Mamara lletisi Dersi'ti, Say:6, Nisan 194

siNEMANIN TARiHSDL GELi$iMi

VE
izlnYici Pnorir-i iizBdr'rn
BiR DEdERLENDiRIG

Yard.Dog.Dr' Necati QEviRiR

Yard.Dog.Dr. Seval YAKI$AN
MARMARA UMVERSITESI
Iletigim Faktiltesi

iniimuze kada{
Sinema, iletiqim araglan iginde ayn bir yer edinerek g
gelmiqtir. Bu gelig igersinde birgok konu deEigik aglladan ele ahnm4' iyi,ve-
etkin bt gucii
!a totti yonteiiyte iqlenmiqtir. Bu agrdan balonca sinemanln
oldulunu anlamat miimkiindit. zaten konu ne olusa olsun amag; olaytn
belg;enmesi kitlelere ula{ffdmasl' tamulmasr, o olay iizerinde yeni dti$iin-
celirin oluqnrulmasl ve 96ziim yollannm bulunrnastna yardlmcr olunmasl-
dr. Bugiinister belgesel, ister bilimsel tiirde olsun biitiin ftln er' elitim' 0[-
retim d-allannda geni$ olarak kullan maktadr. Filmler yolu ile stztik ve dina-
yeni
mik otuqum bigiirtei saphnabilmektedt' Tezler, andtezled ile bidikie
sentezleri beraberinde gel.irmektedil.

Sinemanln kitlelet uzerindeki etkiteici gozii diger kide iletiqim arag-

laflyla mukayese edilemeyecek kadar biiyijktiir. Gerqekten de sinema diEer
ki ; itetiqim araglarl olarak bilinen basln, radyo, tiyatro ve Flevizyona kr-
yasla genig bir yaylma ve iistiin bir temaF giiciine sahiptir' Biiyuk
qehiderin

en liiks solonlanndag en ticra kdylerin agk hava alanlanna kadar ula$abilen

bir halka yayrlma giiiii tctitniret dtizeyi en diiqiik kitlelere bile ulaSabilen 6zel-
likleri ile (Gdrsel ve iqitsel)oluqmug bir anlafim imkanl vardlr' Filmin pek
gok yerlerde gdsterilmesini miimkiin kllabitecek gogaltlni olanaklarlna sahip
olmasl ortaya glkartllan iiriintn gerek yer' gerekse fiyat bakrmndal kolayca
izlenebilecek imkana sahip olmasr agtstndan, sinemanln mdal ve sosyal et-
kiler bakrmrndan eEsiz bir araq olduEu dtiquniilmektedir'

131
 Sinema, insanhlrn giniimiize delin geligtirdili
her gegit anla[m ara-
crnr birlegtirecek, kulranma Ozeliline r"t ip
ot.arrodan dolayr insana <izgii
?lan lutrin
deyigle sinema, kendinden Onceki biitiin sanat
*
diinyala'yan$rnada en iistiin *tut aracr olmugtur.
Bir barka
dallannrn dzetiitterini tenci
potasnda birleqtirmektedir. Sinema sayesinde dtinyanrn
binlerce insan cins ayrrmr olmakszm ortak
p*
Eo[ v.rino"
bigimde uitritt" oovg"rul,uu'ir-
ler.
Sinema bu saydr[rmrz dzelliklerinden dolayr,
toplumsal hayaunuzda-
ki bazr .nemli kavramlar' insan dawanrElur
bazrnda belirleyici orauilir. si-
nema ister gergek, ister fantazi ile u[ragsrn
toplumlann i,uyutroJufUu",
.nemli deper yargrla'm (manevi, ahlaki ve nrtiierl gtizeune
gorevini vtit-
lenecektir. salr e[lence maksadryla yaprln:rg gibi
g.ainen uir nimin uii"f"r-
de arkasrnda sosyal, siyasal ve ekonomik
dfi.tu yutar.
Teknolojik Evrim

#1888 IeqUQrti$Iire,
Thomas Alva Edison
Kullanrm amag/tamm
s", t-yaffimum silindirli
jonograh

William Dickson_Edison Karneranrn ilk bigimi

sayrlan
kineo grafr geli gtirildi.
(Film seridi iizerinde saniyede
40 gdrtintii kaydediyor)

1824 Peter Mark Roget Kr:ramsal gahEma: Her Sayfasrnda

(ng. Fizikgi) resim gizitnig birkitabrn hzla
gewildilinde hareket ediyomrug
gibi gtiriildiilttnti agrklamrgtr.

