zaangażowaną w stosowanie wzmocnień jest trening różnicowania. p .

jest wykonywania pewnych działań w specyficznych sytuacjach tacJen111r,_

. .
rych miałoby ono charakter nieprzystosowawczy .
. . .
Motywacja pacjenta pochodzi ze wzmacniania pewnych jego
rania innych. Warunkowanie . d
sprawcze o nosi. się
. d

. 1S Otne. ·'""\JJly
różrucował sytuacJe, w których dane zachowarue Jest poządane, od taki Jest, aby
2
o procesu wzmacachow,.,(

eh,"-' kló.
. . ..., i ka.

-
(flloCJ rowadza ~~
dOP
dela, ń jnnYc
. dcze
~,-ia jenie z

h
achowan

ania reakcje emocjonalne modela wywołują tę samą reakcję

d zas rnodeloW tora. Bodziec, który wywoływał określoną odpowiedź mo-
pa clnlł u obserWa . sameJ· reakcji u obserwatora. W wyniku obserwacji do-
lud z1. następuje u pacJenta
N.
.
. zastępcze warunkowanie
, modela wywiera wpływ, gdy uczący się obserwator
.ałanie modela. 1e wymagane są więc wzmocmema dla
.
.
. emocji.
. .
s kłama · ć Je
ficznych reakcji pacjenta w określonej sytuacji przez wyselekcjonowniania SJ>ecy. ,,-ocn
lv•"' uwagę
na dzi c ·a
wzmocmema · · moze · b ow1em· · d nos tkę
do wy-
To sprawia, że te reakcje będą występowały częściej niż inne jego ane na&rody_ z11,r3ca wra- Antycypa Jh zachowań innych ludzi. Podstawą modelowania są
. El. . 5efll'a ctzanyc . , .
które nie były wzmacniane. 1mmowane są te reakCJe, .
które były zacho,
. ..
..arua, ob ania .nagra cze, czyli konsekw~n~Je zach~wan_ o?sei:vowanych u innyc~:
Częstość występowania zachowań zależy bowiem od ich konsekwe~~orowane. ~ont" nien1a z~tęp oże ulegać zmiarue, gdy Jest sw1adkiem cudzych reakcJ1
zachowań są zależne od stosowanych w związku z nimi nagród i kar. CJL. 21lliany
1,,zJlloC · acJenta m h · ł d , · d ,
chowanie P 'i. Hamujący czy roz amoWUJąC~ wp y~ osw1a ~~en zastęp-
Podczas psychoterapii manipuluje się wzmocnieniami. Patologiczn ~ h konsekw~ncJ_ lko w uczeniu przez obserwacJę emocJonalnych 1mstrumen-
, ,c · as1ęmety
nia nie są wzmacniane i w związku z tym wygasają. Zastępowane S" p e 2achową. , hwyraz ,
·
z także w modyfikowamu utrw onych JUZ
al · · ak ..
re CJI.
.. rzez rea1c . cz) howan 1ee . . . b 1·
pożądane, w stosunku do któ~ch ~sychoterape~ta stosuje wzmocnienia poz CJe 1alnych zac delowame,' . zastępcze uczeme się zaangazowane są sym o 1czne proce-
. .
Przystosowaw~ze ~achowan1~ pa~Jenta uzyskuJe ~ożądane dla niego konse:W::C· Wmo . iowych reakcji. Własne oceny pacJenta, Jego wewnętrzne
wyobrazen k k . Tak . . . .
Gdy zachowarue me przynosi poządanych skutkow, to zmniejsza się częst 'ć. Je. sy. wzory .. •sze niż zewnętrzne onse wencJe. więc 1stn1eJe w tym
występowania lub zanika, czyli ulega wygaszeniu. Przystosowawcze zac~s Je~o reaJ(cje są wazmeJe pośrednictwo. Zachowanie nie jest wypadkową bodźców, lecz
nie zawsze pojawiają się u pacjentów spontanicznie. W związku z tym te~wania procesiepoznawc:w symbolicznych. Wyobrażenie bodźca daje taki sam efekt
wzmacnia reakcje zbliżone do pożądanej. Na każdym etapie terapii nagrody s:: zalezy
, od proceso . d b
'ak jego działanie. Pormę zy o serwowaniem a samodz1e nym na-
• · 1
wane są wobec tych reakcji, które są wyrazem osiąganego przez pacjenta choćb wegetaty~ny, J rzez pacjenta określonego zachowania pośredniczą następujące
najmniejszego postępu. Stopniowo na bazie wytworzonych prostych reakcji mo~ 5nadowamem p
, , Ab zachodziło modelowanie,
.
pacJent
.
musi
.
zwracac
,
uwagę na zac
h
owa-
u pacjenta kształtować złożone wzory jego społecznych zachowań. Skutkiem stoso- ziaw1ska. Y . · • · I · ·· · ki ·
niemodela i obserwować je wraz~ mny~ wazny~m e eme~tam1 sytuacJI, w Ja ~J
wania wzmocnień jest pojawienie się w określonej sytuacji zachowań pożądanych,
,
, · wia Uczynione obserwacJe powmny hyc następme utrwalone w formie
istniejących przedtem w repertuarze reakcji pacjenta lub nowych dla niego. Ponadto się poJa . . p . . ć b li .
werbalnej czy też obrazowej. acJent musi stworzy sym o czną reprezentacJę
zanikają w specyficznej sytuacji zachowania niepożądane. modela. Ważne są także możliwości motoryczne pacjenta, zdolność reprodukcji
zachowań modela. Istotny jest również czynnik motywacyjny - pacjent powinien
5.1.3. Modelowanie spodziewać się korzyści związanych z odtworzeniem obserwowanego zachowania.
Na efekty modelowania wpływają też cechy osobowości modela i obserwującego
Bandura ( l 969) modelowanie traktuje jako synonim imitacji, uczenia się przez
go pacjenta. Rezultaty są tym większe, im silniejsze jest podobieństwo pomiędzy
obserwację, uczenia się zastępczego, kopiowania, społecznej facylitacji, grania ról.
nimi. Dobrym wynikom modelowania sprzyja także duża liczba bodźców dostar-
Modelowanie różni od identyfikacji to, iż drugie ze zjawisk jest bardziej złożonym czanych przez modela.
zachowaniem. Identyfikacja pociąga za sobą przyjęcie cudzego systemu wartości.
Wefekcie modelowania pacjent powtarza zachowania demonstrowane przez
Modelowanie jest uczeniem się przez imitację, przykład, obserwację. Według
Bandury większości zachowań uczymy się przez obserwowanie innych ludzi. ISIOtą ~~ela. ~oże być to zarówno zachowanie istniejące przedtem w repertuarze
modelowania w psychoterapii jest obserwowanie osoby (może być to terapeuta lub 1PacJheowan
nta,~ak nowe
reak „
dlakniego.
, Rezultatem może być również wyeliminowanie z jego
pacjenci uczestniczący w grupie psychoterapeutyczne j), która modeluje lub d;· obza tore..model był karany. Istnieje też wygaszanie zastępcze -
'd
' y na skutekCJI,
monstruje zachowanie, jakiego pacjent ma się wyuczyć (Lanyon i Lanyon 197 ' reakcjae . serwacJ1 zachowań modela zostanie wygaszona warunkowa
mocJonalna pacjenta.
Carson i in. 1988, Goldenberg 1977, Rimm i Masters 1974, por. Meyer i C~e~e;
1973). Obserwowanie innych daje informacje o tym, jak zachowania maJą :O.
SZKOŁ
52
naśladowane. Zakodowane zostają też informacje o tym, jaki jest kierunek zac·ent - - INNE V PSYCHOTERAPE UTYCZNE
. M d I . · · · · którym pacJaniu
warna. o e owanie Jest więc formą społecznego uczema się,•.~ A. Palmer ( 1980) ..
