apuntes-filo-tema-1.

pdf

user_1872133

Filosofía

1º Bachillerato

Estudios España

Reservados todos los derechos.

No se permite la explotación económica ni la transformación de esta obra. Queda permitida la impresión en su totalidad.
 FILOSOFÍA TEMA 1
1- PASO DEL MITO AL LOGOS
O paso do mito ao logos dase en grecia foi un largo proceso situado aproximadamente en el
siglo VI a.C , cando se abandonan os mitos como explicación e se comezan a utilizar outros
métodos (logos).
A palabra mito ven do termo mythos, que significa conto ou relato. Trátase dunha narración
fantástica que explica a orixe da realidade. As diferenzas entre o mito e a lenda son,
primeiro que nos mitos interveñen deuses e as lendas baseanse en feitos reais,
principalmente os mitos son universais (explican a realidade de o mundo na sua totalidade)
e as lendas particulares (explican sucesos concretos). Por isto os mitos empregabanos os
primeiros filosofos da historia como vocación explicativa (explica a natureza da xustiza, por
exemplo) e teñen unha función educativa.
O problema dos mitos e que moitas veces carecen de sentido, sobre todo se os comparas
entre eles, pois atopamos versions moi diversas dun mesmo mito. Cada unha de estas
versions a sua vez teñen variacions q facilmente chegarian a ser outras novs versions.
Variaban moito en funcion da zona e o momento historico, polo q é imposible establecer
unha verdade unica e consensuada.
Logos é unha palabra grega con amplos significados e refire tanto a un plano comunicativo
(de comunicar, falar, transmitir) coma a un plano reflexivo (de reflexionar, pensar, razoar).
Isto é loxico xa que a nosa forma de pensar modela a nosa forma de comunicarnos, e
viceversa.
Foi cando se comezou a botar man da razón e da linguaxe (é dicir, do logos) como
ferramentas para responder preguntas trascendentais dicimos que nace a filosofía. Esto
ocorre nas colonias gregas do Mediterráneo por diversos factores (multiculturalidade,
liberdade de pensamento, tempo de ocio, etc). E, pola propia natureza do logos, a filosofia
entendese como saber racional que se contrapon a irracionalidade do mito. A capacidade
para razoar permitenos coñecer o mundo e explicalo sen necesidade de acudir a os deuses.
Este cambio de mentalidade foi fundamental para chegar ao que temos agora, pois se non
nos houbesemos preguntado por explicacións lóxicas xamais haberiamos iniciado no campo
de ningunha ciencia, que tanto nos ensinou ata día de hoxe. Aínda asi os mitos seguen
existindo pero non teñen un uso tan destacado coma antes do paso do mito ao logos.

2- ¿POR QUÉ SURGE LA FILOSOFÍA EN GRECIA?

O primeiro paso para que en Grecia se comecen a cuestionar as explicacións míticas é o
feito de que estas non existían noutras culturas. As personaxes dos mitos son as mesmas
que as dos relatos relixiosos (deuses), polo que ao non poder establecer ningunha versión
fixa desenvolveuse unha tolerancia relixiosa. Unha vez desatados das doutrinas relixiosas
comezaron a estimular a sua curiosidade e formular novas preguntas agora sen medo a ser
castigados por levar a contraria das respostas xa establecidas.
As polis gregas tiñan gran contacto cos veciños a nivel comercial e militar. Tiñan métodos
de navegación bastante avanzados e a súa cultura expandiuse. Foilles necesario elaborar
mapas e deronse conta de que poucas veces correspondian a descrición mitolóxica dos
lugares que representaban. Grazas a estes avances técnicos alimentou a desconfianza no
mito e comezaban a demandar cada vez mais outro tipo de explicación da realidade.
A principal razón do abandono do mito fio chegar a outros territorios e ter contacto con
ourtas culturas, con mitos que explicaban o mesmo ca os deles pero non tiñan nada que

a64b0469ff35958ef4ab887a898bd50bdfbbe91a-9328744

Reservados todos los derechos. No se permite la explotación económica ni la transformación de esta obra. Queda permitida la impresión en su totalidad.
 ver. O contacto con outras culturas e o ambiente cosmopolita das polis(especialmente as
que non estaban no territorio orixinal) acelerou o nacemento da filosofía.
A necesidade dunha lexislación, unha lei escrita que regulase a convivencia pola expansion
cultural graga fixo que necesitaran botar man da razón, pois os mitos non lles podian axudar
a elabora leis.
Finalmente, os avances tecnicos reduciron o tempo que lle debian adicar as tarefas da vida

Reservados todos los derechos. No se permite la explotación económica ni la transformación de esta obra. Queda permitida la impresión en su totalidad.
cotiá, ademais de ter exclavos que as facian por eles, polo que por primeira vez tiñan tempo
libre. Utilizaron o tempo de ocio para facerse preguntas trascendentais (orixe do cosmos,
natureza dos valores morais…) dun xeito novo e revolucionario empregando o logos.

