TS en Iso 1101

TÜRK STANDARDI
TURKISH STANDARD
TS EN ISO 1101
Mart 2008
ICS 01.100.20
GEOMETRİK MAMUL ÖZELLİKLERİ (GMÖ) – GEOMETRİK

TOLERANSLANDIRMA – ŞEKİL, YÖNLENDİRME, KONUM
VE DÖNME TOLERANSLARI
Geometrical product specifications (GMÖ) – Geometrical

tolerancing – Tolerances of form, orientation, location and
run-out
Diler MAZILIGÜNEY Dr. Mahmut ÖZDEMİR

Konu Raportörü İhtisas Grubu Başkanı
TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSÜ

Necatibey Caddesi No.112 Bakanlıklar/ANKARA
TÜRK STANDARDLARININ TELiF HAKKI TSE'YE AiTTiR. STANDARDIN BU NÜSHASININ KULLANIM iZNi TSE TARAFINDAN
EROL KAYGI'A VERiLMiSTiR. BASILMA TARiHi: 11.04.2013
TSE'DEN iZiN ALINMADAN STANDARDIN BiR BÖLÜMÜ/TAMAMI iLTiBAS EDiLEMEZ, ÇOGALTILAMAZ.
− Bugünkü teknik ve uygulamaya dayanılarak hazırlanmış olan bu standardın, zamanla ortaya çıkacak
gelişme ve değişikliklere uydurulması mümkün olduğundan ilgililerin yayınları izlemelerini ve standardın
uygulanmasında karşılaştıkları aksaklıkları Enstitümüze iletmelerini rica ederiz.
− Bu standardı oluşturan Hazırlık Grubu üyesi değerli uzmanların emeklerini; tasarılar üzerinde görüşlerini
bildirmek suretiyle yardımcı olan bilim, kamu ve özel sektör kuruluşları ile kişilerin değerli katkılarını
şükranla anarız.
Kalite Sistem Belgesi

İmalât ve hizmet sektörlerinde faaliyet gösteren kuruluşların sistemlerini TS EN ISO 9000 Kalite
Standardlarına uygun olarak kurmaları durumunda TSE tarafından verilen belgedir.
Türk Standardlarına Uygunluk Markası (TSE Markası)

TSE Markası, üzerine veya ambalâjına konulduğu malların veya hizmetin ilgili Türk Standardına uygun
olduğunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya çıktığında Türk Standardları Enstitüsü’nün
garantisi altında olduğunu ifade eder.
TSEK
Kalite Uygunluk Markası (TSEK Markası)
TSEK Markası, üzerine veya ambalâjına konulduğu malların veya hizmetin henüz Türk Standardı
olmadığından ilgili milletlerarası veya diğer ülkelerin standardlarına veya Enstitü tarafından kabul edilen
teknik özelliklere uygun olduğunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya çıktığında Türk
Standardları Enstitüsü’nün garantisi altında olduğunu ifade eder.
DİKKAT!
TS işareti ve yanında yer alan sayı tek başına iken (TS 4600 gibi), mamulün Türk Standardına uygun
üretildiğine dair üreticinin beyanını ifade eder. Türk Standardları Enstitüsü tarafından herhangi bir
garanti söz konusu değildir.
Standardlar ve standardizasyon konusunda daha geniş bilgi Enstitümüzden sağlanabilir.
TÜRK STANDARDLARININ YAYIN HAKLARI SAKLIDIR.
ICS 01.100.20 TÜRK STANDARDI TS EN ISO 1101/Mart 2008
Ön söz
− Bu standard, CEN tarafından kabul edilen EN ISO 1101 (2005) standardı esas alınarak, TSE Mühendislik
Hizmetleri İhtisas Grubu’nca TS 1304 ISO 1101:1995 ‘in revizyonu olarak hazırlanmış ve TSE Teknik
Kurulu’nun 13 Mart 2008 tarihli toplantısında Türk Standardı olarak kabul edilerek yayımına karar
verilmiştir .
− Bu standardın daha önce yayımlanmış bulunan baskıları geçersizdir.
− Bu standardın kabulü ile, “TS 1304 ISO 1101: Nisan 1995” sayılı standard iptal edilmiştir.
− Bu standardda kullanılan bazı kelime ve/veya ifadeler patent haklarına konu olabilir. Böyle bir patent
hakkının belirlenmesi durumunda TSE sorumlu tutulamaz.
İçindekiler
Giriş .................................................................................................................................................................
1 Kapsam................................................................................................................................................. 1
2 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar ....................................................................................... 1
3 Terimler ve tarifleri .............................................................................................................................. 2
3.1 Tolerans bölgesi .................................................................................................................................... 2
4 Temel kavramlar .................................................................................................................................. 2
5 Semboller ............................................................................................................................................. 3
6 Tolerans çerçevesi .............................................................................................................................. 4
7 Toleranslı elemanlar............................................................................................................................ 5
8 Tolerans bölgeleri ............................................................................................................................... 6
9 Referanslar........................................................................................................................................... 9
10 Ek gösterimler.................................................................................................................................... 10
11 Teorik gerçek boyutlar (TGB)........................................................................................................... 11
12 Kısıtlayıcı özellikler ........................................................................................................................... 12
17 Geometrik toleransların karşılıklı ilişkisi ........................................................................................ 14
18 Geometrik tolerans tarifleri .............................................................................................................. 14
Ek A (Bilgi için) Önceki uygulamalar....................................................................................................... 47
Ek B Geometrik sapmaların değerlendirilmesi........................................................................................ 50
Ek C GMÖ matris modeli ile olan ilişki ..................................................................................................... 53
Kaynaklar...................................................................................................................................................... 54
Giriş
Bu standard bir geometrik mamul özellikleri (GMÖ) standardı olup, genel geometrik mamul özellikleri
standardı olarak ele alınır (ISO/TR 14638). Bu standard; şekil, yönlendirme, konum ve dönmeyle ilgili
standardlar serisinin birinci ve ikinci; referanslarla ilgili standardlar serisinin ise birinci bölümünü etkiler.
Bu standard ile GMÖ matris modelinin ilişkisi üzerine daha ayrıntılı bilgi için Ek C’ye bakınız.
Bu standard, geometrik toleranslandırma için başlangıç esasları ile ilgili olup, gerekli mevzuatı tanımlar.
Bununla birlikte, daha ayrıntılı bilgi için Madde 2 ve Çizelge 2’de atıfta bulunulan farklı standardlara
başvurulması önerilir.
Yazıların gösterimi için (oranlar ve boyutlar) ISO 3098–2’ye bakılır.
Bütünlük için, bu standarddaki bütün şekiller milimetrik boyutlar ve toleranslarla birinci açı iz düşümünde
çizilmiştir. Üçüncü açı iz düşümü ve diğer ölçülendirme birimlerinin bilinen prensiplere zarar vermeden aynı
derecede kullanılabileceği bilinmelidir.
Bu standarddaki şekiller metni açıklamak amaçlı olup, gerçek uygulamaları yansıtma amaçlı değildir. Bu
nedenle şekiller tam olarak ölçülendirilmemiş ve toleranslandırılmamıştır, sadece genel prensiplerle olan
ilişkileri göstermektedir.
Geometrik toleranslandırma sembollerinin kusursuz bir şekilde gösterimi için (oranlar ve boyutlar) ISO 7083’e
bakılır.
Ek A sadece bilgi içindir, Ek A’da yürürlükten kaldırılan ve artık kullanılmayan eski resim gösterimler
açıklanmıştır.
Diğer standardlarla uyum açısından “çembersellik” teriminin ilk kullanımının “yuvarlaklık” olarak
değiştirildiğine dikkat edilmelidir.
Elemanların tarifleri, bu standardın önceki basımında kullanılan terimlerden farklı yeni terimler sunan ISO
14660–1 ve ISO 14660–2 standardlarından alınmıştır. Eski terimler yeni terimleri izleyen parantezin içindeki
metinde belirtilmiştir.
Bu standardın amaçları bakımından “eksen” ve “orta düzlem” terimleri ideal şeklin türetilmiş özellikleri için,
“orta çizgi” ve “orta yüzey” terimleri ise kusurlu şeklin türetilmiş özellikleri için kullanılmıştır. Ayrıca, aşağıdaki
çizgi tipleri açıklayıcı resimlerde kullanılmıştır, örneğin; ISO 128 (bütün bölümler) kurallarının uygulandığı
teknik olmayan resimler.
ÖNEMLİ - Bu standardda yer alan resimler metni açıklamak ve/veya ilgili teknik resim özelliklerine
örnekler sağlamak içindir. Bu resimler tam olarak boyutlandırılmamış ve toleranslandırılmamış olup,
sadece ilgili genel prensipleri gösterir.
Sonuç olarak; resimler bitmiş bir iş parçasının ve sanayide (ISO/TC 10 VE ISO/TC 213 ile hazırlanan
standardlarla tam anlamıyla uyum açısından) kullanım için gerekli bir vasfın gösterimi değildirler,
ayrıca bunun gibi öğretim amaçlı gösterim için de uygun değildir.
ISO 1101 standardının bu ve gelecekteki baskıları, yeni düzeltmeler yayımlanma aşamasına her
geldiğinde geliştirilmiş örnekleri içermesi için revize edilecektir.
Çizgi tipi
Eleman seviyesi Eleman tipi Ayrıntılar
Düzlem/Yüzey
Görünür
arkasında
nokta
bütünleşik eleman çizgi/eksen geniş sürekli dar kesik
Anma elemanı yüzey/düzlem
(ideal eleman) nokta
dar uzun kesik
türetilmiş eleman çizgi/eksen dar kesik noktalı
noktalı
yüz/düzlem
geniş serbest el
Gerçek eleman bütünleşik eleman yüzey dar serbest el kesik
sürekli
nokta
bütünleşik yüzey çizgi geniş kısa kesik dar kısa kesik
yüzey
Kapsanan eleman
nokta
türetilmiş eleman çizgi geniş noktalı dar noktalı
yüz
nokta
geniş çift-kesik dar çift-kesik
bütünleşik eleman düz çizgi
çift-noktalı çift-noktalı
ideal eleman
nokta
Birleştirilmiş dar uzun kesik geniş kesik çift-
türetilmiş eleman düz çizgi
eleman çift-noktalı noktalı
düzlem
nokta
geniş uzun kesik dar uzun kesik
referans çizgi/eksen
çift-kısa kesik çift-kısa kesik
yüzey/düzlem
Tolerans bölgesi
çizgi
sınırları, tolerans sürekli dar dar kesik
yüzey
düzlemleri
Kesit, gösterim
düzlemi, çizim çizgi dar uzun kesik dar kesik kısa
düzlemi, yardımcı yüzey kısa kesik kesik
düzlem
Uzantı, boyut,
kılavuz ve referans çizgi sürekli dar dar kesik
çizgiler
Geometrik mamul özellikleri (GMÖ) – Geometrik toleranslandırma –