.
uczy się nowyc h um1eJętno
. . ś . , . .
c1 przez nasladowan1e mnych os ób. ,m "'' rnodeloW
yjne, Odrębnia . ,
p1ęc rodz · , , prezentujący
• eklektyczne podejście do psychoterapu,
· wy-
kładzie się ponadto akcent na procesy zastępcze, symboliczne i samoreguIac warunkowan· aJow uczema się. (1) Wyróżnia bierne, reaktywne uczenie się,
·
ie wywodzące się z paradygmatu warunkowania klasycznego. Tego
190
191
 . nie przychodzą mu do głowy
Pewne
diagnostyczne . fakty, hnp.d że .
Ć uwac , twa ' z niechęcią przyc o 21. na. sesJe. Jeśli pacjent sam nie
, oę na 1· c1.ns
1111v·.\/'i . •a z dz e „
,en' taCJI ps ychoterapeuta przed PodJęc1em dalszych kroków w ana-
d ó . . .
_r,0(11n·e ~o nfron. , s ię,
,,~r· . J·est on zdolny
. ' ze . . k o r. zmcowama, h. rozpoznawania
. zacho-
~0nuJ . pewnie trznymi z1aw1s amr psyc 1cznym1.
wewnę h . .
.które stanowią
si u
. . ważne są zwłaszcza
dO
1,.1i~ f11U_ .~ych z11z1e
11,,az,.,, . . . te .zacK owania fr pacJenta,
. .
~-:iń z\VP· ychoana r. reakcJ·i przemesremoweJ
5 . on ontacJa, czyb pokazywanie
0
h · ·k · ·
·ego porudCJN na rs . tnienie pewnyc ZJawrs , Jest wazna. przede wszystkim .
się
.
-• tołV
~\f.il Główme względu
J v 1. dowo hoterapu. „ ze • •to, aby zonentowal
na on, na
Rozdział V ff n tkU psyc_
..nezą aJ1za ma P
olegać. Gdy konfrontaCJa Jest poprawna, pacjent zgadza
od · 'ł ł mas
· k · ·
..,, psY I ·er .
ni r choan 1 . mewe rbalnie. D aJe pewne
odk . . . y, uzupe
' l', szczego . . OJarzema-
.
10.3 werba ~1 1• Należy jednak p res 1c, 1~ istotne Jest, w Jakim czasie
TECHNIKI W PSYCHOTERAPII może być
,IY'"
;i1 ' rnnien am - . konfrontacji. KonfrontacJa bowiem poprawna
p0·
i ivs tadokonuJe . Gd d . . ł , .
i1•1· cho ierapeu 2'Je zło kal'zowana w czasie, y po ana Jest. w mew asc1wym mo-
. zionorować. KonfrontaCJa prowadzi do następnego kroku,
1 .
p,)_. wo, ale
11tsc1° ·ent moze . Ją o
· paCJ ,
i11encie, fikacJa , . . . ,
Szkoły psychoterapeutyczne zaliczane do czterech głównych nunów
polega na oddz1elenm istotnych elementem badanego,
się
. teore. -~imjest klary fikacja 1
tycznych wypracował y wł asne tec hnile1 pracy terapeutycznej, sposoby dzi . na we-
.. ...,k . . d . aallla
1 J Ad (b) Klai:r .ska od ubocznych. Psychoterapeuta koncentruje
psyc hoterapeutypodczasses11. ,a w1ęcw1e zanatemattechnilcpracymożezo ,
an31izowanego ZJh~wrnym zjawisku , które jest poddawane analizie. Przedstawia to
uporządkow~a przez o':1'eślenie _specy_~cznych działań po~ejmowanych p:~
~ętrznY m'05psyc rczświetle, izoluje Je· - oddzie· 1a szczego y znaczące o me1stot-
11 'I d · ·
reprezentantow poszczegolnych onentac11 teoretycznych. Omowione zostaną tech.
niki stosowane w (I) psychoanalizie, (2) szkołach o orientacji behawioraino-po-
zpwisko w ITY'.'1 oporu polega na wskazaniu
h KJ,rvfikacJa , specyficznych
• d
wywolują-
emocji
· · ·
nych·IO ZJ3WIS "'.' . kO. Dotyczy tego, co motywuJe . , paCJenta , o przeJawrarua oporu.
znawczej oraz (3) humanistyczno-egzystencjalnej. Techniki pracy psychoterapeu.
cyc . 5 nktowe impulsy wzbudzaJące opor paCJenta.
tycznej wykorzystywane w podejściu systemowym są tożsame z używanymi wte- O
kre~a mIY · · · h b d . d
rapii rodzin - będą więc przedstawione w rozdziale VII. Na omówienie zasługują adku klaryfikacji przemes1ema psyc oterapeuta po u hza pacJenta o
Wprzyp · , d ,d b .
1 , dania swobodnych skoJarzen na temat o czuc oznawanyc wo ee mego.
ponadto (4) technilci stosowane w innych szkołach psychoterapeutyfzn ych, nie
dających się zaklasyfikować do czterech wymienionych nurtów teoretycznych. 1:,1 3Wią2UJ przeszłych doświadczeń
JJO"la_e do , , pacjenta.. Celem jest,precyzyjne określenie
natury instynktowych impulsow, ktorych behawioralne przeJawy zostały wskazane
1
konfrontacji, określenie obszaru i obiektów, jakich dotyczą.
1. PSYCHOANALIZA Ad (c) Interpretacja jest zasadniczą techniką psychoanalizy, trzecim krokiem
wma!izowaniu problemu pacjenta. Oznacza ona czynienie nieświadomych dla
Techniki stosowane w pracy psychoanalitycznej dają się uporządkować re ~jentazjawisk świadomymi. Doprowadza do uświadomienia, ujawnia znaczenie
zpwisk psychicznych, ich źródła, historię, przyczyny.
względu na stopień ingerencji psychoterapeuty.jego dyrektywność. I tak wyodręb­
niane są tu: (a) konfrontacja, (b) klaryfilcacja, (c) interpretacja, (d) przepracow.anie psychoterapeutę
Stosowanie przez interpretacji angażuje wiedzę
jego teore-
(Greenson 1968). !czną, intuicję, empatię, własną nieświadomość. Interpretacja jest pewną hipotezą
Ad (a) Konfrontacja jest pierwszym krokiem w analizie poszczególnych ~ma~ają~ą weryfikacji ze strony pacjenta, potwierdzenia przez jego reakcje,
interpretację określa trafność. Przyjmując interpretację,
1
problemów pacjenta. Polega na wskazaniu mu na przejawy jego zachowania, które !"
r•Jent mus edz 1~w .,, na
acJenta jej
stanowią ekspresję nieświadomych tendencji, w taki sposób, aby zjawisko to s~alo niach YJsc poza to, co jest obserwowalne, i skoncentrować się na znacze-
się ewidentne dla świadomej części ego pacjenta. Psychoterapeuta zwraca paCJe~- 1,Przyczynach psychologicznych zjawisk.
nterpretacja
towi uwagę, że np. kolejny raz spóźnił się na spotkanie, milczy, kiedy zaczyn~Ją IXlczućii 1 , oporu dotyczyh przeszłych doświadczeń będących . . . dk
przyczyną
rozmawiać o matce, coraz częściej zaczyna mówić podniesionym głosem. :ak w,~ Jącyc to ZJaw1s
. mpusowwywo1u· . .k I .
~!oznaczenie h' . o. nterpretaCJa przemesrema o rywa
. k ws kazuJe
ana )1ty . . określone, diagnostyczne zachowam·a· UJawniaJC·e
. pacJentowina Pacjent 111' •istonę, pochodzenie, cel.
