EDUKACJA EMOCJONALNA – kolokwium

Śmieja, Orzechowski – Inteligencja emocjonalna, rozdział I

IE – fakty, mity, kontrowersje

Podstawowa kontrowersja w dziedzinie inteligencji emocjonalnej dotyczy konstruktu. Czym

jest IE? Co się na nią składa? Czy jest zdolnością poznawczą, czy pozapoznawczą?

Dwa najpopularniejsze sposoby ujmowanie inteligencji emocjonalnej:

- model zdolnościowy (Mayer, Salovey, Caruso)
- modele mieszane (Goleman, Bar-On)

MODEL ZDOLNOŚCIOWY

- Zdolność rozumienia własnych i cudzych uczuć oraz do wykorzystania emocji w myśleniu

i działaniu
- Początkowo kojarzono inteligencje emocjonalną z pewnymi cechami osobowości
- Po analizach, badaniach oraz refleksjach teoretycznych koncepcja ewoluowała skupiając się
wyłącznie na zdolnościach poznawczych
- MAYER, SALOVEY i CARUSO ograniczyli zakres zdolności wchodzący w skład inteligencji
emocjonalnej do: umiejętności właściwej percepcji i wyrażania emocji, umiejętności dostępu
do uczuć, zdolności ich generowania gdy mogą wspomagać myślenie, umiejętności
rozumienia emocji oraz umiejętność regulowania emocji tak by wspomagać rozwój
emocjonalny i intelektualny.

Cztery podstawowe wymiary składające się na globalny poziom inteligencji emocjonalnej:

I PERCEPCJA I WYRAŻANIE EMOCJI:

- trafne identyfikowanie uczuć
- dostrzeganie sygnałów i zwracanie na nie uwagi oraz rozszyfrowywanie ich
- osoby o wysokiej IE znają mechanizmy wyrażania emocji oraz są wrażliwe na ich
zafałszowania

II ASYMILACJA EMOCJI:
- wpływ uczuć na procesy myślenia
- zwracanie uwagi na to jak emocje mogą kształtować efektywne rozwiązywanie problemów,
podejmowanie decyzji i tworzenie

III ROZUMIENIE EMOCJI:

- wiedza na temat doświadczeń związanych ze sferą emocjonalną
- emocjonalne rozumienie znaczenia sytuacji oraz ludzkich zachowań
- rozumienie sekwencji w jaki następują po sobie emocje
- efektywne modyfikowanie emocji cudzych oraz własnych (część wymiaru IV)
IV ZARZĄDZANIE EMOCJAMI:
- świadoma regulacja emocji w celu promowania rozwoju emocjonalnego i intelektualnego
- monitorowanie pozytywnych negatywnych odczuć w celu uzyskania pożądanego efektu
(uspokoić się, zmniejszyć strach innej osoby)

MODELE MIESZANE – drugi nurt teoretyczny IE – Goleman

- obszerna definicja inteligencji emocjonalnej

- IE zawiera w sobie takie talenty jak: zdolność do motywacji, wytrwałości panowania nad
popędami, regulowania nastroju, nie poddawania się zmartwieniom, wczuwania się w
nastroje innych, optymistycznego patrzenia w przyszłość, - a stara nazwa IE to charakter
- IE to wszystkie pozytywne cechy człowieka, które nie zawierają się w pojęciu inteligencji
ogólnej
- koncepcja Golemana łączy w sobie różne aspekty poznania, osobowości, motywacji,
emocji i inteligencji stąd nazwana – MIDELEM MIESZANYM (przez teoretyków – Goleman się
z tym nie zgadza)

Trzeci znany teoretyk inteligencji emocjonalnej, REUVEN BAR-ON:

- pytanie dlaczego jedni ludzie odnoszą większe sukcesy od innych?

