7.

Szkoła i nauczyciel w ujęciu Kwintyliana

Marek Fabiusz Kwintylian był przede wszystkim stanowczym zwolennikiem wychowania publicznego.
Przyznawał nauczaniu domowemu pewne zalety, które stwarzały większą możliwość uwzględniania
indywidualnych cech dziecka oraz ochronę przed złymi wpływami otoczenia. Otwarcie jednak twierdził, że w
szkole publicznej dzieci uczą się zasad współżycia społecznego, rozwija się w nich ambicja, która w wieku
dojrzałym zaowocować może pięknymi czynami i cnotami moralnymi. Praca w grupie działa także motywująco
na nauczyciela. Kwintylian nie zalecał tworzenia szkół ze zbyt dużą liczebnością dzieci. Miało to na celu
uniknięcie anonimowości uczniów. Marek Fabiusz nie był także zwolennikiem kar cielesnych. Uważał, że dzieci
trzymane w zbyt dużej dyscyplinie tracą wiarę we własne siły.
Kwintylian stawiał również wymagania nauczycielom. Wymagał od nich umiejętności zniżania się do poziomu
intelektualnego uczniów. Cechować ich miała jasność i zrozumiałość. Nauczyciel - wychowawca miał zawsze
pamiętać, że jest zastępcą rodziców powierzonych mu dzieci. Dla Kwintyliana ideałem wychowawcy był
człowiek moralny z doskonałą sztuką wymowy, posiadający znajomość literatury, duży zasób słownictwa,
historii, prawa oraz posiadać dobrą dykcję i pamięć. Preferował naukę języka greckiego w pierwszej
kolejności, gdyż język łaciński był językiem codziennym, łatwiejszym do opanowania.
8. Poglądy Św. Augustyna na szkołę
Wszechstronnie uzdolniony, studiował w Kartaginie, Rzymie, Mediolanie - nauczyciel retoryki. Na
jego myśl pedagogiczną oddziaływała FILOZOFIA PLATONA i wpływ własnego doświadczenia
pedagogicznego.
 Filozofia Św. Augustyna (teoria poznanie), pewne znaczenie ma poznanie zmysłowe
tylko w zakresie rzeczy zewnętrznych
 Prawdy ogólne, ( które istnieją odwiecznie)
Istnieje świat idealny a w nim miecze prawdy
 Uważał, że na miano NAUCZYCIELA zasługuje tylko Bóg. Augustyn potępiał posyłanie
do szkół pogańskich.
 Uważał, ze wszelka wiedza jest nie potrzebna
Potem zmienił zdanie organizując, Że znajomość tej wiedzy jest niezbędna do
odpierania ataków i zwalczania fałszywych poglądów
 Porównywał studiowanie z wyjściem Izraelitów z Egiptu => dzieła pogańskie maja wiele złych
rzeczy, ale należy znaleźć w nich to co cenne.
Prowadził też własną szkołę retoryki. W 387 r. przyjął chrzest, następnie święcenia
kapłańskie, a w 396 r. został biskupem Hippony. Jego najważniejsze dzieło to
„Wyznania”
9. Rola rodziny w wychowaniu w ujęciu św. Jana Chryzostoma
W 381 r. Jan przyjmuje święcenia diakonatu. W 5 lat później zostaje kapłanem. Ma 30 lat. Biskup Flawian
odkrywszy talenty oratorskie nowego Kapłana powierza mu misję głoszenia Słowa Bożego we wszystkich
kościołach Antiochii dla pobudzenia wiary wspólnoty chrześcijańskiej.
- Św. Jan Chryzostom napisał wiele traktatów, liczne listy i ogromną ilość kazań.
Najcenniejszym traktatem z zakresu dydaktyki w starożytnym Kościele jest dzieło Św. Jan Chryzostoma pt. O
wychowaniu dzieci. Wychowanie należy do najważniejszych obowiązków rodziców, a zwłaszcza ojca. Nie ma
nic ważniejszego i bardziej zaszczytnego, jak wychować dobrego syna. Ideałem, ku któremu zmierza Jan, jest
Wychowanie dobrego żołnierza Chrystusowego, czyli wyraźnie ma na uwadze wychowanie chrześcijanina.
