Nükleik Asitler

DNA Replikasyonu

32. GÜN

49 GÜNDE AYT

BIYOLOJI

NÜKLEİK ASİTLERİN KEŞFİ

1869 yılında Friedrich Miescher akyuvarlarda, balık, yumurta ve

sperminde çekirdek varlığını keşfetti ve bu yapıya Nüklein adını
verdi.
® Prokaryotlarda sitoplazmada
® Ökaryotlarda sitoplazma, ribozom, mitokondri ve .........................
1884 yılında Oscar Hertwig nükleik asitler kalıtımdan sorumlu
kimyasallardır dedi.
Robert Feulgen kendi geliştirdiği DNA boyama tekniği ile DNA'nın
kromozomların içinde olduğunu gösterdi.
Phoebus Aaron Theodare Levene Nükleik asitlerin temel biriminin
.................... olduğunu ispatladı.
 1928 yılında Frederick Griffith ölü bakterilerden aldığı
materyallerin canlı bakterilere bazı özellikler kazandırdığını
tespit etti. Bu olaya transformasyon adını verdi. Fakat kalıtsal
materyalin ne olduğunu bulamadı.
Frederic
k
1 2 Griffith

kapsülsüz fare yaşar kapsüllü

bakteri fare ölür
bakteri

3
4
ısıtılarak fare yaşar ısıtılarak öldürülmüş
öldürülmüş kapsüllü bakteri ile fare ölür
kapsüllü bakteri kapsülsüz bakteri karışımı

1940'lara kadar kalıtsal materyalin protein olduğu düşünülüyordu.

AYT

BIYOLOJI

Oswald Avery, Colin Macleod ve Maclyn McCarty yaptığı

çalışmalarla (14 yıl) kalıtım materyalinin DNA olduğunu
ispatladı.
Isıtılarak öldürülmüş
Oswald A
kapsüllü bakteriler very
Ribonükleaz
Kapsüllü ve kapsülsüz
bakteriler

Proteaz Kapsüllü ve kapsülsüz

bakteriler
Deoksiribonükleaz
Yalnızca kapsülsüz
bakteriler
Lipaz Kapsüllü ve kapsülsüz
Karbonhidratları bakteriler
Parçalayan
enzimler Kapsüllü ve kapsülsüz
bakteriler
Kapsülsüz bakteriler
 1952 yılında Alfred Hershey ve Martha Chase yaptıkları çalışma ile
DNA'nın kalıtım materyali olduğunu bir kez daha ispatlamıştır.

İnanmadılar
protein
dediler.
bakteri

35
1 Protein kılıfı S (izotop
kükürt) ile işaretlenmiş
virüsler
2 Virüsün bakteriyi 3 Bakteride ağır
35
enfekte etmesi izotop olan S'ye
rastlanmıyor.

32
4 DNA'sı p (izotop fosfor) ile 5 Virüsün bakteriyi 6 Bakteride ağır izotop olan
işaretlenmiş virüsler enfekte etmesi 32P'ye rastlanıyor

AYT

BIYOLOJI

DNA'nın kalıtım materyali olduğu anlaşıldıktan

sonra yapısı merak edilmeye başlandı.
1949 yılında Erwin Chargaff bir canlının
farklı dokularındaki DNA baz diziliminin
.......................... olduğunu, farklı canlıların
DNA dizilimlerinin ise farklı olduğunu
keşfetti.
1950 yılında Rosalind Franklin DNA'nın belli
aralıklar tekrarlayan sarmal bir yapıda olduğunu söyledi.
1953 yılında James Watson ve Francis Crick yaptığı
çalışmalar sonucu oluşturdukları DNA modelini bir makalede
yayınlamışlardır. 1962 yılında bu çalışma ile Nobel Ödülü
almışlardır.
Erwin Charga
ff
Bu model günümüzde hala geçerlidir.
 NÜKLEİK ASİTLERİN ÇEŞİTLERİ VE GÖREVLERİ
Yapı birimlerine ..................................... denir.
glikozit bağı ester bağı
Nükleik asitlerin yapısında C, H, O, N
ve P bulunur.
DNA ................. zincirli, RNA tek
zincirlidir.
...........................

Azotlu Organik Bazlar

Pürin Bazları Pirimidin Bazları
NH2 O NH2 O
O CH3 H
N H H
N N
N N N N
N NH2 N O N O N O
N N N
H Adenin H Guanin H Timin H Sitozin H Urasil

Pürin bazları çift pirimidin bazları tek halkalıdır.