Znalazł cechy które wydały się determinować takie powodzenie (życiowe)

W tym modelu IE definiowana jest jako zespół powiązanych ze sobą emocjonalnych

i społecznych kompetencji, zdolności efektywnego rozumienia i wyrażania siebie, rozumienia
innych ludzi, a także dobre radzenie sobie z codziennym życiem.
- Podstawą tu jest świadomość i rozumienie własnych sił oraz słabości, jaki i zdolność do
konstruktywnego wyrażania swoich uczuć i myśli

OBECNY STAN WIEDZY NA TEMAT INTELIGENCJI EMOCJONALNEJ

- wiemy jakie zdolności mogą być zaliczane do IE

- jak poszczególne składniki łączą się ze sobą i wpływają na siebie

- nie mam jednak jednoznaczniej odpowiedzi na to czym jest IE; zdolnością, kompetencją
umiejętnością, zbiorem przekonań czy jeszcze czymś innym
- istnieją różne perspektywy teoretyczne
- brakuje systematycznego porównania (analizowania poszczególnych nurtów)

BADANIA DOTYCZĄCE INTELIGENCJI EMOCJONALNEJ

Rzetelne i trafne narzędzie do badania jakieś cechy jest warunkiem koniecznym aby uznać, że
owa cecha istnieje i jest odrębna od innych
Idealny test powinien spełniać cztery kryteria:
1) Jego zawartość powinna obejmować wszystkie ważne aspekty danego zjawiska
2) Rzetelny – badamy daną osobę dwukrotnie i uzyskujemy podobny wynik
3) Użyteczny
4) Podobieństwo i niezależność narzędzia od innych testów. Dobry test powinien
korelować z innymi narzędziami

Idealny test do badania IE powinien:

- opierać się o spójny model teoretyczny
- pomijać inne zdolności, niezwiązane z IE
- na podstawie wyników powinniśmy móc przewidzieć ja człowiek się zachowa oraz co może
osiągnąć
- wyniki nie powinny korelować z wynikami testów, kute morzą inne cechy
- testem IE powinno być takie narzędzie, które mierzy dokładnie to co przewiduje dany
model, na którym został oparty i nic więcej

Przykłady testów badających inteligencję emocjonalną:

1) SSRI nazywany także SREIT lub EIS w polskiej adaptacji występuje jako
Kwestionariusz Inteligencji Emocjonalnej
- oparty na czteroskładnikowym modelu Mayera i Saloveya
- 33 pytania dotyczące optymizmu i umiejętności regulowania własnego nastroju,
rozumienia emocji, wykorzystywania emocji oraz umiejętności społecznych
- badani ustosunkowują się do pewnych stwierdzeń np. potrafię rozpoznać emocje ludzi
po tonie głosu
- autorzy twierdzą że spójny wewnętrznie i trafny, jednak są tacy co go krytykują

2) EQ-i – Bar-On
- składa się z piętnastu skal tworzących pięć głównych czynników
- zdaniem autorów różnicuje studentów odnoszących sukcesy oraz tych, którzy nie mogą
pochwalić się osiągnięciami
- Koreluje z testami poziomu lęku, nie jest związany z inteligencja płynna

3) LEAS w polskiej adaptacji SPSE (Skala Pomiarów Świadomości Emocji)

- Pozwala na pomiar poziomu świadomości emocji z ominięciem ograniczeń typowych dla
tradycyjnych metod
- składa się z 20 scen opisujących sytuacje, w których dwie osoby przeżywają: złość,
strach, radość, lub smutek. Badany powinien wczuć się w jedną z postaci i odpowiedzieć
na pytanie jak czułby się na jej miejscu oraz jak mogła by poczuć się ta druga osoba.

Skala bada złożoność strukturalna emocji, a nie jej rodzaj

4) TMMS – mierzy trzy aspekty doświadczenia emocjonalnego

- uwagę poświęcaną emocją
- przejrzystość emocji
- zdolność zmiany nastroju
Skala ma adekwatną rzetelność
 5) TIE (Test Inteligencji Emocjonalnej)
- oparty na modelu zdolnościowym
- bada realne umiejętności osób badanych
- opisy sytuacji, w których ludzie przeżywają, ujawniają, wykorzystują lub zarządzają
emocjami
- podzielony na dwie części:
Percepcja i rozumienie – zastanowienie się nad tym co czuli i myśleli
bohaterowie danych sytuacji
Badanie zdolności do wykorzystywania i regulowania emocji – jakie działania
ludzi były by najskuteczniejsze

- test trafny wewnętrznie dobry do diagnostyki i celów badawczych

6) MSCEIT – najbardziej popularny test do pomiaru IE

- oparty na modelu zdolnościowym
- zawiera 141 zadań podzielonych zgodnie z modelem teoretycznym

PRÓBA OCENY STOSOWANYCH DOYCHCZAS METOD BADAWCZYCH

- największa krytyka skal opartych na samoopisie; są podatne na świadomie i nieświadome

zniekształcenia
- człowiek nie jest tym kim chce być, nie jest też tym jaki wydaje mu się że jest
- testy zdolności też mają wady. Rozbieżność na temat w jaki sposób należy oceniać
odpowiedzi w testach IE i kto ma zdecydować o prawidłowości danej odpowiedzi

Natomiast dowody na trafność testów IE pochodzą z badań porównawczych pewnych

specyficznych grup. Znaczne różnice w IE notowano u terapeutów, pacjentów oraz więźniów.

