Professional Documents
Culture Documents
Lingua e Lit 2 Avaliación Subliñado
Lingua e Lit 2 Avaliación Subliñado
Lingua e Lit 2 Avaliación Subliñado
f3aleaa
2� uacha ...elato
Lingua
E S T U D O DA L I N G U A
O léxico do galego
ñen unha lingua. Pero non todos os fa/antes coñecen, nin utilizan
Monemas
Lexemas Morfemas
A análise morfolóxica
determínanse de forma gráfica as vo I segmentación: cant- (lexema ou raíz)+ -a- (VT, vogal
funcións das palabras ou dos gru
temática) + -be- (MMT, morfema modotemporal) + -s
pos de palabras (frases) dentro da ,
(MNP, morfema número-persoal)
oración.
A formación de palabras
Derivación
Como acabamos de ver, combinando o lexema cambi- con diferentes Os infixos (tamén denominados
Hai tres tipos de morfemas derivativos: prefixos (antes do lexema: túanse entre o lexema e os morfe
bisavó, desfacer, prehistoria . . . ), infixos (entre o lexema e os morfe mas facultativos ou derivativos.
Nesta táboa aparecen algúns dos prefixos e sufixos máis comúns. Nas
ALGÚNS PREFIXOS
contra- ('oposición': contraorde) sub- ('inferioridade': submarino) vación: per- (lexema) + -eira (sufixo).
ALGÚNS SUFIXOS
Composición
lexema lexema
Parasíntese
ración da parasíntese.
composición derivación
ruru rula
Sigla. Unión das letras (normalmente iniciais) de varias palabras
ou, oú ouvear
que forman un sintagma. Escríbese con maiúsculas e sen punto.
pu, pu apupar
Por exemplo:
(acronimia simétrica).
Lista_de_siglas_e_acrónimos
acronimia síglica
acronimia simétrica
Campos léxicos
pan
lexema: -pan-. Aínda que existe unha relación entre os seus significa
A estrutura dos campos léxicos é sempre a mesma: u n h a palabra • O lexema -pan- é c o m ú n a todas as
cent.ro
' 1 '
.. , , ' 1 - ,
.; 1 ... .. ...
- En parellas, corrixide as vosas respostas. bi- -> bimotor . . . / bis- --> bisavó .
• 2. Recoñece en cada serie a palabra que non é in- -> indirecto . . . / im- -> impar. .. / i- --> ilegal...
ll 3. Algúns sufixos, como -eiro/a, poden expresar • adxectivo + adxectivo -> branquiazul...
m á i s d u n h a i d e a . C o m p l e t a esta táboa i n d i c a n
• adxectivo + substantivo -> baixorrelevo . . .
do os exemplos o u a i n f o r m a c i ó n q u e falta.
• adverbio + verbo -> bendicir. ..
taxes e a m p l i á d e a s .
bras parasintéticas.
'colectivo, conxunto
de c a u s a s '
XE TRU ES LA MIN cos PRE
' c o n d i c i ó n ou estado'
ME CHI RA DO NU ÑO GAR
enfermeira
DIE PA RAU GUEI RO zo DEN
VAL SE AL TO FA LAN TE
- Crea outras táboas indicando diferentes
• 4. Asocia con frechas cada prefixo coa idea que m o d e l o d e galegofalante da páxina 136.
expresa.
• 8. Investiga e indica como foron creados estes
extra- m á i s a l ó de
motel talgo tergal
hiper- contrario
informática ovni sima
peri- moitos
• 9. Forma, a partir destas palabras simples, cam
re- un
trans- repetición
• adxectivo + adxectivo � branquiazul. . . • Aparello eléctrico que transforma o sinal eléctrico que
• adxectivo + s u b s t a n t i v o -» baixorrelevo . . .
• adverbio+ verbo � b e n d i c i r. . .
ampliádeas.
10. *,:,,:, Explica que tipo de palabra composta é cada unha Descompón as palabras parasintéticas anteriores
das seguintes. Ten en conta o cadro da marxe da páxina nos seus compoñentes.
70.
Explica que tipo de parasíntese se dá en cada un dos
coche bomba - épico-lírico - calcapapeis - peixe espada mación de palabras se empregou en cada unhas destas
voces.
pan de sapo
15.*M 1
Explica que significan estas siglas.
a estas d e fi n i c i óns.
tergal ovni sima
glicos ou simétricos.
nadamente e de facer sufrir aos demais sen sentir 17.•,:,,:, F orma, a partir destas palabras simples , campos léxi
Arsenio, home da aldea, e Xurxo, licenciado galeguista, perderon xuntos a primeira man de
tute. O licenciado comentou non ten i m p o r t a n c i a ; pero o seu compañeiro aldeán matizou: O
primeiro millo é dos paxaros. Xurxo sabe o que é u n h a metáfora pero, cando fala, non lle saen
as metáforas; a Arsenio sáenlle, aínda q u e non sabe o que son. O estudado fata plano; o sen
dicir. É o que se c h a m a sintaxe libre. Pero, se eu digo q u e Xa non cozo a primeira fervura, que
rendo significar q u e 'xa non son un m e n i ñ o ' , estou collendo da m e m o r i a colectiva u n grupo
O carácter figurado que leñen moitas das unidades fraseolóxicas i m p l i c a q u e falante e oínte
Xesús Ferro Ruibal, «Cadaquén fala coma quen é. Reflexións verbo da fraseoloxía enxebre»,
C O M P R E N S I Ó N DO TEXTO
D Indica a idea principal de cada parágrafo. Emprega, para cada caso, unha soa frase ou oración.
Xurxo sabe o que é unha metáfora pero, cando tala, non lle saen as metáforas;
a Arsenio sáenlle, aínda que non sabe o que son. (Is. 3-4)
REFLEXIÓN LINGÜÍSTICA
DI Explica, coas túas palabras, o significado que no texto teñen estas voces.
D Indica que función sintáctica desenvolven, nas súas oracións, as partes do texto q u e destaca
mos en negra.
COMPETENCIA LINGÜÍSTICA
Fonética S'ntaxe
gúns pronomes.
Reqra A: Non se realizan contraccións da prepo
dinadas condicionais.
se nas partes s u b l i ñ a d a s ese son é alveolar [n] S. Explica a diferenza de significado entre estes
concel/eiro / consel/eiro
• El é U.!1__ª-migo de verdade.
críptico / crítico
• N i n os levas nin os deixas.
domar/ domear
• No�aben o q u e estamos a facer. Ni!l.Q i n t ú e n .
posar/ pausar
• tavelna e tamé.!1__ª- peiteei.
sexta / ses ta
• Ía falar co�l pero no�staba alí.
Morfoloxía
fitar - albiscar - entrever
A. Feminino en -ono: . v i s t o . r+ .
• Meu i r m á n ten un gusto na c o m i d a moi motu go, coa regra q u e rexe o seu uso.
ex-presidenta galego-castelán
• Eu estaba tan canso q u e foi botarme na cama
zada perse.
non-fumador teórico-práctico
ipso facto, era do Deportivo. que non están plenamente incorporadas na lln-
• Por desgraza, os avances tecnolóxicos sine die gua galega. -> Exemplos: .
• O traxe de noiva da m i ñ a tía foi d e s e ñ a d o sui xeiras que xa o con tiñan. -> Exemplos: .
• U n m u s u l m á n n o n é, ex professo, o m e s m o ca ex- (' que foi e xa non é') e pro- (' partidario ou
� Exemplos: .
biosbardos.
peástico almisc•e obeiga
coidados.
pea ta emb ema f�aqueza
Abrir a cancela.
ao revés do esperado.
manterse en seqtedo.
Eludir un compromiso ou
unha responsabilidade.
