Pagbasa at Pagsusuri ng Iba’t

ibang Uri ng Teksto Tungo sa

Pananaliksik
Mga Uri ng Teksto
Impormatibo
Kuwarter 3—Modyul 1
Pagbasa at Pagsusuri ng Iba’t ibang Teksto Tungo sa Pananaliksik
Filipino—Senior High School
Locally-Developed Module
Kuwarter 3 Modyul 1: Mga Uri ng Tekstong Impormatibo
Unang Edisyon, 2021

Reserbado ang lahat ng karapatan, kasama na ang karapatan sa reproduksiyon

at paggamit sa anumang anyo at paraan maliban kung may nakasulat na
pahintulot mula sa mayhawak ng karapatang-sipi

Inilimbag ng Schools Division Office (SDO) Dagupan City

OIC, Schools Division Superintendent: Aguedo C. Fernandez
OIC, Asst. Schools Division Superintendent: Ma. Criselda G. Ocang

Mga Bumuo ng Modyul para sa Mag-aaral

Manunulat: Herchey E. Suarez
Editors: Veronica C. Tutor,
Enrico Lee E. Suarez
Marian T. Gural
Tagasuri: Arnulfo M. Tirao
Mary Grace B. Napenas
Renato R. Santillan
Reynante R. Carrera
Gemma M. Erfelo
Renata G. Rovillos
Tagalapat: Herchey E. Suarez
Lemuel Dino V. Visperas
Tagapamahala: Maria Linda R. Ventenilla
Edilberto R. Abalos
Gemma M. Erfelo
Renata G. Rovillos
Cherry A. Cayabyab
Department of Education-SDO Dagupan City

Office Address: Burgos Street, Poblacion Oeste, Dagupan City

Telefax: (075) 515-6009
E-mail Address: dagupan.city@deped.gov.ph
 MGA URI NG TEKSTO : IMPORMATIBO
AKLAT
Dayag, Alma M. at del Rosario, Mary Grace G.PINAGYAMANG PLU-
MA:Pagbasa at Pagsusuri ng Iba’t Ibang Teksto Tungo sa
Ang modyul na ito ay naglalaman ng mga aralin at iba’t ibang
Pananaliksik. Quezon City: Phoenix Publishing House, Inc.
gawaing nakahanay sa kasanayang kailangang malinang sa iyo bilang
Pacay, Wimor III L. Pagbasa at Pagsusuri ng Iba’t Ibang Teksto Tungo sa
Pananaliksik: K-12 Compliant Worktext for the Senior High isang mag-aaral sa Senior High School.
School. Manila: JFS Publishing Services, Inc., 2016 Sa modyul na ito ay pag-aaralan natin ang Tekstong Impormatibo
Marquez, Servillano Jr. T. PINTIG Senior High School: Pagbasa at Pag- at ang mga katangian nito. Pagkatapos ng ating aralin ay inaasahang
susuri ng Iba’t Ibang Teksto Tungo sa Pananaliksik. Quezon City:
Sibs Publishing House, Inc., 2016  Natutukoy mo ang paksang tinalakay sa iba’t ibang tekstong
tinalakay, at (F11PB-IIIa-98)

 Natutukoy mo ang kahulugan at katangian ng mahahalagang salitang

ginamit sa iba’t ibang tekstong binasa (F11PT-IIIa-88)

Bago isagawa ang paggamit ng

modyul na ito ang mga sumusunod
ay mahalagang paalala:
1. Sagutin nang may katapatan ang
panimulang pagsusulit.
2. Isagawa ang mga hinihinging
gawain,
3. Sagutan ang lahat ng
pagsasanay.
4. Sagutan ang pangwakas na
pagsusulit.
5. Gumamit ng hiwalay na papel sa
pagsagot sa mga pagsasanay.

26 1
Subukin ang nalalaman:
I. Panuto: Bilugan ang titik ng tamang sagot.

1. Ito ay isang uri ng babasahing di-piksyon at naglalayong magbigay ng

mga kabatirang hango sa mga katotohanan at pananaliksik ng
manunulat.
a. Tekstong Argumentatibo c. Tekstong Impormatibo
b. Tekstong Naratibo d. Tekstong Persuweysib
5. A
4. A
2. Mahalaga ang paglalagay ng mga ito upang makatulong mabuo sa 3. A
isipan ng mambabasa ang pangunahing ideyang nais niyang matanim
at maiwan sa kanila.
2. B
a. Layunin ng May-akda c. Pantulong na Kaisipan 1. C
b. Pangunahing Ideya d. Mga estilo sa Pagsulat B.