Şekil, yönlendirme, konum ve dönme toleransları
1 Kapsam
Bu standard, iş parçalarının geometrik toleranslandırma temel bilgileri için kuralları kapsar.
Bu standard, geometrik toleranslandırmanın başlangıç esaslarını belirtir ve ana ilkelerini tanımlar.
Not - Madde 2 ve Çizelge 2’de atıfta bulunulan diğer standardlarda, geometrik toleranslandırma
hakkında daha ayrıntılı bilgiler verilmiştir.
2 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar

Bu standardda, tarih belirtilerek veya belirtilmeksizin diğer standard ve/veya dokümanlara atıf yapılmaktadır.
Bu atıflar metin içerisinde uygun yerlerde belirtilmiş ve aşağıda liste hâlinde verilmiştir. Tarih belirtilen
atıflarda daha sonra yapılan tadil veya revizyonlar, atıf yapan bu standardda da tadil veya revizyon yapılması
şartı ile uygulanır. Atıf yapılan standard ve/veya dokümanın tarihinin belirtilmemesi hâlinde en son baskısı
kullanılır.
EN, IEC, ISO vb. Adı Adı

TS No1
No (İngilizce) (Türkçe)
ISO 128-24:1999 Technical drawings – General principles of TS 88-24 Teknik resim-Gösterilişle
presentation – Part 24: Lines on mechanical ISO 128-24: ilgili genel prensipler-Bölüm
engineering drawings 2003 24: Makine teknik resminde
çizgiler
ISO 1660: 1987 Technical drawings – Dimensioning and TS 1503 Teknik resim-Profillerin
tolerancing of profiles EN ISO 1660: ölçülendirilmesi ve
1997 toleranslandırılması
ISO 2692:-2 Geometrical Product Specification (GMÖ) –
Geometrical tolerancing – Maximum
material requirement (MMR) and least
material requirement (LMR)
ISO 5458:1998 Geometrical Product Specifications (GMÖ) – TS EN ISO Geometrik Mamul Özellikleri
Geometrical tolerancing – Positional 5458:2001 (GMO)- Geometrik
tolerancing toleranslandırma- Konum
toleranslandırması
ISO 5459:1981 Technical drawings – Geometrical TS ISO 5459: Teknik resim-Geometrik
tolerancing – Datums and datum-systems 1996 toleranslandırma-Geometrik
for geometrical tolerances toleranslar için referanslar
ve referans sistemleri
ISO 8015:1985 Technical drawings – Fundamental TS ISO 8015: Teknik resim-
tolerancing principle 1996 Toleranslandırmanın
esasları
ISO 10578:1992 Technical drawings – Tolerancing of TS ISO 10578: Teknik resim- Doğrultu ve
orientation and location – Projected 2001 konum toleranslandırması-
tolerance zone iz düşürülmüş tolerans
bölgesi
ISO 10579:1993 Technical drawings – Dimensioning and TS ISO 10579: Teknik resim- Rijit olmayan
tolerancing – Non-rigid parts 1999 parçaların ölçülendirilmesi
ve toleranslandırılması
1
TSE Notu: Atıf yapılan standardların TS numarası ve Türkçe adı 3. ve 4. kolonda verilmiştir. * işaretli
olanlar bu standardın hazırlandığı tarihte İngilizce metin olarak yayımlanmış olan Türk standardlarıdır.
2
Yayımlanacaktır. (ISO 2692:1988’in revizyonudur)
1
EN, IEC, ISO vb. Adı Adı

TS No
No (İngilizce) (Türkçe)
ISO/TS 12180- Geometrical Product Specifications (GMÖ) –
1:2003 Cylindricity – Part 1: Vocabulary and
parameters of cylindrical form
2:2003 Cylindricity – Part 2: Specification operators
1:2003 Roundness – Part 1: Vocabulary and
parameters of roundness
2:2003 Roundness – Part 2: Specification operators
ISO/TS : 12780- Geometrical Product Specifications (GMÖ) –
1:2003 Straightness – Part 1: Vocabulary and
parameters of straightness
2:2003 Straightness – Part 2: Specification
operators
1:2003 Flatness – Part 1: Vocabulary and
parameters of flatness
ISO/TS 12781-2: Geometrical Product Specifications (GMÖ) –
2003 Flatness – Part 2: Specification operators
ISO 14660-1:1999 Geometrical Product Specifications (GMÖ) – TS EN ISO Geometrik Mamul Özellikleri
Geometrical features – Part 1: General 14660-1:2002 (GMÖ)- Geometri
terms and definitions elemanları- Bölüm 1: Genel
terimler ve tarifler
ISO 14660-2:1999 Geometrical Product Specifications (GMÖ) – TS EN ISO Geometrik Mamul Özellikleri
Geometrical features – Part 2: Extracted 14660-2:2002 (GMÖ)- Geometri
median line of a cylinder and a cone, elemanları- Bölüm 2: Bir
extracted median surface, local size of an silindirik ve bir koninin
extracted feature kapsanan orta çizgisi
kapsanan orta yüzey,
kapsanan bir geometri
elemanının yerel ölçüsü
2:2002 General concepts – Part 2: Basic tenets,
specifications, operators and uncertainties
3 Terimler ve tarifleri
Bu standardın amaçları bakımından ISO 14660-1 ve ISO 14660-2’de verilen terimler ve tariflerle birlikte
aşağıda verilen terimler ve tarifleri uygulanır.
3.1 Tolerans bölgesi

Bir veya birkaç geometrik olarak tam çizgi ve yüzeylerle sınırlı ve doğrusal boyutlarla nitelendirilen boşluk
toleransı.
Not – Aynı zamanda Madde 4.4’e bakınız.
4 Temel kavramlar
4.1 Geometrik toleranslar, fonksiyonel kurallara göre belirtilmelidir. İmalat ve muayene kuralları da
geometrik toleranslandırmayı etkileyebilir.
Not - Geometrik toleransları bir resimde göstermek için mutlaka belirli bir üretim, ölçülendirme veya ayar
gerektirmez.
4.2 Bir elemana uygulanan geometrik tolerans, o elemanın içinde yer alabileceği tolerans bölgesini
tanımlamalıdır.
2
4.3 Bir eleman iş parçasının nokta, çizgi veya yüzey gibi belirli bir kısmıdır. Bu özellikler bütünleşik
(örneğin, bir silindirin dış yüzeyi) veya türetilmiş özellikler (örneğin, orta çizgi veya orta yüzey) olabilir. ISO
14660-1’e bakınız.
4.4 Toleranslandırılacak elemanın ve o elemana ilişkin boyutlandırma usulüne göre tolerans bölgesi,
aşağıdakilerden biridir:
— Bir çemberin içindeki boşluk,
— Eş merkezli çemberlerin arasındaki boşluk,
— İki eş uzaklıktaki çizginin veya iki paralel düz çizginin arasındaki boşluk,
— Bir silindirin içindeki boşluk,
— İki eş eksenel silindirin arasındaki boşluk,
— İki eş uzaklıktaki yüzeyin veya iki paralel düzlemin arasındaki boşluk,
— Bir kürenin içindeki boşluk.
4.5 Daha sınırlayıcı gösterimler gerekmedikçe [örneğin, bir açıklama notu ile (Şekil 8)], toleranslandırılmış
eleman bu tolerans bölgesi içinde herhangi bir şekil veya yönlendirmede olabilir.
4.6 Madde 12 ve Madde 13’te verilenler dışında başkaca belirtilmedikçe, tolerans söz konusu elemanın
tamamını içerir.
4.7 Bir referansa bağlı elemanlara tahsis edilmiş geometrik toleranslar o referans elemanının kendi şekil
sapmalarını sınırlamaz. Bu durum referans elemanın/elemanların şekil sapmalarını belirtmek için gerekli
olabilir.
5 Semboller
Çizelge 1 ve Çizelge 2’ye bakınız.
Çizelge 1 - Geometrik özellikler için semboller
Gereken
Toleranslar Özellikler Sembol Alt madde
referans
Doğruluk hayır 18.1
Düzlemlik hayır 18.2
Dairelik hayır 18.3
Şekil
Silindiriklik hayır 18.4
Herhangi bir çizgi profili hayır 18.5
Herhangi bir yüzey profili evet 18.7
Yönlendirme Paralellik evet 18.9
Diklik evet 18.10
Eğiklik evet 18.11
Herhangi bir çizgi profili evet 18.6
3
Gereken
Toleranslar Özellikler Sembol Alt madde
referans
Konum evet veya hayır 18.12
Eş merkezlilik (merkez noktaları için) evet 18.13
Eş eksenlilik (eksenler için) evet 18.13
Yer
Simetrilik evet 18.14
Herhangi bir çizgi profili evet 18.6
Dairesel kaçıklık evet 18.15
Dönme
Toplam kaçıklık evet 18.16
Çizelge 2 - İlave semboller
Tarif Sembol Atıf
Toleranslı eleman gösterimi Madde 7
Referans eleman gösterimi Madde 9 ve ISO 5459
Referans hedef gösterimi ISO 5459
Teorik tamlıktaki ölçü Madde 11
İz düşürülmüş tolerans bölgesi Madde 13 ve ISO 10578