~wiadomej części ego pacjenta. Niekiedy sam pacjent (bez pomocy terapeuty) moz ~.ja"obser:ze sarn ~okonać
interpretacji. Wówczas
UJącyrn I do' · d · • ·
następuje rozdział pomię-
swra czaJącym. PacJent wskazuJe wtedy ukryte, zama-
194
195
 skowane znaczenia demonstrowanych przez siebie zachowań .
bę psychoterapeuty, (2) a następnie uświadomienie iż popę-
,świadomości. Określa środk.'1 enkiespre znajdując
dotychczas odzwierciedlenia w na oso . b' kl . . '
• . Ych . rowana do archaiczneg o o 1e u, a me do analityka. Wszystkie zmie-
przyczyny, ~1stonę tyc~-~achow'.111 (por. Eliasz I974).
„
SJi, źr6d~ . s~1e . wane
fs 1 • sk1ero . muszą być podawane w małych dawkach, wszelkie .
zmiany
Celem mterpretaCJI Jest zmiana sposobu, w jaki pacJ'ent u· • 1e są ł ł
. . , . . JffiUJe wla dY. joterpretacJe . Aby interpretacJ ·
a wywo ywa a ·
zmiany u pacjenta, psycha-
1 otaczaJący go sw1at (Korchm 1976). Uświadamia ona zrepres· sną0So1... .,,ace
n1a, · b)'Ć sto
pn1owe. b ,, , .
. . P . . . wać rnu własną oso owosc rowmeż w małych dawkach _
1 motywy pacJenta. okazuJe mu, Jak ten mespójny, będący Jonowany . łllalerja!
c,;
uszą ta rnu si p0kazY · k tak ć · ·
· IJest
· wyrazany · poza św1act0 rareu , . z kon1aktu z pacJentem, on towa się z mm sposób ograni-
111
w
matena
· w dz'al
1 aniach, postawach, komunikata ch K rnośej ie rywac się
.
ne reakcJe ze strony psychoterapeuty ułatw1aJą . . .
hd
uwagę na me znanyc otychczas, ignorowany · oncen....,,· ą ,co pacJentowi
ch czynnikach. Ł "_uJejeg 111
, 1,-fało
I·11rensyw c „ p · · •
materia!. Wyjaśnia odczucia i działania pacjenta. W odpowied ,zon)• . go od obiektu jego ,antaZJI. rzyczymaJą się do lepszego kontaktu
0
. . .
. ąc~y
21 na mte
niesPójn y . vanie .
p?praw~ą pa~Jent ge_ne~uJe dalsze_ hipotezy o własnym zachowaniu. Ch ~re~cję
'iJ!ICOI
ro eczywistośc'.ą. ieniająca musi być stosowana wyłącznie wobec tych impul-
mebezp1eczenstwo, ze mterpretacJa może bardziej pokazywać 1 · łaJą.
.. . . . eoretyczną
oc istnieje
.
z(I.
1n1erpretaCJa zm które aktualnie· dzia · Ponadto musi· b '
yc ona specyficzna,
euty, mz organizować dośw1adczema pacJ·enta w 2 ·v papędo~Yc\ ikowa. Treść interpretacji dotyczy wyłącznie reakcji przenie-
naczący dlaWiedzę
psychoterap
,
sposob. .
· niego t/1>
to nkfe!Jla, nie ogo. n Tylko taka interpretacJ· a ma d ·ł · I
z1a anie ·
eczmcze.
. ~ _psychoanaliz!~ początkowo interpretacje dotyczyły snów, służ hpaCJenta. .. ł, . . , . .
sienioWY'
m1eruu 1 rekonstrukcji ukrytego znaczenia marzeń sennych _ cze yly zrozu.
. interpretacji dotyczy g owme pacJentCM' z zaburzemam 1 neu-
podanY tu opis , b . . . .
. techniki swobodnych. skojarzeń. Rozwój psychoanalizymu sprzyJalo
. retacja u pacjentow z za urzemam1 z pogramcza nerwicy i psy-
stosowanie
spowoctowai JOIYCZnym1. · Interp wi kszym stopniu poprawie · 1c· h kontak · , ·
tu z rzeczyw1stos c1ą, a w
chOZY sluzy ( i!niu ekspresji materiału nieświadomego. Gdy fantazje tych pa-
poszerzeme , zakresu . werbalnych .interwencji psychoterapeuty. Miała ona .
. za zadanie
mniej,szym ~twodbiegają od rzeczywistości, to nie należy ich interpretować, ale
pomagac ego pacJenta w radzemu sobie ze zrepresjonowanym materiałem O
. Istnie}ą ~wne zasa~y posługiwani~ się tą techniką pracy psychotera~utycz.
c,.,0111,v,zbytniona rzeczywistą sytuację · · ·zyc10wą tyc h ób I . .
os . stmeJe wręcz pogląd,
neJ. StoSUJąC mterpretacJę, terapeuta me powinien wybiegać poza treści, które zwracac uwagę
.. . ł enetyczny powinien ć by u teJ
.k
ategom
.. . ,
pacJentow wy
k
orzystywany do
pacjent ujawnił (uwzględnione w konfrontacji i klaryfikacji). Interpretacja powinna 11matena g . . · ,,
być sformułowana w języku potocznym, prostym, nie może zawierać tenninr,,v
. c·i tylko wówczas, kiedy moze przymesc u1gę pacJentow11 · ·· ,
pomoc w zro-
technicznych. Dyskutowany jest czas, w jakim należy podawać interpretację. Zwra- ;:Te:~ :ktualnej sytuacji życiowej. Taką funkcję zmniejs~~jącą ci~rpi_enie pa-
c' nta pełnią interpretacje zwłaszcza na początku psychoterapu. W takich mterpre-
ca się uwagę, iż interpretacja powinna się liczyć z poziomem lęku, jaki wywoła
u pacjenta uświadomienie sobie zrepresjonowanego materiału. Niektórzy praktycy i~jach jest zawarta szansa przeżycia przez pacjenta doświadczenia, że psychote-
sugerują, aby interpretację podawać, gdy pacjent po raz trzeci dostarczy materiału rapeuta akceptuje go takim, jakim jest, że historia jego cierpienia została zrozumia-
nl. iż jego cierpienie ma sens, że nie wszystkie jego motywy były zie. Tak więc
do interpretacji - a nie wówczas, kiedy interpretacja po raz pierwszy przyjdzie do
głowy psychoterapeucie. Interpretacja powinna być podawana, gdy terapeuta posia- interpretacja u tej kategorii pacjentów może wzmocnić ich kontakt z rzeczywisto-
da odpowiedni materia! dowodowy. A więc powinna łączyć to, co do tej pory było kit atymsamym wzmocnić ego.
wiadome, w spójną całość, która jeszcze nie została przez pacjenta zauważOlla. Odmienne od powyższych, oryginalne poglądy na temat interpretacji stoso-
Istnieje spór pomiędzy psychoanalitykami na temat tego, czego int~rp~eta~ja powm· wanychwpsychoterapii pacjentów z głębokimi zaburzeniami przytaczają Boyer
na dotyczyć. Najczęściej formułowana jest zasada, że interpretacJa z~awiskaoporu Giovacchini (1980). Interpretacje u tych pacjentów mają przyczyniać się do
1
powinna wyprzedzać interpretowanie reakcji przenies!eniowych pącJenta. , ). uzyskania z nimi kontaktu, zademonstrowania, że terapeuta rozumie choćby frag-
Analizę oporu można wyobrazić sobie w następuJący sposób (Strach~y 1934 llle~fy tego, co jest mu komunikowane. Fromm-Reichman podkreślała niebezpie-
tzenstwo w 'k ·
Umysł jest rodzajem mapy. Pierwotne, potęp10ne, wyparte ze św' domośc1 pacJenta
. · i be . ym aJące z błędnych, nietrafnych interpretacji kierowanych zwłaszcza
. ac·a
;ć k~ schizofr~n!ków. Natomiast według Sullivana fałszywa interpretacja może
ia .