3. Sa uring ito nakalahad ang mahahalagang kaalaman o impormasyon

mambabasa ang teksto.
upang lalong maunawaan ng
patungkol sa tao, hayop, iba pang bagay na nabubuhay at di detalye sa pangunahing kaisipan
nabubuhay, gayundin sa mga pangyayari sa paligid. 5. Ito ang mga sumusuportang
a. Paglalahad ng totoong pangyayari/kasaysayan mambabasa.
b. Pag-uulat pang-impormasyon o mensahe ng manunulat sa kanyang
c. Pagpapaliwanag akda. Ito ang nais iparating na ideya
d. Paglalahad ng mga hakbang tumutukoy sa motibo sa pagsulat ng
4. Ang layunin ng may-akda ay
4. Karaniwang inilalagay dito ng mga manunulat ng tekstong kaalaman ng mambabasa.
impormatibo ang mga aklat, kagamitan at iba pang sangguniang impormasyon at mapalawak ang
ginamit. tekstong naglalayong magbigay ng
a. Pagsulat ng talasanggunian 3. Ang tekstong impormatibo ay
b. Pagbibigay-diin sa mahahalagang salita sa teksto ng maraming aral sa buhay.
c. Paggamit ng mga nakalarawang representasyon manunulat gayunman ay kapupulutan
d. Pantulong na kaisipan mayamang imahinasyon ng
babasahing likha ng malikot at
5. Maaring magkakaiba ang motibo ng may-akda sa pagsulat niya ng 2. Ang piksiyon naman ay mga
isang tekstong impormatibo. manunulat.
a. Pantulong na Kaisipan c. Pangunahing ideya at hindi base sa opinyon ng
b. Layunin ng may-akda d. Mga estilo sa pagsulat mga impormasyong makatotohanan
2 25
 impormasyong naglalahad ng 6. Ito ang uri ng tekstong impormatibong nagbibigay linaw kung paano o
bakit naganap ang isang bagay o pangyayari.
babasahing naglalahad ng mga akda. a. Paglalahad ng totoong pangyayari/kasaysayan
A. 1. Ang di piksiyon ay inilahad sa b. Pag-uulat pang-impormasyon
datos na c. Pagpapaliwanag
Pangwakas na Pagsusulit source ng mga d. Paglalahad ng mga hakbang
sanggunian o
base sa mga 7. Alin sa mga sumusunod ang nagpapahayag nang tama tungkol sa
ito ay makikita tekstong impormatibo?
impormasyon, a. Dagliang inihahayag ang pangunahing ideya sa teksto
mga b. Ito ay naglalahad ng serye ng mga pangyayari sa isang tauhan,
Pilipinas. masaliksik ang lugar o panahon
naganap sa pagsisikap na c. Ang tekstong impormatibo ay subhetibo
pangyayaring kundi batay sa d. Karaniwan itong kabahagi ng iba pang uri ng teksto
Ito ay totoong manunulat
sa isang balita.
Pangyayari
sa opinyon ng pananaliksik 8. Sa pagbibigay-diin sa mahahalagang salita sa teksto, maaaring gamitin
manunulat mula
Totoong
Hindi ito batay Batay sa ang estilong
kinalap ng
Paglalahad ng a. nakadiin c. nakasalungguhit
Ang akda ay
Ito ay Pilipinas. b. nakahilis d. lahat ng nabanggit
child labor sa
Force Survey. tumatalakay sa 9. Ang mga tekstong impormatibo ay maaaring matagpuan sa
2013 Labour impormasyong a. pocket book c. recipe book
Philippines makatotohanang b. Pahayagan d. komiks
Children at mga
2011 Survey on naglalahad ng 10. Sa uri ng tekstong impormatibong ito, karaniwang ginagamit ang
Philippines Ang akda ay Di piksiyon mga larawan, dayagram, o flowchart na may kasamang paliwanag.
