ARALING PANLIPUNAN REVIEWER
Konsepto ng Pag-unlad
PAMBANSANG KAUNLARAN-ay isang estado
ng isang bansa kung saan tinatamasa ng mga
tao mula sa pinakamababang uri ng mga
mamamayan ang nakakamanghang pagbabago
sa ekonomiya at pamumuhay.
MGA KONSEPTO
PAGBABAGO
★ paraan upang maging iba o naiiba
★ tumutukoy sa isang proseso na mayroong
kaunayan sa pag-iiba o pagkakaroon ng
kaibahan.
PAG-UNLAD
★ Pagbabago mula sa mababa tungo sa mataas
na antas ng pamumuhay
★ Tumutukoy sa pag-angat, pagsulong, o
paglago sa pangkalahatang aspeto ng
pamumuhay. (Bon at Bon, 2015)
★ Isang progresibong at aktibong proseso
(Fajardo, 1994)
★ Tumutukoy sa pag-angat, pagsulong, o
paglago sa pangkalahatang aspeto ng
pamumuhay.(Bon at Bon, 2015)
★ Ito ay matatamo lamang kung “mapauunlad
ang yaman ng buhay ng mga tao kaysa sa
yaman ng ekonomiya (Sen, 2008)
Dalawang Magkaibang Konsepto ng Pag-unlad
Todaro at Smith, 2012 Economic Development
Tradisyunal
-Binigyan-diin ang pag-unlad bilang pagtatamo ng
patuloy na pagtaas ng antas ng income per capita
nang sa gayon ay mabilis na maparami ng bansa ang
kanyang output kaysa sa bilis ng paglaki ng
populasyon nito.
Makabago
-Isinasaad na ang pag-unlad ay dapat na kumatawan
sa malawakang pagbabago sa
buong sistemang panlipunan.
PAGSULONG
-pagsulong ay ang pag-usad
tungo sa iyong layunin o goal. Ang
pag-sulong ay isa ring pag-papaunlad
ng kakayahan, kaalaman at abilidad.
Ang pagsulong ay nangangailangan
ng patuluyang pagkilos. May mga
bagay tayong natatamo sa buhay
ngunit hindi doon natatapos ang
pagsulong. Sa pana-panahon naiiba
ang sitwasyon at kalagayan. Kaya
naman ang pagsulong ay kailangan
upang makasabay sa agos ng buhay.
Salik na maaaring makatulong sa pagsulong ng
ekonomiya ng isang bansa,
★ Likas na Yaman
★ Yamang-Tao
★ Kapital
★ Teknolohiya at Inobasyon
(Sally Meek, John Morton at Mark Schug,
2008)
ARALING PANLIPUNAN REVIEWER
EBOLUSYON
★ pagbabago sa mga katangian sa loob ng
mahabang panahon
★ Anumang ang unang dumating ay mas
mabuti sa sinundang panahon.
Pag-unlad
★ Ang pag-unlad ay isang progresibo at
aktibong proseso.
★ Ang pagsulong ay ang bunga ng prosesong
ito.
Halimbawa
ang makabagong pamamaraan ng pagtatanim ng
palay ay kinapapalooban ng isang proseso, at ito ang
pag-unlad. Ang resulta nito ay mas maraming ani, at
ito ang pagsulong.
(Feliciano R. Fajardo, 1994) Economic Development
Palatandaan ng Pag-unlad
Palatandaan ng Pag-unlad
Makatwiran at daynamikong kaayusan ng panlipunan
★ Kasaganaan at Kasarinlan
★ Kalayaan sa kahirapan, hanapbuhay para sa
lahat, umaangat na istandard ng pamumuhay
at mainam na uri ng buhay para sa lahat.
★ Sapat na mga lingkurang panlipunan
★ Katarungang Panlipunan
Sukatan ng Kaunlaran ng Bansa ayon sa United
Nations (UN)
★ Maliban sa paggamit ng GDP at GNP,
ginagamit ang Human Development Index
(HDI) bilang isa sa mga panukat sa antas ng
pag-unlad ng isang bansa.
★ Ang HDI ay tumutukoy sa pangkalahatang
sukat ng kakayahan ng isang bansa na
matugunan ang mahahalagang aspekto ng
kaunlarang pantao (Full Human Potential).
Kabilang dito ang kalusugan, edukasyon at
antas ng pamumuhay.
Antas ng kaunlaran ng bansa
★ Maunlad na Bansa (Developed Economies) –
Ito ay mga bansang may mataas na Gross
Domestic Product (GDP), income per capita
at mataas na HDI.
★ Umuunlad na Bansa (Developing Economies)
– Ito ay mga bansang may mga industriyang
kasalukuyang pinauunlad ngunit wala pang
mataas na antas ng industriyalisasyon. Hindi
pantay ang GDP at HDI.
★ Papaunlad na Bansa (Under Developed
Economies) – Ito ay mga bansa na kung
ihahambing sa iba ay kulang sa
industriyalisasyon, mababang antas ng
agrikultura at mababang GDP, income per
capita at HDI
ARALING PANLIPUNAN REVIEWER
Gampanin ng mga Pilipino sa Pagkamit ng ★ Makilahok sa mga gawaing pansibiko.
Pambansang Kaunlaran