, • ·
dosw1adcze me znaJ·duJe · · · dn
się w Je ym reJorue
· · t · a y Natomiast nowa mfonn J
eJ m P •
. .. . Ik
zawarta w mterpretacJI Jest u o owana w mnym . . . obszarze Gdy te ,dwie . rzeczy
1óżnico; na; Je~ stosowanie może bowiem wzmocnić u pacjenta zdolność do
st
JeJ · ŚW. dornie·
zostaną połączone w jedno, wówczas podświadomość pacjent!l,ulega_u ;~ więc st
1ego wyn:ia wier~zeń terapeuty. Boyer i Giovachini przytaczają przykład, z któ-
niu. Opór jest barierą, która przeciwstawia się takiemu pol~czemuść acjenta. ~iące zie a, ze pacJentce nie przeszkadzały wypowiedzi psychoterapeuty wyra-
najpierw należy usunąć tę barierę, opór, aby móc badać p~d~i~domo P ~tdy nie ~o~umienie jej problemów. Natomiast najbardziej zaburzała ją sytuacja,
Kolejnym czynnikiem do analizy staje się następnie przemesie~ie. órychcelefJl 1
1k0dliwe Yda_gotowa do zrozumienia interpretacji. Zdaniem autorów bardziej
Strachey ( I934) wyróżnia interpretacje zmieniające (mutat1ve), k~- opędowei U• o lllterp t .. ·
~~szczone w _re aCJI nieadekwatnych są stwierdzenia poprawne, ale źle
jest (I) uświadomienie sobie przez pacjenta, że pewna część jego energu P . CłaJącoblisko, c~asie, przedwczesne, gdy analizowane zjawisko nie jest wystar-
SW1adomosc1
, · pacjenta.
196
197
 TECHNIKI TERAPII BEHAWIORALNEJ
Interpretacja jest najbardziej efektyw na, gdy istnieje dob k 2.1.
· ·
pacJentem I terapeutą (Wolberg 1954). Niektórzy psychoterary Ontoi. ane przez reprezentantów tego podejścia można uporządko-
"b . ""t llli.,
naJ ardz1eJ . . " k .
e,e tywne Jest . .
JeJ stosowanie .
pod koniec każdeJ· se
peuc1
..
tw· 1 "'l).. . iosoW
11Jlikl s dstawowy mec hamzm . .hd . ·
· matena erdq, 1c ziałama, czyli warunkowanie
we t dy wazny · I. I
nterpretacJe · mogą
(I) spotkać się zeSJi, Podsu
lllo'llll 1
1 feCwz"Iędu na pano ie sprawcze i modelowanie.12
z akcepta cją, (2) stymul ować jego napięci e, lęk, (3) zostać odrzuc
st , ze i " nkoW
,ia' e waru . Inaj·est d .
iagnozą
rony Pacjen~ poprzed zana , która
telne, (4) wywołać manipulacyjną przekorę u pacjenta. one Jako
. l,,zo , . hawiora
11as apia t,e .. h . .
ma
.
na celu dostarcze-
.
nielte~ . •nforrna cjl o zac owania ch pacjenta , ich konsekwencjach
. Kryteriami do_ oc~n~ efektywn_ości
fe( euc1e I . .
int~rpre tacji mogą być: nowe . ,noterap •akim żyje (Golde nberg 1977). Informa cje do behawioralnej
pacJen ta w rzeczyw1stosc1 poza terapią, podejmowanie decyzji, uwol · p5
nie Y czen 10. ' d w j e o: (
t) sytuacJ1 ·· bi · ·
. . . . I • . . . dziaian~ 010 pro em owej pacjenta na początku psycho-
ut
.rata
. poczucia wmy, w1ązame przesz osc1 z tym co się dzieJ·e Ocni
n1enieod1 of1l2. 0 23wierajll anh wania stwarzają problem , (2) okoliczn
b1ezących destruktywnych zachowan, (Small 1979).,
be .
e-ęku' O ościach, w jakich
'2 1lHana •·. ,i\JZY
.. __ J·akie zac . •ą si· ę oraz o praw d d b h k opo ·
Ad (d) Przepracowanie (workin g through) jest zespołem procect 11 f1l,p11wanta. te p~j·aw1aj , . •o. nyc s utkach . zmiany
. zachowa n·
'
. b. ktach, które mogą sluzyc Jako wzmocm erue dla pacjenta , (4)
stosowane są przez psychot erapeut ę po przyjęc iu przez pacjenta interpr
zac1,o . eh I o te
ctarzeoia . . logicznych, b1ezący . . h d • .d .
ur, __ ktore c oswia czemac h społecz no-kult uro-
to praca psychoterapeutyczna, którą się aż (]) Z
,raniczeo 1.aeh ftzjOh i stopnm · 1· .ak .. d św.
prowad zi do etapu w który etacJ1. les1 samo k ontro 1, j lej o 1adcza ·
pacjent · ·
zmiana postawy i zachowania pacjenta, ustępują symptomy ch~robowe; o- ) metodac w zyciu
n~tępuje '.en (5 h
czących osobac w otoczem. u
. •
nie tylko na werbalnych interwencjach psychot erapeut y, lecz także n; d~
11) •
octziennym ,
(6) zna
arzające problem zachowania,
. pacjenta, ktore mogą . wywierać
egaona względu
łym oczekiwaniu na wystąpienie u pacjenta c Jego stW . . h .ak.
ze na tch ewentualny
zrozum ienia znaczen ia inte;otrw ~. 11p\yWna .. (?) normach i ogramc zemac , z J 1m1. spotyka się .
W tej fazie analizy powraca się do interpretacji. Eksploruje się czynniki . I vterapii, pacjent w spo-
zt~CJJ. udz1a I fizycznym otoczem·u.
gające zmianie funkcjonowania pacjenta. Przepracowanie ma doprowad: :· 1eczno·ku1turowo-
asymilacji uświadomionych dzięki interpretacji treści, do reorient acji. Ma wywoła~ _ _ . Techniki oparte na warunkowaniu klasycznym
strukturalne zmiany w ego pacjenta, a przez to przyczynić się do poszukiw 21 1
ania
przez nie adekwa tnych form rozłado wania instynkt owych tendencj i. Istotne dla
przepracowania jest wzmacnianie określonych zachowań pacjenta Do tec hnt.k tych można zaliczyć .systematyczną desensytyzację, terapię implo-
związanych , i awersyjne przewarunkowarue.
z uzyskaniem wglądu - zachowa ń, które w efekcie doprowa dzają do uksztako-
wania s ię nowych struktur i modyfikacji starych . Do podobn ych zjawisk odnosi się
Z)"'n!. Systematyczna desensytyzacja stosowana jest najczęśc iej wobec neuro-
termin „korektywne emocjonalne doświadczenie" . •cznych pacjentów z objawami fobii . Psychoterapeuta wykorzystujący tę
proce-
czenie likwiduje wpływ traumatycznych wczesnych przeżyć pacjenta
To nowe emocjon alne doświad­ iurę rozpoczyna pracę terapeutyczną od określenia, jakie bodźce z otoczenia
.
