Professional Documents
Culture Documents
Etyka Praca - Zasada Poufności Zawodowej Psychologów A Obowiązek Denuncjacji - Paulina Przewodek
Etyka Praca - Zasada Poufności Zawodowej Psychologów A Obowiązek Denuncjacji - Paulina Przewodek
Psychologia
Studia niestacjonarne
Nr indeksu: 158256
Praca Zaliczeniowa
1. Poważnie zagrożone jest życie klienta lub innych osób, albo gdy stanowią tak
przepisy innych ustaw.
2. Sąd lub prokurator zwolnią te osoby od obowiązku zachowania tajemnicy, jeżeli
ustawy szczególne nie stanowią inaczej2
1
poważniejszym problemem są sytuacje, w których psycholog zostaje niemal pozbawiony
możliwości dokonania wyboru, a to wobec prawnego obowiązku ujawnienia tajemnicy
zawodowej. Tak może być postrzegany art. 240 k.k., określany czasem nawet jako
„obowiązek denuncjacji”. W brzmieniu art. 240 k.k. po nowelizacji, obowiązującej od 13
lipca 2017 r. znalazły się niektóre przestępstwa seksualne, m.in.: zgwałcenie zbiorowe, tzw.
pedofilskie i kazirodcze oraz ze szczególnym okrucieństwem (art. 197 § 3 i § 4 k.k.),
seksualne wykorzystanie bezradności (art. 198 k.k.) oraz obcowanie płciowe z małoletnim
poniżej 15. roku życia (art. 200 k.k.).”4
4
Pomiędzy zasadą poufności zawodowej a obowiązkiem denuncjacji – czy polskie prawo lekceważy, czy chroni
tajemnicę zawodową psychologa? Maciej Bocheński
5
przekład Przysięgi Hipokratesa z języka greckiego prof. dr hab. Mariana Wesoły
6
lekarz – Słownik języka polskiego PWN
7
Dz. U. 2021 poz. 711
2
traktować należy jako warunek sine qua non8 ich należytego wykonywania. W przypadku zaś
zawodu psychologa zachowanie w tajemnicy informacji uzyskanych w związku z jego
wykonywaniem uznać należy niewątpliwie za taki warunek konieczny (co mogłoby
sugerować konieczność objęcia tajemnicy psychologa zakresem regulacji art. 180 § 2 k.p.k.).
Bocheński w swej pracy twierdzi, że warto byłoby dokonać w tym kontekście zmiany
ustawodawczej wyraźnie włączającej tajemnicę psychologa do grupy tajemnic z art. 180 § 2
k.p.k. Autor mówi: „nierzadko rolą psychologa jest wykonywanie czynności o takim samym
znaczeniu dla zdrowia psychicznego, czym dla zdrowia somatycznego interwencje lekarskie.
Co bardziej istotne, zestawienie przepisów art. 14 ustawy o zawodzie psychologa
z analogicznym przepisem (art. 40) ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty wskazuje,
że prawo w tym drugim przypadku przewiduje szerszy zakres wyjątków od zasady
zawodowej dyskrecji. (...) Wydaje się, że wspomniana okoliczność stanowi wyzwanie dla
środowiska psychologów w Polsce, jako że dwa zawody, które z punktu widzenia celów
i zadań oraz roli w życiu człowieka (ochrona zdrowia) korzystają – w zakresie zasad
profesjonalnej dyskrecji – ze zróżnicowanego poziomu ochrony, przy czym te różnice jawią
się jako nieuzasadnione.”9
R. Kubiak zauważa, że tajemnica lekarska i tajemnica zawodowa psychologa mają
swe podstawy w tych samych koncepcjach zarówno teoretycznych, jak i regulacjach
konstytucyjnych. Niezrozumiałe jest zatem, dlaczego tajemnica zawodowa psychologa
miałaby zasługiwać w postępowaniu karnym na słabszą ochronę.10
8
sine qua non - definicja, synonimy, przykłady użycia (pwn.pl)
9
M. Bocheński, Pomiędzy zasadą poufności zawodowej a obowiązkiem denuncjacji – czy polskie prawo
lekceważy, czy chroni tajemnicę zawodową psychologa?, „Psychologia Wychowawcza” 2018, nr 15, s. 141-142.