Azami malzeme şartı Madde 14 ve ISO 2692
Asgari malzeme şartı Madde 15 ve ISO 2692
Serbest durum şartı (rijit olmayan bölümler) Madde 16 ve ISO 10579
Bütün çevre (profil) Alt madde 10.1
Örtü şartı ISO 8015

Ortak bölge Alt madde 8.5
Küçük çap Alt madde 10.2
Büyük çap Alt madde 10.2
Adım çapı Alt madde 10.2
Çizgi elemanı Alt madde 18.9.4
Dışbükey olmayan Alt madde 6.3

Herhangi bir en kesit Alt madde 18.13.1
6 Tolerans çerçevesi
6.1 Kurallar iki veya daha fazla bölmelere ayrılmış bir dikdörtgen çerçeve içerisinde gösterilir. Bu
bölmelerin içeriği soldan sağa doğru, aşağıda belirtilen sıradadır (Şekil 1, Şekil 2, Şekil 3, Şekil 4 ve Şekil 5):
— Geometrik eleman sembolü,
— Doğrusal boyutlar için kullanılan birimdeki tolerans değeri. Tolerans bölgesi dairesel veya silindirik ise “ø”
sembolü, küresel ise “Sø” bu değerden önce gelir.
— Uygulanabilirse, referansı, ortak referansı veya referans sistemini tanımlayan harf veya harfler (Şekil 1,
Şekil 2, Şekil 3, Şekil 4 ve Şekil 5).
4
Şekil 1 Şekil 2 Şekil 3 Şekil 4 Şekil 5
6.2 Bir toleransın birden fazla elemanı ilgilendirmesi durumunda elemanların sayısı tolerans çerçevesinin
üstünde, ardından “x” sembolü gelecek şekilde gösterilmelidir (Şekil 6 ve Şekil 7).
Şekil 6 Şekil 7
6.3 Gerekli olduğunda, tolerans bölgesindeki şekil elemanlarını niteleyen göstergeler tolerans
çerçevesinin yanına yazılmalıdır (Şekil 8).
Not - Çizelge 2’ye bakınız.

Şekil 8
6.4 Bir elemanın birden fazla geometrik karakteristiğini belirtmek gerekiyor ise, kolaylık olması için şartlar
birbiri altında yer alan tolerans çerçeveleri içinde verilebilir (Şekil 9).
Şekil 9
7 Toleranslı elemanlar
Tolerans çerçevesi toleranslı elemana çerçevenin iki tarafından birinden başlayan ve bir okla sonlanan
kılavuz çizgisiyle aşağıdaki yollardan biriyle bağlanmalıdır:
— Tolerans, çizgiye veya yüzeyin kendisine atıfta bulunduğunda, elamanın konturları üzerine veya konturun
uzantısına (ölçü çizgisinden açıkça ayrılmış olarak (Şekil 10 ve Şekil 11); okun ucu yüzeyi işaret etmek
amacıyla bir kılavuz çizgi kullanarak referans çizgisinin üzerine konabilir (Şekil 12).
Şekil 10 Şekil 11
5
Şekil 12
— Tolerans, iyi ölçülendirilmiş elemanla tanımlanmış orta çizgi, orta yüzey veya bir noktaya atıfta
bulunduğunda ölçü çizgisinin bir uzantısı olarak ifade edilir (Şekil 13, Şekil 14, Şekil 15).
Şekil 13 Şekil 14 Şekil 15
Gerekirse elemanın şeklini belirten bir gösterge, tolerans çerçevesinin yanına yazılmalıdır (Şekil 88 ve Şekil
89).
Not - Toleranslandırılmış eleman bir çizgi olduğunda yönlendirmeyi kontrol etmek için daha ayrıntılı bir
gösterim gerekebilir (Şekil 89).
8 Tolerans bölgeleri
8.1 Aksi belirtilmedikçe (Şekil 16 ve Şekil 17), tolerans bölgesinin genişliği dikliği belirtilen geometriye
uygular (Şekil 18 ve Şekil 19).
Not - Kılavuz çizginin tek başına yönlendirmesi toleransın tarifini etkilemez.
a
Referans A.
Şekil 16 - Çekme profil gösterimi Şekil 17 - Yorum
6
a
Referans A.
Şekil 18’de gösterilen α açısı 90° ye eşit olduğunda bile gösterilmelidir.
Dairesellik durumunda; tolerans bölgesinin genişliği, daima anma eksenine dik olan düzleme uygulanır.
8.2 Bir yönde toleranslandırılmış merkez nokta, orta çizgi veya orta yüzey durumunda;
— başkaca belirtilmedikçe, kılavuz çizgi okunun yönüyle de gösterildiği gibi, konum tolerans bölgesi
genişliğinin yönlendirmesi, teorik olarak kesin boyutlara dayanır ve 0° veya 90° dir (Şekil 20).
Şekil 20
— başkaca belirtilmedikçe, kılavuz çizgi okunun yönüyle de gösterildiği şekilde, bir yönlendirme tolerans
bölgesi genişliğinin yönlendirmesi referansa bağlı olarak 0° veya 90° dedir (Şekil 21 ve Şekil 22);
— başkaca belirtilmedikçe, iki tolerans ifade edildiği zaman, bunlar birbirlerine dik olmalıdır (Şekil 21 ve Şekil 22).
7
Şekil 21 - Çekme profil gösterimi
a) Tolerans 0,1 b) Tolerans 0,2

a
Referans A.
b
Referans B.
Şekil 22 - Yorum
8.3 Tolerans değeri “ø” sembolünden sonra geliyorsa tolerans bölgesi silindirik (Şekil 23 ve Şekil 24)
veya dairesel; “Sø” sembolünden sonra geliyor ise küreseldir.
a
Referans A.
8
8.4 Birkaç farklı elamana uygulanan aynı değerin münferit tolerans bölgeleri belirtilebilir (Şekil 25).
Şekil 25
8.5 Bir tek tolerans bölgesinin birkaç farklı elamana uygulandığı yerlerde; kural olarak tolerans çerçevesi
içinde toleransı takip eden ortak bölge için “CZ” sembolü kullanılmalıdır (Şekil 26).
Şekil 26
9 Referanslar
9.1 Referanslar Madde 9.2 - Madde 9.5’te verilen örneklerdeki gibi gösterilmelidir. İlave bilgiler için ISO
5459’a bakınız.
Not - Bu standardın gelecek revizyonunda bu madde ISO 5459’a aktarılacaktır.
9.2 Toleranslandırılmış bir elamanla ilgili referans, bir referans harfiyle isimlendirilmelidir. Büyük harf bir
referans çerçevesi ile çevrelenmeli ve referansı tanımlamak için dolu veya açık referans üçgeniyle
birleştirilmelidir (Şekil 27 ve Şekil 28); referansı tanımlayan aynı harf tolerans çerçevesi içinde de olabilir.
Dolu ve açık referans üçgenleri arasında anlam bakımından bir fark yoktur.
Şekil 27 Şekil 28
9.3 Referans harfiyle birlikte referans üçgeni;
— referans, bir çizgi veya gösterilen yüzey olduğu zaman (Şekil 29) elemanın konturuna veya konturun
uzantısının üzerine yerleştirilmelidir (ancak, ölçü çizgisinden açık bir biçimde ayrılmış olarak). Referans
üçgen, yüzeyi işaretlemek için kılavuz çizgi kullanan bir referans çizgi üzerine yerleştirilebilir (Şekil 30).
9
Şekil 29 Şekil 30
— referans, bir eksen, orta düzlem veya aşağıdaki şekillerde verildiği gibi boyutlandırılmış bir elemanla
tanımlanmış bir nokta olduğu zaman, ölçü çizgisinin uzantısı üzerine (Şekil 31-Şekil 33) yerleştirilmelidir.
İki adet ok için yeterince boşluk yok ise içlerinden bir tanesi referans üçgeni ile yer değiştirebilir (Şekil 32
ve Şekil 33).
9.4 Bir referans bir elemanın sadece sınırlı bir parçasına uygulanırsa; bu kısıtlama geniş, uzun kesik-
noktalı bir çizgi ile gösterilmeli ve ölçülendirilmelidir ( Şekil 34). Aynı zamanda ISO 128-24:1999, Çizelge 2,
04.2’ye bakılmalıdır.
Şekil 34
9.5 Tek bir elemandan kurulmuş bir referans büyük harf ile nitelendirilir (Şekil 35).
İki elemandan kurulmuş ortak bir referans “tire” işareti ile ayrılmış iki büyük harf ile nitelendirilir (Şekil 36).
İki veya üç elemandan kurulmuş bir referans sistemi olan yerlerde (örneğin, çoklu referanslar), referansları
tanımlamak için büyük harfler, öncelik sırasına göre soldan sağa farklı bölmelerde gösterilir (Şekil 37).
10 Ek gösterimler
10.1 Bir şekil özelliği en kesitlerin bütün konturlarına veya konturla gösterilen bütün yüzeye uygulanırsa
“bütün çevre” sembolü kullanılarak gösterim yapılmalıdır ( Şekil 38 ve Şekil 39). Bütün çevre sembolü iş
parçasının tamamını içermez ama sadece konturla gösterilen ve tolerans göstergesiyle nitelendirilen
yüzeyleri içerir ( Şekil 38 ve Şekil 39).
10
Şekil 38
Şekil 39
Not - Uzun kesik ve kısa kesik çizgi önemli özellikleri gösterir. a ve b yüzeylerini tanımlamada göz önünde
tutulmamıştır.
10.2 Başkaca belirtilmedikçe, vida dişleri için belirtilen tolerans ve referanslar vida dişi bölümünü içeren
eksene uygulanır, örneğin büyük çap için “MD” ve küçük çap için “LD” (Şekil 40 ve Şekil 41). Dişliler ve
frezeler için belirtilen tolerans ve referanslar uygulandıkları özel elemanla adlandırırlar, örneğin büyük çap
için “MD” ve küçük çap için “LD”.
Şekil 40 Şekil 41
11 Teorik gerçek boyutlar (TGB)