3- PRINICPALES RAMAS DE LA FILOSOFÍA

A pregunta básica da filosofía é sempre polo ser humano e os diferentes enfoques sobre o
asunto levaron a aparición de direrentes areas. As principais son as seguintes:
- Antropoloxía. estudo da natureza do ser humano. A función principal e permitirnos
autocoñecernos ao aclarar a nosa posición no mundo e no cosmos. Fai posible a
propia realización coma individuos singulares ó tempo que invita a crear unha
sociedade digna e xusta. Ten moitas areas dependendo da maneira de enfocar o
tema (filosofica e cultural son as máis destacables).
- Ética: reflexión sobre o ben, os valores e a acción humana. Caracterizase pola súa
autonomia, os razoamentos éticos teñen unha coherencia interna, non precisas
recorrer a autoridades externas nin a costumes ou hábitos. Os principios éticos son
universalmente validos e racionalmente comprensibles (todos os podemos
entender). A bioética é unha rama especialmente destacable da ética, definese
coma unha análise do que é corrercto e incorrecto facer cando o ser humano
comeza a manipular a vida.
- Metafísica: formulación de preguntas a cerda das primeiras causas do ser e da
realidade. Catro áreas básicas; ontoloxía (que se pregunta polo ser como tal),
cosmoloxía (pregunta a relación entre os entes do universo), teoloxía (polo ser
divino) e psicoloxiía (pregunta pola alma), pero esta ultima considerase
independente a filosofia xa.
- Lóxica: teoría do pensar ordenado e argumentado. loxica: intento de sistematizar o
pensamento humano para que poida ser comprendido de xeito obxectivo. Non se
centra en ensinar que é verdadeiro ou falso, sinon en aportarnos mecanismos para
que o descubramos nos mesmos. A esto chamamoslle razoamentos válidos ou
inválidos, e non teñen que corresponder co verdadeiro e o falso (podemos facer un
razoamento válido que leve a unha coclusión falsa e podemos chegar a unha
conclusión verdadeira por un razoamento inválido).
- Estética. estudo do belo. Analiza a maneira na que a beleza se presenta na natureza
(que consideramos belo ou bonito, e se é unha impresion que responde a regras
obxetivas nalgún punto) e como se representa a través da arte. Tamén pregunta
como afecta contemplar a beleza, que emocións causa e que utilidade ten no
mundo.
- Epistemoloxía. estudo da esencia e os limites do coñecemento. estuda a relación
entre o suxeito que coñece e o obxeto coñecido. Unha pregunta clásica é sobre as
fontes do noso coñecemento “son fiables os sentidos?” ou “obtemos coñecemento
mediante os sentidos ou mediante os razoamentos internos que facemos?”.

a64b0469ff35958ef4ab887a898bd50bdfbbe91a-9328744

Consigue un 10% de descuento en Muerde la Pasta si vienes con tu grupo de amigos ¡Reserva aquí!
Filosofía
Banco de apuntes de la
 - Filosofía da ciencia: estudo dos fundamentos do coñecemento científico. Analiza
metodos, experimentos, procedementos, demostracións, conceptos e finalidades da
ciencia.
- Filosofía da linguaxe. reflexión sobre a orixe, evolución, signigicado e función da
linguaxe.
- Filosofía da historia. interpretación da esencia e o sentido dos feitos históricos. ESta

Reservados todos los derechos. No se permite la explotación económica ni la transformación de esta obra. Queda permitida la impresión en su totalidad.
interpretación (critica, universal e racional) axuda ao ser humano a comprenderse a
si mesmo.
- Filosofía da relixión. estudo do fenomeno relixioso. duas vertentes: analise da
funcion (individualmente e socialmente) e analiser da relación entre fé e razón e/ou
lugar de cada unha delas.
- Filosofía da natureza: explicación da natureza na sua totalidade.
- Filosofia do dereito. reflexión sobre leis, regulacións e normas. Como se elabora e
aplica a lexislación en cada sociedade.
- Filosofía política. análise da función e sentido do Estado. observa relación entre
sociedade e Estado, e como os cambioss materiais afectan a esta relación. grandes
retos actualmente e responder novas cuestions que se dan pola era tecnoloxica, por
exemplo.