1869 Edison Krnetoskop gcisterim aygrtryla l5m.

15m bir filn qeridi iizerindeki
gd,riintiileri kesintisiz
yansrftrayl baEarmrqtr.
1864-1954 Lovrs Sinematografi geli gtirmiqler.
1862-1954 Auguste LumiEre Ilk kez hareketli g6riint0 elde
kardegler etniglerdir.
(Fransrz) SNEMANTN DOcU$u
1895 Lumibre Kardeqler Pariste Copucines Bulvannda Grand Cafe
de
halka ilk gcisterimi gergeklegtirmiqlerdir.
1861-1938 Georges MElies Teknolojik geliEimi konulufi lmlere d6niiqtiir
(Fr. ycinetmen) miiStur.

132
 Bu nolcaya kadar olan geligim valnrzca haretedi qihiintttv:tJlliY^r'
Ses voktu. TesadUfen tesbit edilmiS antatdan ileri
gitmiyordu Ornegln rs-
ffi;;i;;";t; w askeri resmi geqit'^v s'
grup. bir demircinin Eahqmasr'
(18.61-
ri"r:ur. ii.i.i"o* fesintiter, leklinde iken ovkulu film€ gegrq
batlarntu G-orulen gr kar-
iiiii'iJri-.t, yonetmen Georges Mblius ile
gbsFrimler) ol-
,rr","i" o".f ,i*rir. salonlafl agrlmrg ve ticari amagh (parah
ovnadrgr."Caz gar-
ilil.i-llGin* rsz7o" g.kit"n tttktcr Al Jolson'un
1930'da ay
L"iriori. rSl0r..oan itibaren tum 6mter sesli olmulnlr' .za-
gergeklegtirilrniqtir' Giiniimtizdeki Dev Sine-
manJaienni nm genmleri de
ma Sanayinin ilk temel o9lafl olu$turulmultut'

Tarihsel stireg igindeki geliginrleri iilkeler

itibariyle gozden gegirdi-
Eimizde ise
'ilioy"
:

""-""i s"tqo,aan iinceki rliinemde Baqta Fransa ve ltalya olmak

I' Diinya SavllAv-
u"r. en-puiift"f"ti sinema alanrnda oldukqa ileriydi'
seliiloit barut yaprrrunda
Rlmin ana rraddesi
-:p" J""t"l""tq"k rtti. CiinKi da dner[i gelilm€]ere sah-
i<til*,r..t"tOi. lynr donemde ABD sinemasr gelitmelerindeki en bii-
i"r"ir;r.naHar, afl,
olaya ciddi yakla$m
"J"ii".
ytik etkendi.
geli$me Alman-
I. Diinya sava$ sonrasrnda sinemada en onemli gagrydr'
alun
vuO. goi"tiJlu. fS19-33 tuini
Atman slnemaslmn

1920-27 uasrnda Fransa'da ilgi gekici

filmler yaprldt

dallanndan-brri dlrumw
1920'lerde sinema ABD'nin en biiytik sanayr
United Anis6 gibl dev nlm sr-
na getOi. nfet oCotOo"yn-Mayer Paramount'
ketleri o donemde kuruldu.

SESLi SiNEMANIN DOEU$U

oynadrq: '.:T.$1-
nk sesli film 1927'de gekilen $rkrcr Al Jolson'un
Sesli sinemanrn o aya grkmaslyta izleyici
saylsrda buyix br ar-
hosfdr".
tl! oldu.
gerqekle$tidldi'
1930lardan itibaren renkli sinemaya ge4is de

tr. Diinya Savagr Yrllarr

y lannda sinema diinyasr buytik bir durgunluk

ya$dl Genel-
Sava.E

l lJ
 likle sava$ deEigik yonleriyle tanltmayr ve gephedeki ordulara moral
verme_
yi anaglayan fitmler gekildi.