Estar abstraído
1 1 . Crea oracrons correctas combinando palabras
ou despistado.
das d ú a s actividades anteriores.
S Í N T E S E E AVALIACIÓN
O galega Nacho Novo renovou o seu con lexema + morfemas lexema + lexema
club no que quera estar e para o que quera lfl Indica se estas palabras son simples (S),
seus afeccionados». Novo xa conseguiu ticas (P). Xustifica a túa resposta segmen
vosas respostas.
• longametraxe--. D / Xustificación: .
• miudeza -, D / Xustificación: .
II
tacados en vermello nestas palabras.
• e n --. .
• desfacer -, .
bi-
«nin > .
sub-
• raposos -, .
mono-
• manexar --. .
trans-
Sigue os modelos estudados na unidade.
• tras --. . . . . . . . . . . . . . .. .
campo léxico regular e outro irregular.
• saltaredes --. .
• Campo léxico regular: .
• veloces --. .
serna 1 serna 2
sutil e complexa que pode ser estuda
d o u s signos.
Os sernas 'macho' e 'femia' dis
(home e muller).
significado connotativo
ESTUDO DA L I N G U A
Relacións semánticas
de significados (antonimia).
Sinonimia
sinónimas.
significante 1 significante 2
significado
inclusión ou subordinación.
esposa(+ culto)
Son a hiperonimia e a hiponimia.
Xoán vai separarse da súa
Van/le cortar un dedo. Podes cortar a torta? un signo con significado concreto
abrangue o anterior.
Hai sinonimia Non hai sinonimia
Polisemia e homonimia
Polisemia
folla
significante
.... , . . , , , , , , , ,.•.••••.....
• Folla é u n h a palabra p o l i s é m i c a .
Significado 2: 'pluma de ave ou utensilio de metal, con
Homonimia
nificantes se dá na pronuncia
revelar - rebelar
hora - ora
significado 1 significado 2
Homografía. Tipo de homonimia
Antonimia
enfermo san
significante 1 significante 2
significado 1 significado 2
(oposición)
'que sofre 'que non sofre
oposicións recíprocas.
Para as palabras con significado
Oposicións groduois (ou antonimia propiamente dita) léxico, distinguimos tres tipos de
definición:
Estas relacións non se fundamentan na oposición de propiedades
• Definición antonímica: a uní
absolutas, senón en trazos graduais. Este carácter de gradación per
dade léxica explícase polo seu
está casado.
grande / pequeno (pero tamén norman
Ás veces, a riqueza da l i n g u a permite usar unha ampla escala grada outras da mesma categoría e
oposición ou negación mutua; é dicir, a afirmación dun deles supón a lago engádenselle outras infor -
tónico/ átono (tónico = non átono) cilíndrica, que serve para beber.
relación dalgún tipo entre dous elementos (causas, procesos . . . ) . na propia definición.
por separado.
comprar/ vender
pai / tillo
Campos semánticos
cadeira
de linguas diferentes demostra sofá= 'asento' 'brando' 'con respaldo e brazos' 'para varias persoas'
unhas doce palabras para Daquela, campo semántico pode definirse como o conxunto de
amarelo e castaño claro). Vexamos como se aplica esta análise componencial ao campo
cadeira + ± + + ± +
banqueta + + +
sofá + + + + +
butaca + + + + + +
banco + + ±
mexedor + + + + +
E S T U D O DA L I N G U A
Cambios semánticos
Xorde unha nova realida Desaparece unha realida Son vocábulos presentes Son palabras que foron
de e créase unha nova, de (causa, concepto . . . ) e desde antigo na lingua engadindo novas acep
palabra para designala: a voz que a designa que cambiaron o seu sig cións a un significado
neoloxismo. desaparece con ela: nificado por outro novo. inicial: palabras polisé
arcaísmo. micas.
Exemplo: eco/oxía, beira Exemplo: vi/án �, (antes)
rtúe . . . Exemplo: cancela ('cos 'habitante dunha vila' / Exemplo: serra -+ Sigdo.
'sucesión de montañas'
pluma 'apéndice da pel das aves' --+ 'pluma de ave para escribir'
nimia. Por exemplo: dente 'da b o c a ' <- 'de allo' (metáfora: aprécia
pretende suavizar ou eliminar as connotacións negativas da outra ser substituído por outro novo. lsto
palabra. Por exemplo: cego (tabú)-> invidente (eufemismo). pode dar lugar a series eufemísti
desta s e r i e .
presente/ ausente óptimo /pésimo
'con mangas' - 'vehículo' - 'de folla caduca'
neto /avó enfermo/ san
'felino' - 'dos órganos dun cadáver'
d e t e r m i n a r as c a u s a s da s ú a m a r t e '
• aberto (def. a n t o n í m i c a ) · · > .
parte s u p e r i o r do corpo' .
• elefante (def. h i p e r o n í m i c a ) , .
• motocicleta -> 'de d ú a s r o d a s ' .
- En g r u p o s , r e v i s a d e as vosas d e f i n i c i ó n s .
• 2. Utiliza sinónimos para evitar a repetición das
m e s m a s voces nestas o r a c i ó n s .
• 8. A n a l i z a , seguindo o modelo da páxina 160, o
q u e logo t e ñ o q u e m a r c h a r e u .
SE MAS
• 9. I n d i c a q u e t i p o d e c a u s a s p r o v o c a r o n c a m b i o s
- Indica, tamén con oracións, outros exem
semánticos nas palabras destacadas. Nos de
plos d e s i n ó n i m o s parciais.
t i p o p s i c o l ó x i c o , i n d i c a se actúa a metáfora ou a
- Define s i n o n i m i a parcial e absoluta a partir
metonimia.
do feíto neste e x e r c i c i o e no a n t e r i o r .
• O avó está a l e r o d i a r i o .
• 4. D i s t i n g u e , entre as s e g u i n t e s , as p a l a b r a s p o l i
• Teu i r m á n é u n lince.
s é m i c a s (P) das h o m ó n i m a s (H).
- A n a l i z a g r a f i c a m e n t e c a d a e x e m p l o de p o l i
• (tabú) - pasamento ( e u f e m i s m o ) .
s e m i a e de h o m o m i n i a s e g u n d o os m o d e l o s
• merda (tabú) - (eufemismo).
da p á x i n a 1 5 8 .
• (tabú) - recesión ( e u f e m i s m o ) .
• 5. E x p l i c a , con estes exemplos, a diferenza entre
c a d o c o n n o t a t i v o d a s voces a n t e r i o r e s .
torta ('torcida') - torta ('doce')
Cando o m e u amigo Euxenio me contou o q u e lle pasara había u n s meses, a verdade é q u e me
Xa me tiña e s q u e c i d o da anécdota, se non fose porque o outro día estaba eu coa m i ñ a filia no par-
bras, me fitou dende o alto do tobogán. Cando me tivo ben observado preguntou: «oye, Hu eres
gallego?», e u , algo s o r p r e n d i d o , resposteille: «eu si, e ti?», el, moi seguro de si e seguindo a
A verdade é que isto me sobrepasa. N o n o entendo. Sabía que en Vigo case n i n g ú n neno sabe
infatigábel das s ú a s nais e país, sabía q u e na maioría das escotas este i d i o m a estúdase como
u n h a l i n g u a estranxeira m á i s pero cuns cantos graos de esixencia m e n o s , sabía que a política lin
güística deste país está dirixida a que o galego desapareza como lingua viva a medio prazo entre
moita p o m p a , luces e cores para q u e non nos decatemos d e m a s i a d o ; sabía todo isto, pero o q u e
15 n u n c a fun q u e n de i m a x i n a r era q u e o sistema educativo chegase a acadar uns resultados tan bri
Ademais de non o falaren, non soamente se conseguiu que estes rapaces sintan o i d i o m a propio
da súa c o m u n i d a d e histórica como algo alteo, senón que, d a n d o un salto de xigante, chegan a
identificar ás persoas q u e o falan como elementos exóticos, foráneos, tan estranxeiros como un
20 inglés ou u n s u b s a h a r i a n o . [ ... ]
C O M P R E N S I Ó N DO TEXTO
D O artigo orixinal xa posúe un título: « j M a rn á , un g a l l e g o ! » . Escribe ti outro título que sintetice ben
o contido do texto.
