მათემატიკის ისტორია

,მათემატიკა ერთ-ერთი უძველესი მეცნიერებაა, მისი სიმდიდრე თითქმის

განუზომელია. ამ მეცნიერების არსის განსაზღვრა მარტივი სულაც არ არის. საქმე ის
არის, რომ ბუნებაში არ არსებობს ის ობიექტები, პროცესები, მოვლენები, რომელსაც
მათემატიკა სწავლობს.
მაინც ვინ გამოიგონა მათემატიკა? ხშირად გვიფიქრია ამაზე და სხვისგანაც მსმენია
ეს კითხვა.
ფიზიკური ობიექტები, როგორიცაა ნათურა, ტელეფონი, კალკულატორი და სხვა,
გამოგონილი იყო ერთი ადამიანის, ან ადამიანთა ჯგუფის მიერ, მათემატიკა
ნამდვილად არ არის "გამოგონებული" კერძო პირის მიერ. „მათემატიკის თეორია
ვითარდებოდა ძალიან დიდი ხნის განმავლობაში. უძველესი ადამიანები
ითვლიდნენ (რაღაც ფორმით) ობიექტებს მათ გარშემო და ასრულებდნენ
მათემატიკასთან დაკავშირებულ მოქმედებებს. თანამედროვე ეპოქის მსოფლიოში
გავრცელებული მეცნიერება მათემატიკა შორეული დროიდან იღებს სათავეს.
უძველესი მათემატიკური ტექსტები ჩვენს ერამდე 1900 წლით თარიღდება და
ბაბილონურ ხელწერაში გვხვდება. ძველი ეგვიპტური მათემატიკა სათავეს იღებს
დაახლოებით 2000-1800 წლის წინათ ჩვენს ერამდე, რასაც მოწმობს ძველ
ეგვიპტელთა პაპირუსებზე შემორჩენილი ხელნაწერები და ეგვიპტელთა
მათემატიკური პაპირუსის ჩვენამდე მოღწეული ფრაგმენტები, რომლებიც
მკვლევართა აზრით დათარიღებულია 1890 წლით ჩვენს ერამდე.
მათემატიკის რეალურ დარგად ჩამოყალიბდა ძველი წელთაღრიცხვის 500 წელს
(დაახლოებით 2500 წლის წინ!)
ტერმინი მათემატიკა ბერძნული წარმოშობისაა და „მეცნიერებას, ცოდნას, სწავლას“
ნიშნავს, ხოლო მათემატიკოსი-„სწავლის მოყვარულს.“
სწორედ პირველი აღმავლობა ამ მეცნიერებამ ძველ საბერძნეთსა და ელინისტურ
სამყაროში განიცადა. აქ პირველად დაინერგა მისწრაფება „წმინდა ლოგიკური
დამტკიცებებისკენ“.
მათემატიკური ხელოვნების გამოვლინებები თან სდევს საუკუნეთა წინსვლას.
რენესანსის დროიდან მოყოლებულმა ახალმა მათემატიკურმა გათვლებმა, რომლებიც
შესანიშნავად ურთიერთქმედებდნენ იმდროინდელ ახალ მეცნიერულ აღმოჩენებთან,
საფუძველი ჩაუყარეს მათემატიკის განვითარების ტემპის სისწრაფეს, რაც დღემდე არ
შენელებულა და თანდათან უფრო და უფრო მაღალ საფეხურებზე ადის.
ბოლოს კი მინდა ჩემი მოხსენება ერთი კურიოზული ამბით დავასრულო: როგორც
გავიგე, მათემატიკა ერთ-ერთი მეცნიერებაა, რომელშიც ნობელის პრემია არ გაიცემა.
თურმე, ნობელის საცოლე მათემატიკოსს გაჰყვა ცოლად. განაწყენებულმა ნობელმა
ანდერძი დატოვა, რომლის თანახმადაც ამ პრემიას არასდროს გასცემენ მათემატიკის
დარგში.
დიდია მათემატიკის მნიშვნელობა ყოველდღიურ ცხოვრებაში. წარმოუდგენელია
საზოგადოების განვითარება მათემატიკურიანგარიშის, მოქმედებების ცოდნის
გარეშე. არითმეტიკა სწორედ ადამიანთა შრომით საქმიანობაში სხვადასხვა
ცხოვრებისეული გამოთვლებისთვის აღმოცენდა. იგი ძალიან ნელა და დიდხანს
ვითარდებოდა. უხსოვარი დროიდან ადამიანს სჭირდებოდა ყოველდღიურ
ცხოვრებაში სხვადასხვა საგანთა დათვლა. იყო დრო, როცა ადამიანმა მხოლოდ
ორამდე იცოდა თვლა. შემდეგ თანდათანობით ისწავლა თვლა სამამდე, ხუთამდე,
ათამდე და ა.შ.
თანამედროვე ეპოქაში მათემატიკა ცხოვრების განუყრელი ნაწილია. იგი
გამოიყენება ადამიანის საქმიანობის ყველა სფეროში: მეცნიერებასა და
ტექნოლოგიებში, მედიცინაში, ეკონომიკაში, გარემოს დაცვასა და აღდგენა-
კეთილმოწყობაში, სოციალურ გადაწყვეტილებათა მიღებაში. აგრეთვე აღსანიშნავია
მათემატიკის განსაკუთრებული როლი კაცობრიობის განვითარებაში და
თანამედროვე ცივილიზაციის ჩამოყალიბებაში. საინფორმაციო და გამოთვლითი
ტექნოლოგიების განვითარება, სივრცე-დროის სტრუქტურის უკეთ გააზრება,
ბუნებაში არსებული მრავალი კანონზომიერების აღმოჩენა და აღწერა, ნათლად
წარმოაჩენს მათემატიკის სამეცნიერო და კულტურულ ღირებულებას, რაც
განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია, მათემატიკა ხელს უწყობს ადამიანის
გონებრივი შესაძლებლობების განვითარებას, იგი იძლევა ეფექტიანი, ლაკონური
და არაორაზროვანი კომუნიკაციის საშუალებას.