Całość traktatu opiera na podobieństwie, jakie istnieje między zakładaniem miasta a wychowaniem dziecka
- Należy zabezpieczyć dzieciom majątek
- Rodzice powinni zatroskać się o moralność dzieci
- Zaniedbanie wychowania dzieci jest gniew Boży
- Bez wychowanie nie dopuszczać do praw publicznych
10. Wychowania dziewcząt w ujęciu Ojców Kościoła
ŚW. HIERONIM – Dużą uwagę poświęcił dziewczętom. dziewczętom liście do kuzynki wypowiadał się o
wychowaniu dziewcząt:
 POŚWIĘCONA BOGU
 Musi mieć wyrobioną bojaźń boża
 Nie można znać brzydkich słów oni pieśni świeckich
 Powinna w zabawie poznawać litery
 Powinna być zachęcana do czytania Biblii
 Nie powinna używać kolczyków, kosmetyków
 Nie powinna nosić powłóczystych szat
 Powinna we wszystkim naśladować NMP
  Należy od dziewcząt odsuwać mężczyzn
 Nie powinna nigdy wychodzić z domu sama
 Jeśli ma koleżanki to powinne być one podobne do niej
 Powinny jeść jarskie dania
 W łaźni nie powinna być z zamężnymi kobietami
 Jeśli czyta do poduszki powinna czytać dzieła pobożne
 PANNA ŚWIECKA
 Powinna się uczyć, czcić dziadków
 Nie powinna wychodzić z domu sama i być sama
 Nie powinna pić wina w nadmiarze
 Winna się uczyć tkania
 W wieku 13 lat-powinno się jej znaleźć stałego mężczyznę
11. Działalność oświatowa Karola Wielkiego
 Karol Wielki usiłował utrzymywać rządy centralistycznie; sprawował je za pomocą pisemnych
zarządzeń tzw. KAPITULARZY(rozporządzenia królewskie we wczesnym średniowieczu)
 Postanowił uczynić chrześcijaństwo czynnikiem cementującym poszczególne prowincje, jednak
nie było to takie proste, gdyż był to okres poważnego upadku poziomu moralnego i umysłowego
całego Kleru.
 Miał polityczne ambicje
 Starał się poziom umysłowy i kulturowy kleru właśnie przez oświatę
 Uważał, że ludzie wykształceni to ludzie potrzebni, ponieważ zawsze będą godnie reprezentować
jego państwo.
W roku 774 Karol Wielki przy pomocy Piotra z Pizy, Pawlina z Kalwina zorganizował SZKOŁĘ PAŁACOWĄ,
której kierownikiem był Alkwin. Uczniowie tej szkoły byli to sami jej założyciele: żona Karola Wielkiego,
synowie i córki, liczni krewni oraz synowie najważniejszych urzędów.
PROGRAM tej szkoły oprócz 7 sztuk wyzwolonych obejmował także umiejętności redagowania dokumentów
oraz zarządzeń cesarskich.
Szkoła Pałacowa kładła nacisk na astronomie i przedmioty matematyczne.
DWA ZARZĄDZENIA KAROLA WIELKIEGO
-- Pierwsze – nakazywało biskupom zapewnić duchowieństwu przynajmniej minimum wiedzy.
-- Drugie – wszystkie klasztory miały otworzyć szkoły dla uczniów chętnych czytania, pisania, rachunków
śpiewu, miały klasztory oddawać podręczniki do użytku uczniów bezbłędne z oryginałów łacińskich.
12. Wychowanie rycerskie w średniowieczu
W rozwoju rycerstwa i kultury rycerskiej zachodniej Europy można wyróżnić dwa okresy. Pierwszy z nich trwał
do połowy XII w. i jest uważany przez uczonych za okres bohaterski. Rycerz obowiązany był do wiernej służby
krajowi, bezwzględnego posłuszeństwa królowi i ofiarnego wypełnienia wszystkich poleceń feudalnych
zwierzchników.
W drugim okresie ukształtowały się ostateczne metody i ideały wychowania rycerskiego oparte na potrzebach
wojennych, na wymaganiach życia dworskiego i tradycjach religijnych. Życie wojskowe wymagało od każdego
rycerza odwagi, wytrwałości i zręczności w walce na koniu.
Średniowieczne wychowanie dworskie obejmowało 3 stopnie. Rozpoczynano je w 7-8 roku chłopca, który
pełnił funkcję pazia, która polegała na usługiwaniu panu, a głównie paniom. Od niej uczył się etyki, śpiewu,
układania ballad rycerskich, pieśni miłosnych oraz gry na instrumentach. Poznawano chłopca z sztuka jazdy
konnej, władania bronią czy tez zapasami. Na niektórych dworach uczono czytania i pisania, a nawet łaciny.