REFLEXIÓN L I N G Ü Í S T I C A
II Indica en cales destes casos pronunciamos unha nasal alveolar [n] e en cales u n h a nasal velar [IJ].
a/gunhas (1. 5) - tobogán ( l . 6) - non o entendo ( l . 9) - non o fa/aren ( 1 . 17) - comunidade (l. 18)
1 1 1 1 1
contou (l. 1 ) - sabía (l. 1 1 ) - decatemos (l. 14) - fa/aren (1. 17)
D Tira do texto tres exemplos nos que sexa correcta a anteposición do pronome átono respecto
Fonética Sintaxe
presente de indicativo e despois leas en voz alta. cións conxuntivas da primeira c o l u m n a coas da
se ben . . . ben
= Tl (encubrir) a alguén: nunca farías iso.
d ú a s p o s i b i l i d a d e s , ponas todas.
rrecto (1) en cada caso.
tamente'
de q u e ocorrese.
pobo ---+ ' p e q u e n a entidade de poboación' /
• Que mala sorte ternos! É coma se alguén nos 'conxunto de persoas q u e viven n u n lugar deter
cións .. .'
• Nós dixemos que iso era mentira e ninguén
• Primeiro dixo q u e fora el o c u l p a b l e , mais logo tes palabras cómpre usar para evitalos .
•Tenis: . = Boxeo: .
cacte eval ar rebaño
E: cambra - maniotas • sarabullo - so/aína entre estes pares de palabras con «l» e con «ll».
esfolar· esfollar
- En grupos, lede e revisade as vosas respostas.
'
Incorrecto Correcto
calar - callar
A. A mogollón Sen modo nin xeito
galo - gallo
C. A tontas e a loucas Ao chou
D. De gorra Polo m i ú d o
grelar - grellar
E. A revolcóns A esgalla
F. Ao tuntún A rebolos
• Explícame o que paso u. Que ro 10. Copia estas oracións poñendo a diérese [ " ] o n d e
• Pechou os olios, lanzou a frecha . • Apaguei a radio para que despois non poida
• Por fa lares metéstenos a todos • En canto saiamos da casa, irei á tenda de anti
• Cando Anxo sae connosco sernpre come e • Déixate de ambiguidades: queres ver un docu
ACTIVIDADES
cíficos de cada u n h a .
1. ••-tr Explica c a l é o significado denotativo e o significado
connotativo de cada u n h a destas voces. • Espreitar, ver, mirar, fitar, axexar, contemplar, enxergar,
un dos significados de cada palabra. • Diluviar, lostregar, merar, babuxar, chuviñar, coriscar,
f> CAMPO SEMÁNTICO 8. **,e, Elixe un dos campos semánticos da actividade ante
2. .-t,P Escribe polo m e n o s dez palabras pertencentes a te pola análise da páx. 83.
(AMPO S E M Á N T I C O PALABRAS
Flores
Tempo meteorolóxico
Matemáticas
A n i m a i s domésticos
& R E LA C I Ó N S SEMÁNTICAS
3. • n n Completa a análise do significado de cada palabra
poñendo, en cada oco, o serna adecuado desta serie. 9. *D<:i Asocia as p a l a b r a s s i n ó n i m a s das d ú a s s e r i e s .
' c in g u i d a ao corpo na cintura'- 'vehículo'- 'de follas pantufla · espulla · froal/o - q r ú a - agasallar · agarimar
brillantes elípticas ou ova is, duras e con espiñas nos cifra - vichelocrego · cascabel - codorniz
cor v e r m e l l a ' .
10. *ñf.7 Escribe un s i n ó n i m o ...
• parcial de . . .
• pantalón .. 'peza de vestir' . . . . . . 'que baixa ata os
seguintes.
4. * ú D Baseándote na actividade anterior, i n d i c a :
C a l é o a r q u i s e m e m a de cada palabra.
- Despois, indica en cada caso se son s i n ó n i m a s totais
ou parciais.
5. ••·.':7 Define estas palabras de xeito que cada u n h a delas
do a n o .
6. ••0 I n d i c a c a l é o serna c o m ú n .
J
J
. . . . . . verbo transitivo. l . Abrirse [algo bruscamente a causa da
3. Volver [lugar onde xa non había herba] ter herba. 4. Botar abro
pequeno / grande recto J to rto
d e l e b l e / indeleble c u l t o / inculto
. . . . . . verbo transitivo.l. Estender en distintas direccións. 2. Fa
cer que [unha cousa] ocupe ou abranga máis espazo. Verbo prono
dun lugar para outro sen motivo. rebelar - revelar aceptar - refugar
. . . . . . . . . verbo intransitivo.l. Mover as pernas ou as patas con sobrio - ebrio portada - contraportada
• trono • cobra • coroa • faísca 19. *"''(:¡ Escribe o eufemismo correspondente a cada u n h a
bras homónimas.
20. •'(:¡'(:¡ I n d i c a q u e palabras tabú se agachan detrás destes
eufemismos.
cal - cal naval - naval raxo · raxo
pena - pena solo - solo ravo - rabo metido en carnes estar indisposto
• É u n ás para as matemáticas.
• morcego (def. hiperonímica) ..,
• Rompeu u n h a pata da mesa.
.,,,,.....
Oposicións graduais
Significado denota Significado connotati
tivo. Grupo de trazos vo. Valores de moi diver Hai termos intermedios.
que a palabra designa vos en certas palabras. ---+ A afirmación dun dos termos
Oposicións recíprocas
pai /filio
• fama - sana - prestixio
se é preciso.
da materia')
cambio semántico.
• Xoán ten fortes dores de cabeza.
Definición: Definición: .
• O número 7 é impar.
Exemplos: Exemplos: .
• Esa actriz é toda u n h a estrela de c i n e .
· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · .
Galiza viviu nestas dúas décadas as consecuencias directas do conf/ito bélico civil que
durante moitos anos: fame, represión, censura, exilio, il/amento. Unha tímida liberalización
nos anos 50, que se manifestou nunha cerla aperlura ao exterior, permitiu iniciar a difícil
reconstrución cultural.
Feitos históricos
Dúas decadas marcadas pola represión e a fame
N a d a rn á i s comezar a g u e r r a , en 1 9 3 6 , Galiza q u e d o u
- 1 9 3 9 : Fin da Guerra civil.
integrada no bando franquista, ao que forneceu de
Ditadura franquista.
homes e material. A resistencia no interior do país non
Comezo da 2ª Guerra m u n d i a l .
súa actividade guerrilleira ata 1950. A represión foi -1950: Morte de Castelao no
propias necesidades.
En Galiza, as aldeas estaban atestadas de xente que non podían emigrar, nas cidades
u n h a época de fame.
A Guerra Civil española e os anos de posguerra supuxeron unha ruptura profunda con
toda a tradición galeguista anterior. A política represiva do réxime vencedor sobre todo o
que se asociase co derrotado bando republicano non só tivo efectos sobre a actividade
política, senón tamén no terreo cultural e literario. Ata os anos cincuenta case non se publicou
cultural nacionalista (Nós, A Nasa Terra, . . ), foi suprimida a editorial Nós e os espazos en
O illamento imposíbel
E c o n ó m i c a Europea ( 1 9 5 7 ) .
comezou unha tímida apertura ao exterior, aproximándose aos Estados Unidos: en 1953
firma o tratado de axuda militar polo que se establecen bases americanas en territorio español
Gal iza.