4- GENESIS Y DESARROLLO DEL PENSAMIENTO FILOSOFICO

A admiración, o asombro ou a sorpresa son o primeiro impulso que nos leca a preguntarnos
cousas e así filosofar. A filosofía nace ao preguntarse por cousas que descoñecemos.
Cando cremos sabelo todo, non nos facemos preguntas, e por iso non avanzamos no
coñecemento. Unha pregunta abre a porta a numerosas respostas que se poden cuestionar,
e así aparecen novas preguntas. Segun aristoteles: se queremos fuxir da ignorancia, antes
de nada debemos asumir que estamos inmersos nela.
O asombro ven motivado por dúas forzas fundamentais: a dúbida (entendida coma proceso
de reflexión) e a consciencia da propia morte. A dúbida obriganos a ser conscientes de que
non se posúe a verdade e así comezamos a pensar cal podería ser esa verdade. Por outro
lado, saber que imos morrer algún dia fainos ver a necesidade de decidir que é ou non
importante, aparecendo a pregunta “como vivir?”. É lóxico asombrarse ante o que non
coñecemos, mais se as preguntas que non podemos responder teñen un caracter
importante, o non poder respondelas produce unha sensación de incomodidade.
O punto de partida é a estrañeza frente a todalas cousas. Como non coñecemos as cousas
en profundidade, precisamos descubrilas. Isto é complicado porque os humanos estamos
entre as cousas, nunca nas cousas. non compartimos a esencia das cousas, por eso nalgún
punto da vida todo o que nos rodea resulta estraño en maior ou menor medida.
Nos mesmos somos seres estraños. A necesidade de descubrir leva a buscar a verdade, a
desexar a verdade dun xeito que case podemos considerar natural e que podemos chamar
“vontade de verdade”: todo o ser humano ten a natureza de descubrir.
En resumo, para filosofar debemos sentirnos estraños de todo: do familiar e do non familiar,
do que se di, e en xeral do que pensa a xente, e tamén de todo o que se descoñece. Unha
vez pasada esta etapa atoparemonos en soidade: estaremos distanciado de todos e de todo
será obxeto para marabillar. Finalmente, quen se atopa en soidade atópase consigo
mesmo. Este é un encontro agradable e o que se produce cando se da é chamado unha
catarse.

a64b0469ff35958ef4ab887a898bd50bdfbbe91a-9328744

Consigue un 10% de descuento en Muerde la Pasta si vienes con tu grupo de amigos ¡Reserva aquí!
 5- CUATRO ETAPAS DE LA FILOSOFIA OCCIDENTAL
5.1. Antigüedad Clásica, do século VII a C ao século V d C
O “primeiro filósofo” da historia foi Tales de Mileto, o cal vivía na actual Turquía no século
VI a.C. Englóbase dentro da corrente presocrática xunto cos seus discípulos Anaximandro e
Anaxímenes, entre outros.
Os presocráticos pregúntanse polo Arkhé, o primeiro principio e orixe de todo o demais,
que en ocasións era un elemento e noutras, a mestura dos mesmos. Ademais de Tales,
destaca Pitágoras, Demócrito ou Empédocles.
No século V a.C hai un novo salto e en vez de estudar a natureza e o cosmos, estudan a
vida social e política. Por un lado (o lado de Sócrates), os valores e normas morais existen
de seu e a nosa tarefa é descubrilas, e polo outro lado (o lado dos sofistas), as regras son
creadas polo ser humano.
No século IV a.C, aparece en Atenas un home cuxa vocación é conciliar o pensamento
presocrático co socrático- sofista: Platón. Convértese no primeiro filósofo en falar de todos
os que serán os grandes temas da filosofía. O seu discípulo, Aristóteles, Foi o que máis
contribuíu á historia da filosofía, influíndo en pensadores ata día de hoxe.

5.2. Edad Media, del siglo V al XV

A descomposición do imperio romano provoca que aparezan as grandes escolas do

pensamento helenístico (III e II a.C): estoicismo, epicureísmo e escepticismo. Todas eles
demostraron ter unha enorme influencia nos séculos posteriores, en concreto o estoicismo.
Ademais, as escolas helenísticas propoñen a ataraxia: estado de paz mental no que non hai
turbacións.
A filosofía medieval recolle os valores do cristianismo, así como as doutrinas
neoplatónicas e artistotélicas, sendo Dios o tema central de toda ela.
A filosofía medieval divídese en dúas grandes etapas:
- Patrística (pais da Igrexa), cuxo principal representante é San Agustín de Hipona e que
se estende ata o século V.
- Escolástica (filosofía das escolas), con Santo Tomás de Aquino como referente e que
conclúe no século XIII.