Timin sadece DNA'da urasil sadece RNA'da bulunur.

AYT

BIYOLOJI

5C’lu Şeker Fosfat Grubu

Tüm nükleik asitlerde aynı

Deoksiriboz DNA'da riboz RNA'da
yapıdadır.
bulunur.

CH2OH CH2OH OH
O OH O

H H
H H

H H H H
OH OH OH H
Riboz Deoksiriboz
 DNA (DEOKSİRİBONÜKLEİK ASİT)

Çift iplikli ve sarmal yapıdadır.

Azotlu Organik Bazlar 5C'lu şeker Fosfat Grubu

Deoksiriboz H3PO4 (P)

Pürin Pirimidin
Adenin Timin
................... Sitozin

Prokaryotlarda ® Sitoplazmada,
Ökaryotlarda ® Çekirdek, mitokondri ve kloroplastta

AYT

BIYOLOJI

O
P O
BİLELİM O
O OH Hidrosil
H2C O
A A
T
D
O H2C
O
O O
P O
O P
O O
A = T ® 2'li H bağı
O
H 2C O
G C D
D
O H2C
G = S ® 3'lü H bağı
O
O O
P O
O P
O O
O
H2C O
C G
D
O H2C
O
O O
P O
O P
O O
A =........ G Pürin H2C O
O
=........ = 1 A T
T S Pirimidin D
O H2C
OH Hidrosil O
Toplam Toplam Toplam P O
O
nükleotit = şeker = fosfat O
fosfat
sayısı sayısı sayısı
 MANTIĞINI ANLA

6000 nükleotitten oluşan bir

DNA molekülünde 1000 adenin
bulunduğu bilindiğine göre
DNA'da bulunan,

a) Sitozin sayısı kaçtır?

b) Deoksiriboz sayısı kaçtır?
c) Toplam zayıf H bağı sayısı
kaçtır?

AYT

BIYOLOJI

SORU
GELİR

1000 nükleotitten oluşan iki DNA'dan 1. sinde 200 Guanin nükleotiti

2. sinde 400 Guanin nükleotiti bulunsun. Hangisi daha dayanıklıdır?

Bir hücrede DNA eşlenirse o hücre bölünür.

Tüm dokularımda aynı dizilime sahip DNA var. Neden farklı

dokularda farklı işlevler gerçekleşiyor?

DNA kendini yarı konumlu eşler. RNA'yı ise DNA sentezler.

 DNA REPLİKASYONU (DNA’NIN KENDİNİ EŞLEMESİ)

Sağlıklı hücreler bölündüğü zaman kalıtsal özelliklerin hiçbir değişikliğe uğramadan

yavru hücrelere eşit şekilde aktarılması gerekir.
DNA’nın eşlenerek bir kopyasını oluşturmasına ………................................. adı verilir.
Hücrede DNA, kendisini yarı korunumlu olarak eşler. İki zincirli sarmal DNA’nın
her bir ipliğinin kalıp görevi yaparak kendine eş yeni bir DNA ipliği oluşturmasına
yarı korunumlu eşlenme denir. Bu
durumda her ana DNA molekülünden
yeni oluşan DNA molekülleri, ana DNA’nın
bir zincirini taşır .

AYT

BIYOLOJI

GENETİK MATERYALİN ORGANİZASYONU

Tüm
Kromozom → DNA → Gen → Nükleotit konularla
(KeDi GeNi) bağlantılı

Kromozom = DNA + Histon proteini

BİLELİM kromozom

kromotin
DNA interfazda kromotin halindedir. Histon
Kromozomlar en net ....................
Gen
safhasında görülür.
Karakterlerin ortaya çıkmasını
sağlayan anlamlı şifrelere ......................
denir.
Nükleotit
 DNA REPLİKASYONU
DNA eşlenmesi interfaz evresinde gerçekleşir.