CUESTIÓNS
cultural?
fundamental foi a Editorial Galaxia, fundada en
4. Que signos manifestan que se está
1951.
xestando unha nova sociedade
OS Ú L T I M O S A N O S DO F R A N Q U I S M O ( 1 9 6 0 - 1 9 7 5 )
que non se dá adaptado a unha sociedade que se transforma velozmente. No plano cultural, o
activismo político marca en grande medida a actividade artística, moi condicionada pola
máis amplo.
Nos anos sesenta, a sociedade galega pasou por primeiro home no espazo.
unha transformación económica de forte repercusión Bob Dylan grava o seu primeiro
disco.
social: os chamados anos do desenvolvemento
- 1 9 6 2 : Créase Amnistía
económico. A agricultura vai deixando de ser de
Internacional.
autoconsumo e m o d e r n i z á n d o s e , con noves sistemas
Independencia de Alxeria.
de produción e orientada cara ao mercado. lsto
- 1 9 6 3 : Celébrase por vez primeira o
provocou unha nova onda migratoria, dirixida agora
Día das Letras Galegas.
cara á s grandes cidades e s p a ñ o l a s , como Bilbao ou
Levántase a prohibición de publicar
Barcelona, e da fachada atlántica g a l e g a , como Vigo artigos en galego.
Os E E . U U . inician os bombardeos
Como resultado destas alteracións económicas, a
de Vietnan.
sociedade galega vai deixando de ser
- 1 9 6 5 : Fundación do Partido
maioritariamente campesiña para ir dando paso a
Socialista Galego.
unha estrutura social na que cada vez teñen máis
- 1 9 6 6 : Lei de Prensa e Imprenta
peso as clases medias urbanas e o proletariado. A
que suprimía a censura previa.
transformación da sociedade reflíctese na adopción Protestas pola construción do
- 1 9 6 8 : Revoltas estudiantís en
Invasión soviética de
Checoslovaquia.
A p o l í t i c a : entre o i n m o b i l i s m o e a ruptura
Movemento "hippi" en California.
estudantes e obreiros. Os sectores máis inmobilistas ven como mesmo a censura non dá
cortado a a p arición de revistas e xornais que espallan ideas distintas ás sostidas polo sistema
perpetuar o sistema trala marte de Franco e os d u n novo réxime que rompa co pasado.
A vida cultural reavivouse nos anos sesenta coa a p a r i c i ó n de asociacións culturais como
nacionalistas. No terreo editorial, o labor que viña desenvolvendo a Editorial Galaxia desde
os cincuenta reforzouse coa aparición doutras editoriais, como Edi ci ós do Castro, nacida en
1963.
Resalía, a Real Academia Galega estableceu a celebración do Dia das Letras Galegas. O
que comezou como unha celebración oficial, axiña se converteu nun pretexto para que as
Pouco a pouco o Dia das Letras Galegas foi senda asumido pala poboación e seviu para
cerna das súas demandas e superaron a dialéctica de loita cultural ou loita política. Tanto
para a creación artística das elites culturais para se converter na l i n g u a das reivindicacións
políticas e sociais.
1. Que supuxo a
vista
occidentais nos costumes e no pensamento. Por primeira vez,
socioeconómico?
a mocidade adquiriu un protagonismo social sen
2. Que situación vive o
precedentes. En a m p l o s sectores da xuventude reaccionouse
réxime franquista
na actividade
underground. Por outra banda, destaca a aparición do
cultural?
movemento feminista, q u e tenta crebar o principio patriarcal
4. Que signos
q ue sitúa a muller nun plano de inferioridade respecto do
manifestan que se
nova sociedade?
que conmoveron o m u n d o e deixaron u n h a forte pegada nas xeracións novas. Tamén a nasa
literatura se faría eco destes feitos e dos cambios sociais asociados aos novos costumes
sociolóxicos.
Situación l i n g ü í s t i c a
Na inmediata posguerra o galega foi p r o h ib id o no uso escrito. No seu uso oral comeza
un agudizado proceso de perda de prestixio social. Así, pouco a pouco, a nosa lingua
Como lingua literaria, este período comezou con varios anos de silencio. Os libros en
galega só viron a luz de novo a p a rt i r de 1950. Pero o factor clave na recuperación da nosa
galeguismo histórico, que xa comezaran a súa actividade cultural antes da guerra civil:
lingua é i m p o rt a n t e :
fundamental.
ID
A LITERATURA DO EXILIO E N T R E
1 9 3 6 E 1 9 7 6 : POESÍA, PROSA E
TEATRO
A l i t e r a t u r a d o e x i l i o entre 1 9 3 6 e 1 9 7 6 : posía, prosa e teatro
FEITOS HISTÓRICOS
1941 Constitución de Galeuzca. unicamente se publican en Galiza media ducia de libros nos
aparición da revista Galeuzca nunha liña folclórico-costumista que non resulta problemática
Galician Programme, dirixidas por Xavier censura, que permite recuperar timidamente algúns usos
Fernández.
culturais do idioma.
1955 España entra na ONU. - En 1947, Aquilino Iglesia Alvariño publica Cámaros
1956 Creación de AGUEA (Asociación Galega
verdes, primeiro libro da posguerra con entidade literaria de
seu.
1957 Blanco-Amor crea o Teatro Popular
Galega.
Monterrei.
FEITOS LITERARIOS
i m p o rt a n t e labor que ten como obxectivo manter a
1941 Estrea, en Buenos Aires, de Os vellos non continuidade da cultura galega, que se ve enriquecida polo
deben de namorarse.
contacto con outras realidades culturais.
1959 A �nOll:11, li, BI, nro·An'lor: clásicos e publícanse obras dos escritores do exilio e libros
Montevideo desde 1951; Galicia Emigrante, dirixido por Luís Seoane en Buenos
radiofónica da B B C .
en Arxentina ata 1950, sobresaen dúas revistas pola súa calidade literaria e
de Montevideo ( 1 9 6 4 ) .
literaria.
parte, Lorenzo Varela publicou Catro poemas pra catro gravados (1944) e Lonxe
(1954).
que as sitúa a medio camiño entre a narrativa de ficción e outros xéneros narrativos
Ramón de Valenzuela publicou Non agardei por ninquén (1957) e Era tempo de
apandar ( 1 9 8 0 ) . Antón Alonso Ríos escribiu O siñor Afranio ou como me rispei dos
Buenos Aires, o labor de Luís Seoane como crítico, teórico do teatro e dramaturgo, e a
sentimental, hai que salientar o labor de Manuel Varela Buxán, fundador da compañía
teatral Aires da Terra e autor de numerosas pezas (Taberna sen dono, Po/a nosa
culpa, etc.).
Lonxe As ratas
E este meu corazón, ¿o meu corazón onde Até q u e toda ela fique,
n i n lembranzas de ritos,
e pantasmas.
¿ Q u e queredes de m i n , q u e me chamades
¿ O n d e me agardaredes,compañeiros?
Semente
111
A Castelao
cando soño con vós nácenme verdes, Albas fazulas, azos esmorecidos,
lonxe de vós, inda máis lonxe. Lonxe. Lonxe. de esperanza. Abalan as mans de lume:
enterran semente
o
"C
E m
e:
CI)
rn
oo en
o <ti
:....