ცნობილი მათემატიკოსები:
ძველი ბერძენი პითაგორა ერთ-ერთი ყველაზე ცნობილი და ცნობილი
მათემატიკოსია მთელ ისტორიაში. ის ყველაზე ცნობილია პითაგორას თეორემით,
რომელიც აგრძელებს გეომეტრიის დარგის ერთ-ერთ ქვაკუთხედს. მისი წვლილი
სამუდამოდ ცვლის მათემატიკოსების აზროვნებასა და გაგებას სამკუთხა
ურთიერთობების შესახებ.
სახალისო ფაქტი: მათემატიკოსად მუშაობის გარდა, პითაგორამ ასევე დააარსა
სკოლა კროტონში (თანამედროვე კროტონე რეგიონი სამხრეთ იტალიაში). მისი
სკოლის დამსწრეები იყვნენ პითაგორას სწავლებების მიმდევრები და ცნობილი
იყვნენ როგორც პითაგორაელები. მათ სჯეროდათ, რომ ციფრებს ჰქონდათ
მისტიკური თვისებები და რომ დედამიწა სინამდვილეში იყო სფერო, რომელიც
ბრუნავს მზის გარშემო,
პითაგორას მრავალი მათემატიკური და მეცნიერული აღმოჩენა მიაწერეს, მათ
შორის მისი ცნობილი თეორემა, ასევე აღმოჩენები მუსიკის, ასტრონომიისა და
მედიცინის სფეროებში.
ანუ a^2 + b^2 = c^2. პოპულარული ლეგენდის თანახმად, მას შემდეგ რაც მან
აღმოაჩინა ეს თეორემა, პითაგორამ ღმერთებს შესწირა ხარი.
პითაგორას თეორემას იყენებდნენ ბაბილონელები და ინდიელები პითაგორამდე
საუკუნეებით ადრე, მაგრამ შესაძლოა მან პირველმა გააცნო იგი ბერძნებს.
ლეგენდის თანახმად, პითაგორამ აღმოაჩინა, რომ მუსიკალური ნოტები შეიძლება
მათემატიკურ განტოლებებში გადაითარგმნოს, როდესაც ერთ დღეს მჭედლებს
სამსახურში ჩაუვლიდა და მათი ჩაქუჩების ხმა მოესმა კოჭებზე. ფიქრობდა, რომ
ჩაქუჩების ხმები ლამაზი და ჰარმონიული იყო, ერთის გარდა, შევიდა მჭედლებთან
და დაიწყო ჩაქუჩების გამოცდა. შემდეგ მან გააცნობიერა, რომ ჩაქუჩის დარტყმის
დროს გაშვებული მელოდია ჩაქუჩის ზომის პირდაპირპროპორციული იყო და
ამიტომ დაასკვნა, რომ მუსიკა მათემატიკური იყო.

ევკლიდე,რომელიც ითვლება გეომეტრიის მამად და მისი მრავალი თეორემა დღესაც

გამოიყენება.

სახალისო ფაქტი: იმის გამო, რომ ევკლიდეს პირადი ცხოვრების შესახებ ძალიან
ცოტა ინფორმაციაა ცნობილი ნაწერებიდან ან პირველი ანგარიშებიდან, შეიძლება
თანამედროვე მკვლევარებმა ივარაუდონ, რომ ევკლიდე შეიძლება არ ყოფილიყო
მხოლოდ ერთი ადამიანი, არამედ სკოლა ან მათემატიკოსთა ჯგუფი, რომელიც
აქვეყნებდა თავის ნაშრომს ერთი საერთო ქვეშ.

როგორც პირველი ქალი მათემატიკოსი, რომლის ცხოვრება და მოღვაწეობა კარგად

არის ჩაწერილი, ჰიპატია ცნობილია მნიშვნელოვანი წვლილით მათემატიკის,
ასტრონომიისა და ფილოსოფიის სფეროებში. იგი ცხოვრობდა ალექსანდრაში,
რომელიც IV საუკუნის სწავლისა და ცოდნის ეპიცენტრი იყო, მაგრამ მათემატიკა
მაინც წარმოუდგენელი დარგი იყო, რომელსაც მამაკაცები დომინირებდნენ. თუმცა,
მიუხედავად ამ უბედურებისა, მას ახსოვთ შესანიშნავი შეუპოვრობით,
ინტელექტითა და გამბედაობით.