na kinalap ng a. Pagpapaliwanag
Country Report b. Pag-uulat pang-impormasyon
ang Philippines Taglay ng Akda c. Paglalahad ng totoong pangyayari
nabanggit ay Impormatibong d. Paglalahad ng mga hakbang
source na Tekstong
Isa sa mga Pagtalakay Katangian ng 11. Alin sa mga sumusunod ang layunin ng tekstong impormatibo?
a. Mangumbinsi ng mga mambabasa
b. Maglarawan ng tao, lugar o pangyayari
Gawain #3
c. Magpaliwanag
d. Magsalaysay
24 3
 23 4
Mga Susing sagot Gawain #2
Panimulang Pagsusulit 1.bash 6. paninira
1. c 2. online 7. nahihiya
2. c 3. banta 8. teknolohiya
3. b 4. salita 9. teknolohiya
4. c 5. Social media 10. pangungutiya
5. b Ang cyberbullying ay isang
pangungutiya o paninira gamit ang
6. c
makabagong teknolohiya. Gamit
7. a ang iba’t ibang social media ay
maaaring mabully ang isang tao.
8. d Ang pambabash online at
9. b pagbabanta sa isang tao sa Tamag paggamit ng hair dye d.
pamamagitan ng text ay ilan lamang
10. a sa mga halimbawa ng
Gamit ng wika sa lipunan c.
Dasalan at Tocsohan b.
11. c cyberbullying. Dahil sa hindi
magagandang salita at pagpopost ng
Noli Me Tangere a.
12. b larawan o video na nakasisira ng 15.
13. b imahe ng biktima ay nahihiya na
itong humarap sa ibang tao. Isa d. Tata Selo
14. a lamang ito sa maraming epekto ng c. Paano magluto ng leche flan
15. c cyberbullying sa isang biktima. b. alumpati ni Pangulong Aquino
Gawain #3 a. Paggamit ng e-book sa mga paaralan
14.
Magsanay Tayo
Gawain #1
Katangian ng Pagtalakay b. Epekto ng kontraktuwalisasyon d. Alamat ng Pinya
Iba-iba ang kasagutan. Tekstong Im- a. Paano gumawa ng facemask c. Si Pagong at si Matsing
pormatibong 13.
Taglay ng Akda
impormatibo?
13-15 Alin sa mga sumusunod ang halimbawa ng pamagat ng tekstong
b. organizational markers d. graph
a. tsart c. dayagram
ang pangunahing ideya ng babasahin.
12. Nakatutulong ito upang agad na Makita at malaman ng mambabasa
___3. Maraming pag-aaklas ang naganap sa ating bansa laban sa
mananakop. Iba’t iba rin ang dahilan sa mga pag-aaklas na ito.
gustong malaman ni Donna ang kasaysayan ng Pilipinas— Ang
Pag-aaklas ni Dagohoy sa Bohol.
___4. Nagbabasa ng balita si Jean. Makikita sa hawak niyang pahayagan
ang balitang ito: “51st International Eucharistic Congress,
Ginanap sa Cebu noong Enero 24-31, 2016.”
___5. Masayang-masaya si Ginang Cruz sa balitang nasa pahayagang
hawak niya. Sinasabi ritong “Si Pia Wurtzbach ay Nagwagi
bilang Ms. Universe 2016.”
Mahilig ka bang magbasa? Anong mga babasahin ang
kinahiligan mo? Nalilibang ka ba sa pagbabasa ng mga tekstong
napatutungkol sa mga hayop, halaman at iba pang nabubuhay sa
mundo? Mga balita kaya o kaya magasin? Aklat tungkol sa
isports? Kung ang mga ito ang iyong kinahiligan, ibig sabihin ay
nasisiyahan ka sa mga babasahing kinapupulutan ng mga impor-
masyon tungkol sa mga bagay-bagay sa mundo. Nais mo ang mga
tekstong impormatibo. Kung gayon, iyong alamin ang tungkol sa
uri ng tekstong ito. Handa ka na ba?