Generalnie, analiza treści przekazywanego przez pacjenta materiału wymaga 1~ wotują lęk u pacjenta, po czym wspólnie tworzona jest lista zagrażających
oodźc&.v, które zostają uszeregowane od najmniej do najbard
od psycho terapeu ty realizow ania trzech zadań: (I) prz~k!a ~ania komu?~o wanych ziej zaburzających
treści na wyrażone w nich w sposób zamask owany mesw1a dome dosw1adc
zachowanie. W kolejnym etapie pacjent uczony jest osiągać stan relaksu . Zwykle
zema,
odczucia i impulsy, (2) dokony uczenierelaksacji obejmuje kolejno następujące grupy mięśni, części ciała:
wania syntezy tych danych, (3) przekład ama _zsyn­ dłonie,
tetyzowanych informacji na język, w jakim mogą one zostać przekaza r~e.ramiona, szyja, usta, język, oczy, klatka piersiow a - oddych anie, plecy, uda,
ne pacient1r
wi (4) dokonania wyboru stosown ego czasu na zakomum·kowanie · pacJentow1 bnuch, łydki i stopy, palce u nóg (Rimm i Masters 1974). Następn ie terapeu
' ta
, omawia zpacjentem, jakie bodźce będą stosowane podczas
do przyjęcia tego, co uzyskał od
zanalizowanych treści tak, aby był on gotow · · sesji. Rozpoc zyna się
ehpozycji bodźców najmniej lękotwórczych, by stopniowo podawać
00
psychoterapeuty. coraz
b.irdziei zagrażaj ące .
, K_ażda z sesji polega na tym, że psycho
1 terapeuta poleca znajduj ącemu się
ob'.~aninelaksu pacjentowi wyobrażać sobie sytuacje wywołu jące lęk. Terapeu
2. TERAPIA BEHAWIORALNO-POZNAWCZA ..f\\'UJe re k · · ta
iicegowp1 a CJe ~a_cjenta - sprawdza, czy podawane bodźce nie mają
zaburza-
ywu. Jesh u pacjenta pojawiają się sygnały zagrożenia, bodziec jest
-----
ci sto·
Wprawdzie w praktyce psychoterapeutycznej zwłaszc za
sujący terapię poznawczą wykorzystują psychote rapeu . Il
nakże istnieją między
techniki behawioralne i poznawc ze,Jed· ~ Wrozdziale IV
tymi technikami tak istotne różnice, iż każda
z nich zasluguie
.
2_1 thdziaJajątech l"w punktach 5.LI. , 5.1.2. 1 5.1.3. są zawarte mfonnaCJe o tym, na Jakich
. .
.1.,2.1 .2. i 2.I . 01 1,Jakie mechanizmy, zjawiska są zaangażowane . W rozdziale
. .
na odrębne omówienie. 3 t
· · JeS mowa O tym, jak należy lechniki stosować.
V w punktach
198
199
wycofywany i stosuje się inny o mni
ejszej wartości lękotwórcze· p 1•cznie, wzmocnieniu podlegają wszystkie jego reakcje
psycho się, bod źce ·enta spon.tan
.
tera peu ta
re akCJe wywo ł ywały. Jeze
upewni
.
a
. .
czy były dobrze wyob J._
0
kaid ej se . ·a u PacJ . ctaneJ-
.
h mformacJe od pacJ.enta świadczą razane o si, voJ e
d pozą a czy tez. tzw. po \'tyk .
a zeto ,
\iioo oJ11ia z.etonow ym now (token economy), jest
' I
· I · bod ' O brak raz iat
go dz1a arna '
zcc:m , podczas następnej· sesJ1.. podawane ib ckoo o którego celem Jest .
wyt .
twórcze. Powstała podczas sesji tera są bodz u Zabu rzając ie
' b J11 terape
utyc zn , wor zem
. e zachowań niezbęd-
peutycznych zdolność pacjentce ard . e. .
1a rolach społ.ecznych,
w
i:,
dostarcz
. . h aJąc
tTle . ych wzmocnień spo-
nia sobie bodźców zagrażających d ziej lęko. ((lgra funI<cJOfl 0 wan . .
bez doznawania lęku przenosi a. 0 . eh na satysfakcJon uJące zyc1
. .
zyc1 owe (R'
1mm I. Master 197 4, Goldenberg 197 wyobrili.a. ~yclt d\ i pozwalaJąc~tworzenie takiego e osp1 taliz owa nego pacj enta
B • ,..,erapia . .
1mpI .
7, Korchin 1976 Carsię na. sytuack . 1eeioY' trZ szpitala. 'ako pożądane, ustalem
pr~gramu wym aga: selekcji zac how ań
. Ją. od
ozy wna nast awi ona .
Jest na wyg aszanie lęku '
pac· son I in 19g ewoa ślanych J a środków wym iany (żet onu pełn ią-
czyna się usta Ierna . z pacJ. · 8). . ni·a zastępczego), okre ślema
entem 1·isty bod,zców wyw Jenta R.o
0at
· ota ol<re · spos
urn'karna . . L' .
ista ta Jest uporzą dkowana ze względu na
ołu jąc ych u . · 2Jl0. p:icf 1<cję wz mac nie
. d e zach . obu dob oru wła ściwych
owa nia erwowane przez personel szpi.taln
,eg oień- za pozą
wart ość lęko niego reak ofuo obs
-r twór c . an które pośredmcz
pol ega na po Iecanm
. . bo . ck . y pa-
. 1erapia pacJ.entow1. wyobraża zą dzc ·
.d
ą pom1ę zy re akCJam . .
1. przezyw
. . nia sobi "' trzyrnuJ zetony,
aJ1lOC ·e 1 a
ania .
zw1ązanyc h z rnm1 . .
uczuc.'SesJe . e sytu ac" 1 owyh Oli. .
. niami. Zetony zostają • · , , odroczonymi,
szej wartości lękotwórczej . Podczas zaczyna się od bodźców Jlęk . _c
;,nt o . zrnocme . . następme wym1em ane na wartościo-
Cr cinyrn w
o11ate . 1nta
lękowe, terapeuta pobudza jego wyobsesji, gdy pacjent wyobraża sob~;:imn,e~
dy
nagra czy przyw1leJe, •
. Ię ku . W raźn ię, aby utrz ymać u nieg o wzytul ac!e we d
la pacie
wysoki poziom raz z konc ' em
seSJ..I Ię k pacJ·enta zaczyna słabn
g ędn,e niki oparte na teorii społeczne
sposób zostaje wygaszona u pacjent ąć. W 2.1.3. Tec h go uczenia się
wywoływały u niego lęk (Go
a reak cja unik ania bodź ców, jakie dotychc::
ldenberg 1977, por. Meyer i Chesser „ technik zaliczane
1973). jest modelowanie i trening aser tywn
C. Technika awersyjnego przewarunk Do tej kate};r~imm i Masters 1974, ości
owania ma zastosowanie wollec pacje Korchin 1978, Carson i in. 1988,
tów przejawiających niep ożąd ane
n. (Goldenberg l 9 I973). por.
zachowania typu: nałogowe palenie
papierosó,y \\eyeri Ches
alkoholizm, nadmierne objadanie
się itp. (Rimm i Mas . ser de\owania pozwala na wyt
por. Meyer i Chesser 1973). Pacjent ters 197 4, Gold enbe rg 1977' Technika rno worzem·e u paCJent·
a zac h owa · któ-
nia,
, który pragnie wyelim ino wać nie miał w swm.m repertuarze. ponad
nia, jest warunkowany w taki spos takie zacho wa'. 5
~godotychcz:ozhamowanie tych reak to moz.e spo wod owa ć zaha-
ób, aby wystąpiła u niego cji, które jest zdolny przejawiać.