Dowiedziono istnienie ujemnego związku pomiędzy IE, aleksytymią (niezdolność odczuwania

i wyrażania emocji)

Dzieci szczególnie uzdolnione maja wyższą IE w testach zdolności, ale niższą w samoopisach

JAK NALEŻY BADAC INTELIGENCJE EMOCJONALNĄ

Matthews, Zeinder, Roberts sugerują, że bardzo dobrą metodą badania IE jest test oceny
sytuacji. Przedstawia się sytuację i daje do wyboru lub oceny wiele odpowiedzi zawierających
sposoby rozwiązania problem.

Czy różnicowanie lęku w amygdali ma wpływ na odczuwanie wstrętu czy szczęścia – brak
dowodów.
Inteligencja emocjonalna to metaregulacja emocji.
 INTELIGENCJA EMOCJONALNA W PRAKTYCE

IE w pracy:
- sukces w pracy może zależeć od wielu czynników, część z nich może mieścić się w
inteligencji emocjonalnej np. umiejętność radzenia sobie z wymaganiami środowiska, czy
jasne komunikowanie swoich potrzeb i pomysłów
- Przegląd Barreta mówi, dowodzi że większość danych mówiących o wpływie IE na
efektywność pracy pochodzi z badań agencji konsultingowych
- Przegląd Matthewsa, zeindera i Robertsa pokazał, że nie ma solidnie prowadzonych
studiów empirycznych, które bezsprzecznie dowodziły by, że IE determinuje sukces
zawodowy bardziej niż inteligencja ogólna czy osobowość

- Bar-On prowadził badania na bezrobotnych i okazało się, że mają niską IE

- Poziom IE istotnym predykatorem skuteczności zespołu w wykonywaniu pewnego zadania

Wiele zagadek w obszarze łączącym IE z pracą zawodową. Żeby je rozwiać potrzeba dużych,
precyzyjnie zaplanowanych i kontrolowanych badań empirycznych.

IE w szkole:
Dzięki IE (rozwiniętym zdolnością emocjonalnym) uczniowie mogą radzić sobie z problemami
jak agresja, przemoc, uzależnienia, czy odrzucenie społeczne dlatego IE staje się coraz
bardziej popularna w środowiskach szkolnych
- Istnieje teza, że posiadanie wysokiej IE w zaczym stopniu wpływa na osiąganie sukcesów
szkolnych i akademickich, jednak podobnie jak przy powiązaniu z efektywnością zawodową
dowodów na to jest bardzo mało

Zadaniem Golemana inteligencja emocjonalna może być lekiem na kryzys społeczny i rozpad
cywilizacji.

Brak badań empirycznych nad wpływem IE na aktywności związane z edukacją. Błędy

metodologiczne w programach wprowadzanych w szkołach.

IE w związkach interpersonalnych
W licznych badaniach dowiedziono, że inteligencja emocjonalna łączy się z szeroko
rozumianym funkcjonowaniem społecznym.
- ludzie o wysokiej IE lepiej oceniają swoje związki, a studenci o wysokiej IE maj lepsze
kontakty z płcią przeciwną
- badania przeprowadzone do tej pory pokazują, że wysoka IE idzie w parze z jakością relacji
interpersonalnych i satysfakcją z nich.

Noller i Ruzanne dowiedli że szczęśliwi małżonkowie są bardziej wrażliwi na sygnały

emocjonalne wysyłane przez partnerów.

Kobiety lepiej przekazują emocje niż mężczyźni, kobiety – spójne sygnały, mężczyźni – często
ambiwalentne (wyraz twarzy przeczy komplementowi)
 Śmieja, Orzechowski – Inteligencja emocjonalna, rozdział IX

Czym jest IE i czemu służy? Konfrontacja dwóch światopoglądów.

Wprowadzenie

Istniał przesąd, że ludzie inteligentni nie radzą sobie z emocjami. Koncepcja inteligencji
emocjonalnej temu zaprzecza.
Wielu badaczy porzuciło pracę nad praktycznymi implikacjami inteligencji emocjonalnej, a
zamiast tego skupiło się na konstruowaniu i weryfikacji jej miar w kategoriach podobnych do
IQ czy osobowości.