5.3. Edad Moderna, del siglo XV al XVIII

O Renacemento (séculos XV e XVI) será o primeiro movemento filosófico que, sen
ningún tipo de reserva, sitúe ó ser humano coma centro de todo o pensamento. Xurde o
humanismo. O Renacemento tamén marca o inicio da Modernidade, unha época histórica
difícil de concretar.
Durante o século XVII desenvólvese o método científico, que se instaturará de manera
canónica para facer ciencia nos séculos posteriores. Os seus principais representantes
foron
Galileo Galilei, Isaac Newton e Nicolás Copérnico.
Ao mesmo tempo prodúcese un cambio de mentalidade que cambiará a forma de ver o
mundo. A terra xa non é o centro da vía láctea, senón é sol, e ao seu ao redor vira a terra,
Durante a modernidade conviven tres correntes filosóficas:
- O racionalismo, cuxos principais representantes son Descartes (pai da filosofía
moderna), Spinoza e Leibniz

a64b0469ff35958ef4ab887a898bd50bdfbbe91a-9328744

Reservados todos los derechos. No se permite la explotación económica ni la transformación de esta obra. Queda permitida la impresión en su totalidad.
 - O empirismo, corrente representada por Locke e Hume
- O criticismo de Kant que defendía o valor preponderante da razón como único camiño
para o progreso do ser humano e a sociedade, progreso que era entendido, nese momento,
como imparable. Pensadores ilustrados tamén foron Maquiavelo e Rousseau.

5.4. Edad contemporánea, do século XIX ata a actualidad

Reservados todos los derechos. No se permite la explotación económica ni la transformación de esta obra. Queda permitida la impresión en su totalidad.
No século XIX, aparecen importantes correntes artísticas, filosóficas, e culturais entre as
que destaca o Romanticismo.
Existiran pensadores coma Hegel (filosofía da historia), Fitche (desenvolvemento do
idealismo alemán) ou Nietzsche (vitalismo).
Outras correntes como o positivismo pretenden achegar a filosofía á ciencia e inflúen a
Darwin (teoría da evolución), Karl Marx (recupera certos elementos materialistas e históricos
que lle son de utilidade, propone eliminar as clases sociais) ou mesmo Freud (psicanálise).
Durante os derrandeiros anos do século XIX, aparece o que lle chamamos filosofía
analítica, unha forma de reflexión que fai un uso extensivo da lóxica e que despreza a
metafísica. Esta filosofía trae consigo a filosofía da linguaxe ou a filosofía da ciencia.

Seguindo, estarían Jean-Paul Sartre, Simone de Beavouir ou Albert Camus, pregúntandose

polo sentido da existencia, constituíndo o núcleo principal da filosofía: o existencialismo.

VOCABULARIO
- Filosofía: a palabra filosofía ven do grego e dividese etimoloxicamente en filos
(amor) e sophia (sabiduría). É unha disciplina sobre diversos temas sobre o home e
o universo, como o coñecemento, a mente, a ética, o linguaxe… A filosofía
axudanos a desarrollar o noso pensamento crítico que é necesario para
comprendernos a nós mesmos e ao que nos rodea e caracterízase por ser
reflexivo, enfatizar o pensamento crítico, buscar respostas lóxicas a diversas
preguntas e non aceptar verdades absolutas. Por exemplo: a filosofía do ser,
filosofía do actuar…
- Mitoloxía: ven de dous termos gregos mythos (a historia do pobo) e logos (palabra),
representa a historia falada do pobo. A mitoloxía é un conxunto de mitos dunha
cultura ou dun pobo ou é o estudo dos mitos dunha cultura ou pobo xa que serve
para dar unha explicación a cousas como culturas, o universo, os fenomenos
naturales ou calquera termo para o cal non existe unha explicación coñecida.
Caracterizase por ter entre os seus tópicos o viaxe do heroe, unha orde de creación,
destrucción e orden social… Por exemplo: mitoloxía grega, nórdica ou exipcia.
- Mito:ven do grego mythos ( relato), é unha fábula de tradición oral que explica os
aspectos da condición humana, acontecementos sobrenaturais, as orixes de
calquera tipo de realidade… Utilizase para explicar o universo, a orixe do mundo,
fenomenos sobrenaturais ou naturais e non todolos mitos teñen que ser explicativos.
Os mitos caracterízanse por narrar historia relacionadas co orixe e creación das
cousas, por estar protagonizados por deuses, semideuses ou incluso seres sobre
naturais, soen ser sagrados xa que nalgunhas relixións vinculaos coa relixión. Por
exemplo: O mito de pandora, o rapto de Perséfone, Rómulo e Remo e a fundación
de Roma.