W czternastym bądź piętnastym roku życia paź stawał się giermkiem, z czym wiązało się prawo noszenia
miecza. Młodzieńca przydzielano pod opiekę wybranego rycerza, któremu towarzyszył na dworze w czasie
turniejów i innych uroczystości oraz w wyprawach wojennych. Zakończenie wychowania rycerskiego odbywało
się po ukończeniu 12 roku życia, gdzie odbywało się pasowanie na rycerza ( przy okazji koronacji króla,
wielkich świąt, zaręczyn, wesel, przed lub po ważnej bitwie). Pasowany musiał wykazać się publicznie
umiejętnościami władania bronią i jazdy konnej. Wówczas mógł już posiadać własne dobra lub żenić się
Szlachta zachodniej i środkowej Europy przygotowywała do aktualnych potrzeb życia nie tylko chłopców, ale
także dziewczęta. Od 6/7 roku życia dziewczęta szlacheckie zapoznawano praktycznie w domu z formami
życia towarzyskiego oraz dworskimi obyczajami, ucząc je różnych tańców, śpiewu, oraz gry na instrumentach.
13. Wychowanie mieszczańskie w średniowieczu
Naukę zawodu rozpoczynali chłopcy w 7 roku życia w warsztacie mistrza – jako terminatorzy. Nauka była bez
zapłaty, uczeń najczęściej był źle traktowany i wykorzystywany. Czas nauki trwał 3-11 lat. Po opanowaniu
umiejętności zawodowych terminator stawał się czeladnikiem. Nadal pracował pod okiem mistrza, jednak był
już odpowiednio wynagradzany, często podróżował, aby zdobyć przydatną wiedze w zawodzie. Okres
czeladnika kończył się egzaminem. Po nabyciu pełnej wprawy i po samodzielnym wykonaniu odpowiedniej
pracy, nadawana mu była godność mistrza. Aby nie dopuścić do zbytniej konkurencji, Rada była bardzo
ostrożna w nadawaniu tego tytułu.
15. Uniwersytety i nauka średniowiecza
Średniowiecze charakteryzuje się gwałtownym wzrostem zainteresowań naukowych. Intensywny rozwój
zainteresowań filozoficznych i naukowych doprowadził do tego, że było trzeba otworzyć takie szkoły gdzie
uczniowie mogliby wypowiadać swoje myśli. Ta nową formę nauki nazywano uniwersytetami.

UNIWERSYTET BOLOŃSKI (1119) - głównie nauka prawa rzymskiego. Wychowanie w poczuciu karności
społecznej, uczyło zgodnej współpracy ze społeczeństwem dla celów ziemskich, szerzyło kult władzy
świeckiej.
Uniwersytet Boloński to typowa uczelnia studencka – studenci wybierali spośród siebie rektora. Była to
uczelnia świecka, kierowana przez władze studenckie. Oprócz prawa rzymskiego wykładano też inne dziedziny
wiedzy.

UNIWERSYTET PARYSKI (1200) – podzielony był na specjalności: filozofia, prawo, medycyna, teologia.
Wydziałami kierował dziekan, pojawia się urząd rektora. W późniejszym okresie przekształcony przez
dominikanów w uczelnie podległą Kościołowi. Dialektykę główną naukę uczelni ograniczono do rozumowego
udowadniania prawd religijnych.

UNIWERSYTET W OKSFORDZIE (1214) – początkowo uniwersytet specjalizował się w prawie i

medycynie, dopiero w późniejszym czasie powstał tu wydział teologii oraz nastąpił wyraźny zwrot ku naukom
przyrodniczym i ścisłym

UNIWERSYTET PADEWSKI (1222) – w Padwie powstał 1222 z przekształcenia istniejącej od szkoły prawa
i retoryki, na wzór Uniwersytetu Bolońskiego, z którego przybyli zakładający go profesorowie i studenci.