Konum, yönlendirme veya profil toleransları bir eleman veya eleman grubu için tayin edilirse; teorik gerçek
konumu, yönlendirmeyi veya profili sırasıyla belirleyen boyutlara teorik gerçek boyutlar (TGB) denir.
Aynı zamanda, TGB bir sistemin referanslarının göreceli yönlendirmesini tayin eden boyutlara uygulanır.
TGB toleranslandırılmamalıdır. Bir çerçeve içine alınmalıdır (Şekil 42 ve Şekil 43).
11
Şekil 42 Şekil 43
12 Kısıtlayıcı özellikler
12.1 Aynı tipin toleransı, elemanın genel kapsamı içinde herhangi bir yerde uzanan sınırlı bir uzunluğa
uygulanırsa, sınırlı uzunluğun değeri, tolerans değerinden sonra eklenir ve tolerans değerinden eğimli
çizgiyle ayrılır (Şekil 44 a). Aynı tipin iki veya daha fazla toleransı gösterilecekse, Şekil 44 b’de belirtilen
şekilde birleştirilebilir.
Şekil 44
12.2 Bir elemanın sadece kısıtlı bir parçasına tolerans uygulanırsa, bu kısıtlama geniş, uzun kesik-noktalı
çizgi ile gösterilir ve ölçülendirilir (Şekil 45 ve Şekil 46). ISO 128-24, Çizelge 2, 04.2’ye bakınız.
Şekil 45 Şekil 46
12.3 Bir referansın kısıtlı parçası ( Madde 9.4).
12.4 Bir elemanın tolerans bölgesi içinde verilen şekline yapılan kısıtlamalar, Madde 6.3 ve Madde 7’de
belirtilmiştir.
13 Tolerans bölgesinin iz düşümü

Tolerans bölgesinin iz düşümü, özellik düzenleyici sembol π gösterilmelidir ( Şekil 47). Ek bilgi için ISO
10578’e bakınız.
12
Şekil 47
14 Azami malzeme şartı

Azami malzeme şartı, özellik düzenleyici sembol µ ile gösterilir. Sembol uygun olduğu şekilde belirtilen
tolerans değeri, referans harfi veya her ikisinden sonra gelir ( Şekil 48, Şekil 49 ve Şekil 50). Ayrıntılı kurallar
için ISO 2692’e bakınız.
Not - Bu standardın gelecek revizyonunda bu madde, ISO 2692’ye aktarılacaktır.
15 Asgari malzeme şartı

Asgari malzeme şartı, λ özellik düzenleyici sembolü ile gösterilir. Sembol uygun olduğu şekilde belirtilen
tolerans değeri, referans harfi veya her ikisinden sonra gelir (Şekil 51, Şekil 52 ve Şekil 53). Ek bilgi için ISO
2692’ye bakınız.
Not - Bu standardın gelecek revizyonunda bu madde, ISO 2692’ye aktarılacaktır.
16 Serbest durum şartı

Rijit olmayan parçalar için serbest durum şartı; belirtilen tolerans değerinden sonra, ≅ özellik düzenleyici
sembolü ile gösterilir (Şekil 54 ve Şekil 55). Ek bilgi için ISO 10579’a bakınız.
Şekil 54 Şekil 55
Birkaç özellik düzenleyici π,µ,λ, ≅ ve CZ, aynı tolerans çerçevesi içinde eş zamanlı kullanılabilir (Şekil 56).
Şekil 56
13
17 Geometrik toleransların karşılıklı ilişkisi

İşlevsel sebeplerden ötürü bir elemanın geometrik sapmalarını tariflerken bir veya daha fazla eleman
toleranslandırılabilir. Bir elemanın geometrik sapmalarını sınırlayan belirli tolerans türleri, aynı elemanın diğer
sapma çeşitlerini de sınırlar.
Bir elemanın konum toleransları, bu elemanın konum sapmasını, yönlendirme sapmasını ve şekil sapmasını
kontrol eder; aksi durum geçerli değildir.
Bir elemanın yönlendirme toleransları, bu elemanın yönlendirme ve şekil sapmalarını kontrol eder; aksi
durum geçerli değildir.
Bir elemanın şekil toleransları bu elemanın sadece şekil sapmalarını kontrol eder.
18 Geometrik tolerans tarifleri

Çeşitli geometrik toleranslar ve bunlara ait tolerans bölgelerine ilişkin örnekli açıklamalar bu maddede
verilmiştir. Tanımlarla birlikte verilen gösterimler sadece belirli tariflerle ilgili sapmaları göstermektedir.
14
Tolerans bölgesinin tarifi Gösterim ve açıklama

Sembol
18.1 Doğruluk Toleransı ( ISO/TS 12780-1 ve ISO/TS 12780-2)
Tolerans bölgesi, söz konusu düzlemde t açıklıktaki bir mesafede ve Gösterimin yer aldığı iz düşüm düzlemine paralel olan üst yüzeydeki
sadece belirtilen yönde iki paralel düz çizgi ile sınırlandırılır. gerçek çizgi, 0,1 açıklıktaki iki paralel çizgi arasında bulundurulmalıdır.
Şekil 58
a
Herhangi bir mesafe. Silindirik bir yüzey üzerinde oluşturulan gerçek bir çizgi, 0,1 açıklıktaki
Şekil 57 iki paralel düzlem arasında bulundurulmalıdır.
Tolerans bölgesi, t açıklıktaki bir mesafede iki paralel düzlemle Not – Oluşturulmuş (üretilmiş) gerçek çizgi için bir tarif
sınırlandırılır. standardlaştırılmamıştır.
Şekil 60
Şekil 59
Toleransın uygulandığı silindirin gerçek orta çizgisi 0,08 çaplı bir
Tolerans değerinin önünde ø sembolü varsa tolerans bölgesi t silindirik bölge içinde bulundurulmalıdır.
çapındaki bir silindir ile sınırlandırılır.
Şekil 62
Şekil 61
15
Sembol Tolerans bölgesinin tarifi Gösterim ve açıklama

18.2 Düzlük toleransı ( ISO/TS 12781-1 ve ISO/TS 12781-2)
Tolerans bölgesi, t açıklıktaki bir mesafede iki paralel düzlemle Gerçek yüzey 0,08 açıklıktaki iki paralel düzlem arasında
sınırlandırılır. bulundurulmalıdır.
Şekil 63 Şekil 64
18.3 Dairesellik toleransı ( ISO/TS 12181-1 ve ISO/TS 12181-2)
Göz önüne alınan en kesitteki tolerans bölgesi, yarıçapları farkı t olan Silindirik ve konik yüzeylerin herhangi bir en kesitindeki gerçek çember
iki eş merkezli daire ile sınırlandırılır. çizgi, yarıçapları farkı 0,03 olan, aynı düzlemde bulunan iki düzlemdeş
ve eş merkezli olan daire arasında bulundurulmalıdır.
Şekil 66
Konik yüzeyin herhangi bir en kesitindeki gerçek çember çizgi,

yarıçapları farkı 0,1 olan iki düzlemdeş ve eş merkezli olan daire
arasında bulundurulmalıdır.
Not - Gerçek çember çizginin tarifi standardlaştırılmamıştır.
a
Herhangi bir en kesit.
Şekil 65
Şekil 67
16

18.4 Silindiriklik tolerans ( ISO/TS 12780-1 ve ISO/TS 12780-2)
Tolerans bölgesi, yarıçapları farkı t olan eş eksenli iki silindir ile Gerçek silindirik yüzey, yarıçapları farkı 0,1mm olan eş eksenli iki
sınırlandırılır. silindir arasında bulundurulmalıdır.
Şekil 68 Şekil 69
18.5 Bir referansla ilgili olmayan çizginin profil toleransı ( ISO 1660)
Tolerans bölgesi, merkezleri teorik tam geometrik şekli olan bir çizginin Gösterimin yer aldığı iz düşüm düzlemine paralel olan her kesitte,
üzerinde yer alan t çaplı daireleri çevreleyen iki çizgiyle sınırlandırılır. gerçek kesit çizgisi merkezleri teorik tam geometrik şekli olan bir
çizginin üzerinde yer alan, 0,04 çaplı daireleri çevreleyen iki eş
uzaklıktaki çizginin arasında bulundurulmalıdır.
Şekil 71
a
Herhangi bir uzaklık.
b
Şekil 71’de yer alan çizim düzlemine dik olan düzlem
Şekil 70
17

