T.C.

KONYA TEKNİK ÜNİVERSİTESİ

MÜH. DOĞA BİL. FAK. MAKİNE MÜH. BÖL.
MAKİNA ELEMANLARI 2 DERSİ FİNAL SINAV SORULARI
16.06.2023

Önemli Açıklama:
Final sınavında sorumlu olunan konular, Shigley'in Makine Mühendisliği Tasarımı Ders Kitabı’nın; Dişli
Çarklar (13. ve 14. Bölüm), Kavramalar–Frenler (16. Bölüm) ve Kayış Kasnak Mekanizmaları (17. Bölüm)
konularını içermektedir.

Sınav esnasında herhangi bir not vb. belge ve doküman yanınızda kesinlikle bulundurulmayacak ve/veya
tüm notlar kapalı olacaktır. Sınavda soruların çözümünde gerekli olabilecek tüm tablolar sınav sorularına ait
dokümanda verilecektir. Sadece boş vaziyette A4 kağıtları, kalem ve silgi ile hesap makinesi yeterli
olacaktır. Bu ekipmanlar mutlaka yanınızda olacak sınav ortamı kesinlikle terk edilmeyecektir. Bu konudaki
sorumluluk ve yükümlülük öğrenciye aittir. Herhangi bir yanlışlık tespitinde yasal işlem başlatılacaktır.

Ayrıca ders kitabı (Shigley) ve çözümlü herhangi bir örnek sınav esnasında yanınızda olmayacaktır. Yani
sınavda Makine Elemanları içeriğinde herhangi bir ders notu, kitap ve çözülmüş soru yanınızda
bulundurulmayacaktır.

Sınav soruları temel konu olarak aynı olmakla birlikte kişiye özel değerler içerdiğine dikkat ederek kendi
değerlerinize göre sadece soruların çözümüne odaklanmanızı tavsiye ederim.

Sınav sorularının çözümü A4 kâğıtlarına anlaşılır bir şekilde el yazısı ile yazılmalıdır. Çözüm yapılan her bir
A4 kâğıdının üst kısmına Öğrenci Adı, Soyadı ve Numarası yazılacak olup çözüm yapılan kâğıtların pdf
formatında tek bir dosya olarak UZEM üzerinden Final Sınavı bölümüne yüklenmesi öğrencilerin
sorumluluğundadır.

pdf formatına dönüştürmek için çözümlerin yapıldığı A4 kağıt fotoğraflarının word dosyasında birleştirilerek
pdf olarak farklı kaydedilmesi önerilir.

Sınav esnasında ve sınava girdiğiniz ortamda kesinlikle cep telefonu olmamalıdır. Cep telefonu tespitinde
sınavınız geçersiz sayılacak ve ilgili yasal işlem başlatılacaktır.

Soru 1, Detayları ile Soru 2, Detayları ile

Soru 3 ve Detayları Soru 4 ve Detayları
Formül ve Tabloları Formül ve Tabloları
Sayfa 2-4 (30p) Sayfa 5-6 (30p) Sayfa 7 (20p) Sayfa 8-9 (30p)
SORU 1 (30 puan) 4,9 kW üniform güç iletimine sahip kapalı tip bir redüktör,
14,5° basınç açısı ile 27,5° helis açısına sahip olup 14 diş olan bir pinyon ile 56
diş olan helisel dişliden meydana gelmiştir. Dişli ve pinyonun diş genişliği 38,1
mm olup normal modül değeri 2,35 mm ve pinyonun hızı ise 999 d/d’dır.
Dişliler 1. Kalite, 315 HB sertlikte tümü sertleştirilmiş, kalite standardı No.5,
bombesiz, hassas, rijit ve iki tarafından simetrik olarak yataklanmış şekilde
monte edilmişlerdir. Pinyon ömrünü 108 tekrar ve güvenirliliği 0.93 kabul
ederek, AGMA eğilme ve temas gerilmelerini ve bu gerilmelere karşılık gelen
emniyet katsayılarını bulunuz. Veri olarak belirtilmeyen katsayılar 1 alınacaktır.
Km=1,211 / JP=0,433 / JG=0,569 / StP=32455psi / StG= 29366psi / YNP=0,971 /
YNG=0,992 / ScP=107477psi / ScG= 94788psi / ZNP=0,941 / ZNG=0,979 / Cp=2749
I=0,208 değerleri alınacak olup (1kW=1,341hp) olarak dönüştürülebilecektir.

Soruda genel veri harici bireysel değerler için aşağıda katsayılar kullanılacaktır.
Soru 1 Detayları:
Güç verisinin belirlenmesinde öğrenci numarasının son rakamına göre
değişkenlik gösterecektir. Örneğin öğrenci numarasının son rakamı 3 ile
bitiyorsa sorudaki güç değeri 4,3 kW olacak son rakamı 6 ile bitiyorsa güç
değeri 4,6 kW alınacaktır.

Normal modül değeri belirlenirken öğrenci numarasının son iki rakamının

virgülden sonraki değere ilavesi kullanılacaktır. Örneğin öğrenci numarasının
son iki rakamı 19 ile bitiyorsa sorudaki normal modül değeri 2,54 mm olacak
son iki rakamı 73 ile bitiyorsa modül değeri 3,08 mm alınacaktır.