A więc
reakcja na bodziec, który poprzed nega tyw na, awer syjna mowame czy
nio wywoływał pozytywne, przy . . . d
Nieprzystosowawcze zachowanie jemn e reakc~. mog~ zostac, zahamowane zachowama mepozą ane I. rozhamowane przystoso-
zostaje wyeliminowane, ponieważ
jarzone z nieprzyjemnymi konsekw zostaje sko,
Najc waw~~;echnice tej poza dokładnym okr
nice bodźcami awersyjnymi są środ
encjami . zęśc iej
ki wywołujące u pacjenta nudn
stos owa nym i w tej tech- eśl eniem zachowań, jakie mają być pod-
elektryczny. Na przykład podczas ości lub szok dmemodelowaniu, dąży się do dostosowan
sesji za każdym ia płci, wieku, statu su społ eczn ego
raze ~cią modelu do właściwości pacjenta. Następ itp.
dymem papierosowym, specjalne m, _gdy pacj ent ga się nie prezentuje się pacj
urządzenie wyd muc huj~ pros to _w ~ych zachowań in vivo lub w postaci ento wi wzo ry pożą ­
powietrze o bardzo niep Jeg? twarz symbolicznej (film
rzyj emn ym zapachu. W ten sposob paleme papi in~rukcje zalecające wyobrażanie sobie , obra zki czy wrę cz
szybko staje się nieatrakcyjne dla eros~ określonego zach
pacjenta i nałóg może zost ać owa nia). Pac jent
nieprzyjemnych konsekwencji pod
wyg aszo ny: Parni ę~ ~źniejproszony o naśladowanie
zachowań modela. Dla pacj
jest
czas procesu warunkowania będzie zmechęca entó w, któr
pacjenta do niepożądanego zachowa c tecyzują się pasywnym stosunk iem do wła sny ch problemów życiowych, rozp
zy cha rak-
nia . iii zachowanie podlegające modelowaniu isuje
na ciąg konkret nyc h reak cji.
1'1Yimuje rolę aktywnej osoby zachęcaj Ter ape uta
2.1.2. Techniki oparte na warunk ącej pacjenta do wykonywania reak
owaniu sprawczym w aągu usta10nego czasu. Sesje trwają tak cji
długo, aż pacjent zaczyna traktowa
Techniki te stosowane są w postaci fil~e zachowanie jako całkowicie spontan ć
wania obranego za cel (target behavio
oddziaływań terapeuty wobec tzw. zacho- f';utycznej za h · iczne. Wy rzone podczas sesji
two tera-
r) lub tzw. ekonomii żetonowej (Gol B . c owama utrzymują się w sytuacjach poz
a psychoterapią.
1977, Rimm i Masters 1974, Korchin denberg ni-ch(tvehaw
u ioraln
„ e cele trenm · gu aser
1976, Carson i in. 1988, por. Meyer tywnosc' 1· zaw1·eraJ· ąe kspre · d ć
1973). i Chesser '7tusze·1Pn· złosc ' oburzen·ie, wypowi·adame ·
sJę o czu neg atyw -
ensJ1") oraz poz
śro c?
m~śnio;:. ch_walenie się). Asertywnepret h(
wzmacniających podtrzymującdowychiskpożą
· ·e
owych
W pierwszym przypadku analiza , ytyw nyc wyr azam
określenia warunków doprowadza do reagowanie jest pod obn
dane,
czynników lptiyja os:~g tora Je st zdolna hamować lęk. e do rela ksacji
Pożądane Ponadto nauczenie się takich zac
i
chowanie pacjenta.
pozostawia się
reakcje wzm acni
bez wzmocnienia. Kiedy przystosowa
ane są
pozytywnie,.a
~ybr~e za:
me~żll~ę­
1~ning
l~ni'1
tna wantu społecznych nagród i dzię
ięc zasto ·
ki temu większej satysfakcji z życia.
howań
wcze zachowania nie wys ąwła snea sowame wobec osób behawioral
nie zahamowanych , które
senywne reakcje z obawy przed kon
sekwencjami ich przejawiania.
200
201
 Terapię rozpoczyna „ wołujących stres. W pierws zej fazie terapeu ta eksploruje
określe nie zagraż ającyc h dla pacjen ta sytu .. . . do sytUacjt wy konania i postaw y wo
b
ee sytuac .. .
k h . . . stwarz
sonalnych i zidentyfikowa ji ających problemy
nie odpow iednich w tych warunk ach reat~ 1 łlltrCriier .,,,e prze .
nych. Następnie pacjent odtwarza typowe dla siebie zachowania r· · ote••·..,, j·ego· .ak· w takich warun ac
_,,iJeJS pojawi ają się w umyśle pacjenta.
mi doświadczeniami (lub
zgodCJt e~: pacie ·erdzenta, j 1e j.ak wewnętrzny dialog .
wpływa na zachowania pacjenta.
przysz łymi trudn ościamit~~il~
antycy powan ymi
z nim uczestniczy terapeuta, który odgrywa komplementarne
w stosunku
wań pacjenta role (zazwyczaj znaczących osób z jego przeszłości). Pot doZacho.
lll~, t s11v1 . na tyrn,
0
raZ trUią się h stwierdzen,, k , b d b d . .
tore
~oocefl treść now_Y~ cjent uczy się wykorzystywa
t!
ę ą ar ziej
ć
usta1 1\azie drugiej pakach stresu. Jest to faza poświęcona nabyw
te
przysto
bardzie
sowaw
j
cze.
przysto sowawcze
odwrócenie ról - psychoterapeu ta przyjm uje rolę pacjen ta, a ten ~mnastq iuk "' . w warun aniu nowych
uprzednio graną przez terapeutę. W takich okolic zności ach pacjent
0
vierdtefll~
·
to, w co wierzy . dac, ł . "b . ·
ucz tw~ ro~ s11 ·e·ętnośct . . . fazie treningu w~uczo~e po dczas sesjt„ terapeu
, wypowia s owo „me ez poczuc ia winy w sytuac" y się=.• tycznej nowe
--~ ~ ull11 ~, 1 05 tatntej
się obiektem manipulacji ze strony innych lu~zi. W technic e.,tej n~~ CZuk "' . nowe stra
tegie radzema sobie ze stresem są stosowane w rzeczywi-
zachowań może być łączone z przewa runkow aruem. Proced
·erdtefl'a
s11~1hsytuacja : . ciowyc h.
ura_ kontynuo w~,e ch~~. iększość procedur poznawczych przypisuje duże znacze
do momentu, kiedy pacjent i terapeuta są zgodni, że reakcje styc warto dodac, iz wmyślenia. nie
pierwszego w~ Jest Identyfikuje nieadaptacyjne, szkodliwe dla pa-
odpowiednio asertywne i nie towarzyszy im lęk.
Zruch są ctze pozyty
wnego . .
tycznie zastępuje Je pozytywnym .
p01ę 'I. . systerna . i, przysto sowaw czymi spo-
. arnY s 11 . bie czyli stosuje poznawczą restrukturahza . . .
cJę (Lanyon 1 La-
2.2. TECHNIKI TERAPII POZNAWCZEJ cf 01 . yślenta o so ,
5obafU rn
, 1
ł
Bardziej szczegółowy opis technik zawarty jest w obszern nyoo 1978).
rozdzia. łu IX,h gdzie..są przedstawiane proced
.. ury stosowane w p yc · }gin~tach
h fr
oznawc
P ODEJŚCIE HUMANISTYCZNO-EGZYSTENCJALNE
waneJ psyc oterapn depres11, w praktyce terapeutycznej bowiem zo zone t
technik· nI).
cze znaJ"dUJą· b 1
. ardzo częste
. zastosowanie w przypadkach zaburzeń d poznaw 3.
epresyJn • ych·
Oma\\'.Iana terapia ma na celu zmianę poznawczych zachowań Wśród technik stosowanych przez reprezentantów tego
. .. ,. ., , pac·en
J ta (Ma·- podejścia na omówie-
honey 1974). . Mozna w meJ wyrozruc trzy głowne podejścia: (1) racJ·onaln . zasługują przede wszystkim sposoby pracy terapeutycznej charak
terystyczne
tywną t~rap1ę Ell. . 1sa, (2)_ poznawczą terapię Becka, (3) trening zaszczepianiao-em!). ~;: psychoterapii Rogersa skoncentrowanej na osobie i terapii Gestal
stresu t.