Q.) :::l
lC: o
ro (/)
c. o
E t:
o o
u E
rn
ro
>
o
>
o
"O
:....
o
><
:::¡
o:
<::
•
\ salnés
A POESÍA ENTRE 1 9 3 6 E 1 9 7 6 : A
, ,
XERACION DO 36, A P R O M O C I O N
,
D E E N L A C E E A X E R A C I O N DAS
FESTAS M I N E R V A I S
A poesía entre 1 9 3 6 e 1 9 7 6 : X e r a c i ó n do 3 6 , Promoción de Enlace
Letras Galegas.
da Mocidade.
Durante o franquismo a lírica galega ofrece un
Levántase a prohibición de publicar
Fundación da OLP.
[ Protestas pala construcción do encaro poesía centrada no íntimo e no cotián, temas que son
I de Castrelo de Miño.
expresados mediante formas métricas clá sicas. Nos
1967 Marte do Che Guevara en Colombia.
anos s e guint e s publican outros autores da xeración do
Guerra árabe-israelí dos seis días.
1968 Revoltas estudiantís en París e outras 36 como Carballo Calero, Díaz Castro, os irmáns
cid a des.
Alvarez Blázquez, María Mariño ou Celso Emilio
Invasión soviética de Checoslovaquia.
Ferreiro, q ue propoñen distintas oriencións poéticas:
Movemento "hippy" en California.
de "Voces Ceibes".
1975 Marre o xeneral Franco. poesía das xeracións máis novas; é o caso dos poetas
de A. Iglesia Alvariño.
de Celso Em i l io Ferreiro.
noite de pedra, de Celso Emilio Ferreiro; con todo, esta corrente xa fora iniciada
polos poetas do exilio (Luís Seoane, Emilio Pita, Lorenzo Varela) e está presente
entre 1 9 5 0 e 1 9 7 5 .
calidade literaria.
CELSO EMILIO FERREIRO ÁLVARO CUNQUEIRO
ser fideles a si mesmos e á terra, teñen que fuxír "O poema, o meu poema, é a parte que eu t e ñ o na
da arqueoloxía estéril e do ruralismo pedáneo. Te Creación, i é unha parte sorprendida, anque vo
ñen que retorcerlle o pescozo ó r e í s e ñ o l do lirismo luntaria, e sin dúbida perfeicionada pola nostalxia.
lacrimóxeno, saudosento, vello estilo. En troques, Onde seña que roube o lume, participo somentes
teñen que mergullarse con desesperado esforzo no con verbas, e coa música que, ás vegadas, ás ver
mundo social da nosa terra; nos problemas vivos bas acompaña. (A música, isa sombra que t e ñ e n
do noso tempo; nas angurias das nosas xentes. Pe as verbas, unha vez longa como cando a serán ma
ro con ollos recén abertos, con palabras de hoxe, rre, outra vez breve; como en hora meridiana!).
con fórmulas novas en canto ó enfoque cordial e á Fóra do que unha boca humán é, non sei en
perspeitiva psicolóxica"( 1955) que pende a poesía, anque sei que está nas verbas
- " S e í pouco da rn í ñ a canción, pro, en troques, sei unha veracidade sentimental que se satísfaí con
ahondo das motivaciós que me moven a cantar. verbas, como a serpe que se deixa encantar pola
tivo, e de eí que a miña poesía seña eminentemen Eu t e ñ o alguén cabo de mín que de Improviso
te "engagée", contestataria, ou, como eu prefiro, ponse a escoitar. Quizaves sexa o meu Anxo Cus
belixerante, disposta nunha actitude de ratgames todio. Eu, e n t ó n , comezo a coller as verbas, eiquí i
moí profundas, idénticas sin dúbida ás que move acolá, e sempre quedo maravillado de que de unha
ron á literatura comprometida de todos os tempos, a outra poida tender un fío que, tenso e pulsado,
xa que a hístorícídade do fenómeno é íncustíoná con temerosa man, soe como unha corda de viola
bel. Sempre, i en toda época, houbo poetas que di no silencioso salón dun pazo deserto".
mes.
Cuestións para o comentario
A poesía belixerante, na que tan a gusto milito,
1 . Le atentamente esta "Autopoética" e intenta dedu
ten un "eíquí" i un "agora" pra, sin descanso, com
cir dela algúns dos trazos formais e temáticos máis im
padecer (padecer con) aos que sofren inermes a
portantes da poesía de C u n q u e i r o .
brutal presión da historia que outros escriben. E
cando escoita os berros das víctimas. Hoxe. a poe todo xunto e misturado
sía é algo soamente cando se proclama un instru con merda fresca de xente
mento para erguer ó home e liberalo. O estado po pra facerlle un bon presente
un fin. Un medio para poder vivir coma homes li Guiso de bosta resesa,
G)
ru
"
0-
0
.D
;;
::,
C) e o
r:: :,:..;
m
"l �:¡
�J
(¡1 (')
(1)
..•
m '.J
:n o f;·
�-1 Tl
o �.
;; n>
C.
) • .S:l
!:; �
:1
.,,
m
-
1 ;- )'�.,ú :1eitt: ti::: r:�.:i:11 :
.1
o
(O
o
c.
o
<
�
o
-
....
ru
CT
ru
O)
o.
o
....
-,
3
m
e:
(ll
"O
o
<D
3
Q)
::¡
e
!l
(D
Ul
....
><
ru
::¡
!:!!. -
ti;
... o
o o
o
... ::,
<.O Th
.....
N
cr
3
o:
o
>
"O
a
><
§'
m
e,
o:
::,
"O
a o,
1
52.
o,
:::,
(O
1
3
"O
o
ª-
(!) o
Sil V>
& �
o 3 a-
zr "O o
o Q V>
� ..� a::
(!) (!)
>< o.
"O -·
3 Sil
i §:
:::, :::,
Sil :::,
.., e.e Sil (!)
(!) e:
:::, :::,,
� �
(!) :::
� P'
_ Sil 3 52.
-· O,
3 O' o. :::,
� i ll> -
0. o
(!) o
o. :::,
O X
e:
V> e.e
(!) Sil
ª·
3 g.
V>
(!) (!)
3
o ;:l. :::,
o "O
Sil ::, ,
�
3 3
o !l!.
a w
� �
S' 3
.., Sl)
o. ::, ,
(!) Sl),
j
3
s
V>
Sil
Prá mocedade
'
.
] "r-------------------
.;'..:. . ::::;
de baril i n c o n f o r m i s m o .
-
� � s
.
J
¡Dálle os teus seos, alma!
Non, non, diredes arreo
Deixa ise tufo acedo que te abafa,
aos que van no seu m a c h i ñ o
esq uece istas morcallas
cabalgando moi contentos
estifia as cúas bágoas,
entre nubes de optimismo.
fala,
- I n d i c a agora, xustificadamente, a q u é l i ñ a da
eu xa te buscaba.
eu xa te procuraba.
A
Eu xa te chamei
dica a c o m b i n a c i ó n estrófica e m p r e g a d a .
Eu xa te namorei
Sempre,
9. Organizade un debate na a u l a . O profesor actua
dende a neve dos tempos,
rá como moderador. Centrádevos nos seguintes
eu, na túa ialma.
puntos.
• A v i x e n c i a do poema na actualidade. ..
������----�=--��----��§)
ó mencer Prá mocedade
Nos seus brazos morreu unha tardiña namorada. Non, non, diredes arreo
Nos seus olios inda non leva a noite. A verdá, soio a verdá
novés.
da natureza.
Parte {!)esde ... Ala... Contido
R E N O V A D O R E S DA P R O S A ( F O L E ,
BLANCO AMOR, C U N Q U E I R O E
NEIRA VILAS)
A prosa entre 1 9 3 6 e 1 9 7 6 : os renovadores da prosa ( F o l e , B l a n c o
Foucel/as.
guerra c i v i l . A d e s a p a r i c i ó n física d a l g ú n s escritores,
1953 España asina o tratado de colaboración
ao exilio doutros e ao cambio de bando ideolóxico militar con EE. U U .