18.6 Bir referans sistemiyle ilgili çizginin profil toleransı (ISO 1660)
Tolerans bölgesi; merkezleri referans düzlemi A ve referans düzlemi Gösterimin yer aldığı iz düşüm düzlemine paralel olan her kesitte
B’ye göre teorik tam geometrik şekli olan bir çizginin üzerinde yer alan, gerçek kesit çizgisi; merkezleri, referans düzlemi A ve referans düzlemi
t çaplı daireleri çevreleyen iki çizgiyle sınırlandırılır. B’ye göre teorik tam geometrik şekli olan bir çizginin üzerinde yer alan,
0,04 çaplı daireleri çevreleyen iki eş uzaklıktaki çizginin arasında
bulundurulur.
a
Referans A.
b
Referans B. Şekil 73
c
Referans A’ya paralel düzlem
Şekil 72
18.7 Bir referansla ilgili olmayan yüzeyin profil toleransı (ISO 1660)
Tolerans bölgesi, merkezleri teorik tam geometrik şekli olan bir yüzeyin Gerçek yüzey, merkezleri teorik tam geometrik şekli olan bir yüzeyin
üzerinde yer alan, t çaplı küreleri çevreleyen iki yüzeyle sınırlandırılır. üzerinde yer alan, 0,02 çaplı küreleri çevreleyen iki eş uzaklıktaki
yüzeyin arasında bulundurulur.
Şekil 74
Şekil 75
18

18.8 Bir referansla ilgili yüzeyin profil toleransı (ISO 1660)
Tolerans bölgesi, merkezleri referans düzlemi A’ya göre teorik tam Gerçek yüzey, merkezleri referans düzlemi A’ya göre, teorik tam
geometrik şekli olan bir yüzeyin üzerinde yer alan, t çaplı küreleri geometrik şekli olan bir yüzeyin üzerinde yer alan, 0,1 çaplı küreleri
çevreleyen iki yüzeyle sınırlandırılır. çevreleyen iki eş uzaklıktaki yüzeyin arasında bulundurulur.
a
Referans A
Şekil 77
Şekil 76
18.9 Paralellik toleransı
18.9.1 Bir referans sistemiyle ilgili çizginin paralellik toleransı
Tolerans bölgesi t mesafeli iki paralel düzlemle sınırlandırılır. Gerçek orta çizgi; A referans eksenine paralel, B referans düzlemine
Düzlemler, referanslara paraleldir ve belirtilen yöndedirler. göre belirtilen yönde yönlendirilmiş, 0,1 açıklıkta iki paralel düzlem
a
Referans A
b
Referans B
Şekil 79
Şekil 78
19

18.9.1 Bir referans sistemiyle ilgili çizginin paralellik toleransı (devamı)
Gerçek orta çizgi; A referans eksenine paralel, B referans düzlemine
göre belirtilen yönde yönlendirilmiş, 0,1 açıklıkta iki paralel düzlem
a
Referans A
b
Referans B
Şekil 80
Şekil 81
Tolerans bölgesi sırasıyla 0,1 ve 0,2 mesafeli ve birbirine dik iki çift
paralel düzlemle sınırlandırılır. Düzlemler A referans eksenine (a) ve B Gerçek orta çizgi; A referans eksenine paralel, B referans düzlemine
referans düzlemine (b) paraleldir. göre belirtilen yönde yönlendirilmiş ve birbirine dik, sırasıyla 0,1 ve 0,2
açıklıkta iki çift paralel düzlem arasında bulundurulmalıdır.
a
Referans A
b
Referans B Şekil 83
Şekil 82
20

18.9.2 Bir referans çizgisiyle ilgili çizginin paralellik toleransı
Tolerans değerinin önünde ø sembolü varsa, tolerans bölgesi Gerçek orta çizgi; A referans eksenine paralel, 0,03 çaplı bir silindirik
referansa paralel t çapındaki bir silindir ile sınırlandırılır. bölge içinde olmalıdır.
a
Referans A.
Şekil 84
Şekil 85
18.9.3 Bir referans yüzeyiyle ilgili çizginin paralellik tolerans
Tolerans bölgesi, referansa paralel t açıklıktaki mesafede paralel iki Gerçek orta çizgi; B referans düzlemine paralel, 0,01 açıklıkta iki
düzlemle sınırlandırılır. paralel düzlem arasında bulundurulmalıdır.
a
Referans B
Şekil 87
Şekil 86
21

18.9.4 Bir referans sistemiyle ilgili çizginin paralellik toleransı
Tolerans bölgesi, t açıklıktaki mesafede paralel iki çizgiyle sınırlandırılır Her gerçek çizgi, A referansına paralel ve B referansına paralel bir
ve A referans düzlemiyle B referans düzlemine paralel bir düzlemde düzlemde uzanan 0,02 açıklıkta iki paralel çizgi arasında
uzanan çizgilere paralel olarak yönlendirilir. bulundurulmalıdır.
a
Referans A
b
Referans B
Şekil 88 Şekil 89
18.9.5 Bir referans çizgisiyle ilgili yüzeyin paralellik toleransı
Tolerans bölgesi t açıklıktaki mesafede ve referansa paralel iki paralel Gerçek yüzey; C referans eksenine paralel, 0,1 açıklıkta iki paralel
düzlemle sınırlandırılır. düzlem arasında bulundurulmalıdır.
a
Referans C
Şekil 90 Şekil 91
22

18.9.6 Bir referans yüzeyle ilgili yüzeyin paralellik toleransı
Tolerans bölgesi t açıklıktaki mesafede ve referans düzlemine paralel Gerçek yüzey; D referans düzlemine paralel, 0,1 açıklıktaki iki paralel
iki paralel düzlemle sınırlandırılır. düzlem arasında bulundurulmalıdır.
a
Referans D
Şekil 92 Şekil 93
18.10 Diklik toleransı
18.10.1 Bir referans çizgiyle ilgili çizginin diklik toleransı
Tolerans bölgesi, t açıklıktaki mesafede ve referansa dik iki paralel Gerçek orta çizgi; A referans eksenine dik, 0,06 açıklıktaki iki paralel
a Şekil 95
Referans A
Şekil 94
23

18.10.2 Bir referans sistemle ilgili çizginin diklik toleransı
Tolerans bölgesi, t açıklıktaki mesafede paralel iki düzlemle Silindirin gerçek orta çizgisi; A referans düzlemine dik ve B referans
sınırlandırılır. Düzlemler A referansına dik ve B referansına düzlemine göre belirtilen yönde olan, 0,1mm açıklıkta paralel iki
paraleldirler. düzlem arasında bulundurulmalıdır.
Şekil 97
a
Referans A
b
Referans B
Şekil 96
24

18.10.2 Bir referans sistemiyle ilgili çizginin diklik toleransı (devamı)
Tolerans bölgesi, 0,1 ve 0,2 açıklıkta ve birbirine dik iki çift paralel Silindirin gerçek orta çizgisi; B referans düzlemine göre belirtilen
düzlemle sınırlandırılır. Her iki düzlem A referansına dik, çiftlerden biri yönde olan ve birbirine dik, 0,1 ve 0,2 açıklıkta iki çift paralel düzlem
B referansına paralel ( Şekil 99), diğeri ise diktir ( Şekil 98). arasında bulundurulmalıdır. Her iki çift paralel düzlemler A referans
düzlemine dik olmalıdır.
a Şekil 100
Referans A
b
Referans B
Şekil 98
a
Referans A
b
Referans B
Şekil 99
25

18.10.3 Bir referans yüzeyle ilgili çizginin diklik toleransı
Tolerans değerinin önünde ø sembolü varsa tolerans bölgesi referansa Silindirin gerçek orta çizgisi; 0,01 çapında ve A referans düzlemine dik
dik t çapındaki bir silindir ile sınırlandırılır. bir silindirik bölge içerisinde olmalıdır.
Şekil 102
a
Referans A
Şekil 101
18.10.4 Bir referans çizgiyle ilgili yüzeyin diklik toleransı
Tolerans bölgesi, t açıklıktaki mesafede ve referansa dik iki paralel Gerçek yüzey; A referans eksenine dik, 0,08 iki paralel düzlem
düzlemle sınırlandırılır. arasında bulundurulmalıdır.
Şekil 104
a
Referans A
Şekil 103
26

18.10.5 Bir referans yüzeyle ilgili yüzeyin diklik toleransı
Tolerans bölgesi, t açıklıktaki mesafede ve referansa dik iki paralel Gerçek yüzey; A referans düzlemine dik, 0,08 açıklıkta iki paralel
Şekil 106
a
Referans A
Şekil 105
27

18.11 Açısallık toleransı
18.11.1 Bir referans çizgiyle ilgili çizginin açısallık toleransı
a) Çizgi ve referans çizgisi aynı düzlemde: Gerçek orta çizgi 0,08 açıklıkta ve A-B ortak referans düz çizgisine 60°’
lik teorik tam bir açı ile meyilli iki paralel düzlem arasında
Tolerans bölgesi t açıklıkta mesafede ve referansa belirli bir açıda bulundurulmalıdır.
meyilli iki paralel düzlem ile sınırlıdır.
Şekil 108
a
Gerçek orta çizgi 0,08 açıklıkta ve A-B ortak referans düz çizgisine
Referans A-B 60°’lik teorik tam bir açı ile meyilli iki paralel düzlem arasında
Şekil 107 bulundurulmalıdır.
b) Tolerans bölgesi t açıklıktaki mesafede ve referansa belirli bir açıda
meyilli iki paralel düzlem ile sınırlıdır. Ele alınan çizgi ve referans
çizgisi aynı düzlemde değildir.
Şekil 110
a
Referans A-B
Şekil 107
28