Podejście do inteligencji emocjonalnej można podzielić stosownie do naukowego

światopoglądu na mechanistyczne oraz na funkcjonalno-kontekstualne, czyli odnoszące się
do poprawy ludzkiej egzystencji.

Inteligencja emocjonalna, historia dwóch światopoglądów

POGLĄD MECHANISTYCZNY zakłada, że świat – włączając w to ludzki umysł – jest jak

gigantyczna maszyna złożona z części, relacji i sił. Celem jest zidentyfikowanie tych części i
zrozumienie. Teoria umysłu maszyny i testowanie go przez zwolenników tej teorii.

Osoba poznaje świat za pomocą mechanicznych przekształceń i buduje jego wewnętrzną

kopię. Zatem osoba poznaje kopię świata, a nie rzeczywisty świat.
Przykład mechanistycznego modelu to model zdolnościowy Mayera, Saloveya i Caruso
(cztery wymiary przetwarzania informacji – wymiary to względnie odrębne obszary
przetwarzania informacji czyli model mechanistyczny)

POGLĄD FUNKCJONALNO - KONTEKSTUALNY mieści się w nim przewidywanie (tak jak w

poglądzie mechanistycznym), ale także wpływanie na IE oraz wiedza jakie zabiegi mogły by ją
poprawić.

Metafora pierwotna Kryterium prawdy Kluczowe pytania

Mechanizm: Świat to maszyna
złożona z zestawów części,
połączonych w określony system
przewodzący siły, w możliwy do
przewidzenia sposób
Funkcjonalny kontekstualne: Uwaga
jest skupiona na działaniu w
określonym kontekście. Działania
zawsze przynależą do kontekstu i
pojawiają się w nim.
Zgodność teorii z danymi.
Czy teoretyczne
przewidywania potwierdzają
się? Czy teoria ma
zastosowanie w przypadku
różnorodnych zestawów
danych?
Efektywne działanie. Czy
analiza prowadzi do trafnego
przewidywania i wpływania
na zachowani. Samo
przewidywanie jest
niewystarczające
-Jakie są moduły IE przetwarzania
informacji (percepcja emocji,
wspomaganie, zarządzanie)
-Jak wygląda interakcja między
modułami?
-Czy miary IE trafnie odzwierciedlają
działanie modułów?
-Jak manipulować kontekstem aby
podwyższyć IE?
- Jakie czynniki kontekstualne
wspierają, a jakie osłabiają IE?
 Trening inteligencji emocjonalnej oparty na refleksyjności: funkcjonalno-kontekstualne
podejście do inteligencji emocjonalnej

Inteligencja emocjonalna opisuje zakres w jakim jednostka jest w stanie postępować zgodnie
ze swoimi wartościami w obecności trudnych emocji i nasyconych emocjami myśli.
Skuteczne działania w takich sytuacjach. Osoba jest skuteczna kiedy właśnie w takich
trudnych sytuacjach realizuje swoje wartości. Często nie da się ich bezpośrednio dowieść,
przykładowe wartości to np. Być dobrym partnerem, odnosić sukcesy w pracy, być dobrym
rodzicem. Wsparcie IE jest korzystne jeżeli pomaga ludziom osiągać cele nawet w sytuacji
gniewu, przygnębienia, zmęczenia czy innych intensywnych uczuć.

Podejście mechanistyczne opisuje w jaki sposób emocje są przetwarzane, ale nie wyjaśnia
dlaczego ludzi nie często wykazują wysoką inteligencje emocjonalną.

Teoria Ram Relacyjnych (RFT) – funkcjonalno-kontekstualna teoria języka. Ludzie

podtrzymują bezproduktywne zachowania, nawet gdy wiedzą że nie dają efektu. Ludzie
częściej polegają na języku niż na doświadczeniach (oceny ludzi itp.). Ludzie nie potrzebują
doświadczeń żeby rozumować i odnajdywać przyczyny wystarczy opinia innych.
Zbytnie poleganie na słownych regułach może prowadzić do sztywnych trudnych do
modyfikacji zachowań. Ludzie starają się unikać nieprzyjemnych myśli nie doświadczeń.
Opowiedzieliśmy żonie o Samie który nas zdenerwował, to żona też go nie lubi.

