Imię i nazwisko ………………………………………………………………… Klasa ……………

ŚREDNIOWIECZE
Wersja A

Zadanie 1. (0–2 punkty)

Zdecyduj, które informacje dotyczące epoki średniowiecza są prawdziwe, a które – fałszywe.
Wstaw znak X we właściwych rubrykach tabeli.

Zdanie Prawda Fałsz

Określenie „średniowiecze” początkowo było nacechowane negatywnie.

W okresie wczesnego średniowiecza kultura rozwijała się przede

wszystkim za sprawą działalności uniwersytetów.

Postrzeganie świata przez człowieka doby średniowiecza było

nacechowane dualizmem.

Nurt filozoficzno-teologiczny, którego podstawowym postulatem jest

łączenie wiary z rozumem, określa się mianem scholastyki.

Jedną z dominujących cech literatury średniowiecznej jest dydaktyzm.

Pierwsze drukowane księgi określane są mianem manuskryptów.

Zadanie 2. (0–2 punkty)

Sformułuj dwa argumenty potwierdzające słuszność stwierdzenia, że epoka średniowiecza miała duży
wpływ na kształt kultury europejskiej w kolejnych wiekach. Odnieś się do konkretnych przykładów.

…………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………

Materiały do serii „Sztuka wyrazu” pobrane ze strony www.gwo.pl

Zadanie 3. (0–2 punkty)
Wybierz 4 pojęcia spośród podanych i przyporządkuj je definicjom w tabeli.

uniwersalizm teocentryzm subiektywizm hagiografia

scholastyka psychomachia anonimowość feudalizm

Definicje Pojęcia

a) Przekonanie, że Bóg znajduje się w centrum wszechświata oraz

stanowi główny element zainteresowania człowieka.

b Wspólnota kulturowa opierająca się na jednolitym systemie

) przekonań i poglądów, wyrażająca się w podobnych formach
i sposobach jej przeżywania na obszarze całej Europy.

c) Cecha charakterystyczna średniowiecznej literatury wynikająca

z przekonania, że dzieła nie powinny być tworzone dla chwały autora.

d Popularny w kulturze średniowiecznej motyw przedstawiający walkę

) sił dobra i zła o duszę człowieka.

Zadanie 4. (0–4 punkty)

Przyjrzyj się ilustracjom. Pod każdą z nich podaj nazwę stylu architektonicznego, w którym powstał
dany budynek, oraz dwie charakterystyczne cechy tego stylu dostrzeżone na ilustracji.
Shutterstoc

Shutterstoc
k

a) Rotunda św. Prokopa w Strzelnie b) Katedra św. Michała i św. Guduli w Brukseli

…………………………………………… …………………………………………………

…………………………………………… …………………………………………………

…………………………………………… …………………………………………………

…………………………………………… …………………………………………………

Materiały do serii „Sztuka wyrazu” pobrane ze strony www.gwo.pl

Zadanie 5. (0–4 punkty)
Przeczytaj poniższy fragment Rozmowy Mistrza Polikarpa ze Śmiercią. Podaj nazwy dwóch
motywów charakterystycznych dla kultury średniowiecza, obecnych w tym utworze. Krótko je
scharakteryzuj.

Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią (fragment)

I chorego, i zdrowego, Za włosy ji pod kosę wemknę;

Zbawię żywota każdego; Też bywam w cesarskiej sieni,
Lubo stary, lubo młody, Zimie, lecie i w jesieni. [...]
Każdemu ma kosa zgodzi; Karczmarze, co źle piwa dają,
Bądź ubodzy i bogaci, Nieczęsto na mię wspominają;
wszytki ma kosa potraci; [...] Jako swe miechy natkają,
Bądź książęta albo grabie, W ten czas mą kosę poznają;
Wszytki ja pobierze k sobie. Kiedy nawiedzą mą szkołę,
Ja z krola koronę semknę, Będę jem lać w gardło smołę.

Toć jest dziwne a nowe. Antologia polskiego średniowiecza, oprac. A. Jelicz, Warszawa 1987, s. 65–69.

Nazwa motywu Krótka charakterystyka

Zadanie 6. (0–1 punkt)

Sformułuj jeden argument potwierdzający słuszność stwierdzenia, że Rozmowa Mistrza Polikarpa
ze Śmiercią pełniła w epoce średniowiecza funkcję dydaktyczną.

