SO KIYATIN’SAN KO MANGA

KOKOMAN KO KAPAMOWASA
Piyagiyasa i:
SHAYKH DR. ABDUL AZIZ AR RAJHI

Initogalin sa Basa Mranaw i:

ABDULLAH “Abu Hanin” M. EDRES
Bachelor’s Degree in Shari’ah (Islamic Law)
Imam Muhammad Bin Saud Islamic University
Kingdom of Saudi Arabia, 2020

Inimpidan i:
SHAYKH ABDULRAHMAN S. SEDIC
Master’s Degree in Shari’ah & Islamic Studies
Major in Jurisprudences & Principles
Kuwait University, 2019

©Copyright 2019

Tombok a Ikatlo
 So pagari niyo go wata iyo a si:
ABDULLAH “Abu Hanin” M. EDRES

Email:
abdedres99@gmail.com
aedres1990@gmail.com

Twitter:
Abdullah M. Edres

Instagram:
Abdullah M. Edres

Contact Number:
+639684124938/+639260216351

2
 
PHANAGIPOON AKO KO NGARAN O ALLAH A
MASALINGGAGAW A MAKALIMOON

3
 PITOWA

So langon o Bantogan na matatangkd a rk o Allah a

Kadnan o manga kaadn, go so sanang go so rinaw na san ko
Nabi tano a Mohammad  na taman ko manga
tonganay niyan go so manga Sahabah niyan sa kasamasama
iran.

Katii so mapontok a Kitab a initogalin tano sa Basa

Mranaw a bithowan sa “KIYATIN’SAN KO MANGA
KOKOMAN KO KAPAMOWASA” a inisorat i SHAYKH
DR. ABDUL AZIZ BIN ABDULLAH BIN ABDUR
RAHMAN AR RAJHI.

Sabap ko kiyabatiyaa tano sangkai a mapontok a Kitab

go miyailay tano ron so kakmpt iyan go so kala a gona a
mapapadalmon, na initogalin tano ko Basa tano a Mranaw ka
kalokalo na oba makaoman ko andang a sabot tano ko sabaad
ko manga Kokoman ko kaphowasa ka an tano mitonay so
powasa tano sii ko okit iyan a ontol.

Panamaring ka i mabatiya aka ini go sabotang ka

phiyapiya ka oba ka niyan kaogopi ko kababarampangan rka
ko masa a giing ka kaphowasa.

Pphangnin tano sii ko Allah a makanggayai a gona sii

ko manga Moslim sa Pilipinas na samporna ko pzabot sa Basa
Mranaw, go pphangnin tano ko Allah a mabaloy aya a Ikhlas
sii Rkaniyan go miitong ko manga timbangan o manga amal
tano sa alongan a mawri.
4
 Inisorat i:
ABDULLAH “Abu Hanin” M. EDRES
Jumadal Ola 4, 1440 H.
Jan. 9, 2019 G.
Riyadh, KSA.

5
 PAMKASAN

So langon o Bantogan na matatangkd rk o Allah, go so

rila go so kalilintad na sii ko Rasolollah go so manga Pamiliya
niyan go so manga Sahabah niyan go so taw a miyonot kiran
sii ko mapiya taman ko gawii a kaphamalas.

Katii so “KIYATIN’SAN KO MANGA َ KOKOMAN

َ ‫إ‬
KO KAPAMOWASA” a inabat ko Kitab a ِ‫َش ٍء ِم إن أحَكم‬ ُ ‫إاْلل إ َم‬
‫ام ب َ إ‬
ِ ِ
ِّ na miyailay akn so kakhikinanglana san, a skaniyan na
َِ‫الصيام‬
miyarangkom iyan so Pakaasal a pd ko manga Kokoman, go
piyanagoan akn sa manga Bandingan a maphakarani niyan so
mapmamaana niyan ko mbatiyaon.

Phangning ko ko Allah a makanggay a gona, go

rizkiyan tano Niyan sa Ilmo a phakanggay a gona go Galbk a
mapiya, go pakathaknaan Iyan so kalangowan sii ko toroan ka
mataan a Skaniyan i gii san Nggiragiray go Phakagaga.

.‫وصىل اهلل وسلم ىلع نبينا حممد وىلع آهل وصحبه أمجعني‬

Inisorat i:
Abdul Aziz Bin Abdullah Ar Rajhi

6
 ANTONAA I SABAP A KAKHAWAJIB O
KAPHOWASAI KO RAMADHAN?

Aya sabap a kakhawajib o kaphowasai ko Ramadhan na

pnggolalan ko isa sa dowa ini, da a ikatlo niyan:
Paganay ron na: So kailaya ko Olan ko kazakm o
Ramadhan.
Ikadowa na: Matarotop so Sha’ban a tlopolo gawii.

Na aya sabap a kakhawajib o kamboka na pnggolalan

ko isa sa dowa ini, da a ikatlo niyan:
Paganay ron na: So kailaya ko Olan ko kazakm o
Shawwal.
Ikadowa na: So katarotop o Ramadhan a tlopolo gawii
igira a miyatangkd a miyailay so Olan ko Ramadhan sa
nggolalan ko kapzaksii ron o dowa ka taw a manga oontol.

Madakl a manga Dalil anan sii ko Hadith a Soti,

pdon so Hadith a miyaaloy ko Sahih Bokhari go Moslim a pd
ko Hadith o Abdullah Bin Amir  a mataan a so
Rasolollah  na miyaaloy niyan so Ramadhan sa
pitharo iyan:
ُ َ ُ ‫َ إ‬ َ ‫إ َ َ َ ُإ‬ َ َ َ
‫ ف ِإن غ ىم َعليإك إم‬،‫ َول تف ِط ُر إوا َح ىَّت ت َر إو ُه‬،‫«ل ت ُص إو ُم إوا َح ىَّت ت َر ُوا ال ِهلل‬
َُ ‫َ إ ُ ُ إ‬
.]‫فاقدروا هل» [أخرجه ابلخاري ومسلم‬
«Di kano pphowasa taman sa di niyo mailay so Olan, go di
kano mboka taman sa di niyo skaniyan mailay, na o kadilongi
rkano na diyangkaa niyo ron (so itongan)» [Piyakaliyo i Bokhari
go si Moslim].

7
 Isa a kinilapiyat iyan ko Bokhari na:
ُ َ ُ ‫َ إ‬ َ َ ََ ًَ َ َ ُ ‫ى إُ إ ٌ َ إ‬
‫ ف ِإن غ ىم َعليإك إم‬،‫ فل ت ُص إو ُم إوا َح ىَّت ت َر إو ُه‬،‫ْش إون َلإلة‬ ‫«الشهر تِسع و ِع‬
َ‫ََ إ ُ إ ى َ ََ إ‬
.]‫فأك ِملوا ال ِعدة ثلثِني» [أخرجه ابلخاري‬
«So olanolan na dowapolo ago siyaw ka kagagawii, na di
kano pphowasa taman sa di niyo mailay (so Olan), na o
kadalongi rkano na tarotopa niyo so bilangan a tlopolo»
[Piyakaliyo i Bokhari].

Go miyaaloy ko Hadith o Abu Horairah  sii ko

Sahih Moslim a:
َ ‫ى إ ُ َ ُ ُّ إ َ َ إ‬ ُ ُ ‫َ َإ‬
َ ‫«ف ِإن غ‬
]‫ِّم عليكم الشهر فعدوا ثلثِني» [أخرجه مسلم‬
ِّ ُ ‫َ إ‬
«Na o kadalongi rkano so Olan na itonga niyo sa tlopolo»
[Piyakaliyo i Moslim].

Aya katharo o kadaklan ko manga Mamponay sa Ilmo

na aya pipikirn sa kiyatharoa niyanon sa: «Diyangkaa niyo
ron» na: Ilaya niyo so kiyapanagipoon o Olanolan na itonga
niyo sa tarotop a tlopolo gawii, na aya phakatanto sa kabbnar
angkanan a ta’wil a pipikirnon na so miyapamanothol a
marayag a manga Hadith.
Pd pn a phakabagr sangkanan a inipmaanaon na so
miyaaloy a manga Hadith makapantag ko kisasaparn ko
kaphowasai ko gawii a kazasangka ko kiyaniyatai ron go so
daon kaniyatai, lagid o Hadith o Abu Horairah  a
miyakapoon a thotol ko Nabi :

8
َ َ ٌ َ ُ ‫َ َََ ى َ ى َ َ ُ ُ إ ََ َ َ َ إ َإ َإ َإَإ ى َ إ‬
‫ني ِإل أن يَك إون َر ُجل َكن‬
ِ ‫«ل يتقدمن أحدكم رمضان ِبصومِ يومٍ أو يوم‬
َ ‫َ ُ إ ُ َ إ َ ُ َإَ ُ إ َ َ إ إ‬
.]‫يصوم صومه فليصم ذلِك اَلَوم» [أخرجه ابلخاري ومسلم‬
«Didn phangonai o isa rkano so Ramadhan sa kaphowasa sa
salongan odi na dowa gawii inonta bo o aya btad o mama na
gii phowasa sa salongan ko (tabiat iyan) a kaphowasa ka
phowasai niyan angkanan a gawii» [Piyakaliyo i Bokhari go si
Moslim].

Go so Hadith o Ammar  a miyaaloy o Bokhari a

inibagr iyanon: َ َ‫َ إ‬ َ َ ‫ى ِّ َ َ إ‬ َ‫َ إ َ َ َإ‬
.]‫» [أخرجه ابلخاري‬ ‫اس ِم‬
ِ ‫«من صام يوم الشك فقد عَص أبا الق‬
«Sadn sa phowasaan iyan so gawii a kazasangkaan (o
kiyaniyataan go so da) na sabnar a miyasopak iyan so Abul
Qasim (1)» [Piyakaliyo i Bokhari].