Europea.
plataformas editoriais que sostiñan a literatura galega
, 1958 C,réase o grupo Brais Pinto, en Madrid.
antes do conflito b é l i c o . Houbo, q u e agardar así ao a n o · 1960 Créase en Barcelona a Mocedade
ferrolán Ricardo Carballo Calero, editada por l 1963 Suspéndese a prohibición de lles impe-
de Carballo Calero.
proxectos editoriais de orientación galeguizadora como
1953 A tus do candil, de Ánxel Fole.
Galaxia e a a m p l i a c i ó n lenta do n ú m e r o de lectores en 1954 O sano sutagado, de Celso Emilio
Terra brava, de Ánxel Fole ( 1 9 5 5 ) ; Memorias de Tains, 1958 O incerto señor Don Hamlet... ,
de Á. Cunqueiro.
de Gonzalo R. Mourullo (1956); As crónicas do
1959 Sombra do aire na herba,
ninguén, de Ramón de Valenzuela; Percival e outras 1961 Se o vello Sinbad votvese ás il/as,
de Á. Cunqueiro.
historias. de Méndez Ferrín (1958) e A esmorga, de
diversos, todos eles de grande calidade e considerados hoxe auténticas figuras cimeiras da
• a eprca realista do mundo urbano de Eduardo Blanco Amor, con obras como A
• a narrativa oralizante e máxica de Ánxel Fole, con A tus do candil ( 1 9 5 3 ) , Terra brava
dun neno labrego (1961), Camiño bretemoso (1967), Historias de emigrantes (1968),
etc.
q u e se dan a coñecer na década dos 60. As obras deste grupo denotan u n forte influxo (n a s
técnicas, nos temas, etc.) de autores como James Joyce, Kafka ou William Faulkner, así
da narrativa galega nos 60 agrúpanse baixo o rótulo de "Nova Narrativa Galega" e del a
Xosé Q u e i z á n , etc.
M e l l e de Loboso
qué viña tomarse aquel traballo ós seus anos, contestaba que ó mellor
podía mandar algún recado d e n d e o outro mundo, e entón sempre sería me
ll a r por es rito q1.1e de 1 a l a b r a , ara que non houber dúbida de que era el
papel de barba. E mandou Melle que cando morrese, que lle meteran no peto
Loboso é o máis alto de Pastoriza, e fai honra ó nome: montes avesíos, xes
teiras ata carón das casas, hortas pobres, folgados costentos nos que malmedra
tinta afiado polos dous cabos, e aínda lle meteron no peto unha navalliña por
se crebaba puntas, que apertaba moito ó escribir . . . Pasou o tempo e non che
rrencia. Pasaron dous longos invernos e dous ledos e pequenos veráns. Un so
brino de Melle, por Pascua, mercou na feira de Meira un par de galiñas, unha
esta derradeira viña con el na punta, tanto que o puxo d e l ou tr día c edi ñ o , e
cacarexouno ben. Era un ovo longo, longo coa casca rn rena e 111}111 ada, O
nun prato para batelo, e o ovo, por dedentro, estaba baleiro de clara e xema, e
soamente gardaba un sobre, no que estaba escrito con letra de lapis tinta -letra
Melle tiña mollado a punta do lapis máis de dúas veces escribindo o recado.
Deu a nova o sobriño a voces, acudiron os veciños e foi lido cen veces o
sobre. Cando o sobriño foi ó galiñeiro busca-la galiña do pescozo pelado, ato
pouna morta. E o aviso do finado chegara a tempo se fora atendido, que <lúas
noites despois un vendaval que viña tolo levou a cheminea dos Melle.
seu que dicen que inda recibiron outras, e todas por ovos ou camiños máis se
cretos aínda, pero que esas cartas non as amosan porque tratan de intereses e
consellos en preitos.
- -e ' .,,,,
C O S M E DE PAREDES
o que tiña unha cocha parideira, montábase nela, apertaba os xoenllos contra os
lombos, e ó apearse d i c í a :
-iTrinta e sete e m e d i o !
Era a febre da cocha. O primeiro que facía cando chegaban a carón do animal
doente, era m a n d a r que o lavasen con xabón de aroma, pela súa canta. Mercara na
Acostumaba a tirar de lapis de tinta, e despois de mollar con saliva súa a punta,
escribía no lombo do animal a doenza que tiña este. O señor Cosmede chamáballe
as augas os restos da doenza. Contaba que eso facíase en Francia, onde había
unha ollada ó parco, e receitou ó instante, botando o papel polo ar, q u e foi meterse
día". O parco curou, e a fama de Cosme de Paredes aumentou. Algún cliente xa lle
Un día uns de Teixeiro dubidaban se levar unha vaca ó señor Cosmede ou don
ninguén coidaba q u e puidera facelo. Pois era que pasaba Cosme de Paredes na s ú a
para atendela.
ce como recurso retórico para realzar a incomunicación entre a Xustiza e o acusado e para suxerir que nada do
que diga pode influír sobre esa figura distante, case ausente do xuíz. Durante a confesión o acusado pretende amo
sar á súa inocencia e presentar probas das duras circunstancias que lle tocaron vivir e que o levaron a ser o home
-Por máis que eisí sexa, e eisí ten que sere, xa que vostede o dí. ¿Pro que mal habería pra ninguén en queela mesma me dese a comi
da que me trai?
-Por máis que eisí sexa. ¿ Que pode facer a probe da vella? Xa que está eí. . . Sorrientes darlle unha aperta pra asosegala e pra que sepa
que eu nada fixen de mao e que estóu pra decrarare, e que ningnén me pode apoñer o que non fixen . . . Ademáis que quero saber da
Raxada e máis do pequecho. Coido que un home ten direito a saber dos seus.
-Non señor, que elle tan xorda que leve o diaño se non oucen o que falo sen se moveren de eiquí. E se cadra nen falamos ren, dem
póis de pregunta.rile pola Raxada i o pequecho. A probe da vella xa fai an s que se cansou de me falar, [malla a hora que me botéu ao
mund , que fora mellar que me I otase ao cortello dos rnarraus, pc.rcl ando! Agora xa non me fala. Óllame co aqueta bágoas caladas,
que xa lle fixe.ron cantes polas enrugas, como quén mira prn un que xa non ten remedio, que era mellar que me fedense a maldi
cións . . . Agora soment s me di: "Acouga, meu fillo, a uga . . . ¿ and vas acougare dunha vece, meu filliño?"
-Boeno, será coma vostede di, que deso das leises nada entendo nin falla que me fai . . . pro ogallá que o atope de indulxencias no
ceio . . .
-¡Ai, señor, eso pareceralle a vostede . . . ! Pro eu dígolle que a chuvia tivo rnoita da culpa . . . Si en troques daquel fr allo apegadizo
que topei ao saír de estar coa Raxada, e daquela chuvia mesta e sen ü é g las que demp is se botou · bordo mundo, que era coma andar
por un pesadelo sen podere saír por níngures, moitas cousas que socederon non terían socedido, porque eu houbérame ido pra o meu
traballo sen facer ca o de ninguén, D ulle a miña palabra de home .. Porque unha cousa é o que un pode facere co seu xornal, e outra
moi difrente é sere lacazán e non saberse valer na vida ou quererc pásala de- papaleisén. Que eu son horn de traballo sébeo todo o
mundo, que endcxamáís estou de folganza máis que cando non o haí, E góstrune de vrau e de inverno, polo b tempo e p lo mao; que
aínda lle digo que ises días d inverno seco até dá gost meiers -na tarefa. Vostede n n o abe, nen t.en p r qu sabela, porque é home
de pruma, Pro eu dlgolle que, chegnro meio tullido, tirar de chaqueta, ehuspír nas maus e p6rse ti mallar nos seixos pra faceró o morri
llo, aré entlre que o sangne val quecendo e lle vaí sub'ind pela gorxa a gaña de botar unha cántiga .. E non lle digo nada, cando vai
chegando a raxeira do sol por entiba dos montes .. ¡Boeno. agora 11 se fodeu todo!