II. Diinya Savagr Sonrasr Diinem

ABD : Savag sonunda ABD sinemasnr hUKimetin sansiirled ve

sine_
macllar, yonetrnenler iierindeki baskllafl kostekledi.

Yaprmc ar yeniden miigteri gekebilmek igin teknolojik yeniliklerden

_
yararlanmaya gallltr.

DevleJ sllta$n ihbar salgrnr sonunda birgok sanaqyr

. .
makla sugtadr Harra Ctarlie Chaplin, iinlti ',Sahne
Komiinisr ol_
\rklanl,n, yupulif,iuf_
keyi terk etti. Qiinkti o da komiinist olarak suglamyordu.

geli$rnelerde iig bo).utlu giisteren iizel girzliikler, gori.intiinUn

.Teknik
enini, bolunun 2,5 kau verebilen sinemaskop trlmleiizleyi"iffi
;;il;i."
Qekmeye ga.lrgtt.

Sinemacllarm bu ba$anlmma karyn, 1950_60 arasmda

Flevizyonun
hrzla yaygrnhk kazanmasr, sinema izleyicisinin ijnen
biiytik film $irketlerinin gokmesine sebep oldu.
i Otgiide ;;;; ,"

1960'larda cinsellik, $idder, milliyergilik gibi kalpla$mrg

. konutaln
dr$na grkldr. Genglik filr eri yaptldt.

1g7o'lerde-ve l980]erin bagrnda Jaws, yrldrz Savagart

v.s. heyecan
dolu macera filmleri yaprl&. Bu dOnemterde maliyetfe.
tornnf JerlceOe -'---'
afitr. Gnegin 1987'de bir filmin ortalama maliyeti 1g USO.
Ol.
'
ITALYA : Savaqtan sonra ltalya'da iilkenin ugradrll y*rmt ve top_
lumsal sorunlan konu alan dnemli filr[er gekildi. Roberto iosellini, Fede_
rico Felli dnemli filmler yaptllar.

FRANSA : Savaltan sonra sinemaya damgasml vuran ,,yeni

Dalga,,
harekedydi. Mizah, belgesel v.s. hlmler gekildi.

NGT TERE : Sinernada savag sonrasnda irnemli bir geli$ne goster_

di. Klasik edebiyat yaprtlanna dayanan filnler yaprldr.

134
 ulradtlt-ye-
ALMANYA : tr. Diinya savaqr'ndan soma Almanyanrnytiz0nden bu iilke-
baskrlar
nitgi ve daha 0nce Nazilo'" tio"-uya uygutanan
deuzunbirsiiresinemadnemlibirvarlrkgdstermedi.FransuYeniDalgaakl-
mrndan etkilenen yapltlafl mevcutttlr'

AWSTURALYA : 1970lerden dnce varltk g0stermeyen Avusqral-

hii-himetge kurulan Avusralya Film
Komisyonunun
yu ,io"ililffiurou
desteliylebirgeligmego.*oi'lgS5,ekadar.bazrlanuluslararastdiizeyde
ggO'lerin en bagarrh filmi "Mad Max ve Gelibolu"dur'
400 film gekildi. f

Once sinemada gOzlenen durgunlu]<.sa-

SSCE: II. Dinya Savagrndan
piioyt tio"tastnt etkilemeyi baqaran ve Ozellikie
va$tan soma da siirdii'
Andrey Trouskyoldu' 1980'lerin
1980'lerde adtnt en gort Jwu;* Vonetmen
ortalarmda, 6nceden yu'uptotig
filmler de g6sterime girebildi'

sonra sinema devletge des-

DOGU AVRUPA : II' Diinya savaqmdan
teklendi. Birgok sinema okulu agtldt

sinemasr gtiglti deEildi' Ancak

ISVE9 : Devletge desteklenen lsveg
y6o"*- Ingmar Bergman'm yaprtlan diinya gaprnda
savas sonmsl yaraucl
duyuldu'
geken sinema-sanaytsine
HINDISTAN : Bu tilke dtinyamn engokfilm
sahip olmakla birlikte mJ",
grt"irikte kendi izleyicisineyonelik oldu[un-
danuluslararasrdiizeydepekvarhkgdsterememigtir'Devletdestefivardr.