Działało tu wielu wybitnych uczonych (m.in. Galileusz), powstały pierwsze pracownie anatomiczne i
biologiczne oraz jeden z pierwszych w Europie ogrodów botanicznych. Do 1399 Uniwersytet Padewski miał 4
wydziały: prawa (cywilnego i kanonicznego), sztuk wyzwolonych, medycyny i teologii. Potem podzielił się na 2
uniwersytety: „legistów” (studentów prawa) oraz „artystów” (studentów pozostałych wydziałów
16.Oświata w Polsce średniowiecznej
1. POCZĄTKI SZKOLNICTWA
Polska wraz z przyjęciem chrześcijaństwa przyjęła wszystkie instytucje takie jak szkoła. Początek w naszym
kraju należy łączyć z założeniem Biskupstwa w Poznaniu, gdzie powstała szkoła katedralna ok. 1000 roku. W
okresie tym zaczęły również powstawać klasztory posiadające duże znaczenie dla rozwoju oświaty i kultury.
Do Pierwszych zakonów zajmujących się szkołami należeli Benedyktyni.
Szkoły katedralne, Kolegialne i Klasztorne, realizowały w zasadzie ten sam program nauczanie, czyli VII SZTUK
WYZWOLONYCH. Pierwsze 3 sztuki językowe dawały niższe wykształcenie, czyli pisanie i czytanie natomiast
cztery pozostałe sztuki dawały wykształcenie ogólne w naukach świeckich. (Cały kurs SZTUK WYZWOLONYCH
najczęściej trwał od 5 do 9 lat).
2. SZKOŁY PARAFIALNE
W Polsce zaczęły powstawać dopiero w XII wieku. Pierwsza Szkoła powstała w Krakowie w 1215r. Początkowo
szkoły Parafialne powstawały w mieście, a już pod koniec XIV wieku zaczęły rozwijać się na wsi. W szkołach
tych nauczono alfabetu, pacierza, czytania, śpiewu, gramatyki.
Wszystkie szkoły podlegały Biskupowi. Jemu przysługiwano prawo doboru nauczycieli i nadzór nad
nauczycielami. Językiem wykładowym w szkołach była łacina, a językiem pomocniczym Polski.
Do szkół uczęszczali chłopcy, przeważnie z warstw biedniejszych. Szkoły były utrzymywane przez rodziców. W
szkołach wiejskich nauczycielem najczęściej był organista, w miastach nauczyciele posiadali wykształcenie
uniwersyteckie i byli to tzw. BAKAŁARZE.
Wychowanie dziewcząt szło tradycyjnym torem, córki za wzorem matki przygotowywały się do przyszłej
gospodyni.

17.Poglądy pisarzy i działaczy renesansowych na szkołę

W epoce Odrodzenia wielkie zmiany dokonują się również w pedagogice. Pedagogowie – humaniści starają się
przeciwstawić średniowiecznemu systemowi wychowania. Podejmują walkę ze scholastycznym charakterem
nauki i religijno-kościelnym charakterem wychowania.
ERAZM Z ROTERDAMU – Był najbardziej wpływowym i popularnym pisarzem pedagogicznym tych czasów.
Poglądy pedagogiczne Erazma charakteryzują się
* ciepłem i serdecznością względem dzieci i młodzieży
* Sprzeciwiał się on szkole takiej, jaka istniała, zwłaszcza surowemu traktowaniu uczniów przez
nauczycieli
* Nie podobały mu się również treści i metody nauki szkolnej
* Uważał, że nauka w szkole ma być przyjemna dla dziecka, sprawiać radość, pociągać.
* Według niego kształcenie powinno opierać się na językach klasycznych - łacinie i grece, a historia,
geografia, matematyka stanowić powinny rolę służebną w stosunku do literatury
* Dziewczęta powinny się uczyć robót ręcznych
TOMASZ MORUS – Wyraziciel postępowym idei pedagogicznych w Anglii Ojciec teorii socjalizmu utopijnego.
* Morus rozwija idee powszechnego nauczania w języku ojczystym, jednakowego dla obu płci, oraz idee
wychowania przez pracę, czyli wszyscy pracują na roli, każdy ma się nauczyć rzemiosła według
zainteresowań).
* Oświata miła być powszechna, a szkoła elementarna dla wszystkich dzieci.
* Kapłani mieli pełnić obowiązki nauczycieli
* Szkoła wyższa była dla wybranych
JAN LUDWIK VIVES – Jeden z najwybitniejszych pisarzy pedagogicznych epoki humanizmu w Hiszpanii.
* Szkołę przewidywał w każdej gminie
* Pracę nauczyciela traktował jako pracę publiczną i przeznaczał dla niej dobrą pensję państwową.