Tekstong Impormatibo

Ang tekstong impormatibo ay naglalahad ng mga bagong kabatiran

o kaalaman, totoong pangyayari, at bagong impormasyon. Layunin
nitong magbahagi, maghatid, gayundin ay magpaliwanag ng iba’t ibang
paksa gaya ng isports, mga hayop, halaman, teknolohiya, tungkol sa mga
sakit at lunas nito, agham at siyensiya, mga umiiral na polisiya at batas,
direksiyon, kasaysayan at iba pa.

Ang mga halimbawa ng tekstong impormatibo ay uri ng

babasahing di piksiyon sapagkat naglalaman ito ng mga totoong
impormasyon na hango sa malawakang pananaliksik ng manunulat at hindi
buhat sa malikot na imahinasyon nito. Sa katangiang ito ng tekstong
impormatibo, mababatid na hindi nakabase sa sariling opinyon ng
manunulat ang nilalaman ng sulatin gayundin ay wala itong pagkiling sa
pagtalakay ng paksa.

22 5
 Narito ang halimbawa ng mga materyales kung saan matatagpuan
pahayag na layunin ng may-akda?
ang mga tekstong impormatibo.
__________________________________________________________
 Pahayagan
_______________ ______________________________.
 Magasin
5. Kailangan ng mga pantulong na kaisipan upang mabuo ang
 Dyaryo pangunahing ideya. Ano ang ibig ipahiwatig ng pantulong ng kaisipan?

__________________________________________________________
 Encyclopedia, diksyunaryo
__________________________________ ______
 Teksbuk
B. PANUTO: Tukuyin kung sa anong uri ng tekstong Impormatibo
nabibilang ang binabasa ng tauhan sa bawat sitwasyon sa
ibaba. Piliin ang titik ng tamang sagot mula sa kahon.

a. Paglalahad ng Totoong Pangyayari/Pangkasaysayan

b. Pag-uulat Pang-impormasyon
c. Pagpapaliwanag

___1. Mahilig sa mga insekto si Tony. Nais niya ngayong malaman

kung paano at bakit nagbabagong-anyo ang mga ito. Hawak niya
ang isang tekstong may pamagat na “Ang Pagbabagog Anyo ng
Salagubang.”

___2. Patuloy na nararanasan ng mga bansa sa daigdig ang matitinding

tag-init at napakalakas na bagyong nagresulta sa malawakang
pagkasira. Nais ni Roel na magkaroon ng mas maraming
impormasyon ukol dito kaya’t hawak niya ngayon ang tekstong
may pamagat na “Mga Epekto ng Global Warming sa
Kapaligiran,”

6 21
A. PANUTO: Tukuyin ang kahulugan sa katangian ng mga salitang
ginamit sa teksto at nakasulat nang madiin sa bawat
bilang.

1. Ang sumusunod ay mga babasahing di piksiyon: talambuhay,

balita, artikulo sa magasin. Batay sa mga halimbawang ito, anong
pagpapakahulugan o katangian ang maibibigay mo para sa di
piksiyon?

__________________________________________________________
______________________________________________

2. Ang sumusunod naman ay mga babasahing piksiyon: maikling

kuwento, tula, nobela. Batay sa mga halimbawang ito, anong
pagpapakahulugan o katangian ang maibibigay mo para sa mga
babasahing piksiyon?

__________________________________________________________
______________________________________________

3. Ang salitang impormatibo ay nagmula sa salitang Ingles na inform.

Halimbawa ng Tekstong Impormatibo
Batay sa pinagmulan ng salita. Anong kahulugan ang maibibigay mo
Cyberbullying
para sa tekstong impormatibo?
Sa makabagong panahon kung saan laganap ang paggamit ng
__________________________________________________________
teknolohiya, isang uri ng pambu-bully ang nabigyang-daan nito: ang
______________________________________________
cyberbullying, o ang pambu-bully sa kapwa gamit ang makabagong
4. Ang ilan sa mga elemento ng tekstong impormatibo ay ang layunin ng
teknolohiya. Ang ilang halimbawa nito ay ang pagpapadala ng mensahe
may-akda, pangunahin ideya, pantulong na kaisipan, estilo sa
ng pananakot, pagbabanta, o pagtataglay ng masasamang salita maging sa
pagsulat, at kagamitan o sanggunian. Ano ang ibig tukuyin ng
text o e-mail; pagpapalaganap ng mga nakasisirang usapan, larawan,