JAPOI'IYA:Il.Diinyasavaglsomasmdabiiyiikbir,canlanmaddne-
Akira Kurosawa Rago-
yetigti. 1g5o'lerde
mine girdi, onemli voi"un"nre,
(1954) gibi filmler yapm$ur'
.oo Yedi
tigSOl, Samuray

Japonya 1980'lerde televizyonun

1960 sonrasr da baqanstn siirdiiren
rekabetikargrsrndaduraroao'.odOnemdegiddetfilmleriyaygrnlrkkazandt.
bagladrlar. Bu-
yaraucr yonetmentJ gofu iilke drgrnda olanaklar uamaya
ya-
diinyanrn
giin Japonya ga film tireren iilkelerden biri olmalda birlikte
"o
ptmlarm gofu televizyon filmidir'

GUNEYAMERKAVeAFRKA:1960'lardaulusalmotiflerdenya- qi-
karqr bilinglendirmeye y0nelik
rarlanilaraK halklan ,Ii-_oru-y" n" Uaskrya
irsel baqkaldrr filmleri yaptldt'
135
 TURK siNEMA TARiHi

1896dan itibaren Lumiere'in Tiirkiye,yi

dola$an goriinfli yijnemenle_
ko3o.,MesCuich, Doublier, Moisson, b;C; h;:i;;;;;il;;"y"
I
ranrurtar hem de Lumiere karaloglannr Tiirtiyi.Oe
ginle$tirdiler. 9"*iiriE ifrnfLi ,.n_

Enesi yll ,pathe Kardesler"in Tiirkiye remsilcisi

Sigmund Weinberg
diizenli sinena gosrcriterini salhdr. u r+rJ r""i
h-Rus sava$ sonunda Ayesrefanosla.(yegifttiv
url,"al,"ff;:t;;_-
I OtU-rmii oi_ iogJ"i,
virerek ilk Tiirk filmini gergekle$tirdi. S._

Almanya 6rnek almarak kurulan ordunun

gili haber filmlerinin yant '*'-e *savasla
sinema kolund4
".Jr il-
srra Oykiilii Rtnler de Eekildi.

.
Ara
1914-1924 ntdjr bir diizine kadar filn gekildi.
rk iin itliimiine ve lkinci Dtinya Savaqrnrn
Cumhuriyetin kurucusu
ariferf f."il, ,JriTif.*f
ddnemde (l 923-l 939), bektenenin Lsin.,
;i";;;;;;;;#;#Lli*"
di. Bu diinemde sinema ga.lrEmatan dyatro sana4isr
"l
iltuhs;;;i;l;; ,"
keli nde yriniriildrj. Cogunrugu rrans, c"-J*ilri"iir oT
sunun_urtinleri.olan olunlar. liyarro e*inliliyte
be]az perdeye"-,,iiiliJi""_
.f,_fOi. V._
prlan film onalamast biri a$mryordu.

. , tr:$]1*,"9t riyarosu tr. Dinya sava$yla birlike ylkrldl

Fransa,
Aimanya, ABD gibi iitkelerde sinemacrtrk
ofrene, g."G,yoiirn""i,g.
'
ba$tadrlar. Fakar fiyarro e*isi yine fazla
agrr 6asm.6fi;, '"""""""'
1950'lerde dyatro ekisi giderek azatdr. Bu da giiniimtize kadar basan_
h qalrqmalar yapan Lurtri A.kid sayesinde de
u.srin,sm. etuJ,il iT^"
Kahpeye (1e4e), Kanun Nanna ( r is:1,
ertrOm-ii., iffii ;,0, u'* ;#".
lerini verdigi bu sinamaya Medn Erksan, Osr-
b:li,Yemguh Un gibi geng sana4 ar situdiirdiiter.
F.S;;n,;;iy,l;;;;"-
yUl(selmigri. (1960 yrhna kadar).
V, ,r ni. y.i,ir"OO,.

