Cechy konstytucji:

 Szczególna nazwa
 Szczególny tryb zmiany konstytucji
 Szczególny tryb uchwały konstytucji
 Normy niezmienne konstytucji
 Szczególna moc prawna konstytucji
 Szczególna treść konstytucji

Normy niezmienne konstytucji:

dwa rodzaje ustrojodawców – pierwotny i wtórny

 Pierwotny – władny do uchwalenia nowej konstytucji i uchylić starą

 Wtórny – może modyfikować istniejącą już konstytucję
Aby zmienić normy niezmienne konieczne jest uchwalenie nowej konstytucji, normy
niezmienne nie mogą być zmienione w istniejącej konstytucji

Dwie odmiany norm niezmiennych – wyrażone wprost i nie wprost

 Wyrażone wprost – konstytucja w swojej treści wskazuje które normy konstytucyjne

nie mogą zostać zmienione, np. w konstytucji francuskiej zapis o formie rządów
republikańskich nie może zostać zmieniony, w Niemczech nie można zmienić zapisu o
byciu demokratycznym państwem prawnym oraz stosunków federacyjnych, w Grecji
jest niezmienna parlamentarna forma rządów oraz podane artykuły nie podlegającej
zmianie (dotyczące głównie praw i wolności)

 Wyrażone nie wprost – Republika Czeska art.8 stanowi, że niedopuszczalne są

zmiany konstytucji mówiące o demokratycznym państwie prawa. Nie jest mówione
wprost których artykułów nie można zmieniać, ale nie można zmieniać tych, które
mówią o demokratycznym państwie prawa. W Rep. Czeskiej sąd konstytucyjny orzeka
o konstytucyjności zmian w zapisach konstytucji. Zmiana w konstytucji ograniczająca
mocno rolę prezydenta (zaskarżona do TK, który uchylił taką zmianę ze względu na
naruszenie trójpodziału władzy). Norwegia – zmiany w konstytucji nie mogą
„naruszać ducha konstytucji”

Normy relatywnie niezmienne – można zmienić normy niezmienne, ale tylko w jednym
kierunku – konstytucja Ukrainy, prawa i wolności ujęte w konstytucji mogą być zmienione
tylko w celu rozszerzenia tych praw (nigdy nie zawężenia), nie można zlikwidować
istniejących już praw
Odróżnienie zmiany od rewizji konstytucji - Zmiana fundamentów na których konstytucja
się opiera
Rozróżnienie zmiany całkowitej w sensie formalnym i zmiany całkowitej w sensie
materialnym – rozróżnienie doktrynalne:

 W sensie formalnym – jeden tekst konstytucji jest zastąpiony przez drugi (jedna
obowiązuje a druga już nie), np. konstytucja Węgier
 W sensie materialnym – formalnie istnieje ta sama konstytucja, ale ustrój państwa
na której się opiera ulega zmianie, np. nowela grudniowa– konstytucja ta sama ale
zasady inne

Częstotliwość zmiany konstytucji

Nie wpływa na to tryb zmiany konstytucji
Wpływa na to:

 Stabilność systemu politycznego w kraju

 Czynnik treściowy – im bardziej szczegółowa konstytucja, tym częstsza potrzeba
zmiany (np. w Szwajcarii)
 Rola sądów w procesie interpretacji konstytucji (tam gdzie mogą stosować
dynamiczną wykładnię konstytucji [reinterpretowanie zapisów konstytucji tal, żeby
były zgodne z dzisiejszymi czasami], potrzeba jej zmiany jest o wiele mniejsza – w
USA sąd najwyższy reinterpretował konstytucję ponad 250 razy), tzw. Materialna
zmiana konstytucji. W krajach, w których nie ma możliwości dynamicznej
interpretacji zmiany konstytucji, istnieje częstsza potrzeba zmiany jej napisów

Szczególna moc prawna konstytucji – konstytucja jest aktem o najwyższej

mocy
 W niektórych konstytucjach (mniejszość) możemy spotkać rozwiązanie zgodnie z
którym konstytucja wprost wskazuje na swoją najwyższą moc prawną (wszystkie inne
normy są normami niższego rzędu), np. Konstytucja RP
 Rozwiązania zawarte we wstępach konstytucji
 Odwołania do regulacji źródeł prawa – konstytucja, która określa hierarchię źródeł
prawa, np. konstytucja RP (art. 87)
 Stosunek do ustawy – ustawa jako akt wykonawczy do konstytucji (w zapisach
konstytucji mowa o tym, że coś reguluje ustawa), a każdy akt wykonawczy musi mieć
moc niższą od konstytucji, np. Konstytucja RP
 Wprowadzenie utrudnionego trybu zmiany konstytucji (niektórzy dodają ten punkt
ale nasz profesor nie)
Konsekwencje szczególnej mocy prawnej konstytucji
 Zakaz wydawania aktów normatywnych sprzecznych z konstytucją – problem
zgodności/wątpliwości co do zgodności aktów normatywnych z konstytucją.
Domniemanie, że każdy akt należycie ogłoszony jest zgodny z konstytucją
(niewłaściwie ogłoszony nie korzysta z takiego domniemania)
 Nakaz realizacji norm konstytucyjnych przez organy publiczne – organy władzy
publicznej mają obowiązek realizacji norm konstytucyjnych (nie tylko jej
przestrzegania) – działania, np. wydawanie odpowiednich aktów które są zgodne z
konstytucją
 Konieczność zapewnienia spójności aktów z konstytucją – akty wynikające z
konstytucji nie mogą zawierać luk