Kontekst kontroluje procesy językowe – ciągłe poszukiwanie ram i zależności, systematyczne

łączenie słowa kot z obrazami kota oraz literami K, O, T.

Dwa ogólne typy działań interwencyjnych związanych z językiem:

Interwencje relacyjne – obniża się łączenie kontekstu z ja np. poprzez kary jak szczypanie lub
poprzez wprowadzanie interwencji prowokacyjnych.

Interwencje funkcjonalne – osłabienie mocy słów wpływających na zachowani. Kontrola ocen

które mogą wpływać na nasze zachowanie i ni pozwalanie innym na kierowanie naszym
zachowaniem.

Zastosowanie teorii ram relacyjnych do podwyższenia inteligencji emocjonalnej

Podejście dopuszczające stosowanie teorii ram relacyjnych w przypadkach klinicznych

nazywane jest TERAPIĄ AKCEPTACJI I ZAANGAŻOWANIA – ACT.
ACT stosowane w organizacjach nazywane jest „trening inteligencji emocjonalnej oparty na
refleksyjności” Ludzie nie czują się dobrze na warsztatach, które maja w nazwie „akceptacja”
„terapia” „zaangażowanie” – trening oparty na refleksyjności dużo bardziej motywuje ludzi.
Badania kliniczne oraz niezwiązana z terapia literatura potwierdzają skuteczność terapii
ACT.
Proces I – skuteczna orientacja emocjonalna
Nieunikanie niechcianych słów. Nie przekonywanie – przekonywanie to kolejne nakłanianie
do wiary w słowa. Przypominanie co kiedyś zrobili aby się lepiej poczuć. Pojawienie się wiele
strategii potem ocena czy były skuteczne na dłuższą metę.

Proces II – Uwalnianie się z pod presji języka

Gdy oceniamy lęk jako potworny to staje się jeszcze bardziej nieprzyjemny niż jest oraz
zwiększa to prawdopodobieństwo do chęci unikania go. Należy dostrzec w słowach to czym
są w rzeczywistości. Zamiast myśleć, że jestem niewystarczająco dobry ludzie uświadamiają
sobie, że tylko pomyśleli o tym, że są niewystarczająco dobrzy.

Proces III – traktowanie emocji jako informacji

Ludzie, którzy unikają doświadczeń i nie są uważni gorzej rozpoznają własne uczucia.
Zwiększona refleksyjność prowadzi do większej świadomości myśli i uczuć związanych z
emocjami. Ludzie, którzy mają problem z rozpoznawaniem emocji trudniej przychodzi
rozpoznawanie problemów, w zamian uciekają do nieskutecznych strategii takich jak np.
nadużywanie alkoholu lub innych substancji.

Proces IV – orientacja na skuteczne działanie

Określenie celów życiowych oraz w jaki sposób są one realizowane. Przełożenie
abstrakcyjnych planów na konkretne działania. Praca z wartościami to ostatni etap MBEIT
ponieważ najpierw należy poprawić orientacje emocjonalną oraz zdolność uwalniania się od
trudnych treści emocjonalnych ponieważ bez tego nie mogą nic zrobić ze swoim życiem i
zawsze robią z siebie ofiary.

Wnioski

Pierwszoplanowym celem perspektywy funkcjonalno-kontekstualnej jest interwencja, a nie

pomiar inteligencji emocjonalnej. Pomiarów nie uważa się za wartościowe jeśli nie
wspomagają działań interwencyjnych czyli terapii.
Postrzeganie IE jako tworu złożonego z modułów poznawczych jest bardzo popularne, uznaje
się że badania, które nie biorą pod uwagę tych modułów nie dotyczą IE. Jednak z drugiej
strony takie mechanistyczne podejście ogranicza pole badawcze, wyklucza wszystko co nie
odnosi się do struktury modułowej.
Inteligencje Emocjonalną definiujemy jako zdolność do skutecznego działania przy obecności
trudnych emocji lub nasyconych emocjami myśli. – wydaje się to pasować do definicji
inteligencji ogólnej.
Procesy MBEIT również wymagają dalszych badań.
Celem rozdziału nie była krytyka modelu Mayera, Saloveya i Caruso, a zaakcentowanie, ze
jest wiele sposobów pojmowania IE, a różne podejścia nie muszą wzajemnie się wykluczać.
Mogą współistnieć i generować nowe spostrzeżenia na temat inteligencji emocjonalnej.