Go miyaaloy ko Sahih Bokhari go Moslim a pd ko

Hadith o Ibn Omar  a miyakapoon a thotol ko Nabi
 a mataan dn aya a pitharo iyan:
ًَ ‫ى إُ َ َ َ ََ َ َ َإ إ َىً إ‬ ُ ُ ‫ى ُ ى ٌ ُ ِّ ى ٌ َ َ إ ُ ُ َ َ َ إ‬
‫«إِنا أمة أمية ل نكتب ول َنسب؛ الشهر هكذا وهكذا (يع ِِن مرة تِسعة‬
َ ‫َوع إ إ َ َ َ ى ً َ َ إ‬
.]‫ْشين ومرة ثل ِثني)» [أخرجه ابلخاري ومسلم‬ ِ ِ
«Mataan a sktano na pagtaw a da a katawan iyan, di tano
makapzorat go di tano makaphagitong, so Olanolan na
manaya manaya dn, (maana: Makaaisa na dowapolo ago
siyaw go makaisa na tlopolo)» [Piyakaliyo i Bokhari go si Moslim].

1. Skaniyan so Nabi tano a Mohammad . [So Mindiyorobasa].

9
 Giyanan a Hadith na nanao sa kariribat o kasanai ko
itongan ko kapzold o Olanolan go so kapkhapopos iyan, ka
ayabo a zanaan na so kapniyata, odi na so katarotopa ko
bilangan o Olanaolan a tlopolo gawii, go giyanan a Hadith na
iniropa niyan angkai a pagtaw o Islam sa ropaan a komakalilid
sa mataan a knaba aya btad iyan na ba pzoratn go ba
pphagitonga so kapzold o Olanolan go so kapkhapopos iyan,
minsan pn ipzorat go pphagitongn ko pd a salakaw a manga
btad lagid o saogitogit o kandagang go so salakaw ron, sa aya
pipikirnon na mataan di kazanaan so itongan ka ayabo a
zanaan na so kapagilaya ko Olan sii ko makapantag ko manga
Kokoman; kagiya a mataan a so Nabi  na inisangkot
iyan so Kokoman ko kapniyata knaba sii ko itongan, na so
kapniyata na pzabotn anan o pizakatawan go so kadaklan, go
so da a mlng iyan go so adn a sabot iyan, nanao anan sa kalbod
o Shari’ah, so langon o bantogan na rk o Allah ko
kiyapakalboda Niyanon, go rk Iyan so Ongangn a tarotop ko
ipzogo Iyan a okit ko Agama ko manga oripn Iyan sabap ko
katawan Iyan so kamapiyaan iran go so limo kiran, a Skaniyan
so Maongangn a Matao a Miyasotisoti Skaniyan go rk Iyan so
Bantogan.
SO MANGA KOKOMAN O KAPAMOWASA KO DA
NIYAN PN KASAKM

1. Haram so kapangona mamowasa ko Ramadhan

sa salongan (advance), odi na dowa gawii; Igira man oto a
aya pipikirnon na pangali oba badn somiyold so Ramadhan,
ogaid na o mipantag ko adat o taw a gii niyan phowasaan a

10
manga gawii sa knaba aya mapipikir iyanon na pangali sa oba
badn somiyakm so Ramadhan na da a karata iyan a phowasaan
iyan, lagid o taw a gii phowasa ko Isnin go Khamis a
minipantag ko kaposan o Olanolan, go lagid o taw adn a gii
niyan phowasaan a salongan a Wajib a kaphowasa lagid o
kaphowasa sa samaya, odi na kiparat, odi na kaphowasa a
kapamayad ko Ramadhan a miyaipos; sabap ko Hadith a
miyaaloy ko Sahih Bokhari go Moslim a pd ko Hadith o Abu
Horairah  a miyakapoon ko Nabi  a mataan a
pitharo iyan: َ َ َ
َ َ ٌ َ ُ ‫َ َََ ى َ ى َ ُ ُ إ ََ َ َ َ إ َإ إ َإَإ ى إ‬
‫ني ِإل أن يَك إون َر ُجل َكن‬
ِ ‫«ل يتقدمن أحدكم رمضان ِبصومِ يومٍ أو يوم‬
َ ‫َ ُ إ ُ َ إ َ ُ َإَ ُ إ َ َ إ إ‬
.]‫يصوم صومه فليصم ذلِك اَلَوم» [أخرجه ابلخاري ومسلم‬
«Didn phangonai o isa rkano so Ramadhan sa kaphowasa
sa salongan odi na dowa gawii inonta bo o aya btad o mama
na gii phowasa sa salongan ko (tabiat iyan) a kaphowasa ka
phowasai niyan angkanan a gawii» [Piyakaliyo i Bokhari go si
Moslim].

Go sabap ko miyaaloy a Hadith o Ammar Bin Yasir

 a miyaaloy o Bokhari a inibagr iyanon:
َ ‫َ إ َ َ َ إ َ ى ِّ َ َ إ َ َ َ َ إ‬
.]‫» [أخرجه ابلخاري‬ ‫اس ِم‬
ِ ‫«من صام يوم الشك فقد عَص أبا الق‬
«Sadn sa phowasaan iyan so gawii a kazasangkaan (o
kiyaniyataan go so da) na sabnar a miyasopak iyan so Abul
Qasim » [Piyakaliyo i Bokhari].

2. Di khatarima so Powasa a Paralo inonta bo o

kapniyatan ko kagagawii, sabap ko miyaaloy a Hadith a
11
miyakapoon ko Nabi  a mataan dn aya a pitharo
iyan:
َُ َ َ
.]‫صيام هل» [أخرجه أبو داود‬
َ َ ‫ِّ َ َ َ إ َ إ َ إ‬ ‫َ إ َإ ُإ‬
ِ ‫«من لم ُي ِم ِع الصيام قبل الفج ِر فل‬
«Sadn sa di niyan tkh’sn (so niyat iyan) ko kaphowasa ko
onaan o Fajr (Soboh) na da a Powasa niyan» [Piyakaliyo i Abu
Daud].

Isa a lapiyat na:

َُ َ َ
.]‫صيام هل» [أخرجه النسايئ‬
َ َ ‫ِّ َ َ َ إ َ إ َ إ‬ ِّ َ ُ ‫َ إ َ إ‬
ِ ‫ت الصيام قبل الفج ِر فل‬
ِ ‫«من لم يبي‬
«Sadn sa di niyan miikt so Powasa ko kagagawii ko onaan o
Fajr (Soboh) na da a Powasa niyan» [Piyakaliyo i Nasai].

Go isa a lapiyat na:

َُ َ َ
]‫صيام هل» [أخرجه النسايئ‬
ََ ‫ىإ‬ َ َ َ ِّ ِّ َ ُ ‫َ إ َ إ‬
ِ ‫ت الصيام ِمن اللي ِل فل‬
ِ ‫«من لم يبي‬
«Sadn sa di niyan miikt so Powasa ko kagagawii na da a
Powasa niyan» [Piyakaliyo i Nasai].

Go sabap ko miyaaloy a Hadith ko Sahih Bokhari go

Moslim a pd ko Hadith o Omar Bin Al Khattab  a
mataan a so Nabi  na pitharo iyan:
َ َ َ ‫َ ى َ ُ ِّ إ‬ ‫ى‬ ِّ ُ َ ‫ىَ إَ إ‬
.]‫ئ ما نوى» [أخرجه ابلخاري ومسلم‬
ٍ ‫ و ِإنما ِلُك ام ِر‬،‫ات‬
ِ ‫« ِإنما العمال ِبانلي‬
«Mataan a ayabo a tharimaan ko manga galbk na pnggolalan
ko manga niyat, go mataan a ayabo a bagian o pithanggisaan
na so nganin a phiniyatan iyan» [Piyakaliyo i Bokhari go si Moslim].

3. So Niyat na pkhisabapon pn a kapkhabatal o

Powasa, sadn sa pniyatn iyan a mboka ko gii niyan kaphowasa
12
na miyakaboka go miyabatal so Powasa niyan, sii ko ontol
(correct) a tindg ko dowa a katharoon o manga Olama; aya
sabap na kagiya mataan a so kaphowasa na Simba na pd sa
Sharat (condition) iyan so kapniyat ko langon o manga
gintasan o Simba, na pabila a pniyatn iyan a kaphotola niyanon
na miyabatal so Simba sabap ko kiyapniyata niyanon sa
kapliyo niyanon, na miyapokas ko katatanto niyan a Simba go
so Kokoman iyan, na miyabatal so Powasa sabap ko
kiyapokason o Sharat (condtition) iyan sa lagid o miyaona
kiyaaloy niyan:
َ ‫َ ى َ ُ ِّ إ‬ َ ُ َ ‫ىَ إ إ‬
.»‫ئ َما ن َوى‬ ‫ى‬
ِ ‫«إِنما العمال ِبانلِّي‬
ٍ ‫ و ِإنما ِلُك ام ِر‬،‫ات‬
«Mataan a ayabo a tharimaan ko manga galbk na pnggolalan
ko manga niyat, go mataan a ayabo a bagian o pithanggisaan
na so nganin a phiniyatan iyan», Aya pasodan o manga Simba
na so manga Niyat, ka khisabapon a kakhatagoi sa kipantag ko
manga Simba, a skaniyan i phakaontolon go ron
pkhagilinggiling.

13
 SO PHAMAKABATAL KO KAPHOWASA

1. So Kakan go so Kainom; sii anan ko oriyan o kasold

o Soboh, sadn a koman, odi na minom a makambabaya go
katatanodan iyan a gii niyan kaphowasa a knaba maoongn, na
miyabatal so Powasa niyan, go adn a diyandion a siksa a
َ َ ‫ٱۡل ري لط رٱۡلَ رب َي لض م َِن ر‬
malipds, sabap ko Katharo o Allaho Taala:
َ ‫ك لم ر‬
َ‫ٱۡل ري ِط رٱۡل رس َودِ مِن‬ ‫َ لل ْ َ ر َ ل ْ َ ىٰ َََى َ َ ل‬
‫﴿وُكوا وٱۡشبوا حَّت يتبَّي ل‬
‫ر‬ ‫َ َ َ ى‬ ْ ُّ َ ‫ر َ ر ل ى‬
.]187 :‫ل﴾ [ابلقرة‬ ِ ‫ٱلصيام إَِل ٱَّل‬
ِ ‫ٱلفج ِر ثم أت ِموا‬
﴾Go kang kano go inom kano taman sa mapayag rkano so
goris a mapoti ko goris a maitm ko Fajr (Soboh)(1), oriyan iyan
na tarotopa niyo so kathigr sa taman ko gagawii﴿ [Al Baqarah:
187], Na khabayadan iyan angkoto a gawii a (kiyabokaan iyan)
a rakh’s a makapthawbat sa titho a kathawbat go ipsndit iyan
go iphagawa iyan.