Szczególna treść konstytucji

Co zawierały pierwsze konstytucje:

 System organów państwowych (władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej)

 Status prawny jednostki
Co dodano w obecnych konstytucjach:

 Regulowanie radiofonii i telewizji

 Prawa socjalne
 Prawa ekologiczne
 Kulturowe
 Nowe obszary

Współczesne konstytucje – zakres treści: ramowe i szczegółowe

 Konstytucje ramowe – w bardzo ogólny sposób regulują materię ustrojową,
zawierają jednak wszystkie ważne części ustrojowe, regulując ogólnie te kwestie
wyznaczają bardzo duży zakres samodzielności dla ustawodawcy (samodzielność w
rozwijaniu tych zasad)
 Konstytucje szczegółowe – znacznie bardziej ograniczają pozycję ustawodawcy, gdyż
wyznaczają ustawodawcy kierunek, w którym ma on rozwinąć normy konstytucyjne,
konstytucja determinuje rozwiązanie ustawy
Stosowanie prawa
na podstawie norm konstytucyjnych wydaje się konkretne, indywidualne rozstrzygnięcia =
Na podstawie konstytucji można wydawać wyroki
Sytuacje, w których konstytucji nie stosuje się bezpośrednio:

 Kiedy sama konstytucja tego zabrania - np. wyłączona możliwość samoistnego

korzystania z konstytucji w przypadku starania się o azyl lub w przypadku praw
socjalnych
 jako normy karnej = Nikt na podstawie konstytucji nie może być skazany za
popełnienie przestępstwa
 niemożność stosowania konstytucji w odniesieniu do obowiązków obywatelskich =
rozwinięcie na drodze ustaw
 ograniczeń praw i wolności jednostki

Oprócz samoistnego, bezpośredniego stosowania konstytucji, używa się współstosowania

z konstytucji – przy interpretacji wyroku zwraca się uwagę na normy konstytucyjne

Precedens konstytucyjny - rozstrzygnięcie które posiada 5 cech:

 rozstrzygniecie naczelnego organu państwowego

 jest związany z stosowaniem konstytucji
 musi działać w sposób świadomy
 ma charakter jednorazowy (ale może przekształcić się w zwyczaj)
 istnieje przypuszczenie, że w przyszłości organy lub jego członkowie będę
zachowywać się w ten sam sposób

Zwyczaj konstytucyjny – stała praktyka naczelnych organów państwowych stosowaną w

zakresie konstytucji, np. stukanie laską przez marszałka sejmu, posłowie zaliczani do lewej
strony politycznej siedzą po lewej stronie sejmu
Dysonans konstytucyjny – taki precedens, który łamie dotychczasowy zwyczaj, np. Ziobro i
jego ludki usiadłyby po skrajnie lewej stronie w sejmu (ale musiałoby być to zrobione
świadomie, a nie na kacu mordercy)
Wykładnia konstytucji – interpretacja norm z przepisów prawnych

Teoria klasyczna- opiera się na założenie, że konstytucja dalej jest ustawą, a więc nie ma
potrzeby odmiennych zasad dla jej interpretacji, niż ogólnych reguł wykładni norm
prawnych. Stosuje się

 wykładnię językową – leksykalne znaczenie treści reguł prawnych

 Wykładnia systemowa – gdzie dana norma znajduje się w systemie prawnych
 Interpretacja funkcjonalna – jaka była intencja ludzi tworzących dane reguły.

Teoria nieklasyczna – konstytucja jest ustawą, ale jednak jest ustawą szczególną, a więc
wykładnia norm konstytucyjnych powinna być również szczególna. Szczególna rola wykładni
historycznej (powinniśmy pierw patrzeć na rolę historycznego ustawodawcy – co on miał na
myśli).

Systematyka konstytucji
 Systematyka ogólna – wyróżnienie bloków (działy, rozdziały, itp.)
 Systematyka szczegółowa – odnosząca się do konkretnych zasad