Araling Panlipunan
Periodical Exam
Quarter 4 2023
IMPORMAL NA SEKTOR
● Ito ang sektor ng ekonomiya na
WALANG PORMAL o salat sa mga
dokumentong kailangan sa
pagsasagawa ng gawaing pang
ekonomiya.
KATANGIAN O SALIK NG IMPORMAL
SEKTOR
● Hindi nakarehistro sa pamahalaan
● Hindi nagbabayad ng buwis mula
sa kinita
● Walang LEGAL at PORMAL na
balangkas mula sa pamahalaan
para sa pagnenegosyo.
IBA’T IBANG ANYO NG IMPORMAL
SEKTOR
● Ang gawain ay maaari lamang
isakatuparan kahit sa loob ng
tahanan
● Ang mga Gawain pansibiko
pagkakawanggawa at panrelihiyon
● Mga sari-sari stores, pagtitinda sa
labas ng bahay o sidewalk,
paglalako ng kalakal o serbisyo.
● Ilegal na Gawain tulad ng
pagnanakaw, pagbebenta ng iligal
na gamut, piracy, at prostitusyon
DAHILAN KUNG BAKIT PUMAPASOK SA
IMPORMAL NA SEKTOR ANG MGA
MAMAMAYAN
● Makaligtas sa pagbabayad ng
buwis sa pamahalaan;
● Makaiwas sa masyadong mahaba
at masalimuot na proseso ng
pakikipagtransaksiyon sa
pamahalaan o ang tinatawag na
bureaucratic red tape. Sa
aspektong ito ay pumapasok ang
labis na regulasyon ng
pamahalaan;
● Kawalan ng regulasyon mula sa
pamahalaan na kung saan ang
mga batas at programa ay hindi
naipapatupad nang maayos;
● Makapaghanapbuhay nang hindi
nangangailangan ng malaking
kapital o puhunan;
D
● Mapangibabawan ang matinding
kahirapan.
EPEKTO SA EKONOMIYA NG
IMPORMAL NA SEKTOR
● Pagbaba ng halaga ng nalilikom na
buwis
● Banta sa kapakanan ng mga
mamimili
● Paglaganap ng mga ilegal na
gawain
MGA BATAS, PROGRAMA, AT
PATAKARANG PANG-EKONOMIYA
KAUGNAY SA IMPORMAL NA
SEKTOR
● Republic Act 8425 - Social
Reform and Poverty Alleviation
Act Of 1997
● Republic Act 9710 - Magna
Carta of Women
● Presidential Decree 442 -
Philippine Labor Code
● Republic Act 7796 - Technical
Education and Skills
Development Act Of 1994
● Republic Act 8282 - Social
Security Act Of 1997
● Republic Act 7875 - National
Health Insurance Act Of 1995
● Dole Integrated Livelihood
Program (DILP)
● Self-Employment Assistance
Kaunlaran Program (SEA-K)
● Integrated Services for
Livelihood Advancement Of The
Fisherfolks (ISLA)
● Cash-For-Work Program (CWP)
1
Araling Panlipunan
Periodical Exam
Quarter 4 2023 D

MGA AHENSIYA NG
SEKTOR NG PAGLILINGKOD PAMPUBLIKONG PAMAHALAAN
● Ang umaalalay sa buong yugto ng
produksiyon, distribusyon,
kalakalan, at pagkonsumo ng mga
produkto sa loob o labas ng bansa.

BUMUBUO SA SEKTOR NG
PAGLILINGKOD
● Transportasyon, komunikasyon,
at mga Imbakan
- Binubuo ito ng mga
paglilingkod na nagmumula
sa pagbibigay ng publikong
sakayan, mga paglilingkod
ng telepono, at mga
pinapaupahang bodega.
● Kalakalan
- Mga gawaing may
kaugnayan sa pagpapalitan
ng iba’t-ibang produkto at
paglilingkod.
● Pananalapi
- Kabilang ang mga
paglilingkod na binibigay ng MGA BATAS NA NAGANGALAGA SA
iba’t ibang institusyong MGA KARAPATAN NG MGA
pampinansiyal tulad ng MANGGAGAWA
mga bangko,
bahay-sanglaan, remittance ● ARTIKULO XIII –
agency, foreign exchange KATARUNGANG PANLIPUNAN
dealers at iba pa. AT MGA KARAPATANG
● Paupahang bahay at Real Estate PANTAO PAGGAWA
- Mga paupahan tulad ng - Binibigyan ng karapatan
mga apartment, mga ang lahat ng mga
developer ng subdivision, manggagawa sa
town house, at pamamagitan ng
condominium. pagtatag ng sariling
● Paglilingkod ng Pampribado organisasyon,
- Lahat ng mga paglilingkod sama-samang
na nagmumula sa pakikipagkasundo at
pribadong sektor ay negosasyon, mapayapa
kabilang dito. at magkaugnay na kilos.
● Paglilingkod ng Pampubliko - Prinsipyo ng hatiang
- Lahat ng paglilingkod na pananagutan
ipinagkakaloob ng
pamahalaan. SULIRANIN NG SEKTOR NG
PAGLILINGKOD
● Kontraktuwalisasyon
- Ito ay isang patakaran na
kung saan ang isang
manggagawa ay nakatali