2. Sadn sa Pamakayn iyan so darodopa iyan ko

kadaondaw ko Ramadhan, a skaniyan na gii phowasa na
miyabatal so Powasa niyan, opama ko pimbaba iyan oto a
katawan iyan, na patot rkaniyan a kabayadi niyan sangkoto a
gawii go pthawbat sa titho a kathawbat a rakh’s a ipsndit iyan
go iphagawa iyan, go rakh’s a Wajib rkaniyan so kakhiparati

1. Giyanan a goris a mapoti a miyaaloy sa Ayat anan na skaniyan so pamorawag o

Soboh a mapoti a pkhabin’ntay sa Langit a phoon ko dlm o kagagawii a andadn i
kasawai ron na minigoris a maliwanag. [So Mindiyorobasa].
14
roo, a skaniyan so kapmaradika sa oripn, na o da a khatoon
iyan na pphowasa sa dowa olan a thondotondog, na odi niyan
khagaga na phamagana sa nm polo kataw a manga miskin;
sabap ko Hadith a miyaaloy ko Sahih Bokhari go Moslim a pd
ko Hadith o Abu Horairah  a pitharo iyan:
َ َ ََ ٌ
‫ يَا َر ُس إول‬:‫اء ُه َر ُجل فقال‬ َ ‫ إ إذ َج‬ ‫ِب‬ ِّ ‫بَيإنَ َما ََنإ ُن ُجلُ إو ٌس ِعنإ َد انلى‬
ِ ِ
ُ‫َ َ إ ُ َ َ َ َ َ َ َ َ َ إ ُ ََ إ ََ إ َََ َ ٌ َ َ َ َ ُ إ‬
‫ فقال رسول‬،‫ وقعت ىلع امرأ ِت وأنا صائِم‬:‫ «ما لك»؟ قال‬:‫ قال‬،‫هلل هلكت‬ ِ ‫ا‬
َ‫َ إ َ ُ َ َ َ ً ُ إ ُ َ َ َ َ َ َ َ َ إ َ إ َ إ ُ إ‬
‫ «فهل تست ِطيع أن‬:‫ قال‬،‫ ل‬:‫َتد رقبة تع ِتقها»؟ قال‬ ِ ‫ «هل‬: ‫هلل‬ ِ ‫ا‬
َ َ
‫ « َف َه إل ُ إ َ َ ِّ إ َ إ‬:‫ َف َق َال‬،‫ ل‬:‫تَ ُص إو َم َش إه َريإن ُمتَتَاب َع إني»؟ قَ َال‬
‫كيإنًا»؟‬ ِ ‫َتد ِإطعام ِستني ِمس‬ ِ ِ ِ ِ
ُ َ َ َ َ ُ ‫إ‬ َ َ ‫إ‬ َ َ ‫ فمكث ى‬:‫ قَ َال‬،‫ َل‬:‫قَ َال‬
َ َ َ َ
ُّ ‫ت انلى‬
‫ِب‬ َ ِ ‫ فبينا َنن ىلع ذلِك أ‬ ‫ِب‬ ُّ ‫انل‬
ِ ِ
َ َ َ ُ ‫َ َ إَ َ إ ٌ َ إَ َ ُ إ إ َُ َ َ َإ َ ى‬
:‫ «أين السائِل»؟ فقال‬:‫ قال‬-‫والعرق ال ِمكتل‬- ‫ ِبعر ٍق ِفيها تمر‬
َ‫ىلع أَ إف َق َر ِم ِِّن يَا َر ُس إو َل اهلل؟ فَو‬ ََ َ ُ ُ ‫ََ َ ى‬
‫ أ‬:‫ «خذها فتصدق ِب ِه» فقال الرجل‬:‫ قال‬،‫أنا‬
‫ََ َ َ ُ إ َ َ َ َ ى إ‬
ِ
َ َ ‫إَُ إ إ َإ إ‬ َ َ ‫ أَ إه ُل َبيإ‬-‫اْل َ ىرتَ إني‬‫َ َإَ َ ََإَ ُ ُ إ‬
‫ ف َض ِحك‬،‫ت‬ ‫ي‬ ‫ب‬
ِ َ ِ‫ل‬ ‫ه‬ ‫أ‬ ‫ن‬ ‫م‬ ِ ‫ر‬‫ق‬ ‫ف‬ ‫أ‬ ‫ت‬
ٍ ِ ‫ي ِريد‬- ‫هلل ما بني لبتيها‬ ِ ‫ا‬
َ َ‫إ إُ إ‬ َ َ َ ‫َ ى ََ إ إَ ُُ ُى‬ َ
‫ «أط ِعمه أهلك» [أخرجه‬:‫ ثم قال‬،‫ حَّت بدت أنيابه‬ ‫ِب‬ ُّ ‫انلى‬
ِ
.]‫ابلخاري‬
Gowani a skami na khikaoontod kami ko obay o Nabi
 na sa masa oto na adn a miyakaomaon a mama na
pitharo iyan: Hay Rasolollah! Na miyabinasa ko, Pitharo o
(Rasolollah) a: «Antonaa i miyaolaolang ka»? Pitharo o
(mama) a: Miyapamakay akn so darodopa akn a sakn na gii
ako phowasa, Pitharo o Rasolollah  a: «Adn a
khatoon ka a bisaya a khamaradika aka»? Tig iyan a: Da,
Pitharo o (Rasolollah) a: «Phakagaga ka mamowasa sa dowa
15
olan a thondotondog»? Tig iyan a: Di, Pitharo o (Rasolollah)
a: «Adn a miphaganang ka sa nm polo kataw a manga
miskin»? Tig iyan a: Da, Pitharo iyan: Tomiyarg so Nabi
 na so katatago ami roo na adn a inibgay ko Nabi
 a (Araq) a adn a kormaon -Aya Araq na
pananagoay-, Na Tig iyan: «Anda so miyakaiza»? Tig o
(mama) a: Sakn, Na tig o (Rasolollah) a: «Kowaang ka ini na
bgan ka a Sadaqah» Na tig o mama a: Sii ko sobra rakn a sa
kapobri Hay Rasolollah? Ibt ko Allah ka da a pagltan o dowa
a lupa iyan a taw ko walay a ba niyan kalawani sa kapopobri
so pamiliya ko, na miyakasinga so Nabi  sa taman
sa kiyasawaan so manga panayaw niyan, oriyan iyan na
pitharo iyan a: «Pakikn ka ko pamilyang ka» [Piyakaliyo i
Bokhari].

Aya mapapadalm sa Hadith aya na: Nanao sa mataan

a so kambabangonan sa walay o gii phowasa a
kapapaliyogatan a makaiingd a da a sakit iyan a pimbaba iyan
a makatatanod sii ko kadaondaw ko Ramadhan na dosa a pd
ko manga ala a dosa; sabap sa kiyakhompablii o Nabi
 ko mama ko kiyatharoa niyanon a: «Miyabinasa
ko».

Opama pman ko aya kiyapakambabangonan iyan sa

walay na malilipat na mataan a so Powasa niyan na
thatagompiya dn sii ko ontol (correct) ko dowa a katharoon o

16
manga Olama, go di skaniyan phakabayad, go di
makapkhiparat(1).

3. So Injection a para sa Kakan na pd sa

makapmamaana sa Kakan go Kainom a khabatal iyan so
Powasa o gii phowasa; aya sabap na mataan a giyanan na
lagid bo o komiyan so taw, sakamawto mambo so Injection
a pangoman sa Rogo a pkhabatal iyan so Powasa o gii
phowasa; kagiya a mataan a so Rogo i pamontosan ko Kakan
go so Kainom.

Ogaid na kadaklan ko makakhikinanglan sa Injection a

para sa Kakan, odi na pangoman sa Rogo na pkhasakit a
khapakay ron so kaboka.

4. So kailka o taw ko spot a katawan iyan go

pimbaba iyan na phakabatal ko Powasa o gii phowasa,
giyanan i katharoon o kadaklan ko manga ala i sabot ko manga
Kokoman; aya sabap na pkhisampay ko otk [lagid o katholob].

Opama pman ko makasold ko ngirong iyan, na miyailk

iyan a knaba niyan pimbaba na di phakabatal ko Powasa o gii
phowasa; aya sabap na knaba niyan kabaya.

5. So kakowai sa Rogo ko gii phowasa a nggolalan sa

tandok na pkhabatal iyan so Powasa, go maphakaboka
niyan so gii phowasa, sii ko makapantagon ko ontol (correct)

1. Khapakay a di anan maolaola kagiya a margn oba palaya malipat so thiwalaya,

khapakay a o malipat si mama ka san oba Powasa na maphakatanod o mitahatapi iyan.
[So Minimpid].
17
ko dowa ko katharoon o manga Olama, sabap ko Hadith a
miyapanothol o Abu Daud a miyakapoon a thotol ko Thawban
 a miyakapoon ko Nabi  a pitharo iyan:
‫َ إ َ َ إَ ُ َ إ َ إ‬
ُ ‫ح‬
.]‫ج إو ُم» [أخرجه أبو داود‬ ‫اجم والم‬
ِ ‫«أفطر اْل‬
«Miyakaboka so tomiyandok go so mithandok» [Piyakaliyo i Abu
Daud].