(stress znoculatwn) Me1chenbaum a (Carso n i in. 1988).
W terapii racjonalno-emotywnej psychoterapeu ta prowad zi z pacj~nte m~ys - 3.1. TERAPIA SKONCENTROWANA NA OSOBIE
putę, spór na temat jego fałszywych przekonań, uprzedz eń. Dokonu je racjonaln ej
konfrontacji. Uczy pacjen ta identy fikowa ć i podważ ać słuszno ść tych przekonań, Metoda pracy terapeutyczne j stosow ana w psycho terapii
które wywołują negatywne konsekwencje emocjonalne. Stosow Rogers a ( 1961 a,b,
ane są nwnież 1980a, 1984, 1987) ma charakter niedyr ektywny. Psycho terapeu ta uznają c integral-
techniki behawioralne, aby zmieni ć sposób myślen ia pacjent a i jego zachowa nia . oość pacjenta, nie kieruje nim. Przyjmuje ponadt o, iż każda uczest nicząc a w psy-
W terapii poznawczej Becka (Beck i in. 1979) pacjent jest zachęcan y do choterapii osoba ma olbrzymie możliwości adapta cyjne. Rola terapeu
zbierania informacji na temat własnej osoby w toku ekspery mentów l)'zwoleniu leczniczych sił, które potencjalnie
ty polega na
, które dopro-
wadzają go do zaprzeczenia fałszywym przekonaniom . Terapeu t:i wspólnie zpa-
tkwią w osobow
c~nta. Psychoterapeuta powinien działać podobnie jak chirurg,
ości każdego pa-
założen który składając
cjentem identyf ikuje jego ia, przeko nania i złamaną kończynę pacjenta, stwarza jedynie warunki, w których procesy życiow
są jako hipotezy wymagające weryfikacji. Pacjent jest zachęcania,
oczekiw któ,re traktow~
any do ~anki doprowadzają do jej zagojenia. e
rozpozn
myśli
awania
tzw. automatyczny ch oraz założe ń tkwiąc ych podłoża .
odzwierciedlać treść własny ch myśli sprawd zać iwiarygodność.
u ich Jest uczony 1 Zasady psychoterapii Rogersa, zgodnie z którymi terapeuta kształtuje kontakt
pacJentem są prz d t ·
ustalają,
ich Terapeuta działań e s aw1one w rozdzi·
badać
wspólnie z pacjentem ' ale IV. Można ponadt o d k
o ' ·
w jaki sposób pacjent ma onac opisu
dla pacjentasą układane uwzględnieniem
z trudnośc,i
. stopnia . ich . h' tez
te hipotezy. Z~dan~
tak, ab~ koncz~la
cjiwy~;choterapeuty przechodząc na poziom
~zwalaJ·ą 'edzi pacjenta traktuje jako najbardziej
operac yjny. Terape uta tej orienta -
się sukcesem. Rezultaty ekspery pot~1er dzaJące
pacjenta są wiaryg odne źródło inform acji,
mentów me . ipo rniędZY rny· ce zrozum· , ·
niego źródłem sukcesu, co przerywa pętlę wza1emnych związk cza nie tylko , , iec Jego zachowanie. Charakter wypowiedzi terapeu
ów .Po Pllerwy itp D tresc_~ nich zawarta, lecz także
ty wyzna-
ślami, emocjami i zachow zabarw ienie uczuci owe głosu,
. · aniem.
· · · m1·anę rutynow~ o Produko-
dzi Psychotera
. o wlasc1wych dl t
a erapn„ R ogersa 1· · . ćk
Trening zaszczep1ama stresu Jest nastawiony . nić jego
za 1cza się p1ę ategor u.. wypow1e- .
wanych przez pacjenta stwierdzeń na temat własnej osoby, dyrek1Ywne wi:ty : kla'?'flkację, powtarzanie, akceptację, struktu
na z
aby znue Wadzanie (Snyder 1947).
ralizację i nie-
202
203
 . tow1sy. mpatię terapeuty. Jest to technika częściowo dyrektywna,
Klaryfikacja uczuć jest wyrazem rozpoznania emoc'i . 1·suf
. pacfn
być rza
dko stosowana.
h „ak h
peuta o~eśla -~rzeżyw~e przez pacjenta uczucie, opisu. Jc ~acJenta. Psyc
„
ion un poWI
1 •ona • ntowi informac11
. .. o pewnyc , tacd czy wypowiadanie
•
zrozumiały,
· ·
mz to zrobił sam pac1·ent nie powtarza . Ją Je w sposób ..~era.
. ' więc tego Vllldr
· ;ięc aZYwan
i' przek
1·e pacJe
erapeutę w . ć
łasnych opm11 .
stanowi tec I ę yre tywną. Dlatego
hn'k k
mnym1 _sło":am1. Dokonując klaryfikacji, terapeuta nie bierz' co Oló.vi! Pac· lej 5ychot . 0 unika • . . . . ,
wypo_w1edz1 ~~cjenta, lecz wyrażone w niej uczucia. KI ~ P~ uwagę Jtn~ (lei P 0 win1~n t~g których psychotera~euta ~decyd_owame powm1en umkac,
techn~ą terap11 ~og~rsa. Należy podkreślić, iż stosowanie; i_kac1a _jest g)~ Pr3peuta pypow1e~zi, acJ·i proponowarue pac1entow1 pewnych aktywności czy
po w . inform '
u pac1enta zagrozema - a więc klaryfikacja
głęboko nieświ~dom: 011ome ~ 991_, 1992).
nie po i
. J me moze Wz1itiry'ią
i,
dawanie ..
. . kry k
swazja, brak uznama 1 ty a. Ten typ wypowiedzi
aJeżą: pO •e decYZJI, per •enie własnego ,ja" oraz planowanie zmian.
wmna otyczyć tego, co~ n ero1van1 . nta zrozum,
. Powtarzanie tresc1 wypow1edz1 pacjenta jest uznawane z . ;ug . upacJe
CJę. Terapeuta własnymi słowami wyraża to , co mów·t1 pacJent . a nt~udaną
Nie . kJa""'ka
·,,1 . ~lJlluf 3.2. TERAPIA GESTALT
zawartych w wypowiedzi pacjenta, ale koncentru1·e się na str . . . WYJaśniauc2lić
· • ome mtelek
. ceptaCJa w~raz_a prostą_ zgodę z tym, co powiedział pac·ent IUaJnej.
. Ak hoterapeutycznych prowadzonych zgodnie z zasadami tego
w1edz1
. terapeuty, ktore mformuJą O zrozumieniu pacJ· enta , a1emeunpliku·
. . ·. Są to v.n,,,.
1 wgrupaeh psyc · · l
d się specyficzne normy 1 orygma ne techniki pracy (Perls
~ej 3 J981 , a
.ścia wprowa zFagan i Shepherd I 970). Stosuje się dyrektywny styl pracy
·,l'I"
ma czy uznania. Jąpotępie.