DNA kendini ............... korunumlu olarak eşler. DNA’nın kendini eşleyebilmesi için

dört çeşit deoksiribonükleotit,

Hem prokaryot hem de ökaryot hücrelerde
replikasyonun gerçekleşme şekli aynıdır. DNA polimeraz,
Replikasyon sürecini başlatan olay, DNA ligaz,
replikasyon başlangıç noktalarının (replikasyon
helikaz enzimleri,
orjinlerinin) belirlenmesidir.
kalıp görevi görecek DNA,
Replikasyon orjini, replikasyonun başlangıç
noktasıdır. DNA polimeraz aktivitesi için
Başlangıç noktasından iki zincir ters yönde de Mg iyonları
ayrılmaya başladığında kromozom üzerinde gereklidir.
replikasyon çatalı adı verilen bir yapı
ortaya çıkar. Replikasyon çatalı, önce orjin
noktasında meydana gelir ve replikasyon
devam ettikçe ilerler.

AYT

BIYOLOJI

DNA’nın yarı korunumlu olarak eşlenmesini kanıtlayan deneyler, Matthew

Meselson (Methiv Meselsın) ve Franklin Stahl (Franklin Sıtal) tarafından 1958
yılında yapılmıştır.

Takip Et

Meselson ve Stahl Çalışmaları

1 2
14 15 14 14 14 14 14 15
15 15
14
N
15
N
14
N
15
N 3 N N N N N N N N
N N

normal azot
14 14
DNA ( N N)

14 15
Melez DNA
ağır azotlu N N'li DNA'lar 15 14
( N N)
15 15
DNA ( N N) 1. Nesli
 SORU

15 15 14
Ağır DNA( N N) molekülü sadece normal azotlu ( N) nükleotitlerin
bulunduğu ortamda üç kez eşlenerek yeni DNA moleküllerini oluşturuyor.
14 14
Bu eşleşmelerin sonucunda oluşan normal azotlu DNA ( N N) molekül
oranı % kaçtır?

AYT

BIYOLOJI

SORU

Ağır azota sahip bir bakteri DNA'sı 2 kez normal azotlu bir kez ağır
azotlu ortamda eşlenirse bakterilerin % kaçı melez olur?
 PROKARYOTLARDA DNA REPLİKASYONU
DNA halkasal olduğu için replikasyon orjini bir tanedir.
İki yönde devam eder.
Yeni iplik

Eski iplik
Replikasyon
Replikasyon orjini sonlanması
Replikasyon
çatalları

Replikasyon orjini = Replikasyonun başlangıç noktası

AYT

BIYOLOJI

ÖKARYOTLARDA DNA REPLİKASYONU

DNA doğrusaldır. Ökaryotlardaki DNA
Birden fazla replikasyon orjini bulunur. moleküllerinin çok
uzun olması ve DNA
Replikasyon orijinleri polimerazlarının
3' nükleotit ekleme
3'
5' hızının prokaryot
5' Replikasyon kabarcıkları hücrelerdekinden
daha düşük olması
3' 3' fazla sayıda
5' replikasyon orjininin
5'
oluşturulmasına neden
olur.
3'
3'
5' 5'
3'
3' 5'
5'
 ÖZET

DNA’nın kendini eşlemesi için çift sarmal zincirlerin açılması gerekir.

Helikaz, azotlu organik bazlar arasındaki zayıf hidrojen bağlarını kopararak sarmal
zincirleri birbirinden ayırır. Helikaz enziminin DNA zincirlerini açması sırasında ATP
harcanır.
DNA polimeraz, DNA sentezi sırasında yeni sentezlenecek zincirin ucuna nükleotit
eklemesi yapar. DNA polimeraz, DNA ipliğinde meydana gelen hataların onarılmasında
da rol oynar. DNA polimerazın varlığı, DNA ipliklerinde meydana gelen hataların
yavru hücrelere aktarılma ihtimalini de azaltır.
DNA replikasyonu sırasında oluşturulan DNA parçacıkları arasındaki boşluklar, DNA
ligaz enzimleriyle kapatılır. Bu enzim, birbirlerini takip eden DNA parçacıklarını
fosfodiester bağıyla birleştirir. Bağ kurulması sırasında ATP harcanır. DNA ligaz,
tam bir zincir oluşumunu sağlayan enzimdir.
Replikasyon sonucu oluşan DNA moleküllerinin her birinde eski DNA’ya ait (ana DNA)
bir zincir ve yeni sentezlenmiş zincir bulunur.