Go miyapanothol o Shaddad Bin Aws  a mataan

a so Rasolollah  na adn a miyaoma niyan a mama sa
Baqi’(1) a gii skaniyan manandok, a skaniyan na kakaptan iyan
a lima akn sii ko ikasapolo ago walo a miyaipos ko Ramadhan,
na pitharo iyan: َ
‫إ َ َ إَ ُ َ إ َ إ‬
ُ ‫ح‬
.]‫ج إو ُم» [أخرجه أبو داود‬ ‫اجم والم‬
ِ ‫«أفطر اْل‬
«Miyakaboka so tomiyandok go so mithandok» [Piyakaliyo i Abu
Daud].

Miyakaphoon anan a kpit ko kadaklan ko manga

Sahabah .

So kaphakabatal o kathandok ko gii phowasa na

pithindgan o isa ka sagorompong ko manga mamponay sa
Ilmo lagid o Imam Ahmad, go so Ishaq Bin Rahawayhi, go so
Abu Thawr, go katharo o Ata go so Abdur Rahman Bin Mahdi,
go so Awza’iy, go so Hasan, go so Ibn Siriyn, go pitharo o
manga Olama a Shafi’iyyah, go giyanan i katharo a pinili i
Shaykhol Islam Ibn Taymiyyah, go so morit iyan a si Allamah
Ibn Al Qayyim.
1. Giyanan so manga koba a libngan ko manga Sahabah. [So Minsiyobasa].
18
 Aya tindg o kadaklan ko manga Olama na di
phakabatal so kathandok sa dadn a sangkot iyan, katharo
anan o Imam Malik, go so Imam Shafi’iy, go so Imam Abu
Hanifah, go so sabaad ko manga Sahabah go so manga
Tabi’in.

6. So Kapakagowa na pkhabatal iyan so Powasa o gii

phowasa sii ko ontol (correct) ko dowa a katharoon o manga
Olama igira oto a pimbaba iyan so kanggowa, amay pman ko
da niyan magaga na ba skaniyan dn miyakagowa na da
kabatali so Powasa niyan, sabap ko miyapanothol a Hadith o
Abu Horairah  a mataan a so Nabi  na pitharo
iyan:
‫ض» [أخرجه أبو‬
‫إ ََ َ َ إ ً َإَإ‬ َ َ ٌ َ َ ‫َ َإ‬ َ ‫َ إ ََ َ ُ إَ ُ ََإ‬
‫«من ذرعه ال إ‬
ِ ‫ وم ِن استقاء عمدا فليق‬،‫َقء فليس علي ِه قضاء‬
.]‫داود والرتمذي وابن ماجه‬
«Sadn sa makagowa a (da niyan thibabaa) na da a
khabayadan iyan, go sadn sa nggogowagowa na bayadi niyan
(so Powasa niyan)» [Piyakaliyo i Abu Daud go si Tirmidhi go si Ibn
Majah].

ََ ‫َ إََ َ إ ُ إ إ‬
Go pitharo i Ibn Al Mondhir:
َ ‫اس َت َق‬
.‫اء ََع ِم ًدا‬ ‫ىلع إ إب َطال َص إو َمن إ‬
ِ‫م‬ ‫أمجع أهل ال ِعل ِم‬
ِ ِ ِ
Miyaompong so manga mamponay sa Ilmo sa batal so Powasa
o taw a miyakagowa a pimbaba iyan.

19
 PD SA MANGA KOKOMAN O KAPHOWASA KO
PKHASAKIT GO SO GII MLAYALAYAG

1. So gii Mlayalayag ko Olanolan a Ramadhan na

khapakay rkaniyan so kaboka ko masa a gii niyan
Kaplayalayag, oriyan iyan na mbayadan iyan so itongan o
manga gawii a kiyabokaan iyan; sabap ko katharo o Allaho
Taala:
َ ً َ َ َ ََ ‫ى ر َرَ ل ر ل‬
ٰ َ َ ‫يضا أ رو‬
‫ مِنر‬ٞ ‫لَع َس َفر َفعِ ىدة‬ ‫ل‬ َ
‫﴿ف َمن ش ِه َد مِنك لم ٱلشه َر فليصمهُۖ ومن َكن م ِر‬
َ
ٖ
َ َ ‫َى ل‬
.]185 :‫أيا ٍم أخر﴾ [ابلقرة‬

﴾Sadn sa romaot rkano ko Olanolan a (Ramadhan) na

phowasaon, na sadn sa kapantagan a pkhasakit, odi na zisii
sa lakawan, na (go makaboka na bayadi niyan) so kadakl o
(kiyabokaan iyan sii ko) manga gawii a salakaw﴿ [Al Baqarah:
185].

2. So gii Mlayalayag a gii phowasa ko Olanolan a

Ramadhan na makambabaya skaniyan ko kathigr go so
kaboka, rakh’s a phakabayad; sabap ko Hadith a miyaaloy ko
Sahih Bokhari go Moslim a pd ko Hadith o Aishah  a
mataan a so Hamzah Bin Amr Al Aslamy na pitharo iyan ko
Nabi : Ino pphowasa ko ko kaplayalayag? A aya
btad iyan na mapasang i kapamowasa,َ na pitharo iyan:
.]‫طر» [أخرجه ابلخاري ومسلم‬
‫إ َ َ إ إ‬ ‫إ َ َ ُ إ َ إ‬ ‫إ‬
ِ ‫ و ِإن ِشئت فأف‬،‫« ِإن ِشئت فصم‬

20
«O kabaya aka na phowasa ka, na o pman o kabaya aka na
boka ka» [Piyakaliyo i Bokhari go si Moslim].

3. So Pkhasakit na khapakay rkaniyan so kaboka ko

kadaondaw ko Ramadhan, na mbayadan iyan so manga
gawii a kiyabokaan iyan, sakamawto mambo a so Maogat go
so Pzosowan na amay ko ikhawan iran a ginawa iran, odi na
so wata iran na phakaboka siran, go phakabayad siran; aya
sabap na siran a dowa na makasosold siran ko Kokoman o

َ ‫ ر َ ى ل‬ٞ ‫ل ى ً َ ر َ َٰ َ َ َ ى‬
Pkhasakit, sabap ko katharo o Allaho Taala:
َ َ َ ََ
.]184 :‫ر فعِدة مِن أيا ٍم أخر﴾ [ابلقرة‬
ٖ ‫ف‬ ‫س‬ ‫لَع‬ ‫و‬ ‫أ‬ ‫ا‬‫يض‬ ‫ر‬
ِ ‫م‬ ‫م‬ ‫ِنك‬
‫م‬ ‫ن‬ ‫﴿فمن َك‬
﴾Sadn sa kapantagan rkano a pkhasakit, odi na zisii sa
lakawan, na (go makaboka na bayadi niyan) so kadakl o
(kiyabokaan iyan sii ko) manga gawii a salakaw﴿ [Al Baqarah:
184].

Aya Sakit a khapakay a miboka na so: Minitaralo a

phakaoman sa margn ko kaphowasa odi na ikhawan iyan a
kapkhathay o kaphakapiya niyan.

Miyaompong so manga Olama sa khapakay makaboka

so pkhasakit; sabap ko katharo o Allaho Taala:
‫َ َ َ ََ َ َر ل‬
َ ‫ك رم ف ٱلِين م رِن‬
ٖ ‫ح َر‬
.]78 :‫ج﴾ [اْلج‬ ِ ِ ‫﴿وما جعل علي‬
﴾Da a inisnggay Niyan rkano ko Agama a masimpit﴿ [Al Hajj:
78], Mbida go so Sakit a knaba minitaralo a pkhargnan ko
kaphowasa, a di ron phakararad so kaphowasa ka di rkaniyan

21
khapakay oba boka, ka Wajib rkaniyan so kaphowasa; sabap
ko kapakasosold iyan ko rangkom a katharo o Allaho Taala:
‫ى ر َرَ ل ر ل‬ ‫ل ل‬ َ َ ََ
.]185 :‫﴿فمن ش ِهد مِنكم ٱلشه َر فليصمهُۖ﴾ [ابلقرة‬

﴾Sadn sa romaot rkano koOolanolan a (Ramadhan) na

phowasaon﴿ [Al Baqarah: 185].

PD SA MANGA KOKOMAN O KAPHOWASA SII

KO MAKAPANTAG KO KATHANGKAS GO SO
KAKAN KO IPOPOWASA

22
 1. Sunnah so kapagalokaloki ko kathangkas amay ko
matanto a kailay o kasdp o alongan, odi na nggolalan sa thotol
a khasarigan a ontol; sabap ko Hadith a miyaaloy ko Sahih
Bokhari go Moslim a pd ko Hadith o Sahl Bin Sa’d  a
mataan a so Rasolollah  na pitharo iyan:
َ ‫إ إ‬ ُ ‫َإ َ َ ى‬
.]‫ْي ما عجلوا ال ِفطر» [أخرجه ابلخاري ومسلم‬
ُ ‫ى‬ ُ ََ َ
ٍ ‫«ل يزال انلاس ِِب‬
«Tatap so manga taw ko mapiya ko gii ran kapagalokaloki ko
kathangkas» [Piyakaliyo i Bokhari go si Moslim]. Aya oto a sabap na
kagiya a so kapagalokaloki ko kathangkas na kanggolaola sa
Sunnah, na so kapakalpasaon na kapanobra; sa lagid o gii ron
kanggolaolaa o manga Yahodi go so manga Kristiyan, go lagid
o gii ron kanggolaolaa o sabaad ko manga lompokan
makasisilay a pphakalpasn iran so kathangkas taman ko
kapayag o manga bitoon, miyaaloy ko Sunan o Abu Daud a:َ
َ ‫ُ َ ِّ ُ إ‬ َ َ ‫ى إ ُإَ َ ى‬
.]‫« ِلن اَلَهود وانلصارى يؤخرون» [أخرجه أبو داود‬
«Kagiya a mataan a so manga Yahodi go so manga Kristiyan
na pphakalpasn iran» [Piyakaliyo i Abu Daud]. Go sabnar a adn a
Hadith a miyapanothol i Ibn Hibban go si Hakim a pd ko
Hadith o Sahl  a aya lapiyat iyan na:
َ ‫ُّ ُ إ‬ َ ‫إ‬ ‫َ َإ َإَ إ‬
.]‫ظر ِب ِفط ِرها انلُجوم» [أخرجه ابن حبان واْلاكم‬
‫ََ ُ ى‬
‫ت ىلع سن إ‬
‫«ل تزال أم إ‬‫َ ََ ُ ُى‬
ِ ‫ت ما لم تنت‬ ِ ِ
«Tatap so manga Ommat akn a sisii ko okit akn sii ko di niyan
kipnayawn ko kapthangkas iyan (ko kasbang) o manga
bitoon» [Piyakaliyo i Ibn Hibban go si Hakim].