. •
odnosi się do objaśniania pac1·entow1· procesu psych g69, 197 .' .. ( I) rzestrzega się w grupie norm wprowadzonych przez terapeu-
• Strukturalizacja
• . s1e ' ze. •est p tzw. praca m · dyw1'd ualn a na tł e grupy, mm1ma · · 1·1zowane są
op1su1e_oczekiwane rezultaty, grani~ czasowe, obowiązki psychoterapeuty i :rapii, 1
11,11,rnsen
• dzona J .
Niedyrektywne wprowadzanie zachęca pacjenta do dalszego O • p. :iema . zne interakcJ·e pomiędzy członkami
11._(2) prowa. . grupy (obserwatorzy identyfikując
snych pro~l~mów, bez_ ogr~niczania tematu czy treści jego wypowi:s~~ama wla. ;pvn1an 1c którym skoncentrowana Jest praca psychoterapeuty, mogą w ten
cJentem, na . .
W op1s1e wypow1edz1 terapeuty wymienia się sześć podstawowy h k „ ,ięz pa , z terapii). SytuacJa Jest stru ktura11zowana · ak .
t ze przez wprowa-
· · ' d c ategon 'b korzystac . . k . k ,
Jego mepozą anych, . . zachowań.
dyrektywnych Należą do nich: zadaw ame· pytan,1 ,pvso • grupy ćwiczeń, które pac1enc1 wy onuJą zwy le w diadach. Cwi-
. . , .. J.onie dla ca1eJ (I) rozmcowan1e
'· . . wł
zmuszanie
. . . do odpow1edz1alnosc1, mterpretacja, wyrażanie uznan·~u~
pacJenta c1z· ' u"""·ate nasta w·ione są ro.in. na: asnyc h mys'l'1czy fantaz11.. od
Ianie wsparcia, mformowanie (Snyder 1947). czem, ly cych ze świata zewnętrznego oraz z wnętrza własnego organizmu, (2)
Zadawanie pytań pacjentowi z prośbą o specyficzne informacje traktowane doznanp ną d ' · ' I h prowa dzeme ·
komum'kowanie się niewerbalne, . np. po czas cw1czen
, p astycznyc
~
jest jako technika dyrektywna. Należy więc je jak najrzadziej stosować. dialogu przy użyciu barw I rysowanych kształtow. .
Zmuszanie pacjenta do odpowiedzialności stanowi próbę przerzucenia na niego Przestrzeganie norm wprowadzonych do grupy terapeutycznej przez psycho-
wyboru tematu do rozmowy. Jest to technika dyrektywna, trzeba jej więc unikać. tera~utę przejawia się w tym, iż: (]) wymaga on, aby wszelkie wypowiedzi
W interpretacji psychoterapeuta posuwa się dalej niż w przypadku opisu pacjent&,v-nawet dotyczące dawnych doświadczeń - były prowadzone w czasie
uczuć pacjenta Uak podczas klaryfikacji) . Terapeuta wskazuje pewne związki teraźniejszym, (2) nie dopuszcza do używania formy bezosobowej, (3) domaga się ,
i zależności przyczynowe na podstawie informacji uzyskanych od pacjenta. Inter- ieby pacjenci zamiast zadawania pytań podawali wprost zawarte w nich implicite
pretacja zawiera treści, które nie były odzwierciedlone w świadomości pacjenta, ;twierdzenia, (4) zadaje pytania o to, czego i w jaki sposób pacjent doświadcza,
zarówno pewne związki pomiędzy jego doświadczeniami, jak i nie wyrażone ~mija zaś interpretacje odpowiadające na pytanie - dlaczego pojawiają się
dotychczas uczucia. Ten typ wypowiedzi terapeuty może być uważany za introjek· określone doświadczenie, (5) zachęca do bezpośredniej komunikacji pomiędzy
cję jego własnych kategorii myślowych do materiału zaprezentowanego przez uczestnikami grupy-zamiast plotkowania o innych, (6) pacjenci nie są zmuszani
pacjenta. Jest to technika częściowo dyrektywna, dlatego należy ją rza~o st0s<; ~ zwi:rzania się wbr~w własnej woli, (7) terapeuta dba o to, ażeby wyrażać
wać. Użycie interpretacji jest dopuszczalne wyłącznie wówczas, gdy paCJent mo- szelkiezastrzeżenia.
głby ją zaakceptować. h e· Warto dod ' · ·
Wyrażanie uznania zawierają te wypowiedzi psychoterapeuty, w k~óryc ocal temp· G ac, ze interpretacje - zdaniem psychoterapeutów prowadzących
·ć d emocJon ną ię esta/t - czyn· . d . S ak . kl '
" no (rozdz· ł IV.ią z pacJenta prze mtot. ą wyrazem tr towarna ,enta
j~0 0 „
nia on osobę pacjenta lub jego pomysły po to, by stanowi po porę . . J 110
. · · ł
dla pacjenta. W ocenach tych terapeuta k 1eruJe się w asnym 1
· wartośc1am1. es ~inta ia informuje o tym, iż postulowane jest przyjmowanie wobec
. wtedy, IV po stawy Ja-Ty) (Yontef 1988)
technika częściowo dyrektywna. Może być wykorzystywana wyłącznie ~ terapii Gest II . ;, . . . . . ..
a większą wartosc przypisuje się działamom mz słowom.
I I
kiedy pacjent uzyskuje znaczny postęp. rr~zyci·e
• na celu P10b przedstawio · . , . .
Udzielanie wsparcia wyrażają takie wypowiedzi terapeuty, kt~re ~aJą wyćzaJ lemem . . ne pac1entow1, ktory zgłosił się do pracy nad własnym
' przyJmuJą post , , .
. . . , . ..., typ wypow1edz1 zaz , . . . I ,
podniesienie u pac1enta poczucia własneJ warto~c1. 1en ac cw,czen (zwanych gramt). Są propozycJą dzia an ,
204 205
jakie pacje nt może wypróbować w grup ie terap eutyc znej. Omawiane tech l'
trakt owan e są jako form a eksp erym ental nych poszukiwań. n, 1
. Do takic h ćwiczeń można przed e wszy stkim zaliczyć: ( 1) prowadzenie p
pacje nta dialo gu między częściami jego zdez integ rowa nego „ja" lub między rzez cz _
ściami ciała związanymi z dolegliwościami, lub między obiek tami występujący!i
w marz eniac h senn ych, (2) wyrażanie emoc ji, który ch eksp resja w przeszłości była
zablo kowa na - zamy kanie nie domkniętych spraw , (3) odgr ywan ie ról stanowią­
cych przeciwieństwo jawn ie demo nstro wane go przez pacje nta zachowania, (4)
wyobrażanie sobie reakc ji innyc h uczes tnikó w grup y psych otera peuty
cznej ikon-
front owan ie tych fanta zji z rzecz ywis tymi infor macj ami zwro tnym i od członków
grupy, ( 5) eksp erym entow anie, pode jmow anie nowy ch zachowań - próbowanie,
na ile odpowiadają one pacje ntow i, (6) silna eksp resja - powtarzanie z coraz
większą intensywnością ruchó w czy gestó w uzna nych prze z terap
eutę za znacząc y
komu nikat pacje nta lub (7) klucz owyc h słów czy zdań, w który ch terapeuta zawarł
treści istotn e dla prob lemu , nad jakim toczy się praca , (8) wykonywanie ćwiczeń
plast yczn ych - wyrażanie w nich własnego „ja".
Cech ami chara ktery stycz nymi posta wy przy jmow anej przez terapeutę. są:
nieza spok ajani e potrz eb pacje nta, niespełnianie jego oczekiwań, udzielaniepacJen·
t~wi po~o cy w tym, aby brał odpowiedzialność za same go siebi e, niemanipulowa·
nie pacJentem, szacu nek dla jego integralności.

4. INNE SZ KOŁY P~V ~l-l nTc o A n