AYT

BIYOLOJI

DNA zincirlerinin replikasyon orijininde

Replikasyon
helikaz enziminin etkisiyle ayrılarak iki
DNA çatalları
farklı replikasyon çatalını oluşturması

Replikasyon orijini

DNA polimeraz enziminin yeni

Replikasyon
zincirlere nükleotit eklemeye başlaması DNA çatalının ilerleme
yönü

DNA parçacıkları

DNA polimeraz enziminin yeni

zincirlere nükleotit eklemeye devam DNA
ederek yeni DNA zincirlerini uzatması

DNA parçacıkları

DNA ligaz enziminin DNA parçacıklarını DNA ligaz

DNA
fosfodiestter bağıyla bağlaması
 RNA (RİBONÜKLEİK ASİT)
Tek ipliktir.

Azotlu Organik Bazlar 5C'lu şeker Fosfat Grubu

Riboz H3PO4 (P)

Pürin Pirimidin
Adenin Urasil
...................

Prokaryotlarda ® Sitoplazmada, ribozomda

Ökaryotlarda ® Sitoplazma, ribozom, mitokondri, kloroplast ve çekirdekte

AYT

BIYOLOJI

BİLELİM

RNA tek zincirlidir fakat katlanma yapabilir. Katlanma sırasında

bazlar karşılıklı gelebilir. Adeninin karşısına urasil, guaninin karşısına
.................. gelir.
Bazı virüslerde sadece RNA bulunur. (HIV) Kalıtımı RNA sağlar.
Hücrede bulunma miktarları.

rRNA tRNA mRNA

%80 = %15 = %5

Kendini ................... ve onaramaz.

Protein sentezinde tüm RNA çeşitleri görev yapar.
 rRNA (RibozomalRNA)
Çekirdek
Çekirdekçikte sentezlenir.
mRNA RNA
Ribozomun yapısını oluşturur. Sentezi mRNA
tRNA ile etkileşerek aminoasitleri birbirine trasnfer
bağlar. (Enzim gibi) Stoplazma
Yapısında zayıf H bağı vardır. Polipeptit Ribozom
m(RNA)
mRNA (Mesajcı RNA)

DNA'nın bir zincirden sentezlenir. (Anlamlı zincir)

Protein sentezine kalıplık yapar.
Ökaryotlarda çekirdekten çıkarak ribozoma bağlanır.
Protein sentezlendikten sonra yıkılır. Gerektiğinde yeniden sentezlenir.

AYT

BIYOLOJI

tRNA (Taşıyıcı RNA)

Protein sentezinde kullanılacak aminoasitleri sitoplazmadan ribozoma

taşır.
Katlanmalar yaparak
................... yaprağı
şekli alır.
Aminoasit taşıyan
Katlanmaların olduğu kısım

tRNA'nın 3
yerlerde H bağı
boyutlu yapısı 3'
Hidrojen tRNA'nın simgesel
kurulur. bağları 5' gösterimi

Tekrar tekrar
kullanılabilir. Antikodon
DNA VE RNA’nın KARŞILAŞTIRILMASI
(DNA) (RNA)
DeoksiriboNükleik Asit RiboNükleik Asit
Çift ipliklidir. Tek ipliklidir.

Yapısında adenin, sitozin, guanin ve Yapısında adenin, sitozin, guanin ve

............... organik bazları bulunur.
Yapısında ........................... şekeri bulunur.
Yapısında inorganik fosfat bulunur.
Kendini eşleyebilir ve onarabilir.
Yıkılıp yeniden ................
Prokaryot hücrelerde sitoplazmada bulunur.
Ökaryot hücrelerde çekirdek, çekirdekçik,
mitokondri ve kloroplastta bulunur.
Protein sentezine şifre verir.
............... organik bazları bulunur.
Yapısında ............... şekeri bulunur.
Yapısında inorganik fosfat bulunur.
Kendini eşleyemez ve onaramaz.
Yıkılıp yeniden .................... .
Prokaryot hücrelerde sitoplazmada
bulunur.
Ökaryot hücrelerde sitoplazma, ribozom,
çekirdek, çekirdekçik, mitokondri ve
kloroplastta bulunur.
Protein sentezinde görev yapar.

AYT

BIYOLOJI

SIRA
SORU SENDE

DNA’daki toplam
deoksiriboz sayısı
biliniyor.
DNA’daki DNA’daki
adenin 1 pirimidin
nükleotidinin 2 3 sayısı
sayısı 4
biliniyor.
biliniyor.
DNA’nın bir
zincirindeki
nükleotid
sayısı biliniyor.