2. Sunnah so Kakan ko Ipopowasa, pitharo o Allaho

Taala:

23
 َ َ ‫ٱۡل ري لط رٱۡلَ رب َي لض م َِن ر‬
َ ‫ك لم ر‬
َ‫ٱۡل ري ِط رٱۡل رس َودِ مِن‬ ‫َ لل ْ َ ر َ ل ْ َ ىٰ َََى َ َ ل‬
‫﴿وُكوا وٱۡشبوا حَّت يتبَّي ل‬
.]187 :‫ر﴾ [ابلقرة‬
‫ٱلر َف ر‬
‫ج‬
ِ
﴾Go kang kano go inom kano taman sa mapayag rkano so
goris a mapoti ko goris a maitm ko Fajr (Soboh)﴿ [Al Baqarah:
187], Go adn a Hadith a miyaaloy ko Sahih Bokhari go Moslim
a pd ko Hadith o Ibn Omar  a pitharo iyan: Aya btad o
Rasolollah  na adn a dowa a pakapphagbangn iyan:
So Bilal go so Ibn Ommi Maktom a bota, na pitharo o
Rasolollah :
‫إ‬ ُ ‫ى َ ً ُ َ ِّ ُ َ إ َ ُ ُ إ َ إ َ ُ إ َ ى ُ َ َ إ‬
‫[أخرجه‬ » ٍ‫اب ُن أ ِّم َمكتُ إوم‬ ‫ فُكوا واْشبوا حَّت ينا ِدي‬،‫« ِإن ِبلل يؤذن ِبلي ٍل‬
.]‫ابلخاري ومسلم‬
«Mataan a so Bilal na pphagbang a madalm pn a gawii, na
kang kano go inom kano taman sa di magbang so Ibn Ommi
Maktom» [Piyakaliyo i Bokhari go si Moslim]. Pitharo i Qasim a isa
ko manga panonothol sa Hadith:
َ َ َ َ َ َ َ ‫ََإ َ ُ إ َإَُ َ ى إ َإ‬
.‫ْنل هذا َويَ إرَق هذا‬ِ ‫ولم يكن بينهما ِإل أن ي‬
Da a miyaadn a lt iran inonta na pphanog sii aki oto, go
pphanik si aki oto.

Pd sa manga Dalil sa Sunnah so Kakan ko

Ipopowasa na: So Hadith a miyaaloy ko Sahih Bokhari go
Moslim a pd ko Hadith o Anas  a pitharo iyan: Pitharo
o Rasolollah :
ً َََ ‫ى ُ إ‬ ‫ََ ى ُ إ َ ى‬
.]‫«تسحروا ف ِإن ِِف السحو ِر بركة» [أخرجه ابلخاري ومسلم‬

24
«Kang kano ko ipopowasa, ka mataan a so pangn’ngkn ko
ipopowasa na adn a Barakah niyan» [Piyakaliyo i Bokhari go si
Moslim].

3. Sunnah so Kataalika ko Ipopowasa ko kagaan

somakm o Soboh; sabap ko Hadith a miyaaloy ko Sahih
Moslim a miyakapoon a thotol ko Amr Bin Al Ash  a
mataan a so Rasolollah  na pitharo iyan:
َ ‫ى‬ َُ ‫َ إ ُ َ َإَ َ َ َ َ َ إ إ َ َ إ‬
.]‫اب أكلة السح ِر» [أخرجه مسلم‬ِ ‫كت‬
ِ ‫«فصل ما بني ِصيا ِمنا و ِصيامِ أه ِل ال‬
«Aya lt o Powasa tano go so Powasa o piyamam’gan sa Kitab,
na so kakan ko ipopowasa» [Piyakaliyo i Moslim].

PD KO MIYANGA TATABIYA SII KO KAPHOWASA

1. Sadn sa Makakan, odi na Makainom a malilipat

na so Powasa niyan na miyasak (correct) dn(1), sii ko ontol
ko dowa a kathroon o manga Olama; sabap ko Hadith
miyaaloy ko Sahih Bokhari go Moslim a pd ko Hadith o Abu
Horairah  a miyakapoon ko Nabi  mataan dn
aya a pitharo iyan: َ
ُ َ ََ ُ ََُ ‫إ‬ َ َ
َ ‫َ َ َ إ َ َ َإُ ى َ إ َ ُ َ ى‬ َ َ
‫ْشب فلي ِتم صومه ف ِإنما أطعمه اهلل وسقاه» [أخرجه ابلخاري‬ َ
ِ ‫«إِذا ن ِِس فأكل أو‬
.]‫ومسلم‬
«Igira a miyalipat so (isa rkano) a miyakakan go miyakainom,
na tarotopa niyan so Powasa niyan ka mataan a matag

1. Maana da mabatal so Powasa niyan, ogaid na anda dn i katokawi niyanon sa gii

skaniyan phowasa na pagotaan iyan so matatago ko ngari iyan a pangn’ngkn odi na ig.
[So Mindiyorobasa].
25
skaniyan piyakakan o Allah go piyakainom Iyan skaniyan»
[Piyakaliyo i Bokhari go si Moslim].

Na so kapakanggogonanao angkai a Hadith sa di

phabayad so malilipat na aya ontol (correct) ko pithindganon
o kadaklan ko manga Olama.

1. Sadn sa Phaygo, odi na Mamomog, odi na

Mangilk sa ig a kiyasoldan a ig a bakrng iyan a knaba
niyan pimbaba na da mabatal so Powasa niyan, na
sakamawto mambo a o adn a makasolk sa bakrng iyan a tndk,
odi na lopapk sa lalan, odi na tapong, odi na so nganin sa
makasasaginda san na da mabatal so Powasa niyan; sabap ko
di niyan khagaga a kapphangalii niyanon, go knaba niyan
pimbaba, go knaba niyan kabaya, sabnar a pitharo o Allaho
Taala:
َ َ ‫ّلل َن رف ًسا ى ل ر‬
.]286 :‫إَِل وسعها﴾ [ابلقرة‬
َ ‫َ ل‬
‫كل لِف ٱ ى ل‬ ‫﴿َل ي‬
﴾Da a iphaliyogat o Allah ko baraniyawa a rowar ko khagaga
niyan﴿ [Al Baqarah: 286].

3. Khapakay ko gii phowasa a Phaygo; sabap ko

Hadith a miyaaloy ko Sahih Bokhari go Moslim a pd ko
Hadith o Aishah  a pitharo iyan:
ُ َ ُ ‫َإ‬ ‫ُ إ ُ ُ إَ إ‬
ٌ ‫ج ُر َو ُه َو ُج ٌن‬ ُّ ‫« ََك َن انلى‬
‫ب ِم إن أه ِل ِه ث ىم يَغت ِسل‬ ‫ يد ِركه الف‬ ‫ِب‬ ِ
ُ ‫َو‬
.]‫يص إو ُم» [أخرجه ابلخاري ومسلم‬

26
«Aya btad o Nabi  na phraotn skaniyan a Soboh a
skaniyan na madojonob ki karoma niyan, oriyan iyan na gii
phaygo, go gii phowasa» [Piyakaliyo i Bokhari go si Moslim]

4. Khapakay ko gii phowasa a phagododan iyan sa

ig a olo niyan go pphamomog ka an karnggayi; sabnar a
piyakaliyo o Abu Daud a pd ko Hadith o mama a pd ko manga
Sahabah: ‫إ‬ َ
ُ َ َ‫إ‬ َ ُّ ُ َ ‫إ َ إ‬ َ‫ََ إ َ إ ُ َُ إ‬
‫اء َوه َو‬ ‫ب َىلع َرأ ِس ِه الم‬ ‫ ِبالعر ِج يص‬ ‫هلل‬ ِ ‫ا‬ ‫ل‬ ‫«لقد رأيت رسو‬
ِّ ‫إ َ إ‬ َ ََ‫َ ٌ َ إ‬
.]‫ش أو ِمن اْلَر» [أخرجه أبو داود‬ ِ ‫صائِم ِمن العط‬
«Sabnsabnar a miyailay akn so Rasolollah  ko
kakhakayaw niyan a phagododan iyan a olo niyan sa ig a
skaniyan na gii phowasa sabap ko kawaw odi na sabap ko
mayaw» [Piyakaliyo i Abu Daud].
5. Sadn sa makakan odi na makainom a zasangka
skaniyan ko kiyasbang o Fajr (Soboh) a da rkaniyan
mapayag oba somiyakm na tiyarima so Powasa niyan, go
َ َ ‫ٱۡل ري لط رٱۡلَ رب َي لض م َِن ر‬
di phakabayad; sabap ko katharo o Allaho Taala:
َ ‫ك لم ر‬
َ‫ٱۡل ري ِط رٱۡل رس َودِ مِن‬ ‫َ لل ْ َ ر َ ل ْ َ ىٰ َََى َ َ ل‬
‫﴿وُكوا وٱۡشبوا حَّت يتبَّي ل‬
.]187 :‫ر﴾ [ابلقرة‬
‫ٱلر َف ر‬
‫ج‬
ِ
﴾Go kang kano go inom kano taman sa mapayag rkano so
goris a mapoti ko goris a maitm ko Fajr (Soboh ﴿ [Al Baqarah:
187].

So pman so miyakakan odi na miyakainom a zasangka

skaniyan ko kiyasdp o alongan a da rkaniyan mapayag oba
27
somidp go kna oba raramigi a pamikiran iyan oba somidp, na
khabayadan iyan angkoto a salongan; sabap sa aya pakaasal
na daondaw pn.