18.11.2 Bir referans yüzeyle ilgili çizginin açısallık toleransı
Tolerans bölgesi, t açıklıktaki mesafede ve referansa belirli bir açıda Gerçek orta çizgi; 0,08 açıklıkta ve A referans düzlemine 60°’lik teorik
meyilli iki paralel düzlem ile sınırlıdır. tam bir açı ile meyilli iki paralel düzlem arasında bulundurulmalıdır.
a
Referans A
Şekil 111 Şekil 112
Tolerans değerinin önünde ø sembolü varsa tolerans bölgesi t Gerçek orta çizgi, B referans düzlemine paralel ve A referans
çapındaki bir silindir ile sınırlıdır. Silindirik tolerans bölgesi B referans düzlemine 60°’lik teorik tam bir açı ile meyilli, 0,1çaplı silindirik bir
düzlemine paraleldir ve A referans düzlemine belirli bir açıda meyillidir. tolerans bölgesinin içinde olmalıdır.
Şekil 114
a
Referans A
b
Referans B
Şekil 113
29

18.11.3 Bir referans çizgiyle ilgili yüzeyin açısallık toleransı
Tolerans bölgesi, t açıklıktaki mesafede ve referansa belirli bir açıda Gerçek yüzey, 0,1 açıklıkta ve A referans eksenine 75°’lik teorik tam bir
meyilli iki paralel düzlem ile sınırlıdır. açı ile meyilli iki paralel düzlemin arasında olmalıdır.
a
Referans A Şekil 116
Şekil 115
18.11.4 Bir referans yüzeyle ilişkili yüzeyin açısallık toleransı
Tolerans bölgesi t açıklıktaki mesafede ve referansa belirli bir açıda Gerçek yüzey, 0,08 açıklıkta ve A referans düzlemine 40°’lik teorik tam
meyilli iki paralel düzlem ile sınırlıdır. bir açı ile meyilli iki paralel düzlem arasında olmalıdır.
a
Şekil 118
Referans A
Şekil 117
30

18.12 Konum toleransı (ISO 5458)
18.12.1 Bir noktanın konum toleransı
Eğer tolerans değerinin önünde ø sembolü varsa, tolerans bölgesi t Gerçek kürenin merkezi, 0,3 çaplı ve merkezi A, B referans düzlemleri
çaplı bir küre ile sınırlıdır. Küresel tolerans bölgesinin merkezi A, B ve ve C orta referans düzlemine bağlı kürenin teorik merkezinin tam
C referans düzlemlerine bağlı teorik tam boyutlarla sabitlenmiştir. konumuyla çakışan küresel bir bölgenin içinde olmalıdır.
Not - Bir kürenin gerçek merkezinin tarifi henüz

standardlaştırılmamıştır.
a
Referans A
b
Referans B
c
Referans C
Şekil 119
Şekil 120
31

18.12.2 Bir çizginin konum toleransı
Tolerans bölgesi, t açıklıktaki mesafede ve merkez çizgi etrafında Her bir işaretleme çizgisinin gerçek merkez hattı A ve B referans
simetrik olarak yerleştirilmiş iki paralel düzlemle sınırlıdır. Merkez çizgi düzlemlerine göre göz önünde tutulan çizginin teorik tam konumu
A ve B referans düzlemlerine göre teorik tam boyutlarla sabitlenmiştir. etrafında simetrik olarak yerleştirilmiş 0,1 açıklıkta iki paralel düzlem
Tolerans sadece bir yönde belirtilir. arasında olmalıdır.
Şekil 122
a
Referans A
b
Referans B
Şekil 121
32

18.12.2 Bir çizginin konum toleransı (devamı)
Tolerans bölgesi sırasıyla 0,05 ve 0,2 açıklıktaki mesafede ve teorik Her bir deliğin gerçek orta çizgisi, birbirine dik, belirtilen yönde ve
tam konum etrafında simetrik olarak yerleştirilmiş iki paralel düzlem çifti sırasıyla 0,05 ve 0,2 açıklıkta iki paralel düzlem çifti arasında olmalıdır.
ile sınırlıdır. Teorik tam konum C, A ve B referans düzlemlerine bağlı Her bir düzlem çifti C, A ve B referans düzlemlerine göre göz önüne
teorik tam boyutlarla sabitlenmiştir. Tolerans referans düzlemlere göre alınan deliğin teorik tam konumu etrafında simetrik olarak yerleştirilmiş
iki yönle tayin edilir. ve referans sistemine göre yönlendirilmiştir.
a
Referans A
b
Referans B
c
Referans C
Şekil 123
Şekil 125
33
a
Referans A
b
Referans B
c
Referans C
Şekil 124
34

18.12.2 Bir çizginin konum toleransı (devamı)
Tolerans değerinden önce ø sembolü varsa, tolerans bölgesi t çaplı bir Gerçek orta çizgi C, A ve B referans düzlemlerine göre 0,08 çaplı ve
silindir ile sınırlıdır. Tolerans silindirinin ekseni C, A ve B referans ekseni göz önünde tutulan deliğin teorik tam konumu ile çakışan
düzlemlerine göre teorik tam boyutlarla sabitlenmiştir. silindirik bir bölgenin içinde olmalıdır.
Şekil 127
Gerçek orta çizgi C, A ve B referans düzlemlerine göre 0,1 çaplı ve

ekseni göz önünde tutulan deliğin teorik tam konumu ile çakışan
silindirik bir bölgenin içinde olmalıdır.
a
Referans A
b
Referans B
c
Referans C
Şekil 126
Şekil 128
35

18.12.3 Düz bir yüzeyin veya bir orta düzlemin konum toleransı
Tolerans bölgesi A ve B referans düzlemlerine göre teorik tam Gerçek yüzey A referans düzlemine ve B referans eksenine göre
boyutlarla sabitlenmiş teorik tam konum etrafında simetrik olarak yüzeyin teorik tam konumu etrafında simetrik olarak yerleştirilmiş ve
yerleştirilmiş ve t açıklıktaki mesafede iki paralel düzlemle sınırlıdır. 0,05 açıklıkta iki paralel düzlem arasında olmalıdır.
Şekil 130
Gerçek orta yüzey A referans eksenine göre orta düzlemin teorik tam
konumu etrafında simetrik olarak yerleştirilmiş ve 0,05 açıklıkta iki
paralel düzlem arasında olmalıdır.
a
Referans A
b
Referans B
Şekil 129
36
Not - Sekiz kanal yatağı arasındaki teorik tam açı tam olarak
verilir (ISO 5458 Madde 4.4’).
Şekil 131
37

18.13 Eş merkezlilik ve eş eksenlilik toleransı
18.13.1 Bir noktanın eş merkezlilik toleransı
Tolerans bölgesi t çaplı bir daire ile sınırlıdır ve tolerans değerinin İç çemberin gerçek merkezi, en kesitte A referans noktası ile eş
önünde ø sembolü olmalıdır. Dairesel tolerans bölgesinin merkezi merkezli ve çapı 0,1 olan bir çemberin içinde olmalıdır.
referans noktası ile çakışır.
a
Referans noktası A
Şekil 132
Şekil 133
38

18.13.2 Bir eksenin eşeksenlilik toleransı
Tolerans bölgesi t çapında bir silindir ile sınırlıdır ve tolerans değerinin Toleranslı silindirin gerçek orta çizgisi, ekseni düz A-B referans çizgisi
önünde ø sembolü olmalıdır. Silindirik tolerans bölgesinin ekseni ile ortak olan ve çapı 0,08 olan silindirik bir bölgenin içinde olmalıdır.
referans eksen ile çakışır.
a
Referans A-B
Toleranslı silindirin gerçek orta çizgisi, orta çizgisi A referans ekseni

olan ve çapı 0,1 olan silindirik bir bölgenin içinde olmalıdır (Şekil 136).
Büyük silindirin gerçek ekseni, ekseni A referans düzlemine dik B
referans ekseni olan ve çapı 0,1 olan bir silindirik bölge içinde olmalıdır
(Şekil 137).
39

18.14 Simetri toleransı
18.14.1 Bir orta düzlemin simetri toleransı
Tolerans bölgesi referans düzlemine göre, orta düzlem etrafında Gerçek orta yüzey A orta referans düzlemi etrafında simetrik olarak
simetrik olarak yerleştirilmiş t açıklıkta mesafede paralel iki düzlem ile yerleştirilmiş ve 0,08 açıklıkta iki paralel düzlem arasında olmalıdır.
sınırlıdır.
Şekil 139
a
Referans
Gerçek orta yüzey, ortak A-B referans düzlemi etrafında simetrik olarak
Şekil 138 yerleştirilmiş ve 0,08 açıklılıkta iki paralel düzlem arasında olmalıdır.
Şekil 140
40

18.15 Dairesel dönme toleransı
18.15.1 Dairesel dönme toleransı — radyal
Tolerans bölgesi, referans eksenine dik herhangi bir en kesitte A referans eksenine dik herhangi bir en kesitte gerçek çizgi, yarıçapları
merkezleri referans eksen ile çakışan ve yarıçapları arasındaki fark t arasındaki fark 0,1 olan eş düzlemli eş merkezli iki daire arasında
olan eş merkezli iki daire ile sınırlıdır. olmalıdır (Şekil 142).
B referans düzlemine paralel herhangi bir en kesitte gerçek çizgi,

yarıçapları arasındaki fark 0,1 olan, A referans ekseni ile eş merkezli
olan iki eş düzlemli eş merkezli daire arasında olmalıdır (Şekil 143’ e
bakınız).
a
Referans
b
En kesit düzlemi
Şekil 141 Düz A-B ortak referans çizgisine dik olan herhangi bir en kesitte gerçek
çizgi, yarıçapları arasındaki fark 0,1 olan iki eş düzlemli eş merkezli
daire arasında olmalıdır.
Şekil 144
41

18.15.1 Dairesel kaçıklık toleransı — radyal (devamı)
Kaçıklık genellikle nesnenin tamamına uygulanır; ancak nesnenin A referans eksenine dik herhangi bir en kesitte gerçek çizgi yarıçap
kısıtlı bir bölümüne de uygulanabilir (Şekil 145). farkı 0,2 olan iki eş düzlemli eş merkezli daire arasında olmalıdır.