1960 yrhnda silahh kuwetlerin demokasi

lehindeki mtidehalesi,
iizellikle sendika, gev, dernek kurma, Uasrn,
stiz ue otigtiici,
rtiyiif haklaflm saltayan l96l Anayasasr'nrn y,iirtirliile
i"ffi'"iru_
girmeriyL ,i""rni"_
Iarda yeni bir cantanma baEladl.

Tutrcu giiglerin agrhklarlnr yeniden duyurmatan,

sansihiin yeniden

136
 arda umutsuzluk yarattl Bu da' top-
sertleimesi b^zl aydrnlarda ve sinemac
daha filizlen-
i".i #
*"tq"[i Eizgide geliEmekte olan Tiirk sinemasrnm'
mekteyken Oliimiine Yol agtr'

yaplm ordamasr 100-200'e utaqu Bu fi-lmlenn

tiiyiik klsmr
Y llk yonden zaylt otan
uut-r hafuda aklit ediliyordu zaen h€r
yaprmlar ortaya
rum enflasyonu bagladi. Qok ve katiresiz
"HioivJiGlit-iki
iirifrril"""o"
ctktt.
"'^"' enflasyon, 1968'de Flevizyonun
yay ma$yla biiyuk bir bunaltm
"u ksndini, sinema endiistrisinde'
olarak gosErdi

Akad'm Itmak Gelin' Diigtin ve

1970'te bu olumsuz SeliEmeler iginde
Diyet anlmsanabilir.
hr.9 h.lku:uz.Yrl1a:,Gu-
1965 sonrasr yrltaflnm en onemli sanatgrsr
Ylldlzl*Ea oradan da yonetmenlrge ua-
nev dir. Crrakhk doneminden sonla
:':lH;:" il;, ul vura, ota,.t uetdigi dlgerli vaprtlarla kendini.kabul
ve Dtinva sinema
ili,t.fiil;i-ifrd)' Arkadag (1974) adlr vaprtlan Ttirk
gevrelerincle ilgiYle karq andl

ekonomik durumun yaqamt

Gunev'in illmleri toplumsal gerqekleri'
nasr oe-giiriioigini. nasrl ydn vudilini Sbsteren
filr erdi

1975'te Sffeyya Duru 1973'te

gevirdili Bedirana ile Ttirkiye de ve
Korlovy Vary $enliEi'nde ba{arl kazandl'
ve
qerif Gttren. Fevzi Tuna, Omer Kalur' Ozcar fuc4 Ya\ru2 Ozkan
ydnetmenleri araslnda sayabilifi z'
rorn*"v*.-"u.f i toi ytrf '"0
Al Yazmalrm \ gokbelenildi'
197?'de Atlf YrlmM\n "Selvi Boytum

Okten'in "Siirii"' ve Frden Kuralln

1978'de yaprlan 2 bnemli film Zeki
olal "siirii ' Anadolunun
'f.o"fi f,fn fqi orOt. Y maz Giineyin senoryosu
yerini kapitahzmebfiaknasnn san-
J-nalmrq yoreterinde feodal diizenin ve Inrcr-Film
ii-il""li*J" frlm 1979 genli$nde Katolik Film Birligi
odiillerini kazandt."u

yeni bir yasamn haztrhklaflna

giri-
i978'de Kultur BakanhEr'na baEh
tildi.
r37
 SIhIEMA.TOPLUM ETKiLESiMi

Sana[ klsaca duygu ve diiqiincelerin

dr$a vurumu olarak tanmlayab!
rnz. Aynca sanar bireyset duvsusallrk igi"o"
ir *r i"prilrnrl,gt.g,"
anlarrldrgr yolour. Sanat yarauidrlr
toprumun ;;;;;;. ;i;;;#;;,d".
".
Sinema ise bir ralam mesailar ite
btyiik kitlelerde onak bir gOni$ ya_
i
rauna tizelligine sahip, ktiltiiret
giisrii biisanau'.
Doray,sryra air ordug","0,"-* ;;?il['#ff:.0*"
Sinema salat olmak]a bera
,,""., r; Gffi . a;id;#,;;n#iffiilT,*H,3il,fl ,3;,#,::|;
ortarama beEenilerine yonelikir. yaygrn
bir iled$im aracr ormasr ve k.riltiire
elkileri diitiiniildiigtinde sinemava
verilmesi gereken 6nem oftaya
dtr. grknatta_

. Sinemanrn ki e ileri$tm ar,aglarrnln olu$turdugu kiilrtir ya$mrnda

merkezi bir yeresahip oldufunu soyleyebiliriz. giinhi
oyunlar, T.V., radyo dizileri hep srnemay kiraplu. Uetlesetter,
ekiler.