* Każdy nauczyciel powinien mieć ukończone studia
* Należy przestrzegać higieny ucznia
* Propaguje naukę języka nowożytnego
* Należy uwzględnić przedmioty matematyczno - przyrodnicze
19.Kolegium jezuickie
• Nauczyciele byli bardzo dobrze wykształceni i musieli ukończyć 18 lat nauki
• Ścisły program dla każdej klasy i ustalona kolejność omawiania lektur
• Wprowadzili elementy: wychowanie fizyczne, artystyczne, teatr szkolny, jazda konna, taniec, muzyka,
śpiew
• Racjonalny rozkład budynków szkoły, wśród zieleni, jasny, przestronny. Jak takiego nie znaleźli do
zadaptowania to wybudowali nowy
• Ograniczali kary fizyczne /w ostatecznych wypadkach karali cieleśnie/
• Materiał przerabiany był systematycznie, były powtórki tygodniowe, miesięczne, półroczne
• Egzaminy na końcu roku szkolnego /publiczne/
• Na koniec roku nagradzano najlepszych uczniów
20. System szkolny J.A.Komeńskiego
- uważany jest za najwybitniejszego pedagoga swoich czasów.
- stworzył system pedagogiczny, w którym znalazł odbicie dążenia mas ludowych do wiedzy i oświaty
- należał do sekty braci czeskich
- zwolennik początkowego nauczania powszechnego
- po studiach w Niemczech obejmuje kierownictwo szkoły braci czeskich wprowadza nowe metody nauczania
- „Wielka dydaktyka”
POGLĄDY PEDAGOGICZNE KOMEŃSKIEGO
- wierzy w moc wychowania i wykształcenia
- podziela optymizm pedagogiczny odrodzenia
- nie podziela poglądu, iż „są umysły tak tępe, że niczego niczego nie wpoić się nie da”
- wzorował się na wychowaniu w Grecji
- domagał się powszechnego nauczania i wychowania, żądaniem tym obejmuje biednych, bogatych, miasta,
wsie, chłopców, dziewczęta
ROZRÓŻNIŁ 4 OKRESY W ROZWOJU CZŁOWIEKA I ODPOWIEDNIO DO TEGO 4 TYPY SZKÓŁ
1. Okres dzieciństwa do 6 lat – szkoła macierzyńska (wychowanie w rodzinie, gdzie nauczycielką
jest matka)
2. Okres chłopięctwa ( 6-12 lat) – szkoła języka ojczystego (szkoła elementarna), która powinna
objąć zarówno miasta jak i wsie, chłopców i dziewczęta.
3. Okres młodzieńczości (12-18 lat) – szkoła języka łacińskiego (szkoła średnia, gimnazjum), która
powinna być w każdym dużym mieście
4. Okres dojrzewającej męskości (18 – 24 lat) – akademia, do której kierowani powinni być Ci,
którzy chcą być uczonymi; ma być w każdym państwie
*szkole elementarnej uczniowie powinni opanować: czytanie, pisanie, liczenia, mierzenie długości, szerokości,
odległości, śpiewanie pieśni pospolitych, psalmów, hymnów świętych, katechizmu, historię biblijną, zasady
moralności, ekonomię, politykę, najważniejsze wiadomości z kosmografii, geografii, wiadomości i
rzemiosłach, humanizm, wszechstronność wychowania; podobnych rzeczy mają się uczyć w szkołach średnich,
ale rozszerzając zakres wiadomości.
*w szkole łacińskiej wyróżnia Komeński 6 klas: gramatyczną, fizyczną, matematyczną, etyczną. Dialektyczną,
retoryczną.
21. J. A. Komeński jako twórca nowożytnej dydaktyki
Komeński postrzegał proces dydaktyczny jako równoległy z rozwojem organizmu. Podkreślał, że przyroda
odnosi się do świata widzialnego, który z kolei wyraża charakter Boga jako Stworzyciela. Bez punktu
odniesienia, którym jest Bóg Stworzyciel nie można w ogóle mówić o odpowiedzialności. Komeński wykazał
też, że dla procesu edukacyjnego najważniejsze są pierwsze lata dziecka. Uznawał, że pierwsze sześć lat
człowieka ma znaczenie krytyczne w edukacji dziecka i szczególne znaczenie przypisywał roli matki. Według
Komeńskiego matka to najlepszy nauczyciel, jakiego może mieć dziecko. Domagał się, aby pierwsze lata życia
dziecka matka spędzała z dzieckiem i przyjmowała rolę najskuteczniejszej nauczycielki.