20 7
video, at iba pa sa e-mail at sa social media; pag-bash o pagpo-post ng mga
nakasisira at walang basehang komento; paggawa ng mga pekeng account
na may layuning mapasama ang isang tao; pag-hack sa account ng iba
upang magamit ang personal account ng isang tao nang walang pagsang-
ayon niya o sa paninira sa may-ari nito; at iba pang uri ng harassment sa
pamamagitan ng teknolohiya. Ang mga ito’y karaniwang nagbubunga ng
Ang pagbasa ng tekstong tulad ng tekstong impormatibo
pagkapahiya, pagkatakot, o pagkawala ng kapayapaan sa nagiging biktima
ay malaking tulong hindi lang sa pagpapaunlad ng kaalaman,
nito.
pagpapalawak ng kaisipan, at pagkakaroon ng kalinawan sa mga
Paano Naiiba ang Cyberbullying sa Harapang Pambu-bully bagay-bagay na mahirap ipaliwanag, kundi nabibigyan din tayo
Napakalaking tulong ang naibibigay ng cell phone, tablet, ng kamalayan sa mga pangyayari sa ating paligid. Nabibigyan
computer, at Internet sa tao. Ang social media ay isa ring malaking biyaya tayo ng mga impormasyong malaki ang maitutulong lalo na sa
lalo na kung pakikipag-ugnayan sa napapalayong kapamilya o kaibigan ang mga panahon ng sakuna, paglaganap ng sakit gaya ng COVID-
pag-uusapan. Ang Internet ay isa sa pinakamahalagang kagamitan sa 19, at iba pang mga pangyayaring lumalaganap sa paligid.
ikadalawampu’t isang siglo sapagkat sa pamamagitan nito’y “lumiliit” ang Maging matalino lamang sa pagpili ng paksa o temang
mundo. Napaglalapit nito ang magkakalayong magkakapamilya, babasahin.
napupunan nito ang kasabikang makita at makausap ang isang minamahal,
at nakatutulong ito upang magawa ang maraming bagay tulad ng pagbili ng
mga bagay-bagay, pag-a-apply sa trabaho, paggawa ng transaksiyon sa
bangko, at iba pa kahit ika’y nasa bahay lamang at hindi na kailangang
lumabas. Nakatutulong din ito nang malaki sa paghahanap ng anumang
impormasyong mahalaga sa tao.

Subalit sa kabilang banda, napadadali rin ng Internet ang paggawa

ng iba’t ibang krimen, panloloko sa kapwa, at paggawa ng maraming hindi
mabubuting bagay tulad ng cyberbullying. Para sa isang biktima, mas
mahirap at mas matindi ang cyberbullying kaysa harapang pambu-bully.
Ang harapang pambu-bully ay nangyayari sa isang lugar at isang panahon.
Kapag hindi na magkaharap ang bully at ang biktima ay walang