Conque, como ía dicindo, fumos a parare xunto ao caño grande da Burgas. Cun caixón que aló atopamos, fixemos un lume de pitelos
pra secármonos e tamén pra asare un anaco de zorza de raxo, que o Milhomes pillara no mesón da tía Esquilacha, porque ise tarnén ...
Eles diron con ta do augardente que-quedaba, e dempois de manxar voltaron a topeüareuouuo senete, qu eu non sel coi-no fai algun
ha xente que pode adormentarse cando lle peta. .. Eu püxenme a pensar; a pensar, coma fugo deoote cand. non teño 9 '!pensamen�o".
Porque o "pensamento" é cousa moi dlfrente do pensar. Cando pe n s ó , g o be r n ó eu; pro cando se me mete o "pensamcnto" vólvome
que non coñecín e polo que dil decían non se pe r d e r á m oito; e pensei no meu ao que nunca
irm s upo dil e que endexaméis voltara
de por eí adiante, e- na ml,ña irmaoiña, co aqués males que lle daban e aquel quedárese descerada e ríxa horas inteíras, ue foi
q mellor
que Deus a levara, que disque t odo e viñera da doenza que meu
ll pai trouxo de cando andivera d barrendcíro, en Cádiz, sendo m ozo ...
•o texto está redactado coa chamada técnica telefónica. Explica qué significa iso e por qué a utilizou Blanco Amor.
•Localiza os feitos que poden exculpar a Cibrán e as circunstancias que o levaron a ser un individuo con problemas de
integración social. ·
•cibrán non sabe o que significa "incomunicado". É un ignorante, ¿en que medida esa circunstancia puido ser a causa
da súa desgracia?
A TEATRO G A L E G O E N T R E 1 9 3 6 E
,
1 9 7 6 : A X E R A C I O N D O S 50 E O
G R U P O D E RIBADAVIA
O teatro g a l e g o entre 1936 e 1976: a xeración dos 50 e o
g r u p o de R i b a d a v i a
cincuenta. O xénero teatral non foi unha excepción: entre 1936 e 1952, só se
teatro de raíz máis culta cómpre destacar a Eduardo Blanco Amor ou Luís
Seoane. Blanco Amor, autor de obras como Farsas para títeres, fundou a
( 1 9 6 4 ) , de Xenaro M a r i ñ a s .
Fala.
cativo, A revolta e outras farsas), C a r b a l l o Calero (A farsa das zocas) e Ánxel Fole
(Pauto do demo).
c) A das pezas existencialistas q u e traducen teatralmente as a n g u s t i a s , problemas
labor dramático inseriuno dentro das súas obras narrativas, como é o caso da
señor don Hamlet, príncipe de Dinamarca, obra que revisa o mito shakesperiano de
noite vai coma un río ( 1 9 6 9 ) ; nela exprésase o drama da busca de a m o r a través dos
ollas dunha muller, Inés, atrapada pala súa condición e prexuízos. Por último,
1959) tal vez sexa a obra de maior orixinalidade. A súa modernidade e a súa
calidade resultan indiscutíbeis, tanto pala rica linguaxe como pala revisión ou
60, cando xa esas actividades dramáticas en galega comezan a ser unha vizosa
soci a l : a expropiación de terras con fins espurios. Tanto nesta obra como na anterior
leit motiv do teatro do escritor Daniel Cortezón (Ribadeo, 1927). A ese propósito
Ga/iza, i n i c i a d a en 1 9 8 6 , etc.
qu e chegaron a publicarse Vinte mil pesos crime. Peza dramática en cinco pasos
(1962); Sinfarainín contra don Perfeuto ( 1 9 7 5 ) e Os burros que comen ouro (nunca
Todas comparten unha visión crítica sobre o poder do diñeiro e sobre a vida
obxectivos:
"Circo"13 (A Cor uña, 1967), "Keyzán" (Vigo, 1967), "Histrión 70" (Ourense, 1970),
"Troula" (ACoruña, 1 9 7 8 ) . . .
tanto a Mostra garantía que as súas producións non ficasen gardadas no caixón. O
exemplo de Ribadavia foi seguido por outras localidades (Vigo, A Coruña, Lugo,
Cariño, Fene . . . ) . A través dos teleclubes, das asociacións culturais e dos círculos
recreativos foron formándose grupos non só nas vilas e cidades senón tamén no
medi o rural, ao tempo que iniciaba a súa andaina o teatro escolar, sempre como
"L uí s Seoane", na Coruña . . . ) , m a i s todas tiveron que fechar perante a falta de axuda
de normalización.
socioculturais máis baixos e ignorada ou desprezada nos máis elevados, dos que foi
desprazada pola l i n g u a d o m i n a n t e .
lingua minoritaria que é só cuantitativo (cantos a usan?). Pode suceder que unha
sobre o número de linguas que se falan no mundo asi como sobre o número de
talantes de cada u n h a .
en Suiza e Bélxica, pero só na teoría). Hai polo tanto gran cantidade de linguas
Estado moderno.
anterior.
desaparecer; e aínda que está a medrar u n h a nova adhesión neutros ámbitos, esta
dinámica con tin úa, a medio prazo, o galega pode converterse nunha lingua
económico e social, poderá evitar que siga o proceso. Ademais, a aposta pola
de estados
que teñen o
Individuos para os que é lingua oficial
unsua Falantes
inglés como
mercado
(oJ. Royo)
UNGUA ESTADOS ÁMBITO XEOGRÁFICO DE USO
Andorra, Italin
de Murcia, parle de Ar:.1g6n e
de sarda de Alguer (llalia ), Ainda que o resultado da globalizacion sexa Jacer un mundo m á is
[,J
f'rn IH.'( >1)r<> vcn z�1 I Fr.uicia, Suiza, Sur de Francia, Alpes occiclcn
optaron por mantero seu propio idioma ante a global·lzncJ(m, no11 de
Suiza surorcidcntnl,
1. Alsaciano
2. Aragonés
3. Aranés
4. Asturiano
5. Brelón
6. Catalán
7. Corso
1 1 . Frisón
12. Galega
Polo que respecta ó número de
.if
13. Cárnico talantes, é frecuente a argumenta
35. Servocroata
\ .· ' 19
1 -
de Estremadura ou de Andalucía
serios.
F1<.ANCA\S Tamén a nobreza romana devecia
Paleolítico, que bota raíces no longo camiño da humanización Cando unha !ingua se perde, pobos iniciaron a súa idade de
lingua; pero tal vez nese momento a humanidade quedará máis viúva ca nunca da rea!idade coa lingua galega.
mesma. ¿Non é unha barbaridade que en poucos anos malgastemos todo este patrimonio?
X. Ferro.
J Royo Unha lingua é un mercado.
La Voz de Galle/a, 8-4-1994.