…………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………

Materiały do serii „Sztuka wyrazu” pobrane ze strony www.gwo.pl

Zadanie 7. (0–4 punkty)
Jednym z najpopularniejszych nurtów w średniowiecznej kulturze była literatura parenetyczna.
Podaj trzy propagowane wówczas wzorce osobowe, ich cechy oraz przykłady konkretnych utworów
średniowiecznych, w których się pojawiają.

Nazwa wzorca
Cechy Przykład tekstu
osobowego

Zadanie 8. (0–2 punkty)

Zapoznaj się ze słownikową definicją pojęcia „manipulacja”. Zdecyduj, czy literaturę parenetyczną
można uznać za przejaw manipulacji. Zajmij stanowisko oraz sformułuj jeden argument, w którym
odniesiesz się do swojej wiedzy dotyczącej średniowiecza.

manipulacja «wykorzystywanie jakichś okoliczności, naginanie lub przeinaczanie faktów

w celu udowodnienia swoich racji lub wpływania na cudze poglądy i zachowania»

…………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………

Zadanie 9. (0–2 punkty)

Nazwij i scharakteryzuj pokrótce dwie cechy światopoglądu człowieka średniowiecza.

…………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………

Materiały do serii „Sztuka wyrazu” pobrane ze strony www.gwo.pl

Zadanie 10. (0–6 punktów)
Zapoznaj się z fragmentem Bogurodzicy, a następnie wykonaj polecenia.

Bogurodzica (fragment)

Bogurodzica, Dziewica, Bogiem sławiena Maryja,

U Twego Syna Gospodzina, Matko zwolena, Maryja!,
Zyszczy nam, spuści nam.
Kiryjelejzon.
Twego dziela Krzciciela, Bożycze,
Usłysz głosy, napełń myśli człowiecze.
Słysz modlitwę, jąż nosimy,
A dać raczy, jegoż prosimy,
A na świecie zbożny pobyt,
Po żywocie rajski przebyt.
Kiryjelejzon.

a) Wypisz z tekstu dwa archaizmy różnego typu. Przy każdym z nich określ typ.

…………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………

b) Wskaż dwie cechy Bogurodzicy, świadczące o religijnym charakterze tego utworu.

…………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………

c) Zdecyduj, które informacje dotyczące Bogurodzicy są prawdziwe, a które – fałszywe.

Zdanie Prawda Fałsz

Tekst jest rozbudowaną apostrofą skierowaną do Boga.

Bogurodzica stanowi przykład średniowiecznego wiersza

zdaniowego charakteryzującego się nieregularną budową.

W utworze pojawia się motyw deesis.

Bogurodzica reprezentuje gatunek literacki zwany pieśnią.

Materiały do serii „Sztuka wyrazu” pobrane ze strony www.gwo.pl

Zadanie 11. (0–2 punkty)
Zapoznaj się z tekstem, a następnie otocz wszystkie wyrazy z ramki, które należą do sfery sacrum.

Cechą charakterystyczną wieków średnich była szczególnego rodzaju dwoistość, która zakładała
istnienie na świecie dwóch przeciwstawnych sił – tego, co dobre, i tego, co złe, skłaniające do
grzechu. Pierwsza z nich kojarzona była z kategorią sacrum – tego, co boskie, duchowe. Druga
należała do tzw. sfery profanum. Człowiek średniowiecza żył i funkcjonował pomiędzy tym, co
boskie, a tym, co ludzkie, grzeszne, ufając, że po śmierci spotka go nagroda za prawe, wypełnione
pracą i modlitwą życie.

ciało światłość ciemność szatan grzech dusza

praca świetlistość Bóg bezczynność
asceza materia rozrywki

Zadanie 12. (0–2 punkty)

Pod każdym cytatem napisz nazwę odpowiedniego średniowiecznego kierunku filozoficznego.

tomizm franciszkanizm augustynizm

a) ,,[...] wejdź w siebie, we wnętrzu człowieka mieszka prawda”.

…………………………………………

b) ,,Bierzmy przykład ze zwierząt i ptaków, które kiedy otrzymują pokarm, są zadowolone i szukają
tylko tego, czego potrzebują z godziny na godzinę. Tak też i człowiek powinien być zadowolony
z tego, co jest mu zaledwie umiarkowanie wystarczające do zaspokojenia potrzeb, nie prosząc o nic
więcej”.

…………………………………………

c) ,,Co do poznania istoty Bożej, najpierw należy przyjąć, że Bóg jest. Człowiekowi rozumnemu
rzuca się to w oczy”.

…………………………………………

Materiały do serii „Sztuka wyrazu” pobrane ze strony www.gwo.pl