Thema 4: Tijdvak IV (1000-1500)

– De Tijd van Steden en staten

1
Introductie

1. Ga naar de “Plaats in de tijd” in het nieuwe periodedoel “Steden

en Staten” en maak daar de volgende opgaven:
a. Oefen met verschillende tijden en periodes
b. Breng jouw voorkennis van dit tijdvak in kaart
c. Test je voorkennis met afbeeldingen
2. Bekijk aflevering 4 van Het verhaal van Nederland in de klas:
Ridders en Graven: Schooltv: Het Verhaal van Nederland in de
klas - Ridders en graven
3. Bekijk aflevering 5 van Het verhaal van Nederland in de klas:
Pestlijders en predikanten: Schooltv: Het Verhaal van Nederland
in de klas - Pestlijders en predikanten

2
 Wat moet je kennen en kunnen?

In deze module ga je veel leren over hoe de mensen leefden in de Late Middeleeuwen. Om deze
module met een vinkje af te sluiten moet je de volgende kennisdoelen kennen en vaardigheidsdoelen
kunnen:

Historische Kennisdoelen Historische Vaardigheidsdoelen

I. Je noemt twee gevolgen van J. Kloof tussen heden en verleden
ontwikkelingen in de landbouw. XII. Je geeft voorbeelden van verschillen in het
II. Je legt uit waarom samenwerkende steden wereldbeeld van mensen uit de
steeds machtiger werden. geschiedenis en van de mensen nu.
III. Je legt uit dat de komst van stadsrechten K. Multiperspectiviteit
voor de ene groep positief was en voor de XIII. Je legt met een voorbeeld uit dat er in de
andere groep negatief. geschiedenis verschillende perspectieven
IV. Je legt uit dat de redenen voor de zijn op een gebeurtenis.
kruistochten voor de ene groep juist waren
en voor de andere groep niet.

De missie

Je rond dit thema af met een missie waar je een eindbeoordeling in de vorm van een vinkje of kruisje
voor zal krijgen. De missie is bij dit thema een schriftelijke meting (toets) die tijdens een lesuur zal
worden afgenomen. Jouw docent plant zelf in die week een toets voor jullie klas in.
Deze meting meet of jij alle leerdoelen uit het overzicht hierboven hebt gehaald, zowel de
kennisdoelen als de vaardigheidsdoelen.

Leerstof
Alle studie- en oefenmaterialen die in de doelenbladen staan van elk doel is leerstof en zal je moeten
leren voor je meting. Als je de doelen steeds goed samenvat op deze doelenbladen en de begrippen
goed uitlegt heb je een mooie complete samenvatting van alles wat je moet kennen.
De meting zal worden afgenomen in de laatste instructieles van week 4 (22 tot en met 26 januari).

3
 Weekplanning thema 3

Week Doelen Leerstof en opdrachten Lesactiviteiten

50 Plaats in de tijd: inleiding van Werk aan de Introductie. 1. Afronden missie
11-15 tijdvak 4 tijdvak 3 + keuze
dec. Werk doelenpagina 6 & activiteit voor
Begin met doel I. 7 uit. verdieping

2. Introductie tijdvak 4

3x WS: werk aan

doelen.
51 I. Je noemt twee gevolgen van Werk doelenpagina 6 & 1. Instructie doel I
18-22 ontwikkelingen in de landbouw. 7 uit.
dec. 2. Labsessie
samenvatten

2x WS: werk aan

doelen.
52 / 1
KERSTVAKANTIE
2 II. Je legt uit waarom Werk doelenpagina 8 & 1. Instructie doel I
8-12 samenwerkende steden steeds 9 uit.
jan. machtiger werden. 2. Instructie doel II

III. Je legt uit dat de komst van Werk doelenpagina 10 3x WS: werk aan
stadsrechten voor de ene groep & 11 uit. doelen.
positief was en voor de andere
groep negatief.

3 IV. Je legt uit dat de redenen voor Werk doelenpagina 12 1. Instructie doel IV
15-19 de kruistochten voor de ene groep & 13 uit.
jan. juist waren en voor de andere groep 2. Communicatiesessie
niet. vaardigheden J en K.