საინტერესო ფაქტი: გარდა მიღწევებისა მათემატიკისა და ასტრონომიის დარგებში,

ჰიპატია ასევე ცნობილია ტრაგიკული სიკვდილით (ის ცივი სისხლით მოკლა
ქრისტიანი რელიგიური ფანატიკოსების ბრბომ, როგორც წარმართი, ასევე ქალი
ინტელექტუალი 415 წელს. ძვ.წ.)

ცნობილმა სპარსელმა მეცნიერმა მუჰამედ იბნ მუსა ალ-ხორეზმმა გრძელვადიანი

წვლილი შეიტანა მათემატიკურ აზროვნებაში, განსაკუთრებით ალგებრის დარგში.
მისი მუშაობა ალგორითმების ფორმირებაში აყალიბებს ალგებრის საფუძველს,
როგორც დღეს ვიცით.

სახალისო ფაქტი: სიტყვა ალგორითმი მომდინარეობს ალ-ხვარეზმის სახელიდან,

რადგან მას მიეწერება ალგებრული ცნებების შემოტანა დასავლურ სამყაროში.

მიუხედავად იმისა, რომ მე-18 საუკუნის ბოლოს და მე-19 საუკუნის დასაწყისში

პარიზში ქალი მათემატიკოსი ქალი მათემატიკოსის წარმოუდგენელ
მრავალფეროვნებას განიცდიდა, ჟერმენი განაგრძობდა და გახდა ყველა დროის ერთ-
ერთი ყველაზე ცნობილი მათემატიკოსი. მისი უდიდესი წვლილი შეტანილია
რიცხვების თეორიისა და ელასტიურობის თეორიის სფეროში.

სახალისო ფაქტი: მიუხედავად იმისა, რომ ცხოვრობდა იმ ეპოქაში, როდესაც

გოგონებს არასოდეს აძლევდნენ წახალისებას მათემატიკის დარგში, ჟერმენი თავად
ასწავლიდა.

ხშირად მოიხსენიება როგორც მათემატიკოსთა პრინცი, კარლ ფრიდრიხ გაუსი არის

ერთ-ერთი ყველაზე ცნობილი მათემატიკოსი ისტორიაში, რადგან მან მრავალი
მნიშვნელოვანი წვლილი შეიტანა მათემატიკის შესწავლაში, მათ შორის
სტატისტიკის, დიფერენციალური განტოლებებისა და რიცხვების თეორიის
სფეროებში.

სახალისო ფაქტი: გაუსი პატარა ასაკიდან წარმოუდგენლად ნიჭიერ მათემატიკოსად

ითვლებოდა. როდესაც ის მხოლოდ 3 წლის იყო, მან წარმატებით დააფიქსირა და
გამოასწორა შეცდომა, რომელიც მამამისმა დაუშვა ხელფასების გაანგარიშებისას!

მიუხედავად იმისა, რომ არ ჰქონდა ფორმალური მათემატიკური განათლება ან

ტრენინგი, რამანუჯანი, ინდოელი მათემატიკოსი, ასწავლა საკუთარ თავს რთული
მათემატიკა და გახდა ერთ-ერთი ყველაზე გავლენიანი მათემატიკოსი, რომელიც
ოდესმე უცხოვრია. მიუხედავად მისი ხანმოკლე ცხოვრებისა, ის ცნობილია თავისი
წარმოუდგენელი წვლილით რიცხვების თეორიის, ანალიზისა და უწყვეტი
წილადების სფეროებში.
სახალისო ფაქტი: რამანუჯანს სჯეროდა, რომ მისი მათემატიკური შესაძლებლობები
შთაგონებული იყო ღვთაებრივით და ამტკიცებდა, რომ ინდუისტური ქალღმერთი
ნამაგირი მას მათემატიკურ ფორმულებსა და განტოლებებს გაუზიარებდა, სანამ ის
ოცნებობდა.

დევი, ინდოელი მათემატიკოსი და გონებრივი კალკულატორი, ცნობილია როგორც

ადამიანის კომპიუტერი. ის ეკუთვნის ჩვენს ცნობილ მათემატიკოსთა სიას მისი
წარმოუდგენელი გონებრივი მათემატიკის შესაძლებლობების გამო, რამაც მას
ადგილი გინესის მსოფლიო რეკორდების წიგნში მოუტანა!

სახალისო ფაქტი: ცნობილია იმით, რომ შეეძლო წარმოუდგენლად რთული

მათემატიკური გამოთვლების გონებრივად შესრულება წამებში, დევიმ 30 წამში
გაამრავლა თავის თავში შემთხვევით არჩეული 13-ნიშნა რიცხვი, რაც მსოფლიო
რეკორდი იყო 1982 წელს.