18.15.2 Dairesel kaçıklık toleransı — eksenel
Tolerans bölgesi ekseni referans ekseni ile çakışan ve üzerindeki t Herhangi bir silindirik kesitte ekseni D referans ekseni ile çakışan
açıklıktaki mesafede iki daireden teşkil herhangi bir silindirik kesitle gerçek çizgi, aralarındaki mesafe 0,1 olan iki daire arasında olmalıdır.
sınırlıdır.
Şekil 148
a
Referans A
b
Tolerans bölgesi
c
Herhangi bir çap
Şekil 147
42

18.15.3 Herhangi bir yönde dairesel kaçıklık toleransı
Tolerans bölgesi t açıklıktaki mesafede ve eksenleri referans ekseni ile Ekseni C referans ekseni ile çakışan herhangi konik bir kesitte gerçek
çakışan iki daireden oluşan konik kesit içinde sınırlıdır. çizgi, konik kesit üzerinde aralarındaki mesafe 0,1 olan iki daire
arasında olmalıdır.
Başkaca belirtilmedikçe tolerans bölgesinin genişliği, belirtilen
geometriye diktir.
Şekil 150
Toleranslı nesne için jeneratör hat düz olmadığında, konik kesitin tepe
açısı gerçek konuma bağlı olarak değişir. [Şekil 149 (sağ) ve Şekil 151’
e bakın].
a
Referans C
b
Tolerans bölgesi
Şekil 149
Şekil 151
43

18.15.4 Belirli bir yönde dairesel kaçıklık toleransı
Tolerans bölgesi, eksenleri referans ekseni ile çakışan t açıklıktaki α açılı herhangi konik bir kesitte; ekseni C referans ekseni ile çakışan
mesafede iki daireden olan ve belirtilen açıdaki konik kesit içinde gerçek çizgi, konik kesit içindeki 0,1 açıklıktaki mesafede iki daire
sınırlıdır. arasında olmalıdır.
Şekil 153
a
Referans C
b
Tolerans bölgesi
Şekil 152
44
18.16 Toplam dönme toleransı

18.16.1 Toplam radyal dönme toleransı
Tolerans bölgesi, eksenleri referans eksen ile çakışan ve yarıçapları Gerçek yüzey, eksenleri ortak düz A-B referans çizgisi ile çakışan ve
arasındaki fark t olan eş eksenli iki silindir ile sınırlıdır. yarıçapları arasındaki fark 0,1m olan eş eksenli iki silindir arasında
olmalıdır.
a
Referans A-B
Şekil 155
Şekil 154
45

18.16.2 Toplam eksenel kaçıklık toleransı
Tolerans bölgesi, referans eksenine dik t açıklıktaki mesafede iki Gerçek yüzey, D referans eksenine dik ve 0,1 açıklıkta iki paralel
paralel düzlem ile sınırlıdır. düzlem arasında olmalıdır.
Şekil 157
a
Referans D
b
Kapsanan yüzey
Şekil 156
46
Ek A
(Bilgi için)
Önceki uygulamalar
A.1 Bu ek, daha önce kullanılmış olan ve artık kullanımda olmayan daha önceki uygulamaları tanımlar.
Bundan dolayı bu standardın asli bir parçası değildir, sadece bilgi amaçlı olarak kullanılmalıdır.
Aşağıdaki çizim gösterimleri ISO 1101’de tarif edilmiştir. Uygulamadaki kullanımları göstermiştir ki çizimlerin
yorumlanmasında bazı karmaşalar olduğunu göstermiştir. Bu yüzden bu çizim gösterimleri artık
kullanılmamalıdır.
A.2 Tolerans çerçevesini, tolerans bu tip eleman/özelliklere atıf yaptığında, yönü bir ok ile gösterilen bir
kılavuz çizgi ile doğrudan eksene, orta düzleme (Şekil A.1), ortak eksene veya orta düzleme (Şekil A.2 ve
Şekil A.3) bağlanması metodu daha önce uygulanmaktaydı. Bu durum, Şekil 13, Şekil 14 ve Şekil 15’ te
belirtilen gösterimlere alternatif metot olarak kullanıldı.
Şekil A.1 Şekil A.2 Şekil A.3
A.3 Referans üçgenini ve referans harfini referans bu tip eleman/elemanlara atıf yaptığında doğrudan
eksene veya orta düzleme veya ortak eksene veya orta düzleme (Şekil A.4) bağlanması metodu daha önce
uygulanmaktaydı. Bu durum, Şekil 33’ te belirtilen gösterime alternatif metot olarak kullanıldı.
Şekil A.4
A.4 Referans harflerini herhangi bir öncelik sırası vermeden göstermek önceden uygulanmaktaydı (Şekil
A.5). Bunun için, birincil ve ikincil referans arasındaki ayrımı açık olarak yapmak mümkün değildi. Bu durum,
Şekil 37’ te belirtilen gösterime alternatif metot olarak kullanıldı.
Şekil A.5
A.5 Tolerans çerçevesini doğrudan bir kılavuz çizgi ile referans elemanına bağlamak önceden
uygulanmaktaydı. ( Şekil A.6 ve Şekil A.7). Bu durum, Madde 9.3’te tarif edilen metoda alternatif metot olarak
kullanıldı.
47
Şekil A.6 Şekil A.7
A.6 Şekil A.8 ve Şekil A.10’da gösterildiği gibi aynı değere sahip farklı elemanlar için tolerans bölgelerini tek
tek göstermek önceden uygulanmaktaydı. Bu, Madde 8.4’ te tarif edilen metoda alternatif metot olarak
kullanıldı.
A.7 Ortak bölge şartını göstermek için tolerans çerçevesine yakın bir yere “ortak bölge” etiketi koymak daha
önceki bir uygulama idi (Şekil A.9-Şekil A.10). Bu, Madde 8.5’te tarif edilen metoda alternatif metot olarak
kullanıldı.
Şekil A.8
ortak bölge
Şekil A.9
48
3xA
ortak bölge
Şekil A.10
49
Ek B
Geometrik sapmaların değerlendirilmesi
B.1 Genel
Silindiriklik, yuvarlaklık, düzlük ve doğruluk için geometrik sapmaların gerçekleştirilmesi için uluslararası
standardlar geliştirilmiştir ( ISO/TS 12180-1, ISO/TS 12180-2, ISO/TS 12181-2, ISO/TS 12181-2, ISO/TS
12780-1, ISO/TS 12780-2, ISO/TS 12781-1 ve ISO/TS 12781-2).
Ancak bu standardın yayınlandığı zaman henüz UPR filtresi (devir başına dalgalanma), prop uç yarıçapı ve
silindiriklik, yuvarlaklık, düzlük ve doğruluk (başka bir ifade ile sırasıyla referans silindir, referans daire,
referans düzlem ve referans çizgi için şartlar) için tam anlamıyla tanımlı değerler üzerinde bir fikir birliğine
ulaşmak mümkün olmamıştı.
Demek ki; silindiriklik, yuvarlaklık, düzlük ve doğruluk yönetmelikleri özgün olmak için hangi değerlerin bu
yönetmelik faaliyetlerinde (ISO/TS 17450-2’ye göre) kullanılacağını açıkça ifade etmelidir.
Not - Bu standarda, özel yönetmelik işletmeni gösteriminin gelecek düzeltmede verilmesi amaçlanmaktadır.
Eksiksiz bir varsayım kurulamadığından, geometrik olarak ideal özellikler üzerine kurulu tolerans bölgelerinin
tariflerinden seçilenler bu metinde değerlendirilmek üzere verilmiştir. Bu örnekler gerçek elemanlardaki şekil
sapmalarının nasıl değerlendirileceğini ve bunların tolerans bölgeleri ile nasıl karşılaştırılacağını göstermek
için verilmiştir. Tolerans bölgeleri tariflerinden seçilenler gerekli yönetmelik faaliyetleri için tam bir düzeneği
anlatmaz, dolayısıyla sadece eksik varsayımlar oluşturur ve başka gösterim verilmezse kullanılır (nota
bakınız).
Önceki uygulama ile tutarlılığı temin etmek için bu ekte, bu baskıda başka bir biçimde yer almayan ISO
1101’in öğeleri aynen kullanılmış ve geliştirilmiştir.
Geometrik olarak ideal elemanlar üzerine kurulu tolerans bölgeleri için tariflerden seçilenler göz önünde
tutulmak üzere verilmiştir. Örnekler, gerçek elemanlardaki biçim sapmaları hakkında kanıya nasıl varılacağını
ve bunların tolerans bölgeleri ile nasıl karşılaştırılacağını göstermek için verilmiştir.
B.2 Doğruluk
Tek bir toleranslı elemanın doğruluğu, eleman düz iki çizgi arasında verildiğinde doğru sayılmıştır ve iki çizgi
arasındaki mesafe belirtilen toleransa eşit veya belirtilen toleranstan daha küçüktür. Düz çizgilerin
yönlendirme seçimi, aralarındaki en fazla mesafe mümkün olan en küçük değer olacak şekilde yapılmalıdır.
Özel bir en kesit için bir örnek aşağıda verilmiştir:
Şekil B.1
Düz çizgilerin muhtemel yönlendirmeleri: A1 - B1 A2 - B2 A3 - B3

Karşılık gelen mesafeler: h1 h2 h3
Bu durumda Şekil B.1: h1 < h2 < h3
50
Bunun için düz çizgilerin doğru yönlendirilmesi A1 - B1‘dir. h1 mesafesi belirtilen toleransa eşit veya belirtilen
toleranstan daha küçüktür.
B.3 Düzlük
Bir toleranslı elemanın düzlüğü, eleman her iki düzlem tarafından kapatılmış ve iki düzlem arasındaki mesafe
belirtilen toleransa eşit veya belirtilen toleranstan daha düşükse, doğru olarak kabul edilir. Düzlemlerin
yönlendirilmesi aralarındaki azami mesafe olabilecek en küçük değer olacak şekilde seçilir.
Bir örnek aşağıda verilmiştir:
Şekil B.2
Düzlemlerin muhtemel yönlendirmesi: A1 - B1 – C1 – D1 A2 - B2 – C2 – D2