J:XII. Je geeft voorbeelden van Werk doelenpagina 14 3x WS: werk aan

verschillen in het wereldbeeld van & 15 uit. doelen.
mensen uit de geschiedenis en van
de mensen nu.

K:XIII. Je legt met een voorbeeld Werk doelenpagina 16

uit dat er in de geschiedenis & 17 uit.
verschillende perspectieven zijn op
een gebeurtenis.

4 Uitloopweek + herhalen 1. Herhalingsles

22-26 METING TIJDVAK 4 2. Meting
jan. 2x WS: herhalen
Workshop vrijdag:
toetsinzage

4
Doelenbladen

5
 Historische Kennis – Leerdoel I: Je noemt twee gevolgen
van ontwikkelingen in de landbouw.

Criteria
- Leg in eigen woorden de begrippen in de lijst uit.
- Leg uit wat de gevolgen waren van de ontwikkelingen in de landbouw.
- Leg uit hoe de handel opkwam.

Welke studiematerialen zijn er?

Bestuderen: Ontwikkelingen in de landbouw:

“Welke ontwikkelingen waren er in de landbouw?”→ lees de gehele tekst.
“PDF: Boer en Koopman” → lees paragrafen 7.2.1 en 7.2.2.
Oefenen: Ontwikkelingen in de landbouw:
“Beantwoord de vragen over landbouw en handel?”→ maak de vragen.
Mogelijk heeft je leraar nog andere studie- of oefenmaterialen. Je docent zal je hiervan kopietjes
geven zodat je die in je map kan doen.

Uitleg van de belangrijke begrippen

Hieronder kun je de betekenis van de begrippen opschrijven die je geleerd hebt. Doe dit volgens de
criteria hierboven.
DRIESLAGSTELSEL

ONTGINNEN

IJZEREN PLOEG

HALSJUK

MARKTEN

KOOPLIEDEN

6
 AMBACHTSLIEDEN

AGRARISCH-STEDELIJKE SAMENLEVING

Aantekeningen, samenvatting of notities over dit leerdoel

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________

7
 Historische Kennis – Leerdoel II: Je legt uit waarom
samenwerkende steden steeds machtiger werden.

Criteria
- Leg in eigen woorden de begrippen in de lijst uit.
- Leg uit hoe de Hanze werkte.
- Leg uit wat het gevolg was van het Hanze netwerk.
- Leg het gevolg van de komst van de pest uit.

Welke studiematerialen zijn er?

Bestuderen: De Hanze: “Wat was de Hanze?”→ lees de gehele tekst.

“PDF: Boer en Koopman” → lees paragraaf 7.2.3
Gilden: “Wat is een gilde?
“PDF: Het stadse leven” → lees paragraaf 7.3.3
Oefenen: De Hanze: “Maak de opdrachten over de Hanze”
Gilden: “Beantwoord de vragen over de gilden en de middeleeuwse stad”

Uitleg van de belangrijke begrippen

Hieronder kun je de betekenis van de begrippen opschrijven die je geleerd hebt. Doe dit volgens de
criteria hierboven.
HANZE

AMBACHT

GILDE

PEST

Aantekeningen, samenvatting of notities over dit leerdoel

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

8
__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

______________

9
 Historische Kennis – Leerdoel III: Je legt uit dat de komst
van stadsrechten voor de ene groep positief was en voor
de andere groep negatief.

Criteria
- Leg in eigen woorden de begrippen in de lijst uit.
- Je geeft 3 voorbeelden van stadsrechten.
- Je legt uit voor wie stadsrechten positief waren en waarom.
- Je legt uit voor wie stadsrechten negatief waren en waarom.

Welke studiematerialen zijn er?

Bestuderen: De burgers en het bestuur:

“Hoe werden de steden bestuurd?”→ lees de gehele tekst.
“PDF: Het stadse leven” → lees paragrafen 7.3.1 en 7.3.2.
Oefenen: De burgers en het bestuur:
“Beantwoord de vragen over de burgers en het bestuur”
Mogelijk heeft je leraar nog andere studie- of oefenmaterialen. Je docent zal je hiervan kopietjes
geven zodat je die in je map kan doen.