მართლა გეგონათ, რომ სერ ისააკ ნიუტონის ჩართვას არ ვაპირებდით? ნიუტონი,

რომელიც ფართოდ ითვლება ყველა დროის ერთ-ერთ ყველაზე გავლენიან და
ცნობილ მათემატიკოსად და მეცნიერად, გამოთვლებისა და ასტრონომიის
სფეროებში მისი რევოლუციური წვლილისთვის, ნიუტონი ყველაზე ცნობილია
გრავიტაციისა და მოძრაობის კანონების შემუშავებით. მას ხშირად მიაწერენ
კალკულუსის განვითარებას და დღემდე აღნიშნავენ იმისთვის, რომ გზა გაუხსნა
თანამედროვე მათემატიკასა და ფიზიკას, როგორც ეს დღეს ვიცით, რაც მას უდაოდ
ცნობილ მათემატიკოსად აქცევს ისტორიაში!

სახალისო ფაქტი: ფიზიკასა და მათემატიკაში სწავლის გარდა, ნიუტონმა ასევე

დაუთმო დრო ალქიმიის შესწავლას - უძველესი პრაქტიკა, რომელიც ცდილობდა
ჩვეულებრივი მედლების ოქროდ გადაქცევას - და ხშირად წერდა ამ თემაზე.
მიუხედავად იმისა, რომ მისი გარდაცვალების ზუსტი მიზეზი უცნობია, ბევრი
თვლის, რომ ეს გამოწვეული იყო ვერცხლისწყლით მოწამვლის გამო, რომელიც მან
მიიღო ალქიმიის ექსპერიმენტზე მუშაობისას.

საქართველოში მათემატიკური კვლევა თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის

გახსნისთანავე (1918 წელი) დაიწყო. ქართველი მათემატიკოსების პირველ თაობას
განეკუთვნებოდნენ: ანდრია რაზმაძე, ნიკოლოზ მუსხელიშვილი, არჩილ ხარაძე და
გიორგი ნიკოლაძე..
დღეს საქართველოში მოქმედებს რამდენიმე მათემატიკური კვლევითი
დაწესებულება, მათ შორის ა. რაზმაძის სახელობის მათემატიკის ინსტიტუტი,
მათემატიკური კვლევა მიმდინარეობს ასევე ქვეყნის უმაღლეს სასწავლებლებში.

მათემატიკასთან დაკავშირებული ფაქტები ისტორიაში:

საუკუნეების წინ ეგვიპტე მსოფლიოში ერთ-ერთი ყველაზე აყვავებული და ძლიერი
ცივილიზაცია იყო. საზოგადოებაში მათი მნიშვნელოვანი წვლილის გარდა, ისინი
ასევე ცნობილია ისტორიაში ადამიანის მიერ შექმნილი ერთ-ერთი ყველაზე
ბრწყინვალე სტრუქტურით. ეს არის გიზას დიდი პირამიდები.
არსებობს მრავალი თეორია, რომლის დროსაც კამათობენ პირამიდების ნამდვილ
დანიშნულებაზე, მაგრამ გავრცელებულია მოსაზრება, რომ ის აშენდა როგორც
მეფე ხუფუს სამარხი. ძველ ეგვიპტელებს სჯეროდათ, რომ როდესაც მათი მეფე
მოკვდება, მისი სულის ნაწილი სხეულში დარჩება.
ამგვარად, ცხედრებს მუმიფიცირებდნენ, რათა სათანადოდ ეზრუნათ გვამზე.
შემდეგ მათ დამარხეს ყველაფერი, რაც მეფეს დასჭირდებოდა შემდგომ
ცხოვრებაში, როგორიცაა საკვები, ოქრო, ავეჯი და სხვა შესაწირავი.
გიზას დიდი პირამიდები არ არის მხოლოდ სანახავი - ისინი ასევე
მათემატიკური საოცრებაა! ისტორიკოსებისა და მეცნიერების აზრით, მისი
გაზომვები და დიზაინი განასახიერებს პითაგორას თეორემის, ოქროს
თანაფარდობის.
მაგრამ მისი შთამბეჭდავი არქიტექტურითაც კი, მეცნიერებმა ბოლომდე ვერ
აღმოაჩინეს, თუ როგორ აშენდა პირამიდები. თუმცა ერთი რამ ცხადია: ეს
შეუძლებელი იქნებოდა მათემატიკის დახმარების გარეშე.

გჯერათ, რომ მათემატიკას შეუძლია დაიცვას ქალაქი მტრების თავდასხმისგან?

