje glodari i
njihovi ektoparaziti — buve) i danas je u Srbiji prisutna potencijalna opasnost od unosa i širenja
kuge, posebno u slučaju vanrednih prilika.

12
Glavna posljedica kuge bila je kriza radne snage, praćena klasnim sukobima. Desetkovanje radne
snage učinilo je rad izuzetno oskudnim, povećalo njegovu cijenu i učvrstilo rešenost ljudi da
razbiju okove feudalne vladavine.
Prema Kristoferu Dajeru, oskudica radne snage izazvana epidemijom dovela je do promjene
odnosa snaga u korist nižih klasa. Dok je zemlje bilo malo, seljake su mogli držati pod
kontrolom, pod prijetnjom izbacivanja. Ali, kako je stanovništvo sada bilo desetkovano, a zemlje
bilo u izobilju, prijetnje vlastelina više nisu imale nikakve ozbiljne posljedice, pošto su seljaci
mogli da se slobodno kreću i pronađu novu zemlju koju bi obrađivali. Tako su, dok je letina
trulila, a stoka slobodno lutala poljima, seljaci iznenada postali gospodari situacije. Na nov
razvoj ukazivali su i štrajkovi zakupaca, pojačani prijetnjama masovnim odlaskom na drugu
zemlju ili u grad. Vlastelinske hronike lakonski bilježe kako su seljaci „odbijali da plate“ (negant
solvere). U njima je zabiljženo i da seljaci „više ne poštuju običaje“ (negant consuetudines) i da
su ignorisali naređenja vlastelina da im poprave kuće, očiste kanale ili krenu u poteru za
odbjeglim kmetovima.
Mjere spriječavanja i suzbijanja obuhvataju deratizaciju, dezinsekciju i dezinfekciju,
hemioprofilaksu antibioticima i dr. Vakcine koje su na raspolaganju imaju određene nedostatke
pa se (bar šire) ne koriste, ali njihova primjena dolazi u obzir u slučaju pogoršanja epidemiološke
situacije.
Bakteriolog Valdemar Hafkin je razvio prvu vakcinu protiv kuge 1897.

4. EPIDEMIJA KOVIDA 19

Epidemija odnosno pandemija kovida 19 je pandemija koronavirusne bolesti (COVID-19) koja

je izbila u Vuhanu u Kini i koju karakterišu infekcija disajnih puteva i upala pluća. Epidemija je
proglašena početkom decembra u gradu Vuhan u centralnoj Kini. Oboljenje izaziva virus
porodice virusa korona pod nazivom SARS-CoV-2, što predstavlja drugo širenje infektivne
bolesti iz ove grupe virusa nakon epidemije SARS-a 2002. i 2004. godine. Prenos SARS-CoV-2
virusa sa čovjeka na čovjeka potvrdila je Svjetska zdravstvena organizacija (SZO) 23. januara
2020. godine, a pandemiju je proglasila 11. marta.
Infekcija se među ljudima prenosila kapljičnim putem. Period inkubacije je najčešće oko pet
dana, a kreće se od jednog do 14 dana. Najčešći znakovi i simptomi su povišena temperatura, suv
kašalj, malaksalost, stvaranje ispljuvaka i kratak dah. Najteže komplikacije mogu biti upala pluća
i akutni respiratorni distres sindrom.

13
Mjere prevencije su pranje ruku i socijalno distanciranje. Cilj preventivnih mjera na
populacionom nivou bi, u sklopu pristupa „ravnjanje krivulje”, trebalo da bude smanjenje broja
oboljelih u istom trenutku kako se ne bi premašili kapaciteti zdravstvenog sistema.
Da bi umanjili šanse da se zaraze, zdravstvene organizacije preporučivale su izbjegavanje
bliskog kontakta sa bolesnim pojedincima, često pranje ruku sapunom i vodom, ne diranje očiju,
nosa ili usta nepranim rukama i vježbanje dobre respiratorne higijene.
Od januara 2021. godine dostupne su i različite vakcine protiv korona virusa.
Onima koji su već zaraženi savjetovalo se da ostanu kod kuće, osim kada treba da se pobrinu za
medicinsku njegu, pozovu unaprijed prije posjete ljekaru, nose masku za lice (naročito u
javnosti), prekrivaju kašalj i kihanje maramicom, redovno peru ruke sapunom i vodom i
izbegavaju dijeljenje ličnih predmeta u domaćinstvu.

Slika 6. Zdravstvene preporuke tokom pandemije korona virusom

Za zdravstvene radnike koji vode računa o nekome ko može biti zaražen preporučivale su se
standardne mjere predostrožnosti, mjere predostrožnosti za kontakt i preporuke za vazduh uz
zaštitu očiju.
Mnoge zemlje su proglasile vanredno stanje, a sa ciljem suzbijanja pandemije preduzele mjere
karantina, policijskog časa i zatvaranja granica. Krajem marta 2020. godine, gotovo četvrtina
svjetske populacije je bila u karantinu. Škole i univerziteti su zatvoreni u više od 160 zemalja, što
se odrazilo na preko milijardu i po učenika i studenata (91%) širom svijeta. Pandemija je dovela
do globalnih socioekonomskih poremećaja u svijetu. Brojni međunarodni skupovi, kulturni i
religijski događaji su odloženi ili otkazani, a kalendar globalnog sporta je pretrpio najveće
promjene nakon Drugog svjetskog rata. SZO je, takođe, upozorila i na „infodemiju” zbog
učestalog širenja lažnih vijesti i teorija zavkere vezanih za ovo oboljenje.
Od korona virusa preminulo je više od 6,9 miliona ljudi.

14
 ZAKLJUČAK

Kada broj obolelih pređe jednu određenu granicu (kod gripe su to 0.4%) može se govoriti o
epidemiji. Epidemija se definiše kao pojava poremećaja zdravlja u broju koji prevazilazi njegovu
uobičajenu učestalost u određenoj populaciji u određenom periodu. U slučaju pojave epidemije
neophodno je da se što brže otkriju izvori zaraze i putevi prenošenja. Svaka epidemija je pojava
za sebe i postupa se u skladu sa datim okolnostima. Da bi se zarazna bolest mogla pojaviti i
potom širiti na određenom području, moraju postojati uslovi koji čine takozvani epidemiološki ili
Vogralikov lanac. Izostanak bilo kog uslova epidemiološkog lanca onemogućiće pojavu,
odnosno širenje zarazne bolesti i nastanak epidemije.

15
 LITERATURA

Janković S, Mijović B, Bojanić J, Jandrić LJ. (2014) Epidemiologija. Banja Luka

Radovanović Z. (2000) Savremena epidemiologija. Beograd. Medicinski fakultet
http://prezentacije.mup.gov.rs/sektorzazastituispasavanje/saveti%20gradjanima/epidemija.html

16
17