W „Wielkiej Dydaktyce” Komeński założył [sobie jako] cel przedstawienie sztuki nauczania wszystkich
wszystkiego, czyli pewnego sposobu zakładania [tj. podstawowego nauczania] we wszystkich gminach,
miastach i wsiach, w których cała młodzież obojga płci bez wyjątku mogłaby się kształcić w nauce,
uszlachetniać obyczaje, przepajać się duchem bogobojności i tak w ciągu lat chłopięcych przygotować się do
wszystkiego, co należy do doczesnego i przyszłego życia w sposób Zwarty, Miły, Gruntowny
23. Założenie pedagogiki naturalistycznej J.J.Rosseau
Na gruncie nowych stosunków społeczno-ekonomicznych, które z kolei oddziaływały na formowanie poglądów
pedagogicznych, wyrósł XVIII w. NATURALIZM FRANCUSKI – wywodził się z angielskiego empiryzmu, który
sztucznemu wychowaniu -- przeciwstawił wychowanie naturalne.
Filozofia Rosseau opiera się na założeniu, że człowiek z natury jest dobry, tylko cywilizacja oparta na
własności go znieprawiła; a więc własność jest złem. Jednak cywilizacja także uszlachetnia człowieka,
powinien on jednak odnaleźć w sobie człowieka naturalnego, nie odrzucając tego wszystkiego, co uszlachetnia
człowieka społecznego. Idee te miały znaczny wpływ w okresie rewolucji francuskiej.
Wychowanie naturalne podkreślało konieczność rozwoju fizycznego dziecka i zmierzało do reformy szkół oraz
programów nauczania.
- odrzucało, wszystko co miało związek ze sferą pozarozumową
- stawiano wyłącznie na rozum --natura= uważana za jedyne źródło wiedzy i nauki
- zerwanie z nauką objawioną
Według tej teorii wychowanie powinno być zgodne z rozumem, z naturą dziecka. Rozwijać naturę dziecka
może tylko sama natura, ale nieskażona przez niszczycielską działalność człowieka. Kiedy z wychowania
wyeliminujemy złe wpływy ludzi to dobra z zasady natura dziecka rozwinie się we właściwym kierunku.
Punktem wyjścia dla całej etyki wychowawczej stało się stare stoickie stwierdzenie, że moralne jest to, co
zgodne z naturą. Odtąd celem wychowania miała być mądrość, dobroć, siła, umiarkowanie, miłość i przyjaźń.
Wszystko to zdobywano za pośrednictwem rozumu i ścisłego myślenia, za pośrednictwem przemyślanego i
zrozumiałego języka oraz przez poznanie życia.
24. Dorobek pedagogiczny Stanisława Konarskiego
Stanisław Konarski (1700-1773) pochodził z ubogiej rodziny szlacheckiej. Po ukończeniu szkoły wstąpił do
zakonu pijarów. Był nauczycielem w kolegium pijarskim w Warszawie. Dwa lata studiował w Rzymie, a
następnie wyjechał do Paryża, gdzie dokładnie poznał stan i nowoczesność szkolnictwa francuskiego. Po
powrocie do kraju poświęca się pracy na rzecz dobra Polski - zajmuje się reformą ustroju państwowego,
działalnością oświatową i twórczością literacką.
W dziedzinie oświaty Konarski proponował powołanie urzędu państwowego sprawującego nadzór nad szkołami
i kierującego sposobami nauczania. Zreformował szkoły pijarskie, w których naczelnym celem stało się
właściwe wychowanie obywatelskie - "Niech chłopcy wiedzą, co winni ojczyźnie, co należy im przez całe
życie dla ojczyzny robić, aby mogli odwdzięczyć się ojczyźnie przez wspomaganie jej, bronienie i
dodawanie jej sławy".
Swój program pedagogiczny realizował Konarski w założonym w roku 1740 Collegium Nobilium, szkole
przeznaczonej dla synów zamożnej szlachty. Zastąpiono w niej łacinę językiem polskim jako językiem
wykładowym, wprowadzono naukę języków obcych, położono nacisk na przedmioty przyrodnicze, a dotychczas
stosowaną w szkołach metodę pamięciowego opanowywania wiadomości zastąpiono samodzielną analizą i
rozumowym sposobem przyswajania wiedzy
25. Powstanie i działalność KEN
KEN została powołana w Polsce przez Sejm 14 października 1773 roku na wniosek króla Stanisława
Poniatowskiego.