a64b0469ff35958ef4ab887a898bd50bdfbbe91a-9328744

Consigue un 10% de descuento en Muerde la Pasta si vienes con tu grupo de amigos ¡Reserva aquí!
 - Logos: del griego logos (discurso,pensamiento, razón). é unha palabra que foi
utilizada por primeira vez por Heráclito quen usaba este termo para designar as leis
universais do mundo e a lei do ser. Utilizase para explicar o qeu nos rodea dende a
razón. Caracterízanse pro buscar a verdade e a comprensión do mundo através da
razón e lóxica, usa a argumentación para defender puntos de vista, usa o análise de
ideas para chegar a unha conclusión. Por exemplo: término que utilizou Heráclites

Reservados todos los derechos. No se permite la explotación económica ni la transformación de esta obra. Queda permitida la impresión en su totalidad.
para designar a lei universal, a base do mundo, a orde e armonía.
- Democracia: do latín democratia que ven do grego demokratia (goberno popular)
formado por dêmos (pobo) e krateîn (gobernar). É unha form de organización social
e política presentada no Platonismo e aristotelismo que atribúe ao poder conxunto
da cidadanía, é dicir, todos os individuos teñen o dereito a participar na toma de
decisións con igualdade ante a lei. Caracterizase pola participación ciudadana,
participación política da ciudadania, a igualdad e libertad, os dereitos humanos.
Democracia parlamentaria, o sistema politico de España, democracia directa…
- Antropoloxía: do grego antigo anthropos (home) e logos (coñecemento, razón). É a
ciencia que estuda os aspectos físicos e culturales da humanidad; permite estudar
ao home e as estructuras sociais nas que esta inmerso. Caracterízase por facer
posible a nosa propia realización coma individuos singulares ó tempo que se nos
invita a crear unha sociedade digna e xusta. Por exemplo: antropoloxía social, fisica
ou lingüística.
- Ética: do grego ethos (caracter), é unha disciplina filosófica que estuda o ben e o mal
e as relacións coa moral e comportamento humano. Utilizase para descubrir a forma
de ser e actuar do ser humano cando trata de establecer reglas sobre o que é bo e o
que é malo, caracterízase pola súa autonomía, xa que os razoamentos éticos teñen
unha coherencia interna, son universalmente válidos e racionalmente comprensibles.
Ex: bioética (análise do que é correcto e incorrecto facer cando o ser humano
comeza a manipular a vida)
- Metafísica: deriva do grego, significa máis alá da natureza ou da física. A metafísica é
a parte de la filosofía que trata del ser, de sus principios, de sus propiedades y de sus
causas primeras. A súa función é o estudo do ser cando busca o coñecemento. Tiene
varias ramas dentro de ella y conceptos diferentes. La metafísica es especulativa,
inductiva y reduccionista. Ejemplos: cuatro preguntas dentro de la metafísica son: ¿Qué
es el ser? ¿Qué es lo que hay? ¿Por qué hay algo, y no más bien nada?
- Estética: porvén do grego aisthetiké , significa dotado de percepción ou
sensibilidade, é unha disciplina filosófica que estuda as condicións do belo no arte e
na natureza, busca xerar sensacións a traves do arte. Caracterízase por preguntarse
pola beleza, buscando definir a súa esencia, natureza e efecto sobre a sensibilidade
humana. Por exemplo: armonía, perfección o belleza.
- Epistemoloxía: do grego espisteme (coñecemento justificado como verdad) e logos
(estudio), é unha parte da filosofía que estuda os principios, fundamentos e métodos
do coñecemento humano. A súa función é estudar a validez do coñecemento
científico, a súa natureza, posibilidade, alcance e fundamentos. Caracterízase por
estudar a relación entre o suxeito que coñece e o obxecto coñecido. Por exemplo:
¿son fiables os sentidos? ¿obtemos o coñecemento mediante os sentidos ou
mediante os razoamentos internos que facemos?

a64b0469ff35958ef4ab887a898bd50bdfbbe91a-9328744

Consigue un 10% de descuento en Muerde la Pasta si vienes con tu grupo de amigos ¡Reserva aquí!