2
Araling Panlipunan
Periodical Exam
Quarter 4 2023
sa kontrata na mayroon
siyang trabaho sa loob ng 5
buwan lamang.
- “Labor-only Contracting” na
pinagtibay sa Artikulo 106
ng Atas ng Pangulo Blg.
442 o kodigo sa Paggawa.
KALAKALANG PANLABAS
● Tumutukoy sa palitan ng produkto
at serbisyo sa pagitan ng mga
bansa.
● Dito nagaganap ang eksport o
pagluluwas, at import o pagluluwas
pagaangkat.
DAHILAN NG KALAKALANG PANLABAS
● Pagkakaiba sa Teknolohiya
● Pagkakaiba sa Pinagkukunang
Yaman
● Pagkakaiba sa Panlasa.
● Pagkakaiba sa Halaga ng
Produksyon
MGA PATAKARANG UMAAPEKTO SA
KALAKALANG PANLABAS
● Taripa o Tariff
- Ang taripa ay buwis sa mga
produktong inaangkat.
- Nagpapataw ng mataas na
taripa ang gobyerno upang
mapigil ang pagpasok ng
dayuhang produktong
kalaban ng lokal na
produkto.
● Kota
- Maaring limitahan ang
pagpasok ng mga kalabang
produkto.
● Sabsidiya o Subsidy
- Ito ang tulong na ibinibigay
ng gobyerno upang
bumaba ang halaga ng
produksyon ng mga lokal
na produkto.
BATAYAN NG KALAKALANG PANLABAS
● Absolute Advantage
- Nakakalikha ang isang
bansa ng mas maraming
bilang ng produkto gamit
D
ang mas kaunting salik ng
produksyon kumpara sa
ibang bansa.
● Comparative Advantage
- Masasabi na ang isang
bansa ay may comparative
advantage sa paggawa ng
isang kalakal kapag kaya
niyang gawin ang kalakal
na mas efficient kompara
sa ibang bansa.
● Balance of Trade (BOT)
- Tumutukoy sa kalagayan
ng kabayaran ng
(export) at
kabayaran sa pag- aangkat
(import).
- Mayroong trade deficit kung
mas mataas ang import sa
export samantalang trade
surplus naman kung mas
mataas ang export sa
import.
SAMAHANG PANDAIGDIGANG
EKONOMIKO
● World Trade Organization
- Pormal na pinasinayaan at
nabuo noong Enero 1,
1995.
- Ito ay kinikilala bilang
samahang namamahala sa
pandaigdigang patakaran
ng sistema ng kalakalan o
global trading system sa
pagitan ng mga kasapi ng
estado o member states.
- Sa kasalukuyan, ito ay
binubuo ng 160 bansang
kasapi.
LAYUNIN NG WORLD TRADE
ORGANIZATION
● Pagsusulong ng isang maayos
at malayang kalakalan sa
pamamagitan ng pagpapababa
sa mga hadlang sa kalakalan
(trade barriers);
● Pagkakaloob ng mga
plataporma para sa negosasyon
3
Araling Panlipunan
Periodical Exam
Quarter 4 2023 D

pati ang mga bansang

at nakahandang magbigay
dialogue partner nito.
tulong-teknikal at pagsasanay
para sa mga papaunlad na
bansa (developing countries); LAYUNIN NG ASEAN
● Mamagitan sa mga pagtatalo ng
mga kasaping bansa kaugnay ● Upang maging ganap ang
sa mga patakaran o magpataw pagnanais na ito, ay nagkaroon
ng trade sanction laban sa isang ng kasunduang tinawag na
kasaping hindi umaayon sa ASEAN Free Trade Area (AFTA)
desisyon o pasya ng samahan; na nilagdaan noong January 28,
1992 sa Singapore.
● Ito ay nakabatay sa konsepto ng
● Asia-Pacific Economic Council Common Effective Preferential
(APEC) Tariff (CEPT) o ang programang
- Ito ay isang samahang may nagsusulong ng pag-aalis ng
layuning isulong ang taripa at quota upang maging
kaunlarang pang- ganap ang pagdaloy ng
ekonomiya at katiwasayan produkto sa mga bansang
sa rehiyong Asia-Pacific kasapi ng ASEAN.
kaugnay na rin ng
pagpapalakas sa mga
bansa at pamayanan nito.
- Ito ay itinatag noong
Nobyembre 1989 at ang
punong himpilan nito ay
matatagpuan sa Singapore.

LAYUNIN NG APEC

● Liberalisasyon ng
pakikipagkalakalan at
pamumuhunan
● Pagpapabilis at pagpapadali ng
pagnenegosyo
● Pagtutulungang
pang-ekonomiya at teknikal

● Association of Southeast Asian

Nations (ASEAN)
- Itinatag noong August 8,
1967. Ang samahang ito ay
naglalayong paunlarin ang
ugnayan ng mga bansa sa
Timog-Silangang Asya.
- Sa aspektong pang-
ekonomiko, ang samahang
ito ay naglalayong
paunlarin at isulong ang
malayang kalakalan sa
bawat kasapi ng ASEAN