საგანი, რომელსაც სკოლაში ყოველთვის სწავლობ, დაეხმარა არქიმედეს
რომაელებთან ბრძოლაში ძვ.წ. 212 წელს.
როდესაც სირაკუზის პრორომაული მეფე გარდაიცვალა, დაარსდა რესპუბლიკა,
რომელიც მართავდა ქალაქს. მთავრობამ უარყო რომი და ომი გამოუცხადა მათ.
შედეგად, რომაული არმია მარკუს კლავდიუს მარცელუსის მეთაურობით ჩავიდა
სირაკუზას ალყაში მოსაქცევად.
არქიმედემ შეიმუშავა რამდენიმე საპირისპირო ღონისძიება მათი მტრის
წინააღმდეგ, რათა დაეცვა ქალაქი რომაელებისგან. ინჟინერიაში თავისი ცოდნისა
და უნარების გამოყენებით, მან დააპროექტა კატაპულტები, რომლებსაც შეუძლიათ
მტრებისკენ უზარმაზარი ქვების სროლა. მან ასევე დააპროექტა ამწეები,
რომლებსაც შეეძლოთ რომაულ გემებზე მძიმე ქანების გამოშვება და მათი
ჩაძირვა.
ამ სამხედრო იარაღებით სირაკუზის მოსახლეობა ქალაქს რომაული
კავალერიისგან იცავდა. ცენტრალური ციხე კიდევ რამდენიმე კვირა გაგრძელდა,
სანამ საბოლოოდ დაეცა.

იცოდით, რომ პირველი ვერტმფრენი მათემატიკოსმა შექმნა? იგი

თავდაპირველად სამხედროების მიერ იყო შექმნილი მტრების დასაკვირვებლად,
ტრანსპორტირების ნაცვლად. როგორც თქვენ ალბათ მიხვდით, მათემატიკას
მნიშვნელოვანი როლი ითამაშა ამ გამოგონებაში.
ადამიანი, რომელმაც შექმნა პირველი ვერტმფრენი, იყო თეოდორ ფონ კარმანი.
ის იყო პროფესორი და დამსახურებული მკვლევარი აერონავტიკის დარგში.
პირველი მსოფლიო ომის დროს სამხედროები იყენებდნენ სადამკვირვებლო
ბუშტებს მათი მტრების მოძრაობებზე დასაკვირვებლად. თუმცა, ბუშტები იყო
მარტივი სამიზნე, რადგან ისინი წარმოუდგენლად უზარმაზარი იყო. გარდა ამისა,
ისინი იყენებდნენ ჰელიუმს მის შესანარჩუნებლად, რომელიც ძალიან აალებადი
აირია.
სადამკვირვებლო ბუშტების ჩასანაცვლებლად კარმანმა და მისმა გუნდმა
გამოიყენეს თავიანთი ცოდნა აერონავტიკაში უკეთესი მახასიათებლების მქონე
საფრენი აპარატის შესაქმნელად. მან წარმატებით დააპროექტა ვერტმფრენი,
რომელიც 50 მეტრამდე ავიდა და ერთი საათის განმავლობაში ჩერდებოდა.
თუმცა, ეს არ იყო მსგავსი ვერტმფრენების, რომელთა ნახვა დღეს შეგიძლიათ.
კარმანის შვეულმფრენს ყოველთვის კაბელები ეჭირა და ვერ მოძრაობდა
ჰორიზონტალურად (გვერდით).
მიუხედავად ამისა, მან გზა გაუხსნა თვითმფრინავების უკეთესი მოდელების
დაპროექტებას. ამან განაპირობა პირველი სამხედრო შვეულმფრენის
გამოგონება, რომელიც დღეს გამოიყენება თანამედროვე ვერტმფრენების
წინამორბედი.
ადამიანები ვერასოდეს შეძლებენ კოსმოსის შესწავლას მათემატიკის დახმარების
გარეშე. ამ საინტერესო თემის წყალობით, ჩვენ ბევრი რამ გავიგეთ პლანეტების,
მთვარეების, მზის, ვარსკვლავების, მეტეორების და კოსმოსის შესახებ ყველაფრის
შესახებ.
1969 წლის 20 ივლისს გაფრინდა პირველი პილოტირებული ხომალდი. ნილ
არმსტრონგი, ბაზ ოლდრინი და მაიკლ კოლინზი იყვნენ ასტრონავტები Apollo 11-ის
კოსმოსურ ხომალდზე. ამ ადამიანებმა გაბედულად ხელმძღვანელობდნენ
ექსპედიციას კოსმოსში გასაფრენად, რათა გახდნენ პირველი ადამიანები,
რომლებიც დაეშვნენ მთვარეზე.
მათემატიკამ გადამწყვეტი როლი ითამაშა ამ ექსპედიციაში. მთვარეზე მისვლა-
გამოსვლას სჭირდებოდა ნასას მრავალი მათემატიკური ამოცანის გადაჭრა. ასე
რომ, ნასამ ჩამოაყალიბა მეცნიერთა და მათემატიკოსთა დიდი გუნდები მათ
გადასაჭრელად.
ამ ბრწყინვალე ადამიანებმა შეძლეს გეომეტრიის გამოყენებით კოსმოსური
ხომალდის დედამიწის გარშემო ბრუნვის გზების გარკვევა. მათ გააკეთეს ზუსტი
მათემატიკური გამოთვლები იმის გასარკვევად, თუ როგორ უნდა დაეტოვებინა
კოსმოსური ხომალდი დედამიწის ატმოსფეროდან. მათ ასევე გულდასმით
გამოთვალეს, თუ როგორ უნდა მართავდნენ ასტრონავტებს კოსმოსური
ხომალდი.
კოსმოსურ ინჟინერიაში მათემატიკა ასევე მნიშვნელოვანია მანძილის, სიჩქარის,
სიჩქარის და ასტრონავტების უსაფრთხოების გამოთვლაში კოსმოსური
ხომალდის დიზაინის დროს.