Komisja była pierwszym ministerstwem oświaty publicznej w Polsce i pierwszą tego typu instytucją w
Europie. Została powołana głównie, dlatego, że do 1773 r. edukacja podstawowa i średnia były w
Rzeczypospolitej organizowane i kontrolowane przez zakon jezuitów. System stworzony przez
jezuitów funkcjonował całkiem sprawnie, choć cechował go swoisty konserwatyzm i nietolerancja
religijna. W 1773 r. zakon jezuitów został nagle rozwiązany przez papieża, co w Polsce zagroziło
całkowitym upadkiem edukacji, ale też dało impuls do głębokich reform szkolnictwa.
Podstawowym zadaniem KEN było opracowanie zbioru przepisów szkolnych. Został on przygotowany
przez członków Komisji Edukacji Narodowej i towarzystwa do Ksiąg Elementarnych w 1781r., a wiec
po odrzuceniu kodeksu Zamoyskiego. W okresie wzrastających ataków na dzieło Komisji zgodnie z
założeniami inicjatorów Projekt ustaw miał potwierdzić wielkość oraz wagę podjętej pracy oraz być
prawną podstawą obrony reform KEN. Zawierał on 26 artykułów dotyczących:
Szkół głównych stanu akademickiego, szkolnictwa parafialnego, konfliktów i pensji, spraw
dydaktycznych, świadczeń społecznych dla nauczycieli, problematyki administracyjnej i wewnętrznej
3 okresy działalnośći
I. 1773 – 1780
II. 1781 – 1788
III. Do 1794
PODSUMOWANIE DOKONAŃ KOMISJI
 Całkowita reorganizacja oraz stworzenie od podstaw systemu szkół średnich
 Opracowanie nowych programów nauczania w duchu umiarkowanego oświecenia
 Utworzenie seminariów nauczycielskich przy uniwersytetach.
 Publikacja nowatorskich podręczników szkolnych Reformę Akademii Krakowskiej i Wileńskiej
 Utworzenie Towarzystwa do Ksiąg Elementarnych
 Wprowadzenie historii Polski i historii naturalnej.
 Wprowadzenie elementów wychowania fizycznego.
 Zaczęto nauczać w języku Polskim-nauka w języku łacińskim była zakazana.

26. Reformy oświatowe i znaczenie KEN

REFORMA AKADEMII KRAKOWSKIEJ
Reformę Akademii Krakowskiej przeprowadził z polecenia KEN ks. Hugo Kołataj posiadający rozległe
wykształcenie w zakresie filozofii w Akademii Krakowskiej, prawa kanonicznego kanonicznego Wiedniu
I prawa w Rzymie i Neapolu.
Jako wizytator i rektor AK
- odnalazł dawne fundusze uczelni
- spensjonował większość profesorów zastępując ich młodszymi
- wprowadził wykłady w języku polskim
- dokonał reorganizacji całej struktury szkolnej
Kołłątaj doprowadził do utworzenia:
- obserwatorium astronomicznego
- ogrodu botanicznego
- szeregu gabinetów do nauk przyrodniczych
REFORMA AKADEMII WILEŃSKIEJ
Reformy Akademii Wileńskiej dokonał ks. Marcin Poczobut – Odlanicki. Szczególnie podniósł się poziom nauk:
- matematycznych
- przyrodniczych
- medycznych

28. Dorobek pedagogiczny J. H. Pestalozziego

Pestalozzi zajmował się dziećmi z ludu, to właśnie z myślą o nich sięgnął do oświeceniowej teorii ogólnego
rozwoju i edukacji, która pierwotnie odnosiła się do dzieci z warstw uprzywilejowanych.