6. Khapakay ko gii phowasa so kaarki niyan ko

darodopa iyan go so gii niyanon kipagoganapaan, asar ka
da a ikhawanon a khaadn a gdi, go da a makaliyo a shayi;
sabap ko Hadith a miyaaloy ko Sahih Bokhari go Moslim a pd
ko Hadith o Aishah  a pitharo iyan:
ُ َ َ ‫ُ َ ِّ ُ َ ُ َ ُ َ ُ َ َ ٌ َ َ َ َ إ‬ ُّ ‫« ََك َن انلى‬
»‫ْل إربِ ِه‬
ِِ
‫كإ‬
‫م‬ ‫اْش وهو صا ِئم وَكن أملك‬ ِ ‫ يقبل ويب‬ ‫ِب‬ ِ
.]‫[أخرجه ابلخاري ومسلم‬
«Aya btad o Nabi  na phagark go gii
makipagoganapa a skaniyan na gii phowasa, go aya btad iyan
na lbi rkano a makapapaar ko babaya iyan» [Piyakaliyo i Bokhari
go si Moslim].

Go miyaaloy ko Sahih Bokhari a pd ko Hadith o Aishah

 a pitharo iyan:
ٌ َ َ َُ ‫إ‬ َ َ ‫َ َ ِّ ُ َ إ‬ ُ‫إ َ َ َُ إ‬
‫اج ِه وهو صائِم» [أخرجه‬
َ ُ
ِ ‫ َلقبل بعض أزو‬ ‫هلل‬ ِ ‫«إِن َكن رسول ا‬
.]‫ابلخاري‬
«Aya btad o Rasolollah  na titho dn a phagarkan
iyan so sabaad ko manga karoma niyan a skaniyan na gii
phowasa» [Piyakaliyo i Bokhari]. Go adn a miyaaloy a Hadith ko
Sahih Moslim a pd ko Hadith o Hafsah  a pitharo iyan:
ٌ َ َ ُ َ ُ ِّ َ ُ ُ‫َ َ َُ إ‬
.]‫ يقبل وهو صائِم» [أخرجه مسلم‬ ‫هلل‬
ِ ‫«َكن رسول ا‬

28
«Aya btad o Rasolollah  na phagark a skaniyan na
gii phowasa» [Piyakaliyo i Moslim]. Go adn a miyaaloy Hadith ko
Sahih Bokhari a miyakapoon a totol ko Ommo Salamah
 a mataan a so Nabi  na:
ٌ َ َ ُ َ َ ُ ِّ َ ُ َ َ
.]‫«َكن يقبلها وهو صائِم» [أخرجه ابلخاري‬
«Aya btad iyan na phagarkan iyan skaniyan a skaniyan na gii
phowasa» [Piyakaliyo i Bokhari].

Giyangkai a manga Hadith na makanggonanao sa

kapapakay o kaphagark o gii phowasa go so
kapakipagoganapa iyan, go mataan a so Powasa niyan na
tatarimaan, asar ka da a ikaawan iyan ko kapakipagoganapa
go so kaark a: Pliyo a mapoti a rogo, odi na Madhi(1) sabap ko
kagaan a kapphakaliyo niyan, na opama ko adn a ikhawanon
a pliyo a shayi na miyawajib so kitargn ko kapakipagoganapa
go so kaark; sabap katharo o Aishah  sa Hadith a:
‫إ‬ ُ َ َ‫ََ ىُ َإ‬
.]‫ْلربِ ِه» [أخرجه ابلخاري ومسلم‬
ِِ ‫كنه أملكك إم‬ ِ ‫«ول‬
«Ogaid na mataan a skaniyan na lbi rkano a makapapaar ko
babaya iyan», Go aya sabap na so kasiyapa ko Powasa ko
kakhabinasa niyan na Wajib na so nganin a di kakhatarotop o
Wajib inonta na sabapon na miyawajib skaniyan.

-Na opama ka so kiyaark o gii phowasa, odi na so

kiyapakipagoganapa iyan na adn a lominiyo a shayi na
miyabatal so Powasa niyan, na sakamawto mambo a opama

1. Aya ptharoon a Madhi na malingaw anan a ig a pphakapoon ko piyamalongan o taw

sa aya sabap iyan na so kapkhitaralo o babaya ko kambabangonan sa walay odi na so
nganin san. [So Mindiyorobasa].
29
ka so gii niyanon kakhakasokasoya milay na adn a lominiyo
na miyabatal so Powasa niyan, go sakamawto mambo a opama
ko nggitagitaa niyan a piyamalongan iyan na adn a lominiyo
na miyabatal so Powasa niyan, go phakabayad skaniyan, a da
a kiparat iyan, kna ka so kiparat o kambabangonan sa walay
na mappnto.

-Na opama pman ko miyamimikiran na adn a

lominiyo a shayi, odi na adn a lominiyo a shayi ko kiyailaya
niyanon sa miyakaisa a knaba niyan pimbaba go knaba niyan
pikhakasokasoy milay na da mabatal so Powasa niyan; kagiya
a knaba niyan pimbaba.
7. So Miyalokloks mama odi na babay, sakamawto
mambo so pkhasakit a da a inamon oba makabagr, na
phakaboka siran, go phagana siran sa sakataw a miskin ko
oman salongan opama ko di siran phakagaga phowasa sii ko
katharoon o manga Olama, pitharo iran: Apiya pn giyangkai a
Ayat na miyamansokh(1) a skaniyan so katharo o Allah :
‫ر‬
.]184 :‫َِّي﴾ [ابلقرة‬
‫ َ َ ل‬َٞ‫ر‬ ‫ل َل‬ ‫َ ََ ى َ ل‬
ٖ ‫﴿ولَع ٱَّلِين ي ِطيقونهۥ ف ِدية طعام مِسك‬
﴾Na adn a inipaliyogat ko siran a di ron phamakagaga a
pidiya, a pangn’ngkn o manga miskin﴿ [Al Baqarah: 184], Inonta
na so Kokoman o kapamagana na malalamba sii ko taw a di
phakagaga phowasa sabap ko kaloks, na lagid anan so
pkhasakit a da a iinamn sa kapakabagr iyan.

1. Aya ptharoon a Mansokh na miyapasad so kokoman iyan odi na kiyalapisan. [So

Mindiyorobasa].
30
 8. Sunnah ko madasg a kiphowasaan iyan ko
miyawapat, go tharimaan so kipphowasaan iyanon, go
mipphokasa o miyawapat; adn a miyaaloy a Hadith ko Sahih
Bokhari go Moslim a pd ko Hadith o Aishah  a
miyakapoon ko Nabi  a pitharo iyan:
ُ َ ُ‫َ ٌ َ َ َإ‬
.]‫صيام صام عنه و َِلُّه» [أخرجه ابلخاري ومسلم‬
‫َ إ َ َ َ َ َإ‬
ِ ‫«من مات وعلي ِه‬
«Sadn sa mawapat a adn a (bayadan iyan) a Powasa na
phowasai ron o madasg iyan» [Piyakaliyo i Bokhari go si Moslim]
Opama ko kabaya iyan na pamaganaan iyan sa miskin ko
oman salongan, ka so madasg makambabaya ko kaphowasa go
so kapamagana.
PD SA MANGA KOKOMAN O KAPPHAKATOROG
O GII PHOWASA

1. Sadn sa makatorog ko mababasa alongan na

miyasak dn (correct) so Powasa niyan; aya sabap na so
kapakatorog na di niyan maphakada so kapakagdam, na sadn
sa kadaan sa tanod sii ko miyababasa alongan na khabayadan
iyan so Powasa niyan sangkoto a gawii; aya sabap na
kapapatorayan skaniyan na so kada a tanod na mapphakada
iyan so langon o kagdam, na kailangan rkaniyan so kapniyat
sabap ko rangkom a katharo Nabi :
َ َ َ ‫َ ى َ ُ ِّ إ‬ ‫ى‬ ِّ ُ َ ‫ىَ إَ إ‬
.]‫ئ ما نوى» [أخرجه ابلخاري ومسلم‬
ٍ ‫ و ِإنما ِلُك ام ِر‬،‫ات‬
ِ ‫«إِنما العمال ِبانلي‬
«Mataan a ayabo a tharimaan ko manga galbk na pnggolalan
ko manga niyat, go mataan a ayabo a bagian o pithanggisaan
na so nganin a phiniyatan iyan» [Piyakaliyo i Bokhari go si Moslim].

31
 2. So gii phowasa na igira a mithataginp ko
kadaondaw ko Powasa a miphaygo na so Powasa niyan na
miyasak (correct), go di ron oto phakabinasa; aya sabap na
knaba niyan oto kabaya, sabnar a pitharo o Allaho Taala:
َ َ ‫ّلل َن رف ًسا ى ل ر‬
.]286 :‫إَِل وسعها﴾ [ابلقرة‬
َ ‫َ ل‬
‫كل لِف ٱ ى ل‬ ‫﴿َل ي‬
﴾Da a iphaliyogat o Allah ko baraniyawa a rowar ko khagaga
niyan﴿ [Al Baqarah: 286].

3. So gii phowasa na o kapitai a skaniyan a

miyajonob na so Powasa niyan na miyasak (correct);
nggolalan sa miyaoma so Soboh a skaniyan na miyajonob ko
kambabangonan sa walay, odi na mithataginp apiya pn aya
kaphaygo iyan na sii ko kasakm dn o Soboh igira man oto a
initarg iyan dn so kakan go so kainom (ko ipopowasa) go so
phamakabatal sa nggolalan sa miniyat ko dapn kasakm o
Soboh, sabap ko Hadith miyaaloy ko Sahih Bokhari go
Moslim a pd ko Hadith o Aishah go so Ommo Salamah
:
ُ َ ُ ‫َإ‬ ‫ُ إ ُ ُ إَ إ‬
ٌ ‫ج ُر َو ُه َو ُج ٌن‬ ُّ ‫« ََك َن انلى‬
‫ب ِم إن أه ِل ِه ث ىم يَغت ِسل‬ ‫ يد ِركه الف‬ ‫ِب‬ ِ
ُ ‫َو‬
.]‫يص إو ُم» [أخرجه ابلخاري ومسلم‬
«Aya btad o Nabi  na phraotn skaniyan a Soboh a
skaniyan na madojonob ki karoma niyan, oriyan iyan na gii
phaygo, go gii phowasa» [Piyakaliyo i Bokhari go si Moslim].