მილიონობით ადამიანის გადარჩენა მეორე მსოფლიო ომის დროს (1940 წ.)

ალან ტურინგის მანქანა გამოიყენებოდა Enigma კოდების გასატეხად
მეორე მსოფლიო ომის დროს გერმანიის საჰაერო ძალები და საზღვაო ძალები
ყოველდღიურად უგზავნიდნენ ერთმანეთს ათასობით კოდირებულ შეტყობინებას.
ისინი შეიქმნა Enigma-ს მიერ, გერმანელის ბრწყინვალე საბეჭდი მანქანის მსგავსი
შიფრული მანქანები.
კოდირებული შეტყობინებები შეიცავდა სიტუაციის ანგარიშებს და დაუყოვნებლივ
ბრძანებებს. ეს წარმოუდგენლად მნიშვნელოვანი იყო ინგლისელებისთვის
გასაგებად, რადგან მათ შეეძლოთ დაეხმარონ ომის მოგებაში. თუმცა, ბრიტანულ
დაზვერვას დიდი დრო დასჭირდა თითოეული კოდის გასატეხად და იმ
დროისთვის უკვე გვიანი იყო. ამრიგად, მათ სჭირდებოდათ რაღაც, რაც
შეტყობინებების სწრაფად გაშიფვრას შეეძლო.
მათემატიკოსმა და კომპიუტერულმა მეცნიერმა ალან ტურინგმა შექმნა კოდის
გამტეხი მანქანა, რომელიც ყოველთვიურად არღვევდა გერმანელების ათასობით
კოდირებულ შეტყობინებას. ამ მანქანას, სახელად Victory, შეეძლო ყოველ წუთში
ორი შეტყობინების გაშიფვრა. ეს დაეხმარა ბრიტანელებს მტრის თავდასხმების
თავიდან აცილებაში.
ერთ დღეს მათ მიიღეს ინფორმაცია, რომ გერმანული წყალქვეშა ნავები თავს
ესხმოდნენ ბრიტანეთის სატვირთო გემებს, რომლებიც შეიცავდნენ ძირითად
მარაგს. თუ ყველა ეს სატვირთო გემი ჩაიძირა, ბრიტანეთი შიმშილს დაინახავდა.
და კიდევ უფრო უარესი, მათ გაუჭირდათ მტრის წყალქვეშა ნავების პოზიციების
დადგენა.
საბედნიეროდ, ტურინგმა და მისმა გუნდმა წარმატებით გატეხეს წყალქვეშა
ნავების საკომუნიკაციო ხაზები.
ალან ტურინგმა და მისმა მათემატიკურმა გამოცდილებამ მილიონობით
ადამიანის სიცოცხლე გადაარჩინა და მსოფლიო ომი შეამცირა.

წარმოგიდგენიათ ცხოვრება ინტერნეტის გარეშე? ჩვენთვის ალბათ რთული

იქნება, რადგან მას თითქმის ყველაფერში ვიყენებთ. თუმცა, ეს არც ისე დიდი ხნის
წინ იყო, როდესაც მსოფლიო ქსელი პირველად გახდა ხელმისაწვდომი.
ფაქტობრივად, ინტერნეტი არ იყო განკუთვნილი სოციალური მედიის
აპლიკაციების დათვალიერებისთვის ან YouTube ვიდეოების ყურებისთვის.
მეცნიერებმა თავდაპირველად გამოიყენეს იგი რამდენიმე კომპიუტერს შორის
ინფორმაციის გასაზიარებლად და მისასვლელად.

1991 წელს კომპიუტერული პროგრამისტმა ტიმ ბერნერს-ლიმ შემოიტანა

მსოფლიო ქსელი. ეს იყო ინფორმაციის "ვებგვერდი", რომლის მოძიება
ნებისმიერს ქსელში შეეძლო. მოგვიანებით ის გადაიქცა ინტერნეტში, რომელიც
ჩვენ დღეს ვიცით - ინფორმაციის ძებნა ბრაუზერების გამოყენებით, ჩეთი
შეტყობინებების აპლიკაციების საშუალებით, ონლაინ ვიდეო თამაშების თამაში და
მრავალი სხვა.
ვებსაიტები და აპლიკაციები, რომელთა გამოყენებაც გვიყვარს ყოველდღიურად,
რამდენიმე მათემატიკურ კონცეფციას იყენებენ. ინტერნეტ მათემატიკა მოიცავს
ხაზოვან ალგებრას, გრაფიკის თეორიას, ალბათობას და დინამიურ სისტემებს.