Uitleg van de belangrijke begrippen

Hieronder kun je de betekenis van de begrippen opschrijven die je geleerd hebt. Doe dit volgens de
criteria hierboven.
PRIVILEGES

STADSRECHT

BURGERS

SCHEPENEN

SCHOUT

10
 KEUREN

Aantekeningen, samenvatting of notities over dit leerdoel

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

______________________________________________

11
 Historische Kennis – Leerdoel IV: Je legt uit dat de
redenen voor de kruistochten voor de ene groep juist
waren en voor de andere groep niet.

Criteria
- Leg in eigen woorden de begrippen in de lijst uit.
- Geef de redenen voor de Christenen om op kruistocht te gaan.
- Leg uit op welke manier mensen met verschillende godsdiensten samenleefden in Jeruzalem
vóór de kruistochten.
- Beschrijf 3 gevolgen van de kruistochten voor Europa én de Islamitische wereld.

Welke studiematerialen zijn er?

Bestuderen: Kruistochten:
“Wanneer waren de kruistochten?”→ lees de gehele tekst.
“PDF: In contact met de Islamitische wereld” → lees paragrafen 7.5.2 en 7.5.3.
Oefenen: Kruistochten:
“Beantwoord de vragen over de kruistochten” → beantwoord de vragen.
Mogelijk heeft je leraar nog andere studie- of oefenmaterialen. Je docent zal je hiervan kopietjes
geven zodat je die in je map kan doen.

Uitleg van de belangrijke begrippen

Hieronder kun je de betekenis van de begrippen opschrijven die je geleerd hebt. Doe dit volgens de
criteria hierboven.
KRUISTOCHT

KRUISVAARDERS

KALIEF

BEDEVAART / PELGRIMSTOCHT

SALADIN

12
Aantekeningen, samenvatting of notities over dit leerdoel
__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

______________________________

13
 Historische Vaardigheid J: Kloof tussen heden en
verleden – Leerdoel XII: Je geeft voorbeelden van
verschillen in het wereldbeeld van mensen uit de geschiedenis
en van de mensen nu.

Criteria
- Je legt in je eigen woorden uit wat een wereldbeeld is.
- Je legt duidelijk uit hoe het kan dat mensen in verschillende periodes een andere mening over
hetzelfde onderwerp kunnen hebben en andere dingen belangrijk vinden.
- Geef 4 voorbeelden hoe het wereldbeeld uit tijdvak 4 afwijkt dat van vandaag.

Welke studiematerialen zijn er?

Mogelijk heeft je leraar nog andere studie- of oefenmaterialen. Je docent zal je hiervan kopietjes
geven zodat je die in je map kan doen.

Uitleg van de belangrijke begrippen

Hieronder kun je de betekenis van de begrippen opschrijven die je geleerd hebt. Doe dit volgens de
criteria hierboven.
WERELDBEELD

Aantekeningen, samenvatting of notities over dit leerdoel

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

14
__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

________________________________________

15
 Historische Vaardigheid K: Multiperspectiviteit –
Leerdoel XIII: Je legt met een voorbeeld uit dat er in de
geschiedenis verschillende perspectieven zijn op een
gebeurtenis.

Criteria
- Leg uit wat een perspectief is.
- Leg uit wat multiperspectiviteit is.
- Je kunt uitleggen waarom er meerdere perspectieven bestaan over de kruistochten.

Welke studiematerialen zijn er?

Mogelijk heeft je leraar nog andere studie- of oefenmaterialen. Je docent zal je hiervan kopietjes
geven zodat je die in je map kan doen.

Uitleg van de belangrijke begrippen

Hieronder kun je de betekenis van de begrippen opschrijven die je geleerd hebt. Doe dit volgens de
criteria hierboven.
PERSPECTIEF

MULTIPERSPECTIVITEIT

Opdracht: Zoek een gebeurtenis uit tijdvak 4 waarover verschillende perspectieven te vinden zijn.
Leg uit welke perspectieven dat zijn en waarom ze zo verschillen.

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

16
__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

____________________________________________

Aantekeningen, samenvatting of notities over dit leerdoel

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

____________________________

17