Go miyakapoon a thotol ko Aishah  a pitharo

iyan:
32
ُ َ‫ُ إ ُ ُ إَ إ ُ َ َ َ َ إ َإ ُ َ إ‬ ُّ ‫« ََك َن انلى‬
‫ْي ُحل ٍم فيَغت ِسل‬
ِ ‫غ‬ ‫ن‬ ‫م‬
ِ ‫ان‬‫ض‬ ‫م‬‫ر‬ ‫ِف‬
ِ ‫ر‬‫ج‬‫ف‬ ‫ال‬ ‫ه‬‫ك‬‫ر‬ِ ‫د‬‫ي‬  ‫ِب‬ ِ
ُ‫ََ ُ إ‬
.]‫ويصوم» [أخرجه ابلخاري‬
«Aya btad o Nabi  na phraotn skaniyan a Soboh a (a
madojonob) a knaba mithataginp, na gii phaygo, go gii
phowasa» [Piyakaliyo i Bokhari].

Na so mitotoro a maana a Hadith anan na aya ontol

(correct) sii ko kadaklan ko manga Olama, a siyopak o sabaad
ko manga Tabi’in sa tig iran a: Da a bali o Powasa niyan,
oriyan iyan na miyada so kiyazosopakai ron sabap ko
kinirodoon o somiyopak ko katharo iyan na aya mithakna na
miyadiyamong siran ko mitotoro a maana angkanan a Hadith,
a giyanan so kiyasak (correct) o Powasa o taw a kiyapitaan a
miyajonob.

4. Sakamawto mambo so ndodon so basa go so

ndodon so Rogo ko kiyambawata iyan igira a miyadaon so
Rogo a aya kiyapphaygo iyan na sii ko oriyan o kiyasakm o
Soboh na miyasak (correct) so Powasa niyan.

33
 PD SA WAJIB A PHANANGGILAAN O GII
PHOWASA

1. So Katharo sa Marata go so Kadadaronot go so

Katharo sa di bnar, Haram ko gii phowasa so katharo sa
marata, a giyanan so kathamparasa, go so kambabangonan sa
walay go so manga pamkasan iyan, go so kaprimorng, go so
kapamaba, go so katharo sa di bnar go so kanggalbkaon, go so
kapamaninta, na o pamanintai skaniyan, odi na adn a
mamabaon na tharoa niyan a mataan a sakn na gii ako
phowasa, sa oba niyan balosi; sabap ko Hadith a miyaaloy ko
Sahih Bokhari go Moslim a pd ko Hadih o Abu Horairah
 a mataan a so Rasolollah  na pitharo iyan:
َ َ ‫ِّ َ ُ ُ ى ٌ َ َ َ َ َ إ ُ َ إ َ َ ُ إ َ َ َ إ ُ إ َ َ َ إ َ إ‬
‫ و ِإذا َكن يوم صومِ أح ِدكم فل يرفث ول يصخب ول‬،‫«الصيام جنة‬
ٌ َ ٌ ُ ‫ ِّ إ إ‬:‫ فَإ إن َسابى ُه أَ َح ٌد أَ إو قَاتَلَ ُه فَلإيَ ُق إل‬،‫َُيإ َه إل‬
.]‫إّن امرؤ صا ِئم» [أخرجه ابلخاري ومسلم‬ ِ
«So kaphowasa na rnding, na igira a gawii a gii phowasa so
isa rkano, na oba gii thamparasa go oba gii primorng, go oba
pkharonoti, na o adn a mamanintaon a isa a taw odi na
phangakaton na tharoa niyan a: Mataan a sakn na taw a gii
phowasa» [Piyakaliyo i Bokhari go si Moslim]. Aya isa a lapiyat iyan
sii ko Bokhari a pd ko Hadith o Abu Horairah  a mataan
a so Rasolollah  na pitharo iyan:
34
 َ َ ‫إٌُ َ َُ َإ‬
‫ ِّ إ‬:‫ات َم ُه فَلإيَ ُق إل‬ ‫ُ إ َ َإ إ‬ َ َ ٌ ‫ِّ َ ُ ى‬
‫إّن‬ ‫ َو ِإ ِن امرؤ قاتله أو ش‬،‫ام ُجنة فل يَ إرفث َول ُي َهل‬ ‫«الصي‬
‫َ ٌ َ ىَإ‬
.]‫ني» [أخرجه ابلخاري ومسلم‬ ِ ‫صائِم مرت‬
«So kaphowasa na rnding na oba gii thamparasa go oba
pkharonoti, na o adn a taw a phangakaton odi na adn a
phamanintaon na tharoa niyan a: Mataan a sakn na gii ako
phowasa sa makadowa» [Piyakaliyo i Bokhari].

Go sabap ko Hadith miyaaloy ko Sahih Bokhari go

Moslim a pd ko Hadith o Abu Horairah  a pitharo iyan:
Pitharo o Rasolollah :
ُ َ َ َ ُ َ َ َ َ َ َ ‫َ إ َ إ َ َ إ َ إ َ ُّ إ َ إ َ َ َ َ َ إ َ ٰ َ َ ٌ َ إ‬
»‫ْشابَه‬ ‫لِل حاجة أن يدع طعامه و‬ ِ ِ ‫«من لم يدع قول الزو ِر والعمل ِب ِه فليس‬
.]‫[أخرجه ابلخاري ومسلم‬
«Sadn sa da niyan bagakn so katharo sa di bnar go so
kanggalbkaon na di niyan khidaowa ko Allah a kinibagakn
iyan ko kakan iyan go so kainom iyan» [Piyakaliyo i Bokhari go si
Moslim].

Isa a lapiyat iyan ko Bokhari ko Kitab Al Adab a pd ko

َ
Sahih iyan na:
َُ َ َ َ ََ ‫ََإ َ ٰ َ ٌَ إ إ‬ َ َ َ ‫َ إ َ إ َ َ إ َ إ َ ُّ إ َ إ‬
‫امه‬ ‫لِل حاجة ِِف أن يدع طع‬
ِ ِ ‫س‬‫ي‬‫ل‬ ‫ف‬ ‫ه‬
ِ ِ ‫«من لم يدع قول الزو ِر والعم‬
‫ب‬ ‫ل‬
َُ َ َ َ
.]‫وْشابه» [أخرجه ابلخاري ومسلم‬
«Sadn sa da niyan bagakn so katharo sa di bnar go so
kanggalbkaon na di niyan khidaowa ko Allah a kinibagakn
iyan ko kakan iyan go so kainom iyan» [Piyakaliyo i Bokhari go si
Moslim].

35
 2. Di khapakay ko gii phowasa oba niyan
pakazobraa so kapangilk sa ig, ka kawan sa oba adn a
makasold a ig sa bakrng iyan; sabap ko Hadith a miyapanothol
o manga Ash-habos Sunnan a piyaka-sahih o Ibn Khozaimah
a pd ko Hadith o Laqit a mataan a so Nabi  na pitharo
iyanon:
ً ََ َ ‫إ َ ُ إ‬ ‫ى‬ َ ‫إ إ‬ ‫ََ إ‬
‫اق ِإل أن تكون صائِما» [أخرجه أبو داود والرتمذي والنسايئ وابن‬
ِ ‫«وبا ِلغ ِِف ِالس ِتنش‬
.]‫ماجه‬
«Pamakasobraang ka so kapangilk sa ig, inonta bo o gii ka
phowasa» [Piyakaliyo i Abu Daud go si Tirmidhi go si Nasai go si Ibn
Majah].

3. So Kibagakn ko kapangbawbawan ko ngirong na

aya taralbi ka an di pkhisampay ko bakrng, kagiya a so
ngirong na lalan.
So pman so pphakathakn ko mata go sii ko tangila lagid
mambo so tiyalok a mata, na so kataalika ko kaosaraon ko
kagagawii na aya taralbi ka an mapokas ko kiyazosopakai ron
o sabaad ko manga Olama, sa apiya pn aya ontol na di
phakabatal sabap ko da a Dalil san, ogaid na so kapanigorado
sangkai a Simba a Sslaan na aya taralbi.

PD SA ISOSOGO KO GII PHOWASA

36
 1. Isosogo so Kapaniwak sii ko gii phowasa, na sii
Sunnah ko oman i Sambayang go oman kapagabdas; aya
sabap na miyaaloy sa Hadith a Sahih a pd ko Hadith o Abu
Horairah  a miyakapoon ko Nabi  a pitharo
iyan:
َ َ ِّ ُ َ َ ََ ِّ َ
‫َ َإُُ إ‬ُ َ َََ ‫إ‬ ‫ى‬ ََ ‫إ ُ ى‬ َ‫َإ‬
‫اك مع ُك صلةٍ» [أخرجه‬
ِ ‫اس لمرتهم ِبالسو‬ ‫ى‬‫«لول أن أشق ىلع أم إ‬
ِ ‫ت أو ىلع انل‬ ِ
.]‫ابلخاري ومسلم‬
«Odi akn bo kaphakargni so manga Ommat akn odi na so
manga taw na izogo akn kiran dn so kapaniwak ko oman i
Sambayang» [Piyakaliyo i Bokhari go si Moslim].

Sii ko Hadith o Zohair Bin Harb a miyaaloy o Moslim

ِّ ‫ىلع أُ ىم إ َ َ َ ُ ُ إ‬
ََ ‫َإَ َ إ َ ُ ى‬
na:
َ ِّ ُ ‫إ‬
.»ٍ‫اك ِعن َد ُك َصلة‬
ِ ‫ت لم إرتهم ِبالس َو‬ ِ ‫«لول أن أشق‬
«Odi akn bo kaphakargni so manga Ommat akn na izogo akn
kiran dn so kapaniwak ko oman i Sambayang».