Hay una tendencia creciente en los últimos decenios a considerar como un drama la desa
parición de lenguas minoritarias Y yo he de decir algo que en estos tiempos se tiende a per Un valenciano, despois de compro
siglos, la atomización lingüística sería de tal envergadura que esta reunión que estamos cele Madrid para facer a comprobación
fuera de los límites estrictos del casco urbano de mi pueblo natal Despois de dous días enteiros en
G. Salvador. Lengua española y lenguas de España. Madrid nos que tivo que comuni
especie Son os mesmos que buscan a perfección baixando pala escada zoolóxica deica día ou se esforzaba por entendelo.
ran o mito da Torre de Babel como un castigo e renegan da vía ascendente. Mais eu dígolles desconcertados, iso si- en caste
igual ca un can de Dinamarca; un cabalo das Pampas arxentmas rincha igual ca un cabalo da axudábanse con xestos. E mesmo
soniés camíns que nunca terminan? ¿verdá qu'eyer plorés a dolor d'a chen perdida? (Ánchel da conversa, soltoulle satisfeito e
cómplice:
Cante). Hoy la Ainsa es otro pueblo, porque cuando un idioma desaparece el espacio entra
-Yo tengo una tía en Roma.
en el destiempo y perece, sólo a veces renace, habla, escribe y grita. Puede que pasado O naso home contestoulle educa
damente:
mañana nadie confiese que 'tanco els u l l s i la l l u m no s'adone de m i ' (Joan 0/iver) Puede que
-Eu non estiven nunca en Italia.
al paso de setenta u ochenta años ningún mortal escriba 'el verano llegaba con su risa, con su
-¿Que usted no es italiano?
rojo rebaño de pieles incendiadas, a tomar posesión del labio interminable de una playa' -Non; son de Valencia -e non
(Lorenzo Gomis) Puede que en el 2050 nadie recite. 'Ou'un long regard sur le calme des puido dicir nada máís.
Puede que en el destiempo todos nos identifiquemos con la misma fórmula: 'I e rn ' . . Pero tivo que se botar Paseo da
Galicia, lógicamente, es el gallego. Con la verdad y la cultura no vale tener miedo. T. Mollá, c. Palanca
Curs de Sociolirqúisttce 1, 1989
• F. Soria. La Voz de Galicia 1 3 - 3 - 1 9 9 4 .
4. O galega no primeiro terzo do século XX: características lingüísticas
todo tipo de actos e escritos, asi como i m p u l s a r a narrativa (sobre todo breve) e o
teatro. A Xeradón Nós estende o uso do galego a todos os xéneros literarios e será
vigor ao iniciarse a guerra civil poucos dias despois, pero propiciará a consideración
instaurarse a democracia.
exclusivamente en castelán.
pseudoevolucións.
Historia da llngua ( 1 9 00 - 1 9 3 6 )
Enseñanza, 1923
As autoridades educativas da
igualdade co castelán.
Galicia, 1983
Texto 1
(::; Nos textos !, 2 e 3 pre
Como ninguén gallego fala agora E en castellano solo os cabaleiros
séntase un cadro bastante
Si non os labradores, xomaleiros E a xente sabidora [ .•. J
definido da situación
E toda a xente ruda e non señora, Martelo Paumiln, 1985.
Feítos históricos relevantes
sociolingüfstica hai uns
1876: lníclase a publicación de O galega? (A fineís do s.tculo XIX> PS CllSll!lanfajantes carnblnbon drcL111stanclnlllli!nfe de llngua para ese
mostra da ideoloxía de pola súa banda, utiliznban o castelan cando querfün 5'1:r aceptados C0fl10 mernbras do !llllPO
ción do galego na prensa periódica.
uniformización ling üísti que o tif\a como medio de e><pres,6n (molNació,¡ lncegradorél) ou amdo buscaban que os scu,
1 8 84 : Diccionario gal/ego-castellano
ca que se propugnaba rgU111s os ,demlficasen co estllltJ� s�íor (n¡otr..acfdn dislanc1ada¡tll)
de Marcial Valladares.
de sde o pod er; ¿que con C. Her1111da Os prroHsore:s oo rKJtmllllziJcí,jn 199:t
1891 : Celébranse en Tui uns "Xogos
secuenc ias vos parece
florals" para obras en galego. Texto 4
que te ría esta prñctica
1906: fundación da Real Academia los maestros y rneestras de instruci:lón primaria q� e115efiasm a sus dlsclpulas la cloctrína cris
educativa nunhn Gnllcia
Galega. tlo� u otro cualquier maw,a en un ídiana o dialecto (¡LJe nosee 1� Jengu� Cillittllana, ser.In ces
moi maioritariamente
1 9 1 6 : Xorden as lnnandades de tlg¡¡do!; por primera vez con amone'itm:lón y, si reincidiesen. serán apa,todos del M,eisterlo
ga ego l -falante?
Amigos da Fala da Coruña. Pouco a Oílcial, perdi�ndo cuantos den,chos !ese reconoce ill leL
revista A Nosa terre, agora como si tuación diglósica da co do tpoc,,, ,,. 9u< o � do sa!cso na po,:sia ero oceP'.lldo CtJn normlllltlodr., pero non acede o
época, /.Que opinudes f11""'10COO prc,a did&dlc•, quu:st\lb,, ofnda ='!ldo i.,n, o cesu!liln V6anl. os �e; frosmr,,<OG.
órgano de expresión oficial das
dese reparto de roles
lnnandades.
en tre :,s dúos llnguas? Porque el idioma de cada pueblo es el característico más puro y rnl!s poderoso dP. la nac,ona·
1920: Aparece a revista Nós, que se
¿Pareceríavos compr ensi lidad. Gentes que hablan la lengua que no les es propia es un pueblo ql'le no se polrni!ce._
publicará ata 1936 e na que escribi
b e l que nun acto serne Manuel M.,rgula, D/sa,f'Si) do p. 511:11.'f)U!.
rán os autores máls significativos da
Jlante sucedese hoxe algo
época.
parecido? Buseude exern Jil chegáran os dias, Como agudo crecente,
1920: Vicente Risco publica a súa Q' os bardos anunciilran;
plos 11n litermura dn Vosa fouce famosa
Teoría do Nazonallsmo Ga/ego. D'as gilndras largazlas,
feoc.i <JU� respalden a Vasa fouce robusta e fulgente
1 9 2 3 : fúndase o Seminario de afirm ,ción de que o gale As brétomas escuras s'alongaran. Diante de vós ondea
Estudos Galegos, unha institución ga a aceptadc
er con nor Véu a maturidade, A barda d'ouro ardente
que ampliará o uso da lingua galega malidad na poesía, pero Vosa miés verdecente; Segilde a vasa herdilde;
na investigación. non as í na prosa. Gallegos, despertilde, ¡Ay d'aquel que non sea valenteJ
Baruda e forte gente; Segáde, gallégos, con forza segilde.
1 9 3 1 : Creación do Partido
Vasa fouce afiade, Eduardo Pondal
Galeguista, que teré un papel cen :
:;: Vilar Ponte foi un dos
intelectuais galeguistas
tral na consecución do Estatuto de
máis importantes do 1º Texto 7
Autonomía.
tercio do século XX. A nosa lln.¡¡1.1a t o qimii\o de OUIO do nosa 1edeni;íón e dn r,oso p,09reso sen n llngl.Ja motn:
1 9 3 6 : Aprobación nas Cortes do
¿Que argumentos utiliza tell'lOS con,o pobo, e nada sisnlllaJl'l!rnt>; end<J<o1110Js rin cullum uriJ"'?r5al 5& o golego quere
Estatuto de Autonomía de Galicia.
na súa defensa da lingua ser máfs que habltllnte dlJn mrntorio, se arela ser,un ractor de unNl!lsalidade: e de cosrnopoli·
1939: Flnal da Guerra Civil e come
gule�u (texto 7)? ¿Que tl,mo, S01Jrnente co anprego da lingue pl'op;,. poduá selo. Arrenes�r!<lo da linsva, terd qUf:
zo do período franquista.
opinión vos merecen? A"1!J'SOl'larse:se,rnp,e, de 5i mesmo,úeando wlores no lrngoo propia, oxiña seremos unlvetsafs.
A. V1lar Pont