. Sinema kendisiyle beraber yonermenleri,

qrzgr romanlan, fororomantafl filrnleri anlahn kitaplan,
de bunlar endiistri halini
. mrizikleri ve
nldrJil;;il:d;,rhr_
almrsh' (.,egrrulte saturday Night
st".y g,tnl""urolir" ;-"!ui Fever'in' I ove
"it
a,nu*n e*"p. tu'iklerini
l^'l]d:d"iialbiir ieeren albtirnler
".-,,]L",rJri5ll
tutuan ntmin aionoil;;;;;;!:l'atan er olmullardf Pek gok
b", Hrvi;; ;;;;,;i',i,".,i s"si nrmreri tercarranm'!srr. Ram-
!lii'-'
Ozellikte gocuklann sevdikle

llli::ll":n*i".d;G;iJ"'H,ffi ffiT'flJi","i;:P#,:H
Eu trhlerin o)llncaklan, bebekieri-

trffiniH'#Iffi #fi ,'[iyjj.il.#.?x,ifl iK,l;f T#*}i:

Bunlardan baqka toplum birevleri
iizerinde gok etkili olan bir
rih ylldldandr. Bu etki Ozellikle s;
unsu ise
sevrrcisinin bi'iviik bir bolumiinu
otuEruran gengtit i; ;ilil#.'t. ,.ta
Sinema seyircisinin be-
gendigi film yrldrzrylu 1.n6,oi
oro.."1l.l-39undur'
davranr$lannl tirnek almasr
raittanrtan urr1l.to"l"' """'tle$tfmesi'
qot<

ietigim araglannrn seyhcinin kafa yaplsrft

belli kallplara sokup so_
138
 duruma gffe degilir'
kanayacagl ise karlErk bir konudur, ve bunun cevabl
insadar-bazr
i."-r,r-Liii-c i.i bu konuda 9u ciimlede bide$ileri "Bazr gok
fiktubirli
r"ifri"o'" u"^"tir.iiSim aragtanndan etrilenirler"' Ama daha
pine vantan tonu iteiqim araglannrn toplumu yansrtuklarldr' Bunun-nedeni
konu ve karaKerlefl
i.e sevircinin daha coi tanrdrk daha kolay anlagrlabilen
yapmasl ve ticari baqanya
*"ii'.*.-t0". s, da filmin yiiksek gile hasllau
yaprmlara dogru
,,f^.masr OemeLtir. Bu yiizden seyirciye aykrl diilmeyen
ldeolojlyl
iii'.pulrn u.otr. ,qn.uk tti- b-l.tu btraber toplumdaki baskrn
diiliincesi ve filmin ige-
O.t"y* fttferde vardr. Genelde toplumun
"*."yt
rigi paraleldir.
y,arg,rlarl-
Filmluin igeriklerindeki deEilmeler ise topluma art deger
r" -d..,"rnt., uLs
o"gii"'"Ji"l aesmn baga vonetavrysrrta Jatllan ']ill*.3-
gahqan, vah-
utoo vrllar hzrlderiiileri beyazlan yok emeye
""uln 990 vrtrnda gewilen pek Eok dalda oscar kaza-
Jt:;;td;i;;t ancat t

#Jai;; wilil;eJoa uzrtoerititerin "insan" olduklannr ve vok eunek

Bunun gibi Viet-
debil vok olmamak volunda sava$lklartnr lr'ugulamrgur'
filmlerde once savag gaziterinin bunallr anlaulrml
i.*ien
'pr",oon
"."*'1"*.*0.
injijia" ."fur." ve l989da gekilen Born on the Fourth of July'da

l.".ir.ar'ra"nvi.t"am,daneigleriolduklallsorgulanrrugbusava$lnantam.
s1dgl i$lenmiqtir.