Pitharo i Ibn Khozaima ko Sahih iyan:

َ ُ ‫ََإ َإ َإ إ‬
.‫ْث ُمف ِط ًرا د إون َصائِ ٍم‬
ِ ‫ولم يست‬
Da a tiyabiya iyanon a maboboka a baon makaliliyo so gii
phowasa.
Go piyakaliyo i Tirmidhi go si Abu Daud go si Ahmad
a miyakapoon a thotol ko Amir Bin
ُ Rabi’ah a pitharo iyan: َ
ُ َ ‫َ َ إ إ‬
‫[أخرجه أبو داود‬ »‫ص يَت َس ىو ُك َوه َو َصائِ ٌم‬ِ ‫ ما ل أح‬ ‫ِب‬ِ
ُ ‫« َرأيإ‬
‫ت انلى ى‬
.]‫والرتمذي‬

37
«Di akn khaitong a kiyailaya ko ko Nabi  a gii
maniwak a skaniyan na gii phowasa» [Piyakaliyo i Abu Daud go si
Tirmidhi].

Aya kiyasandayan a thotol anan na so Asim Bin

Obaidollah Bin Asim Bin Omar Bin Al Khattab, na
piyakalobay (Da‘if) skaniyan o Bokhari go so Ibn Mo’in go so
َ ‫ إ‬matag sasakataw, ogaid na pitharo
pd a knaba
َ ‫لصائم بَأ ًسا أ ىو َل انلى‬ َ i Tirmidhi a:
ِّ ‫ َل يَ َر إو َن ب‬:‫ىلع َه َذا عنإ َد أ إهل الإعلإم‬
‫الس َواك ل ى‬ ََ ُ َ َ‫َ إ‬
‫ار‬
ِ ‫ه‬ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ‫والعمل‬
ََ
.‫آخ َر ُه‬
ِ ‫و‬‫ل‬
So kanggalbka sii ko rkon o manga mamponay sa Ilmo: Da
iran pakarataa so kapphaniwak o gii phowasa ko paganay ko
kadaondaw go so kaposan iyan.

Aya mataan a bnar na isosogo so Kapaniwak ko

paganay ko kadaondaw go so kaposan iyan ogaid na aya
Sharat (condition) na knaba pkharophod so siwak go so manga
rophod iyan na a khatagoon ko bakrng, go sakamawto a knaba
mabagr ka an di kapalii so gos, go kna oba katatagoi ko
pthagoonon o manga taw a pphakaomanon sa taam.

2. Sadn sa makailay sa pkhan, odi na phaginom ko

kadaondaw ko Ramadhan a malilipat a gii skaniyan
phowasa na Wajib rkaniyan a kapakitokawi niyanon, sa di
rkaniyan khapakay oba niyanon di tharoa sa lagid o kalalayami
ron o sabaad ko kadaklan; sabap sa giyanan na pd ko Kasogo
sa Mapiya go Kasapar sa Marata; kagiya a so Kakan go so
Kainom ko gii phowasa ko kadaondaw ko Ramadhan na
marata, ogaid na so malilipat na mamaapan na Wajib so
38
kapakatokawaon; go sabap sa giyanan na pd ko
kapamagogopa ko Mapiya go so kalk
SO MANGA KOKOMAN KO KAPHOWASA A ADN
A PHAGONDAS A ROGO

So pliyo a pphakapoon ko manosiya na madakl i

sosonan:

1. So Rogo a limamad odi na pali go so Rogo a

mangngtho; go so lagid anan, na giyanan na di phakararad ko
Powasa, kna ka so Powasa na miyasak dn (correct).

2. So Rogo a sakit o bae(1), na di phakararad ko

Powasa, kna ka so Powasa niyan na miyasak dn (correct) ko
kapliyo o Rogo, na lagid iyan pn a da a makaarn rkaniyan ko
Sambayang go so kathawaf sa Baitollah, go lagid iyan pn a da
a makaarnon ko darodopa iyan; sabap sa da thkh’sanon, ka di
khapta a lagid o limamad go pali, na da a Dalil a
makanggogonanao sa isasaparon angkanan a manga Simba a
adn a pliyo a Rogo sa lagid o Dalil a makanggogonanao sa
isasaparon angkanan a manga Simba go so langowan taman
ko masa a ndodon so basa go so Rogo ko kambawata.

3. Igira a biyadotan sa ngipn so gii phowasa a

miyakalmd sa Rogo a knaba niyan linino na so Powasa
niyan na miyasak dn (correct); sabap sa knaba niyan
kambabayai a giyanan a manga shayi, go da a karina sa ba

1. Giyanan so Rogo a pphakaoma ko bae ko knaba oras o Haydh iyan, na miniitong

anan sa sakit, na aya Kokoman anan na lagid o titi, di khabatal so Powasa niyan go
makapzambayang skaniyan. [So Mindiyorobasa].
39
phakararad ko Powasa niyan go so kaphakataasar iyanon, na
aya pakaasal na tatarimaan so Powasa o Moslim inontabo o
adn a Dalil a makanggogonanao sa kakhabatal iyan, na da a
Dalil san.

4. So ndodon so basa go adn a Rogo iyan ko

kiyambawata iyan na di ron khapakay so kaphowasa, ka
phakaboka siran, go phakabayad siran, na opama ko phowasa
siran na da a balas iran ko kiyaphowasa iran, go sabnar a
miyaompong san so manga maponay sa Ilmo; sabap ko Hadith
a miyaaloy ko Sahih Bokhari go Moslim a miyakapoon a
thotol ko Moadhah a pitharo iyan: Piyakaizaan akn so Aishah
sa tig akn: Ay dapat ka ko ndodon so basa a phakabayad sa
Powasa, na di phakabayad sa Sambayang. Na pitharo iyan:
Baka Haroriyyah? [Maana: Khawarij], Na pitharo akn a:
Knaba ako Haroriyyah, ogaid na phangingiza ako, na pitharo
iyan:
َ ‫ى‬ َ ‫َ ُإ‬ َ َ َُ‫َ َ ُ إ‬
‫ك َفنُ إؤ َم ُر ب َق َضاء ى‬
‫[أخرجه‬ »ِ‫الصلة‬ ‫الص إومِ َول نؤ َم ُر ِبق َضا ِء‬ ِ ِ ِ ‫«َكن ي ِصيبنا ذل‬
.]‫ابلخاري ومسلم‬
«Aya masosowa iyan na pkhisogat rktano anan na isosogo
rktano so kabayadi ko Powasa, na da rktano sogoon so
kabayadi ko Sambayang» [Piyakaliyo i Bikhari go si Moslim]. Go
sabap ko Hadith a miyaaloy ko Sahih Bokhari a pd ko Hadith
o Abu Said Al Khodry  a pitharo iyan: Pitharo o Nabi
:
ُ ‫ُإ‬ ََ َ َ َ ‫ُإ‬ َ َ ِّ ُ َ ‫َ َ إ َ َ َ َ إ‬
‫ «فذل ِ ِك نق َصان‬:‫ قال‬،‫ بَىل‬:‫ت ل إم ت َصل َول إم ت ُص إم»؟ قل َن‬ ‫«أليس ِإذا حاض‬
َ ‫إ‬
.]‫ِدي ِنها» [أخرجه ابلخاري‬

40
«Badi igira a ndodon so basa na di makapzambayang go di
makapphowasa?» Pitharo iran a: Oway, Na tig iyan a:
«Giyanan i korang ko Agama niyan» [Piyakaliyo i Bokhari].

Giyanan na pd sa limo o Allah ko manga bae, ka so

Sambayang na makalima makasagad ko mababasa alongan na
margn so kabayadi ron, na so pman so Powasa na Simba a
kazaragona a makaisaisa makasagad ko saragon na Wajib so
kabayadi ron, ka knaba margn, na aya matatago san na
kamapiyaan o bae.

Sadn sa kapakaoma o basa odi na Rogo ko gopn

mimbawata a bae a gii phowasa sii ko kadaondaw na
miyabatal so Powasa niyan sangkoto a gawii mlagid o
kiyapakaoma niyanon na sii ko paganay ko kadaondaw antaa
ka sii ko kaposan iyan, apiya pn aya kiyapakaoma niyanon na
isa ka minotos a dapn kasdp o alongan, na Wajib a kabayadi
niyan sangkoto a gawii.

Pphamangnin tano ko Allah a rizkiyan tano Niyan sa

kapag-ikhlas sii ko manga galbk go mapiya a antap ko gii tano
nggolawlaan, go so pkhibagak tano, go rizkiyan tano Niyan sa
mapiya a niyat go galbk go kaphatiis ko manga katharo go
manga galbk ka mataan a Skaniyan na Maginawa a Malimo.

So Allah i Ppham’gay ko tawfiq go Pnggonanao ko

ontol a lalan.

.‫وصىل اهلل وسلم ىلع نبينا حممد وىلع آهل وصحبه أمجعني‬
41
 SO DALM IYAN A MANGA BANDINGAN

PITOWA ......................................................................... 4
PAMKASAN ................................................................... 6
SO MANGA KOKOMAN O KAPAMOWASA KO DA NIYAN PN KASAKM
....................................................................................... 10
SO PHAMAKABATAL KO KAPHOWASA ............ 14
PD SA MANGA KOKOMAN O KAPHOWASA KO PKHASAKIT GO SO GII
MLAYALAYAG ............................................................ 20
PD SA MANGA KOKOMAN O KAPHOWASA SII KO MAKAPANTAG KO
KATHANGKAS GO SO KAKAN KO IPOPOWASA22
PD KO MIYANGA TATABIYA SII KO KAPHOWASA 25
PD SA WAJIB A PHANANGGILAAN O GII PHOWASA 34
PD SA ISOSOGO KO GII PHOWASA .................. 36

42
SO MANGA KOKOMAN KO KAPHOWASA A ADN A PHAGONDAS A
ROGO ........................................................................... 39

43