8 19
 “Mahalaga ang pagtugon sa problema ng child labor upang sumu-
porta sa pag-unlad ng lipunan at ekonomiya ng bansa. Dahil walang kati-
yakan ang paglago sa rehiyon at daigdig, kailangan ang well-educated at
skilled work force para sa sustainable development,” punto ni Understand-
ing Children’s Work (UCW) program coordinator Furio Rosati sa pag-
lulunsad ng report sa understanding child labor and youth unemployment
outcome in the Philippines sa Bayleaf Intramuros nitong Martes, Pebrero
2, 2016.
“Sa kaso ng Filipinas, natukoy na ang mga priority area na
kailangan matugunan at kasama sa mga programa at polisiya ng pamaha-
laan. Dangan nga lang ay dapat bigyang-diin na ang susi sa hamon ay
pagbawas sa artikulasyon ng policy framework
para labanan ang child labor at mas epektibong pagpapatupad ng batas,”
dagdag ni Rosati.
Gamitin ang talahanayan sa susunod na pahina para sa iyong pagtalakay.
Katangian ng Tekstong Im- Pagtalakay
pormatibong Taglay ng Akda
18
pambu-bully na nagaganap. Samantala, ang cyberbullying ay maaaring
mangyari nang 24/7. Ibig sabihin, kahit hindi magkaharap ang biktima at
ang bully, o kahit natutulog ang biktima, o nasa loob ng kanyang tahanan,
ang cyberbullying ay patuloy na nangyayari. Maaari ring magtago ng
kanyang tunay na pagkatao ang nambu-bully upang hindi makilala kung
sino siya habang ipinakakalat niya ang anumang bagay na makasisira sa
kanyang biktima. Minsa’y mahirap malaman o ma-trace kung sino ang
nagpasimula sa pagpapakalat nito. Kapag nai-post o naipadala na sa iba
ang mga bagay na ito, napakahirap nang mawala o maihinto ang pagkalat
ng mga nakasisirang bagay sapagkat wala nang kontrol ang nagpost. Ang
reaksiyon kasi ng makatatanggap ay maaaring i-share rin sa iba na lalong
magdudulot ng pagkasira ng biktima dahil sa napakabilis na pagkalat ng
mga bagay na naka-upload na sa Internet.
Ano-ano ang Epekto ng Cyberbullying?
Sa cyberbullying ay walang pisikal na pananakit na nagyayari
hindi tulad ng harapang pambu-bully na kung minsa’y humahantong sa
pananakit subalit mas matindi ang sakit at pagkasugat ng emosyon o
emotional at psychological trauma na maaaring maranasan ng isang
biktima ng cyberbullying. May pangmatagalang epekto ito sa tao lalo na
kung hindi maaagapan o matutulungang ma-proseso ang damdamin ng
isang naging biktima nito. Maaari siyang magkaroon ng mga isyung
sikolohikal hindi lang sa kasalukuyan kundi sa mga darating pang
panahon.
Naririto ang ilan pa sa mga epekto ng cyber bullying:
 Mga sensyales ng depresyon—ang sugat sa emosyon ay mas matindi
pa kaysa pisikal na sugat. Kapag matindi ang emosyonal na trauma
9
 dahil sa mga nakasisirang post sa Internet. Ang biktima ay nakararanas
ng mga sintomas ng depresyon tulad ng hindi maipaliawang na
kalungkutan, hindi makatulog, kawalan ng ganang kumain, o minsa’y
humahantong sa pananakit sa sarili, o pag-iisip na wakasan na ang
sariling buhay.
 Pag-inom ng alak o paggamit ng ipinagbabawal na gamot—ito ay
nagiging paraan ng biktima upang makalimot o magkaroon ng tapang o
lakas ng loob na harapin ang bully at ang mundo. Madalas, dahil dito’y
hindi na niya namamalayang nagiging bully siya na rin siya. Ayon sa
mga pag-aaral, ang mga taong nagiging bully sa senior high o sa
kolehiyo ay ang mga taong nakaranas ma-bully noong sila ay nasa
middle school o high
 Pagliban o pag-iwas sa pagpasok sa paaralan— ito’y isang paraan
upang makaiwas sa taong nambu-bully.
 Pagkakaroon ng mababang marka sa paaralan—ang madalas na
pagliban at kawalan ng konsentrasyon sa pag-aaral dahil sa kakaisip sa
nangyayaring pambu-bully ay nagreresulta sa mabababang marka sa
paaralan.
 Pagkawala ng tiwala sa sarili o pagkakaroon ng mababang self-
esteem—ang mga alaala ng panunukso o pananakit ay nagdudulot ng
kawalan ng tiwala sa sarili o mababang pagpapahalaga sa sarili.
 Pagkakaroon ng problema sa kalusugan—karaniwang ang mga biktima
rin ng bullying ay nakararanas o nagsasabing sila ay may sakit tulad ng
karaniwang ubo, sipon, sakit ng ulo, sakit ng tiyan, at iba pa.
10
Gawain #3
Panuto: Basahin ang teksto at tukuyin at talakayin ang katangian ng
tekstong impormatibo na taglay ng akda. Isulat ito sa
talahanayan sa pahina 25.
Child Labor, Laganap pa rin sa PH
Kinalap ni Tracy Cabrera
(http://www.hatawtabloid.com/2016/02/05/child-labor-laganap-pa-rin-
sa-ph/)
Patuloy pa rin ang paglaganap ng child labor sa Filipinas, batay
sa datos ng Philippines Country Report na kinalap ng Philippines 2011
Survey on Children at Philippines 2013 Labour Force Survey na
isinagawa ng magkasanib na mga team ng International Labor
Organization (ILO), United Nations International Children’s Education
Fund at World Bank (WB).
Sa report, hindi kukulangin sa 2.1 milyong kabataan, nasa edad 5
hanggang 17 taong gulang, o walong porsiyento ng nasabing age group,
ang apektado at indikasyon umano ito na hindi pa napagwagihan ang
kampanya laban sa kontrobersya.
Napag-alaman din na mas mataas ang bilang ng mga kabataang
lalaki sa mga rural area at sektor ng agrikultura na nasasadlak dito kung
ihahambing sa mga batang babae.
Umaabot sa 39 porsiyento ng mga kabataang nasa 15 hanggang
24 taon gulang ang walang edukasyon o nakatuntong lamang sa grade
school.
17
Paliwanag:  Pagiging biktima rin ng harapang bullying—minsan bago pa mangyari
o kapag nangyari na ang cyberbullying, ang biktima ay karaniwan ding
. nagiging biktima ng harapang bullying dahil nawawala ang tiwala niya
Batay sa iyong naging kasagutan, bakit mahalaga ang pagpili ng sa sarili at ang kakayahang gawin ang nararapat upang maipagtanggol
naaangkop na paksa o tema sa pagbuo ng isang tekstong naratibo? ang kanyang karapatan.