Tii{ksinemaslndatoplumsatsorunlani$lemeeBilimil960'hyrllardan
sorunu ancak-lOlarcla
ilUt*i'.giltl, toyr""ebilir' 1950'lilere uzanan gog
gekilen Gurbet Kullarl'
ri""."rti" "r" ahnmaya baqlanmrstrr' 1963'te
idi-lt" q"t iilnt "e resst eeuten iig"n AE"
!l fiL3'.d,!glT-5.-"'tu
ve. loplumsa]
ra, oriru nuy.rinin, kann dbyurma kavgaslna doniiltugtinti
kente g6!e zorla&gml anlatr'
;&t#*d;tilnr bile toprakrz brakrp

hakkrnda gunlafl sOylemekte-

Anclrew Bergman Amerikal sinernast
ann elitimine vaptrgl en belirsin katkr
onlara
'Si;;;;;;;"tikal
dit.
gucu dahilinde ol-
i-ui- l"* nue getirmenin kJndi mevcui kurumlafl
perdede yan$tarak yapulu Ki-
1l*,1', iunu timidi ve baqanyr
^t.i."Lit.
:,"..:iti#bx ;JJtl- redual hiiktimetin gok bir
e"*"ul""e!ine' I
il;t ffi;il ;; ;izim snrtsl' avn' tapta enven bir- ulus oldugumuzu sos-
genelde
lroii.r;: si".*-t" uu getitde sevrci uiednde yaptrBr deEiliklikler
-mrir*rri.i"i , Ancak
f-i iilgme pklinde degerlendirilmeye sahErtmaktadf
iginde seirciyi yonlendir-
a""Ji p"* i"t nmio Uittiio t rtinO. ve stireq
"i- ol-
;;;il;;;;i;dirme btdenbire biivuk tavrr degrsiklikleri^leklinde
;;;;; t;;t r*l ve ince degigikler halinde kendini sosterecekur'

139
 sinema bt toplunlaEtrma
.ba$layanAyrrca
sinema giderek
aracdr. Bk eglence kurumu olarak
endtistd hatini alml gtinimiizile toplumsa ktitttiret
bir kulum halini almstrr. eUnkii sinema yiiz milyonlarca kiEinrn
hayal siicii_
nii ekileyen qok dnemli bir kurumdur. Bu geli$me Amerika
u. eu.pu'.ino
maslnda bdyle iken iilkemizde durum pek biiyle delildir.
Tilrk slnernas,
dustrile$me ve toplumsal yaplda bk kurum olma silecini yaE.yur.*9u.. "n_

. Sinemasadece bol vakit gegirme aracr defildir. Giiniimiiz insam gev-

resinde neler olup bittiEini kitle iletiSim araglari sayesinde
6gr"oln"tt"Clr.
Bu kirle iled$im araglafl iginde ise sinemu
Sot guql:ii Ui, yo;r.hipti.--
,ye
- Insanlann giiniimuzde T.V.
farkll farkh olabilir. Baztlafl
ragmen sinemaya gitme nedenleri ise
Evsiye tizerine, bazrlan yOn-etmeni, konuyu ya
da oyunculan begendikleri igin, bazllarr dinlemek igin,
Uarrfu, OEr.im"t
igin sinemaya gider. Bu nedenler daha da afinlabil;.
iinem.y" piit"r"i*
ihtiyaglarla rahatlamak igin gidildigi de bilinen bir gergetrir.
Bazi
lff ekonomik kriz ve sava! zamanlannda daha qok s-inemaya giOifOpiiio*-
;;r;"_
ya koymaktadr. Sinemaya giden kiE perdedeli
hEiterte, ofiytuta"tendni
atzdesleqtid ve bu da ona haz verir, raha atr.

