2

กระบวนการขึ้นรูปโลหะ (Metal Forming Process) หมายถึง กระบวน-

การผลิต (Manufacturing Process) ประเภทหนึ่งที่เปลี่ยนรูปรางของวัตถุดิบ
(Raw Material) ใหเปนผลิตภัณฑ (Product) หรือชิ้นงานที่มีรูปรางตามตองการ
โดยใชแมพิมพหรือเครื่องมือเฉพาะ (Die หรือ Forming Tool) ในการขึ้นรูป
ในขณะที่วัตถุดิบอยูในสภาวะของแข็งโดยไมมีการเสียเศษ และไมมีการเปลี่ยนแปลง
องคประกอบภายในของวัสดุนั้น ๆ หนังสือทางวิชาการจึงเรียกกระบวนการนี้วา งาน
ขึ้นรูปโลหะ (Metal Forming Process) หรือ งานเปลี่ยนรูปโลหะในชวงการเปลี่ยนรูป
ถาวร (Metal Deformation Process หรือ Deformation Process) ดังนั้น
งานขึ้นรูปโลหะจึงไมไดหมายรวมถึงงานตัดกลึง-ปาดหนา (Machining Process)
ซึ่งเปนการผลิตที่มีการเสียเศษ หรืองานหลอโลหะ (Casting Process) ที่มีการ
เปลี่ยนสถานะวัตถุดิบจากของแข็งเปนของเหลว รูปที่ 1.1 จะเปรียบเทียบกระบวนการ
ผลิตชิ้นงานจากงานหลอ งานตัดกลึง-ปาดหนา งานขึ้นรูปโลหะ และงานเชื่อม

รูปที่ 1.1 เปรียบเทียบกระบวนการผลิตประเภทตาง ๆ

 3

ลักษณะสําคัญของกระบวนการขึ้นรูปโลหะเปรียบเทียบกับกระบวนการ
ผลิตอื่น ๆ
งานขึ้นรูปโลหะเปนกระบวนการที่เกิดความเคนสูงในเนื้อวัสดุ เนื่องจากการ
เปลี่ยนรูปของวัสดุแทบทุกสวนเกิดในเวลาเดียวกัน และเกิดในสภาวะของแข็งที่วัสดุ
มีคาความแข็งแรงสูง ดังนั้น แมพิมพจึงตองมีความแข็งแรง มีคุณภาพสูง และมัก
จะมีขนาดใหญ รวมถึงเครื่องปมก็ตองสามารถสงผานแรงไดมากเพียงพอ จึงเปน
กระบวนการที่มีตนทุนการผลิตสูง และเหมาะสมหรือคุมทุนในกรณีที่มีปริมาณการ
ผลิตสูง ชิ้นงานที่ผานกระบวนการขึ้นรูปจะมีคาความแข็งแรงเพิ่มขึ้นเนื่องจากสมบัติ
ความเครียดแข็ง (Strain Hardening) ของวัสดุเอง และการจัดเรียงเกรนตามการ
ไหลตัว ดังนั้น ในชิ้นงานบางประเภทที่มีปริมาณการผลิตไมมาก แตตองการสมบัติ
ทางดานความแข็งแรงสูง เชน การผลิตชิ้นสวนสําหรับอากาศยาน ก็ใชวิธีการขึ้นรูป
โลหะเชนกัน

1.1 ประเภทของงานขึ้นรูปโลหะ

งานขึ้นรูปโลหะแบงเปน 2 กลุม โดยพิจารณาจากวัสดุเริ่มตน ถาวัสดุ

เริ่มตนเปนโลหะแผน จะเปนกลุมกระบวนการขึ้นรูปโลหะแผน (Sheet Metal
Forming Process) เชน กระบวนการตัดเฉือน (Blanking Process) กระบวนการ
พับขึ้นรูป (Bending Process) และกระบวนการลากขึ้นรูปลึก (Deep Drawing
Process) เปนตน และถาวัสดุเริ่มตนมีลักษณะเปนกอน จะเปนกระบวนการขึ้นรูป
โลหะกอน (Bulk Metal Forming Process) เชน กระบวนการทุบขึ้นรูป (Forging
Process) กระบวนการอัดรีดขึ้นรูป (Extrusion Process) และกระบวนการรีดขึ้น
รูป (Rolling Process) เปนตน ดังแสดงในรูปที่ 1.2
4

(ก) กระบวนการขึน้ รูปโลหะแผน (ข) กระบวนการขึน้ รูปโลหะกอน

รูปที่ 1.2 กระบวนการขึ้นรูปโลหะแผนและกระบวนการขึ้นรูปโลหะกอน

1.2 องคประกอบที่สําคัญในการขึ้นรูปโลหะแผน

หนังสือเลมนี้มีวัตถุประสงคในการรวบรวมรายละเอียดการทํางานเฉพาะใน
สวนของงานขึ้นรูปโลหะแผน หรือที่อุตสาหกรรมทั่วไปคุนเคยกับคําวา งานปมขึ้นรูป
โลหะแผน หรืองานปมโลหะ (Sheet Metal Stamping หรือ Metal Stamping)
การทํางานและการผลิตชิ้นงานดวยกระบวนการปมโลหะ เพื่อใหไดชิ้นงานที่
สมบูรณ ถูกตอง เที่ยงตรงตามความตองการ รวมถึงกระบวนการผลิตที่ดูแลรักษางาย
ไมเกิดคาใชจายสูงเกินไป อยูในขอบเขตที่ควรจะเปน จําเปนตองมีการดูแลเชื่อมโยง
 5

อยางเปนระบบ ตามที่ W.H. Backofen, E. Gebhardt, O. Kienzle, J.H. Schey

and K. Lange(1) ใหคํานิยามไว รูปที่ 1.3 แสดงองคประกอบที่สําคัญในงานขึ้นรูป
โลหะแผน ซึ่งผูที่ทํางานในดานงานขึ้นรูปโลหะควรมีความรูความเขาใจพื้นฐานของ
องคประกอบเหลานี้ คือ

องคประกอบที่ 1 กลไกการเปลีย่ นรูปถาวร

องคประกอบที่ 2 สมบัติของวัสดุเริ่มตน
องคประกอบที่ 3 สมบัติของวัสดุหลังการขึน้ รูป
องคประกอบที่ 4 บริเวณผิวสัมผัสระหวางชิ้นงานและแมพมิ พ
องคประกอบที่ 5 แมพิมพ
องคประกอบที่ 6 เครื่องปม
องคประกอบที่ 7 อุปกรณชว ยอื่น ๆ
รูปที่ 1.3 องคประกอบของงานขึ้นรูปโลหะแผน