Ano na ba ang Sitwasyon ng Cyberbullying sa Pilipinas?

.
Ayon sa ulat ng Google Trends, ang ikaapat sa mga bansa
Gawain #2
sa buong mundo kung saan may pinakamaraming naghanap ng
Panuto: Hanapin sa kahon ang mga salitang maaaring iugnay sa
impormasyon ukol sa cyberbullying noong 2013 ay ang Pilipinas. Isa itong
cyberbullying. Pagkatapos ay gamitin ang mga salitang ito
indikasyon na ang isyu ng cyberbullying ay isa nang realidad sa ating
upang makapagbigay ng pahayag ukol sa cyberbullying.
bansa. Bagama’t sa kasalukuyan ay wala pang opisyal na estadistika ang
Pilipinas patungkol sa cyberbullying, sa bansang Amerika ay lumalabas na
A O J N C U W T A Q B C
nasa 9% ng mga mag-aaral sa Grades 6 hanggang 12 ang nakaranas ng
S O C I A L M E D I A G
cyberbullying noong 2010 at 2011 at noong 2013, tmaas sa 15% ang mga
B N M R E L B X T Y N S
mag-aaral sa Grades 9 hanggang 12 na nakaranas ng cyberbullying.
A L B I V S P T Z D T A
S I K P A N I N I R A L Sa sarbey na isinagawa ng www.stopcyberbullying.org, ang
H N A H I H I Y A F H I sumusunod ang isinagawa ng mga nagiging biktima ng cyberbullying:
T E K N O L O H I Y A T
 36% ang nagsabi sa bully na huminto sa pambu-bully nia
P A N G U N G U T I Y A
 34% ang gumawa ng paraan upang mahadlangan ang komunikasyon sa
bully
Pahayag tungkol sa cyberbullying.
 34% ang nagsabi sa mga kaibigan ukol sa pambu-bully

 29% ang walang ginawang anuman ukol sa pambu-bully

.  11% lang ang nagsabi sa magulang ukol sa nangyayaring

cyberbullying
16 11
Ano ang Maaaring Gawin ng Isang Taong Nabiktima ng
Cyberbullying?

Ang cyberbullying, tulad din ng iba pang uri ng bullying ay nagkakaroon

ng matitinding epekto sa buhay at pagkatao ng biktima kaya ipinapayo ng Naunawaan mo ba ang tekstong impormatibo at
mga ekspertong hindi dapat basta manahimik lang ang sinumang ang mga katangian nito?
nakararanas ng ganitong pangyayari sa buhay. Ipinapayo ni Sonnie Santos,
Kung gayon, ay subukin natin ang iyong mga natutunan.
isang eksperto sa cyberbullying ang pagsasagawa ng alinman sa
sumusunod, depende sa sitwasyon o pangangailangan.

 Laging kunan ng screenshot ang mga nakasisirang mensahe at –save

ito para magamit bilang ebidensya o katibayan sa ginawang pambu-
bully.
Gawain #1
 Ipaalam sa mga kapamilya ang mga pangyayari o pag-atake.
Panuto: Sagutin ang mga sumusunod na mga tanong kaugnay ng paksa o
 I-report sa awtoridad tulad ng guro o guidance counsellor kung sa
tema ng tekstong binasa.
paaralan ito nangyayari o sa Human Resources kung ang pambu-bully
Ano ang paksa o temang tinalakay ng akda? Tukuyin at lagyan
ay nangyayari sa trabaho.
ng tsek (√) ang sagot mo at saka ipaliwanag ang napili mong sagot sa
 I-report sa pamunuan ng social media (tulad ng Facebook o Twitter) loob ng 3-5 pangungusap.
ang nangyayari upang magawan nila ng karampatang hakbang.
Maraming bagay ang nagagawa ng internet sa pag-inog ng mundo
 Magpalit ng numero ng telepono kung cell phone ang ginagamit sa pag ngayon mabuti man o masama depende sa paggamit ng tao.
-atake o pambu-bully.
Madali na lang ang paggawa ng krimen sa pamamagitan ng paggamit
 I-deactivate ang lahat ng social media account at huwag munang mag- ng internet gaya ng cyberbullying
online pansamantala. Gayunpaman, magtalaga ng kapamilya o Dapat na gamitin ang internet sa tamang paraan at huwag itong gawing
kaibigang magmo-monitor sa mga pangyayari sa online. daluyan sa paggawa ng masama.