10
R. Kubiak, Tajemnica zawodowa psychologa a jego prawny obowiązek denuncjacji oraz występowania w roli
świadka albo biegłego, w: Aktualne problemy prawne w psychologii i medycynie, red. A. Fiutak, T. Gardocka,
D. Jagiełło, Warszawa 2018, s. 26
3
ust.1 ustawy o ochronie zdrowia psychicznego11, który odnosi się do wszystkich
profesjonalistów wykonujących zawody związane z ochroną zdrowia psychicznego.
W związku z ograniczeniem zasady poufności wprowadzony został obowiązek
poinformowania o jej ograniczeniach podczas kontraktu, tak by pacjent miał możliwość
wyrażenia ważnej świadomej zgody.
Jak już wspomniałam tajemnica zawodowa psychologa jest kluczowym elementem jego
pracy, mającym na celu ochronę prywatności i zaufania pacjenta. Istnieje jednak kilka
sytuacji, w których psycholog może spotkać się z dylematem:
11
Dziennik Ustaw - rok 2020 poz. 685 - INFOR.PL
12
Kodeks etyczny psychologa - Polskie Towarzystwo Psychologiczne (PTP)
4
1. Zagrożenie życia lub zdrowia pacjenta: Psycholog może stanąć przed dylematem, gdy
dowiaduje się o planach samobójczych lub innych zagrożeniach dla życia pacjenta.
Chociaż tajemnica zawodowa jest istotna, etyczne zasady mogą wymagać ujawnienia
informacji w celu ochrony życia pacjenta. To może prowadzić do konfliktu między
lojalnością wobec pacjenta a zobowiązaniami do ochrony ich życia.
2. Zgłaszanie przypadków przemocy domowej: Jeśli psycholog dowiaduje się o
przypadkach przemocy domowej, zwłaszcza wobec dzieci, może stanąć przed
dylematem, czy powinien zgłosić te informacje organom ścigania. To również może
naruszyć tajemnicę zawodową, ale jednocześnie ma na celu ochronę bezpieczeństwa
ofiary.
3. Zaufanie pacjenta kontra współpraca z innymi profesjonalistami: Psycholog może
mieć trudności w zachowaniu tajemnicy zawodowej, gdy współpracuje z innymi
specjalistami, takimi jak psychiatrzy, lekarze czy terapeuci. Współpraca ta może
wymagać wymiany informacji na temat pacjenta, co może budzić obawy dotyczące
naruszenia poufności.
4. Przypadki, w których pacjent jest zagrożeniem dla innych: Jeśli psycholog dowiaduje
się, że pacjent stanowi zagrożenie dla innych osób, może stanąć przed dylematem
dotyczącym zgłaszania tych informacji.
5
Dylematy związane z tajemnicą zawodową psychologa w pracy z osobami małoletnimi mogą
być jeszcze bardziej złożone, ponieważ istnieje potrzeba równoważenia ochrony prywatności
maloletniego pacjenta z obowiązkiem zapewnienia jego bezpieczeństwa. Przykładami
potencjalnych dylematów, z jakimi może spotkać się psycholog to:
1. Przemoc domowa lub nadużycie seksualne: Jeśli psycholog dowiaduje się, że nieletni
pacjent jest ofiarą przemocy domowej lub nadużycia seksualnego, może pojawić się
konflikt między tajemnicą zawodową a koniecznością ochrony dziecka. Psycholog
może być prawnie zobowiązany do zgłoszenia takich przypadków organom
odpowiedzialnym za ochronę dzieci.