Karşılık gelen mesafeler: h1 h2
Bu durumda Şekil B.2: h1 < h2
Bunun için düzlemlerin doğru yönlendirmesi A1 - B1 - C1 - D1 şeklindedir. h1 mesafesi belirtilen toleransa eşit
veya belirtilen toleranstan daha küçüktür.
B.4 Dairesellik
Tek toleranslı elemanın daireselliği, eleman yarıçapları arasındaki fark belirtilen toleransa eşit veya belirtilen
toleranstan daha düşük eş merkezli iki daire arasında ise, doğru olarak kabul edilir. Bu dairelerin
merkezlerinin yeri ve bu dairelerin yarıçapları, eş merkezli dairelerin yarıçapları arasındaki fark olabilecek en
küçük değer olacak şekilde seçilir.
Özel bir en kesit için bir örnek aşağıda verilmiştir:
Şekil B.3
51
İki eş merkezli dairenin merkezlerinin muhtemel yerleri ve yarıçapları arasındaki en küçük fark.
A1’ in (C1) merkezi yarıçapları arasındaki fark ∆r1 olan iki eş merkezli dairenin merkezidir.
A2’ in (C2) merkezi yarıçapları arasındaki fark ∆r2 olan iki eş merkezli dairenin merkezidir.
Bu durumda Şekil B.3: ∆r2 < ∆r1.
Bunun için eş merkezli iki dairenin doğru yeri A2 şeklinde ifade edilendir. Yarıçaplar arasındaki fark olan ∆r2
belirtilen toleransa eşit veya belirtilen toleranstan daha küçük olmalıdır.
B.5 Silindiriklik
Tek toleranslı elemanın silindirikliği, eleman yarıçapları arasındaki fark belirtilen toleransa eşit veya belirtilen
toleranstan daha küçük eş eksenli iki silindir arasında ise, doğru olarak kabul edilir. Bu silindirlerin
eksenlerinin yeri ve bu silindirlerin yarıçapları, eş eksenli silindirlerin yarıçapları arasındaki fark olabilecek en
küçük değer olacak şekilde seçilir.
Bir örnek aşağıda verilmiştir:
Şekil B.4
İki eş eksenli silindirin eksenlerinin muhtemel yerleri ve yarıçapları arasındaki en küçük fark.
Z1’ in (A1) merkezi yarıçapları arasındaki fark ∆r1 olan iki eş merkezli dairenin merkezidir.
Z2’ in (A2) merkezi yarıçapları arasındaki fark ∆r2 olan iki eş merkezli dairenin merkezidir.
Bu durumda Şekil B.4: ∆r2 < ∆r1.
Bunun için eş eksenli iki silindirin doğru yeri A2 şeklinde ifade edilendir. Yarıçaplar arasındaki fark olan ∆r2
belirtilen toleransa eşit veya belirtilen toleranstan daha küçük olmalıdır.
52
Ek C
GMÖ matris modeli ile olan ilişki
C.1 Genel
GMÖ matris modeli hakkındaki ayrıntılar için ISO/TR 14638’e bakınız.
C.2 Bu standard ve kullanımı hakkında bilgi

Bu standard iş parçalarının geometrik toleranslandırması için temel bilgileri verir. Başlangıç esaslarını
gösterir ve geometrik toleranslandırma için esasları tarif eder.
C.3 GMÖ matris modelinde konum

Bu standard; Şekil C.1’ de grafiksel olarak gösterildiği gibi; şekil, yönlendirme, konum ve dönme seri
standardlarının 1 ve 2 numaralı bölümleri ile genel GMÖ matrisindeki referanslar standardlar serisinin 1
numaralı bölümünü etkileyen genel bir GMÖ standardıdır.
Küresel GMÖ yönetmelikleri
Genel GMÖ yönetmelikleri

Seri sırası 1 2 3 4 5 6
Büyüklük
Mesafe
Yarıçap
Açı
Referanstan bağımsız çizgi şekli
Referansa bağımlı çizgi şekli
Temel
Referanstan bağımsız yüzey şekli
GMÖ
Referansa bağımlı yüzey şekli
standardları
Yön
Yer
Dairesellikten kaçıklık
Toplam kaçıklık
Referanslar
Pürüzlülük profili
Birincil profil
Dalgalılık profili
Yüzey kusurları
Kenarlar
Şekil C.1
C.4 İlgili standardlar

İlgili standardlar Şekil C.1’ de gösterilen standardlar serisidir.
53
Kaynaklar
[1] ISO 128 (all parts), Technical drawings — General principles of presentation
[2] ISO 129 (all parts), Technical drawings — Indication of dimensions and tolerances
[3] ISO 3040:1990, Technical drawings — Dimensioning and tolerancing — Cones
[4] ISO 3098-0, Technical product documentation — Lettering — Part 0: General requirements
[5] ISO 3098-2:2000, Technical product documentation — Lettering — Part 2: Latin alphabet, numerals and
marks
[6] ISO/TR 5460:1985, Technical drawings — Geometrical tolerancing — Tolerancing of form, orientation,
location and run-out — Verification principles and methods — Guidelines
[7] ISO 7083:1983, Technical drawings — Symbols for geometrical tolerancing — Proportions and
dimensions
[8] ISO/TR 14638:1995, Geometrical product specification (GMÖ) — Masterplan
54

TS en Iso 1101

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

TS en Iso 1101

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

TÜRK STANDARDI

GEOMETRİK MAMUL ÖZELLİKLERİ (GMÖ) – GEOMETRİK

Geometrical product specifications (GMÖ) – Geometrical

Diler MAZILIGÜNEY Dr. Mahmut ÖZDEMİR

TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSÜ

Kalite Sistem Belgesi

Türk Standardlarına Uygunluk Markası (TSE Markası)

Standardlar ve standardizasyon konusunda daha geniş bilgi Enstitümüzden sağlanabilir.

TÜRK STANDARDLARININ YAYIN HAKLARI SAKLIDIR.

− Bu standardın daha önce yayımlanmış bulunan baskıları geçersizdir.

Yazıların gösterimi için (oranlar ve boyutlar) ISO 3098–2’ye bakılır.

Geometrik mamul özellikleri (GMÖ) – Geometrik toleranslandırma –

Bu standard, geometrik toleranslandırmanın başlangıç esaslarını belirtir ve ana ilkelerini tanımlar.

2 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar

EN, IEC, ISO vb. Adı Adı

EN, IEC, ISO vb. Adı Adı

3.1 Tolerans bölgesi

Not – Aynı zamanda Madde 4.4’e bakınız.

— Bir çemberin içindeki boşluk,

— Eş merkezli çemberlerin arasındaki boşluk,

— Bir silindirin içindeki boşluk,

— İki eş eksenel silindirin arasındaki boşluk,

— İki eş uzaklıktaki yüzeyin veya iki paralel düzlemin arasındaki boşluk,

— Bir kürenin içindeki boşluk.

Çizelge 1 - Geometrik özellikler için semboller

Çizelge 2 - İlave semboller

Tarif Sembol Atıf

Toleranslı eleman gösterimi Madde 7

Referans eleman gösterimi Madde 9 ve ISO 5459

Referans hedef gösterimi ISO 5459

Teorik tamlıktaki ölçü Madde 11

İz düşürülmüş tolerans bölgesi Madde 13 ve ISO 10578

Bütün çevre (profil) Alt madde 10.1

Örtü şartı ISO 8015

Dışbükey olmayan Alt madde 6.3

Şekil 1 Şekil 2 Şekil 3 Şekil 4 Şekil 5

Not - Çizelge 2’ye bakınız.

Şekil 13 Şekil 14 Şekil 15

Not - Kılavuz çizginin tek başına yönlendirmesi toleransın tarifini etkilemez.

Şekil 16 - Çekme profil gösterimi Şekil 17 - Yorum

Şekil 18 - Çekme profil gösterimi Şekil 19 - Yorum

Şekil 18’de gösterilen α açısı 90° ye eşit olduğunda bile gösterilmelidir.

Şekil 21 - Çekme profil gösterimi

a) Tolerans 0,1 b) Tolerans 0,2

Not - Bu standardın gelecek revizyonunda bu madde ISO 5459’a aktarılacaktır.

9.3 Referans harfiyle birlikte referans üçgeni;

Şekil 31 Şekil 32 Şekil 33

Şekil 35 Şekil 36 Şekil 37

11 Teorik gerçek boyutlar (TGB)

TGB toleranslandırılmamalıdır. Bir çerçeve içine alınmalıdır (Şekil 42 ve Şekil 43).

12.3 Bir referansın kısıtlı parçası ( Madde 9.4).

13 Tolerans bölgesinin iz düşümü

14 Azami malzeme şartı

Not - Bu standardın gelecek revizyonunda bu madde, ISO 2692’ye aktarılacaktır.

Şekil 48 Şekil 49 Şekil 50

15 Asgari malzeme şartı

Not - Bu standardın gelecek revizyonunda bu madde, ISO 2692’ye aktarılacaktır.

Şekil 51 Şekil 52 Şekil 53

16 Serbest durum şartı

17 Geometrik toleransların karşılıklı ilişkisi

18 Geometrik tolerans tarifleri

Tolerans bölgesinin tarifi Gösterim ve açıklama

Sembol Tolerans bölgesinin tarifi Gösterim ve açıklama