 Sumangguni sa propesyonal na tagapayo kung kinakailangan. Kung patuloy na mananahimik ang mga biktima ng bullying ay patuloy
ang paglaganap nito sa buong bansa.

12 15
napakaraming bashing ang “Amalayer girl”. Halos hindi niya nakayanan
ang mga pangungutya, galit at pagbabantang natanggap mula sa mga
netizen na nakapanood ng video. Nahusgahan ang kanyang pagkatao nang
dahilsa video at ang pangyayaring ito ay bumago sa takbo ng kanyang
buhay. Masakit ang pinagdaanan niya subalit napatunayan niyang ang
panahon nga ang pinakamabisang lunas. Sa paglipas ng panahon ay unti-
unting nalimot ng tao ang pangyayari at kasabay nito’y unti-unti rin
siyang nakabangon sa mapait na karanasan. Ngayon siya ay aktibo sa
kanilang simbahan at nangaral ng salita ng Diyos. Marami pang ibang
tulad ni Salvosa na nabiktima rin ng cyberbullying ang nakabangon at
nabugyang-pagkakataong ipagpatuloy ang kanilang buhay.
Ating suriin ang halimbawang teksto kung taglay nito ang katangian ng
isang tekstong impormatibo.
Ang binasang teksto ay isang halimbawa ng pag-uulat pang-
impormasyon na isang uri ng tekstong impormatibo. Naglalahad ito ng
mahahalagang impormasyon tungkol sa cyberbullying. Ipinaliwanag
sa teksto kung ano kahulugan ng cyberbullying, ang pagkakaiba nito
sa harapang pambubully, kung ano ang epekto nito sa biktima, ang
sitwasyon ng cyberbullying sa Pilipinas, nagbigay ito ng mga
suhestiyon o payo kung ano ang maaaring gawin ng isang taong
bikima ng pambu-bully, at nagbigay ng kasagutan ukol sa pagbangon
mula sa cyberbullying. Sa pamamagitan ng pagbibigay ng pamagat sa
bawat bahagi o ang organizational markers na tinatawag ay nailahad ang
mga nabanggit. Dahil dito, nakita natin ang pangunahing ideya ng akda.
Sa nabasang teksto ay nagkaroon tayo ng kaalaman tungkol sa
cyberbullying at kung paano ito maiiwasan.
14
 Suportahan ang mga grupong nagla-lobby para sa isang batas tungkol
sa cyberbullying o harassment para sa lahat at hindi lang para sa
kabataang wala pa sa tamang gulang. Kaugnay nito, isang batas ang
ipinasa sa mababang kapulungan ukol sa pagpaparusa sa mga taong
nasasangkot sa cyberbullying gamit ang social media. Ito ang Social
Media Regulation Act of 2014 na ipinasa ni Leyte Rep. Dergio
Apostol upang matulungan ang mga biktima ng pambu-bully gamit
ang social media. Sa nasabing batas, ang tao o mga taong
mapatutunayang nagkasala ng cyberbullying ay mapapatawan ng mula
anim hanggang labindalawang taong pagkakabilanggo. Maaari din
silang magmulta ng mula PHP30,000 hanggang PHP50,000.
Kung sakaling mabiktima ng cyberbullying, gumawa ng mga
hakbang upang mahinto ito. Huwag basta manahimik at sa halip ay
magsuplong sa kinauukulan. Maaaring makipag-ugnayan sa National
Bureau of Investigation sa ccd@nbi.gov.ph o tumawag sa telepono bilang
521-9208 local 3429 (para sa kanilang hepe) o sa 3497 (para sa mga
kawani).
May Pag-asa pa bang Makabangon mula sa Cyberbullying
Ang pagiging biktima ng cyberbullying ay hindi katapusan ng
mundo. Maraming biktima ang nagtatagumpay na malampasan ang
ganitong kalagayan sa sarili nilang pagsisikap, matibay na pananalig sa
Diyos, at sa tulong ng mga taong nagmamalasakit upang sila’y ,muling
makabangon mula sa masakit na karanasan. Isa sa mga ito ay si Paula
Jamie Salvosa, ang babaeng binansagang “Amalayer girl” nang makunan
ng video ang pasigaw niyang pakikipagtalo sa babaeng guwardiya ng LRT
habang paulit-ulit niyang sinasabi ang “Do you think I’m a liar.” nang mai-
post ang videong ito ay naging viral ito sa internet at umani ng
13