2. Zgoda rodziców a tajemnica pacjenta: Psycholog może być w sytuacji, gdzie rodzice
chcą uzyskać informacje na temat terapii swojego dziecka, ale dziecko nie wyraża na
to zgody. W takich przypadkach psycholog musi uwzględnić zasady prywatności
nieletniego pacjenta, a jednocześnie utrzymać komunikację z rodzicami w granicach
prawa i etyki.
3. Samookaleczenia lub myśli samobójcze: Jeśli maloletni pacjent wyraża myśli
samobójcze lub się samookalecza, psycholog może stanąć przed dylematem, czy
powinien ujawnić te informacje opiekunom prawnym, aby zapewnić bezpieczeństwo
dziecka.
4. Zgłaszanie nadużyć seksualnych przez innych dorosłych: Psycholog może dowiedzieć
się o nadużyciach seksualnych, których sprawcą jest inny dorosły, na przykład
opiekun dziecka. W takich przypadkach psycholog może być zobowiązany prawnie
do zgłoszenia tych informacji odpowiednim organom, co może naruszać tajemnicę
zawodową.
13
Dziennik Ustaw - rok 2020 poz. 685 - INFOR.PL
6
W kontekście orzecznictwa, rozumie się, że tajemnica określona w ustawie o ochronie
zdrowia psychicznego obejmuje wszelkie osoby wykonujące czynności związane z ochroną
zdrowia psychicznego, nie wyłączając przedstawicieli innych profesji niż lekarz psychiatra. Z
tej perspektywy psycholog, pełniący role objęte zakresem ustawy o ochronie zdrowia
psychicznego, zobowiązany jest do ściśle przestrzegania tajemnicy we wszystkich sprawach,
które dostrzeże w związku z prowadzeniem wymienionych czynności (por. postanowienie
Sądu Najwyższego z dnia 20 kwietnia 2005 r., sygn. akt I KZP 6/05). Należy podkreślić, że
obowiązek zachowania tajemnicy rozciąga się na wszystkich poddawanych badaniom i
leczeniu w ramach tej ustawy, obejmując nie tylko osoby zdiagnozowane z zaburzeniami
psychicznymi (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 stycznia 2008 r., sygn. akt V KK
230/07).
7
priorytetem powinna być tajemnica zawodowa czy inna wartość, co stwarza wyzwania w
praktyce zawodowej.
Bibliografia
Literatura
Bocheński, M. (2018) Pomiędzy zasadą poufności zawodowej a obowiązkiem denuncjacji –
czy polskie prawo lekceważy, czy chroni tajemnicę zawodową psychologa?, „Psychologia
Wychowawcza”, nr 15
Brzeziński, J., Chyrowicz, B., Toeplitz Z., Toeplitz - Wiśniewska, M. (2019) Etyka Zawodu
Psychologa, Warszawa, PWN
Gavaghan, C. (2007). Dangerous patients and duties to warn: a European human rights
perspective. European Journal of Health Law, 14
Smith, S.R. (1987) Medical and Psychotherapy Privileges and Confidentiality: On Giving
With One Hand and Removing With the Other
Żukowski, L.J. (2017) Psycholog jako zawód zaufania publicznego – wybrane problemy
Źródła internetowe:
Tajemnica zawodowa psychologa - Polskie Towarzystwo Psychologiczne (PTP)
Kodeks etyczny psychologa - Polskie Towarzystwo Psychologiczne (PTP)
Dziennik ustaw - www.infor.pl
8
PWN Słownik Języka Polskiego
Akty prawne
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483, ze
zm.).
Ustawa z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (Dz.U. z 2020 r. poz.
685, ze zm.).
Ustawa z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (Dz.U. z 2021 r. poz.
790, ze zm.).
Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz.U. z 2020 r. poz. 1444, ze zm.).
Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz.U. z 2021 r. poz. 534,
ze zm.).
Ustawa z dnia 8 czerwca 2001 r. o zawodzie psychologa i samorządzie zawodowym
psychologów (Dz.U. z 2019 r. poz. 1026, ze zm.).