Iba’t Ibang Gampanin ng Mamamayang Pilipino upang Agrikultura

Makatulong sa Pambansang Kaunlaran -Isang agham at sining na may kinalaman sa
pagpaparami ng mga hayop at mga tanim o halaman.
Mapanagutan Ito ay may kaugnayan sa lahat ng gawain na sangkot
★ Tamang pagbabayad ng buwis ang mga hayop at halaman.
★ Makialam
Ager-lupa
Maabilidad Cultura-paglilinang
★ Bumuo o sumali sa kooperatiba
★ Pagnenegosyo Mga Gawain sa Sektor ng Agrikultura
★ Pagsasaka
Makabansa ★ Pangingisda
★ Pakikilahok sa pamamahala ng bansa ★ Paghahayupan
★ Pagtangkilik sa mga produktong Pilipino ★ Paggugubat/Pagtotroso

Maalam Gampanin ng Pagsasaka

★ Tamang pagboto
★ Pagpapatupad at pakikilahok sa mga
proyektong pangkaunlaran sa kominidad

Mga Tungkulin para sa Pag-unlad ng Bansa

★ Suportahan ang ating pamahalaan.
★ Sundin at igalang ang batas
★ Alagan ang ating kapaligiran
★ Tumulong sa pagpuksa sa korupsiyon at
katiwalian sa pamahalaan.
★ Maging produktibo. Linagin at gamitin ang
sariling kakayahan at talento sa mga
makabuluhang bagay.
★ Tangkilikin ang mga produktong Pilipino.
★ Magtipid ng enerhiya
ARALING PANLIPUNAN REVIEWER
Kahalagahan ng Agrikultura
★ Ito ay pinagmumulan ng pagkain
★ Pinagkukunan ng hilaw na materyales na
ginagamit ng industriya upang makabuo ng
panibagong produkto.
★ Nagkakaloob ng trabaho sa maraming
Pilipino
★ Nagpapasok ng dolyar sa ating bansa.
★ Pinagkukunan ng ng Sobrang Manggagawa
patungo sa ibang sector ng ekonomiya
Suliranin ng Agrikultura
PAGSASAKA
★ pagliit ng lupang sakahan,
★ paggamit ng makabagong teknolohiya,
★ kakulangan ng mga pasilidad at
imprastruktura sa kabukiran,
★ kakulangan sa suporta mula sa iba pang
sektor,
★ pagbibigay prayoridad sa sektor ng
industriya, pagdagsa ng dayuhang kalakal
★ Climate Change
PANGISDAAN
★ mapanirang operasyon ng malalaking
komersiyal na mangingisda,
★ epekto ng polusyon sa pangisdaan,
★ lumalaking populasyon ng bansa
★ kahirapan sa hanay ng mga mangingisda.
PAGGUGUBAT
★ mabilis na pagkaubos ng mga likas na yaman
PAGHAHAYUPAN
★ Pagkakaroon ng mga peste sa alangang
hayop tulad ng baboy at manok
MGA PATAKARAN AT PROGRAMA HINGGIL SA
PAGPAPAUNLAD SA SEKTOR NG AGRIKULTURA
Panahon na hindi panasasakop ang pilipinas
★ Ang mga sinaunag Pilipino ay napag-alamang
nakakapag-may-ari ng lupa sa pamamagitan
ng pagiging unang nagtayo ng bahay
★ Wala pa noong titulo o rights na matatawag
★ Ang pinagbabasehan lang nila ay ang salita
ng bawat isa bilang paggalang
PANAHON NG KASTILA
★ Ginamit ng Espanya ang Sistemang
Encomienda sa pamamahagi ng lupa.
Encomienda System
ARALING PANLIPUNAN REVIEWER
-Lupang gantimpla sa matapat na naglilingkod sa hari ★ Atas ng Pangulo Bilang 27 Sa programang
ng Espanya at mga taong tumulong sa pananakop sa ito, lahat ng mga lupang sakahang
Pilipinas. natatamnan ng play o mais nang lampas sa
limit na retesyong 7 ektarya bibilhin ng
PANAHON NG AMERIKANO pamahalaan at ipamamahagi sa mga
★ Binili ang 160,000 ektarya ng lupa mula sa magsasakang walang lupa.
mga prayle upang ipamahagi sa mga
magsasaka.
★ Land Registration Act ng 1902 Ito ay
sistemang Torrens, kung saan ang mga titulo
ng lupa ay ipinatalang lahat.