Uważał, że najważniejszym zadaniem szkoły jest przygotowanie do życia, jednak nie wąsko utylitarne, ale
jako przygotowanie do rozumienia rzeczywistości i odnajdywanie w niej swego miejsca. Twierdził, że szkoła
spełni to zadanie, jeśli zatroszczy się o rozwój wszystkich trzech sił ludzkich tj.:
 Moralnej - na której wspiera się stosunek do ludzi i świata;
  Intelektualnej - zapewniającej umiejętność poruszania się w świecie ludzkim i w świecie
przyrody, dzięki właściwemu rozwinięciu zdolności poznawczych;
 Fizycznej - będącej podstawą zdolności do pracy
Zasada poglądowości w nauczaniu - uczy logicznie myśleć (analiza i synteza), rozwija spostrzegawczość,
uszczególnienie i uogólnienie cech poznawczych przedmiotów. Nauczyciel powinien tak kierować uczniem,
aby przechodząc od elementu do elementu poznawał całość
Dzieła Pestalozziego to ogromny dorobek naukowy przynoszący nadal aktualne koncepcje. Uważał on,
bowiem wychowanie jako proces wszechstronny, który dokonywał się nie tylko dzięki ciężkiej pracy
nauczyciela, ale i różnorodnym bodźcom rodzinnym. Przedstawił też wzór osobowości nauczyciela, nie tylko
dobrze przygotowanego do zajęć, ale i zaangażowanego w życie ucznia poza szkołą. Pestalozzi stworzył
zasadnicze założenia, na których wzorują się jego następcy. Jego osiągnięcia, jakich dokonał w tej
dziedzinie wpłynęły na dalszy rozwój pedagogiki
28. Wkład F. Froebla w pedagogikę
Niemiecki pedagog, teoretyk i czołowy kreator wychowania przedszkolnego o orientacji humanistycznej.
Zainicjował w państwie pruskim zreformowany typ placówki edukacyjnej dla najmłodszych, określanej
mianem ogrodu dziecięcego Chciałby dzieci czuły się w nim jak rośliny z troską pielęgnowane przez
ogrodnika wychowawcę i od najmłodszych lat uczyły się tam samodzielności myślenia oraz umiejętności
współżycia z ludźmi.
30. Poglądy J. F. Herberta
Stosunek HERBERTA do osiągnięć dziedzinie wychowania:
 Mimo uznania dla osiągnięć naukowych starożytnej Grecji, twierdził, że poglądy wychowania jej
przedstawicieli z Platonem na czele, straciły wszelką praktyczną wartość.
 Podobnie ustosunkował się do dorobku Komeńskiego
 Najbliższy z nowożytnych pisarzy pedagogicznych był mu Locke, dlatego, że poświęcił swoje
dzieło zasadom wychowania domowego młodzieży artystycznej, które Herbert bardzo cenił.
 Dla Rosseau miał Herbert raczej więcej słów nagany niż uznania, przyznawał mu pewne zasługi na
polu wychowania, ale nie mógł jednocześnie wybaczyć, że był inicjatorem rewolucyjnego ducha
ostatnich dziesiątków lat XVIII wieku.
 Najwięcej szacunku okazywał Pestalozziemu za jego poszukiwania metod rozwijania umysły
dziecka i kształcenia w nim zdolności poznawczych. Nie ukrywał jednak żalu, że Pestalozzi
poświęcił całe życie na doskonalenie metod elementarnego kształcenia ludu, a zupełnie zaniedbał
sprawę wychowania i nauczania na poziomie średnim oraz uniwersyteckim warstw wyższych.
Swój system pedagogiczny Herbert oparł na etyce i psychologii. Etyka – wskazuje cel wychowania,
psychologia - drogę do niego wiodącą i konieczne środki.
CELE WYCHOWANIA:
Kiedy Herbert pełnił obowiązki prywatnego nauczyciela doszedł do wniosku,że wychowanie jest sztuką, a
głównym zadaniem badań pedagogicznych jest wykrycie celu wychowania oraz środków do niego
prowadzących. W trakcie dalszych poszukiwań naukowych Herbert sprecyzował zasady psychologii, etyki i
metafizyki, które stały się podstawą jego teorii pedagogicznej.
Wychowujące nauczanie
Herbert nie oddzielał nauczania od wychowania. Według niego przyswojenie dziecku w procesie nauczania
jasne wyobrażenia i idee wpłyną na jego postępowanie. Herbert zwalczał poglądy o istnieniu dwóch
odrębnych procesów pedagogicznych: jeden przeznaczony na wyrabianie dyscypliny, kształtowanie
moralności, i ćwiczenie woli, drugi na rozwój umysłu przez przyswajanie Wiedzy.
Herbert negował twierdzenie, że wiedza jest celem samym w sobie i że jest czymś odrębnym od woli.
Najważniejszy cel, do którego powinien dążyć wychowawca, polega na wychowaniu młodzieży o silnej
zrównoważonej woli. Prawdziwe nauczanie nie polega na udzielaniu wiedzy, ale również na wyrabianiu
dyscypliny.