Sinemaya gitrnek bireysel oldupu gibi toplumsal bir harekefttu

_
seferinde deligik olmakta beraber hep aynr amagla yani
de. Her
lilm seFetmek Uzere
hazrlanmr$ ortamda filmi seyrederler. EvOe teteviiyon
daha gok konsontre olma imkanl oldugundan sinema
Uaqrnda ;d;E ;;_
salonLrnd;
mek T.V. de seyrefinekrcn daha gok keyif verir. Aynca
fiil"r;-
bilet alarak ih"i;o_
filmi daha gabuk gofme ve bir roplutukta bahsedildilinde
:"i.*yl.l
hakknda konu$abilme imkantna da sahip olur.
konu

Iyte sine.la zenginlelriren, payla$rru saglayan bir arag-

-tr. Toplumun
- leneyimleri
iginden grkan fakat roplumu -'
da itkleyen birirtO.Oti,
sEYiRciPRoFiLi
Fida filmin yapugl aralffmaya gdre iilkemizde
alI milyona yakln si-
nema.seyincisi bulunmakradr. Bir yll iginde Ttirkiyede
onall_. _f_
yon sinema bileti satrhyor. "r"
Bagka bir sapama ise sinema seyircisinin oldukga geng
olmasl. Sine_
maya_giden kirlenin yaklagrk ZogO,ini t5_30 yag
aras ii,.i"f*
Yine bu kirlenin yakla$rk qo14'tinti ise 3GSO yaq'arasnOakj "f"S*.u.r.
;eG;J;;,;il_
140
ruyor.

go[unlukta olmasrnr zo-

Sinema seyircisinin geng olmast Olrencilerin
Vo27'sikamu ve 0zelde
runlu krhyor. Sinemaya giienierin Vo46;sr0!rurci'
sahibi kigilerden oluguyor'
gutrg"o kigiler veVo2T;si de serbest meslek

Sinemaya gitme ahgkanhlrna sahip kiqilerin

elitim durumu Tffki-
seyircisinin 7o80'ini olugtu-
ye,nin genel dururiundan oioutgu r.rnr. Sinema
okulludan mezun.
;" ;;"g kitlenin 7o30'u iiniver site, zo{g'iise
lise ve dengi

oluquyor'
. Ayrrca bu kitlenin 7o65'i etkek 4o35'i ise kadrnlardan

Sinemayagidigalrgkanltklannagelince;%oT|,|ikkesimhaftada2-3
en az l kez sinemaya gidi
kez sinemaya giliyor .' u"ziliik kesim ise haftada
ve si-
t;;.il *fui'ierin oiger htlttir etkinlikleri iginde ilk tercihleri sinema
tutku' Aynca 7o66'hk
nema seyiicif erinin Vo60'ti9in sinema vazgegilmezbh
ve arkadaglanyla gitmeyi
bir kesim sinemaya yatmz limekten hoglanmryor
tercih ediYor.

Engoksevilensinematiiriiisekomedi.KomeditiiriintiTo34'|nkbtr
7o14'liik grup ter-
kesim tercii ediyor' Macerayt Volg'lttk,Korku-gerilimi ise
cih ediyor.

Buverilerinortayakoyduluseyirciprofiliisebilinqli'takipqi'izledi-
kigiler' Yani on yil Oncesinin sine-
[ini okuyup araStran ve tercitrini kullanan
iiu,"v*iri arul yok. Tiim toplumla beraber sinema seyircisi de depigmekte'
Sinema da bu deliqime ayak uydurmak zorunda'

BudeligimlerivegeliqimleriizleyebilmeKyaprlacakfilmlerel$lknr.
tabilmek ugtttnOuo bu tiir araqtrmalar gok dnemlidir'

KAYNAKQA
Yaytnlan'
(1) Ali Gevgilili, QaErm Sorgulayan Sinema'Ba[lam
iii Ni:t, Or.n, tii"fsinemasr Kronoldisi' Bilgi Yavnevi'
Yaynlan'
igi si""-u Tarihi, Cep Universitesi' iletigim Metis Yayrnlart'
i+i Ciouaooi Scognamiilo, Tiirk Sinema Tarihi'Varhk Yayrnlan'
iSj nriffu Dorsay, Sinemayr Sanat Yapanlar' Ahn Kitaplar Yaymevi'
(6) Atilla Dorsay, Viiregirin Orta Yeri Sinema'
141