★ Public Land Act ng 1902 Nakapaloob ditto

ang pamamahagi ng mga lupaing pampubliko
sa mga pamilya na nagbubungkal ng lupa.
★ Batas Republika Bilang 1160 Nagtatag sa
National Resettlement and Rehabilatation
Administration (NARRA)
★ Batas Republika Bilang 1190 ng 1954
Nagbibigay-proteksyon laban sa mga
pang-aabuso, pananamantala at pandaraya
ng mga may-ari ng lupa sa mga
manggagawa.
★ Agricultural Land Reform Code of 1963 Ito
ay simula ng isang malawakang reporma sa
lupa na nilagdaan ng dating pangulong
Diosdado Macapagal noong ika-8 ng Agosto
1963. Ang batas na ito ang nagpalaya sa
mabigat na trabaho ng magsasaka mula sa
kanyang pagkaalipin sa utang at kahirapan
★ Atas ng Pangulo Bilang 2 ng 1972 Itinadhana
ng kautusan na isailalim sa reporma sa lupa
ang buong Pilipinas noong panahon ni
Pangulong Marcos
ARALING PANLIPUNAN REVIEWER
★ Kalahi agrarian reform zones

PANGINGISDA
★ Pagtatayo ng mga daungan
★ Philippine Fisheries Code of 1998 Paglilimita
ng pamahalaan at naglalayon ng wastog
paggamit sa yamang pangisdaan ng Pilipinas.
★ Fishery Research

PAGTOTROSO
★ Community Livelihood Assistance Program
(CLASP) Paglilipat ng teknolihiya o pagtuturo
sa mga mamamayan ng wastong paglinang
sa mga likas na yaman ng bansa
★ National Integrated Protected Areas System
(NIPAS) Programang layuning maingatan at

NAIS MAIKASAKATUPARAN NG PAMAHALAAN protektahan ang kagubantan

UPANG MAIANGAT ANG KALAGAYANG ★ Sustainable Forest Management Strategy Ito

PANGKABUHAYAN NG MGA MAGSASAKA, BATAY ay pamaraan upang matakdaan ang

SA CARP 2003 permanente at sukat ng kagubatan.

★ Pagtatayo ng bahay-ugnayan para sa mga

magsasaka upang masigurong mayroon LAND BANK OF THE PHILIPPINES

suportang maibigay sa kanila Naitatag upang magkaroon ng kaagapay ang mga

magsasaka sa pagpapaunlad ng kanilang kabuhayan

★ Pagtatayo ng gulayan para sa mga

magsasaka.

★ Pagsisiguro na ang mga anak g mga

magsasaka ay makapag-aral kaya itinayo ang
Pangulong Diosdado Macapagal Agrarian
Reform Schorlaship Program.
ARALING PANLIPUNAN REVIEWER