მათემატიკა არ გამოიყენება მხოლოდ ამოხსნისთვის და გამოსათვლელად - ის

ასევე შეიძლება გამოყენებულ იქნას დიზაინში! ერთი კონკრეტული მაგალითია
ისლამური არქიტექტურული გაფორმება. თესელაციები, რომლებიც
გეომეტრიული ნიმუშის სახეობაა, ამშვენებს მეჩეთებს მათი რთული დიზაინით.
ტესელაცია არის ბრტყელი ზედაპირის დაფარვის პროცესი ბრტყელი ფორმების
ნიმუშით ისე, რომ არ იყოს ხარვეზები ან გადახურვები. ისლამურ შენობებში
გამოყენებულია კერამიკული ფილები იატაკზე და კედლებზე ნაკერებით. ერთი
მაგალითია შეიხ ლოტფოლას მეჩეთი, რომელიც გამოირჩევა რთული
გეომეტრიითა და კრამიტით.
გჯერათ, რომ მათემატიკის გამოყენება ნახატებში, ნახატებსა და ქანდაკებებშიც
შეიძლება? დიახ, შესაძლებელია! და ეს დადასტურდა რენესანსის პერიოდში,
როდესაც დაიწყო ხაზოვანი პერსპექტივის განვითარება.

ხაზოვანი პერსპექტივა იყენებს მათემატიკის პრინციპებს ხელოვნებაში სივრცისა

და სიღრმის რეალისტურად წარმოჩენისთვის. ზოგადად, მხატვრობა
ორგანზომილებიანი აქტივობაა, რადგან ტილოს აქვს მხოლოდ სიმაღლე და
სიგანე. მაგრამ რენესანსის მხატვრებმა გამოიყენეს ხაზოვანი პერსპექტივა
ხელოვნებაში სამგანზომილებიანი სიღრმის საილუსტრაციოდ.

https://mathrider.com/math-events-in-history ფოტოები

კავშირი ხელოვნებასა და მათემატიკას შორის:

სანამ ვიტყოდეთ ფრაზას : ‘’ამ ქვეყნად უნაკლო არაფერია’’ სჯობს დავფიქრდეთ და

გავიხსენოთ ფიბონაჩი, რომელმაც აღმოაჩინა მიმდევრობა. მას შემდგომ ოქროს
პროპორცია, ღვთაებრივი და იდეალური რიცხვი უწოდეს (Golden ratio, divine
proportion…)

მათემატიკის მარტივი კალკულაციებით არ არის ძნელი მიხვდე მიმდევრობას:

1+0 არის 1

1+1 არის 2

1+2 არის 3

2+3 არის 5

5+3 არის 8

და ასე შემდეგ.

1 1 2 3 5 8 13 21 34 55 …

რეალურად ის, ვისაც ფიბონაჩის სახელით მოვიხსენიებთ, არის ლეონარდო პიზელი

(მე–12 საუკუნის იტალიელი მათემატიკოსი). და ეს რიცხვები კი მის წიგნში ჩნდება,
წიგნში რომელმაც ასწავლა მსოფლიოს მათემატიკა. ის, რასაც ახლა ვიყენებთ.

საინტერესოა, რომ ეს რიცხვები ბუნებაში თავის თავად გვხვდება ძალიან ხშირად.

მაგალითად ყვავილის ფოთლების განლაგება, ზოლები მზესუმზირის ყვავილზე,
ანანასის ქერქის გეომეტრიაც კი, ნაუტილუსის ნიჟარაც კი ფიბონაჩის მიმდევრობის
გეომეტრიაა– მხოლოდ სამ განზომილებაში.

დავსვათ არტივი კითხვა?! რა არის ამ მართკუთხედის ფართობი?

ნათელია რომ ერთი მხრივ მისი შემადგენელი კვადრატების ფართობების ჯამია,

მეროე მხრივ კი 8*(5+8) რაც შემდეგი ფიბონაჩის რიცხვია ანუ 8*13

თუ გავაგრძელებთ ასე კვადრატების მიდებას კანონზომიერება არ შეიცვლება.

ახლა დააკვირდით

13/8 არის 1,625

21/13 არის 1,615

34/21 არის 1,619

55/34 არის 1,676

89/55 არის 1,61818

რაც უფრო დიდ რიცხვებს გავყობთ ერთმანეთზე ეს რიცხვი მიისწრაფის 1,618033…

თან და ამ რიცხვს მოიხსენიებენ ოქროს რიცხვად და სასწაულებს მიაწერენ.

ამ რიცხვის უნიკალურობაში გვარწმუნებს ის, რომ იგი არამარტო ბუნებაში

არსებულ საგანთა უმრავლესობის პროპორციულ კოეფიციენტს წარმოადგენს,
არამედ ძალიან ხშირად შევხვდებით ყოველდღიურ ცხოვრებაში. იგი ბადებს
ჰარმონიის შეგრძნებას, რომელსაც ყოველი ჩვენგანი აღიქვამს, თუმცა ვერ ხვდება
მის არსს.

განვიხილოთ, თუ სად შეიძლება გადავაწყდეთ ოქროს პროპორციას.

დავიწყოთ დედაბუნებით:

საინტერესოა ის ფაქტი, რომ ფართო საზოგადოებამ არც ისე დიდი ხანია, რაც ამ
პროპორციის შესახებ გაიგო, თუმცა მის გამოვლინებებს ვხვდებით ადამიანის მიერ
შექმნილ უძველეს ხელოვნების ნიმუშებშიც კი.

დავიწყოთ არქიტექტურით:
ყველასთვის ძალიან ცნობილია სტოუნჰენჯი, რომლის ამოუცნობი კონსტრუქცია
დაახლოებით 3000 წელს ითვლის. როგორც ჩანს, პრეისტორიულმა ადამიანმაც კი
იცოდა ღვთაებრივი პროპორციების შესახებ:

აღსანიშნავია პართენონის აგებულებაც, რომელშიც ღვთაებრივი პროპორცია

მოიძებნება მრავალ ადგილას. როგორც სიმაღლისა და სიგანის შეფარდებები
გვაძლევენ იდეალურ რიცხსვს, ასევე ცალკეული მონაკვეთები:
შეუძლებელია არ ვახსენოთ თაჯ მაჰალი, რომელიც პროპორციას გამოხატავს
როგორც ცენტრალური თაღის სიგანესა და სიგრძეში, ასევე ფანჯრების
მოხაზულობაში და გუმბათის ქვევითა ნაწილშიც.

აუცილებლად უნდა ვახსენოთ პარიზის ღვთის მშობლის ტაძარი:

ოქროს პროპორციის ყოველი გამოხატულება უნიკალური და მშვენიერია, რომელიც

უმატებს ხელოვნების ნიმუშს ჰარმონიულობას, რომელსაც ბუნებაში ვხვდებით.

ამ პრინციპებს დღევანდელ არქიტექტურაშიც შევხვდებით.

ღვთაებრივი მიმდევრობის ნიშნებს გადავაწყდებით ქანდაკების ნიმუშებშიც.

უმთავრესი გამოხმაურება ოქროს პროპორციამ ჰპოვა მხატვრობაში.

‘’sacrament of the last supper’’–შიც

მაგიდის ზევით გამოსახულია თორმეტკუთხედი, რომელშიც ყოველი ხუთკუთხედი
თავის საკუთარ ოქროს პროპორციას ქმნის.

https://www.thecollector.com/what-is-the-golden-ratio-and-how-does-it-apply-to-art/

იაპონელი მხატვრის ჰოკუსაის საკულტო პრინტი „დიდი ტალღა კანაგავადან“,

დამზადებულია 1831 წელს, ოქროს თანაფარდობის უახლესი მაგალითია.
მიუხედავად იმისა, რომ ტალღა თავიდან ველური და სპონტანური ჩანს, უფრო
დეტალური გამოკვლევა ცხადყოფს, რომ ჰოკუსაიმ ფაქტობრივად შექმნა
მათემატიკურად დალაგებული დიზაინი, რომელშიც მრუდი ხაზების სერია
მიჰყვება ოქროს თანაფარდობის მიმდევრობას. ამგვარად, ჰოკუსაი შენიშნავს, რომ
მის ერთი შეხედვით ყველაზე ველურ მომენტებშიც კი, ხშირად არის ნიმუში და
სტრუქტურა ბუნების ძალების ქვეშ.

რაფაელი, განსაკუთრებით ღვთისმშობლის გამოსახვაში მიმართავდა ამ ხერხს:

მიქელანჯელო–‘’სიქსტეს კაპელა’’:

თუმცაღა, არავის ისე არ ესმოდა ოქროს პროპორციის უნიკალურობა,

როგორც ლეონარდო და ვინჩს. სწორედ მან აღმოაჩინა რომ ადამიანის სხეულის
ნაწილების შეფარდებაც 1.618 ის ტოლია– მთელი სიმაღლის შეფარდება ჭიპიდან
იატაკამდე მანძილთან.

ოქროს პროპორციის საუკეთესო ნიმუშია მისი ‘’ჯოკონდა’’

რომელშიც არამარტო ფიბონაჩის მიმდევრობითაა ამოუცნობი. მასში ენით
აღუწერელი საიდუმლო გეომეტრიაა დაფარული. საჭიროა ნახატის საათობით
ცქერა, თუმცა ამის შემდეგაც შეიძლება ვერ დავინახოთ სრული გენია და ვინჩისა,
რომელმაც თქვა: ‘’ხელოვნება არასდროსაა დამთავრებული, ის უბრალოდ
მიტოვებულია’’ (‘’art is never finished, it’s only abandoned’’)

დამიანის სხეული
კარგად შეხედეთ საკუთარ თავს სარკეში. თქვენ შეამჩნევთ, რომ თქვენი სხეულის
ნაწილების უმეტესობა მიჰყვება რიცხვებს ერთი, ორი, სამი და ხუთი. თქვენ გაქვთ
ერთი ცხვირი, ორი თვალი, სამი სეგმენტი თითოეულ კიდურზე და ხუთი თითი
თითოეულ ხელზე. ადამიანის სხეულის პროპორციები და ზომები ასევე შეიძლება
დაიყოს ოქროს თანაფარდობის მიხედვით.