Pinyon hızının belirlenmesinde ise öğrenci numarasının son iki rakamının 6

katının ilavesi ile belirlenecektir. Örneğin öğrenci numarasının son iki rakamı
16 ile bitiyorsa pinyon hızına 96 d/d ilavesiyle 1095 d/d, son iki rakamı 71 ile
bitiyorsa pinyon hızına 426 d/d ilave edilerek 1425 d/d kullanılacaktır.
Soru 1 Formül ve Tabloları:
SORU 2 (30 puan) Berilyum-bakırdan (BeCu) imal edilmiş olan düz bir kayışın
dayanım mukavemeti 388 MPa olup 999 d/d hızda ve 5,13 kW güç iletmektedir.
Aynı yatay düzlem üzerindeki iki mil eksenleri arasındaki mesafe 1035 mm olup
kayış ömrü 106 dönüştür. Kayış ve kasnak arasındaki sürtünme katsayısı 0.39,
işletme katsayısı 1.44, tasarım katsayısı ise 1.55 alınacaktır. Çevrilen kasnağın
çapı motor kasnak çapının 4,15 katıdır. Kayış kalınlığı 0.20 mm olup minimum
çaptaki kasnak kullanılması durumunda kayış enini ve boyunu hesaplayınız.
Uygulanması gereken ön gerilme kuvvetini hesaplayınız. Kayış eni 5 mm ve
katlarında olmalıdır.

Sorudaki genel veriler yerine çözümlerde aşağıdaki veriler kullanılacaktır.

Soru 2 Detayları:
Dayanım mukavemetinin belirlenmesinde öğrenci numarasının son üç
rakamının 4 katının ilavesine göre değişkenlik gösterecektir. Örneğin öğrenci
numarasının son üç rakamı 011 ile bitiyorsa dayanım mukavemetine 44 MPa,
son üç rakamı 111 ile bitiyorsa dayanım mukavemetine 444 MPa ilave
edilecektir.

Güç değeri belirlenirken öğrenci numarasının son iki rakamının ilavesi

virgülden sonraki rakama dahil edilerek hesaplamalar yapılacaktır. Örneğin
öğrenci numarasının son iki rakamı 15 ile bitiyorsa güç değeri 5,28 kW olacak
son iki rakamı 66 ile bitiyorsa güç değeri 5,79 kW olarak kullanılacaktır.

Kayış dönme hızının belirlenmesinde ise öğrenci numarasının son iki

rakamının 2 katının ilavesi ile belirlenecektir. Örneğin öğrenci numarasının
son iki rakamı 21 ile bitiyorsa dönme hızı 42 d/dk ilavesiyle 1041 d/d, son iki
rakamı 91 ile bitiyorsa dönme hızına 182 d/d ilave edilerek 1181 d/d olacaktır.
Soru 2 Formül ve Tabloları:
SORU 3 (20 puan) Aşağıdaki şekilde, iki kademeli bir helis dişli takımı
gösterilmektedir. Çevirici konumunda olan 2 nolu pinyon, milden aldığı belli bir
döndürme momentini şekilde gösterilen ön görünüşte (veya z yönünden bakışta) saatin
dönüş yönünde dönerek birinci kademedeki 3 nolu dişliye aktarmaktadır. b mili
üzerine farklı dişlilerden tahrik alan ve/veya ileten 3 nolu dişli ile 4 nolu pinyon dişli
konumlandırılmıştır. İkinci kademedeki 4 numaralı pinyon, 5 numaralı dişliyi tahrik
ederek sistemdeki giriş momenti çıkış momentine dönüştürülmekte ve hareket aktarımı
sağlanmaktadır. Şekle ait sol yan görünüşe soldan bakıldığı zaman (yani -z yönünden
bakışta) 3, 4 ve 5 nolu dişlilerin dönüş yönünü ve her bir dişlinin helis yönünü
belirleyerek aşağıdaki gibi tablo şekkinde cevaplayınız.
Ayrıca bir diş formu üzerinde temel boyutları göstererek dişlilerde modül
kavramının nasıl belirlendiğini ve dişli ana kanununun neyi ifade ettiğini şekil çizerek
kısaca açıklayınız.

2 nolu pinyon 3 nolu dişli 4 nolu pinyon 5 nolu dişli

Dönüş yönü
Helis türü
SORU 4 (30 puan) Şekilde gösterilen blok tipindeki el freni, 51 mm genişliğe
ve ortalama 0.36’lik bir sürtünme katsayısına sahiptir. Saat ibresinin tersine
dönme yönüne sahip sistemde 439 N’luk bir itme kuvveti beklentisinin
sağlanması için pabuç üzerindeki maksimum basıncı ve frenleme momentini
hesaplayınız.

Soru 4 Detayları:
Fren genişliği için öğrenci numarasının son rakamının ilavesinden
faydalanılacaktır. Örneğin öğrenci numarasının son rakamı 2 ile bitiyorsa fren
genişliği 53 mm alınacak olup son rakamı 8 ile bitiyorsa fren genişliği 59 mm
olarak kullanılacaktır.

İtme kuvvetinin belirlenmesinde ise öğrenci numarasının son iki rakamının

2,5 katının ilavesi hesaplamalarda kullanılacaktır. Örneğin öğrenci numarasının
son iki rakamı 24 ile bitiyorsa itme kuvveti 499 N olarak kullanılacak olup son
iki rakamı 84 ile bitiyorsa itme kuvveti 649 N alınacaktır.
 Soru 4 Formül ve Tabloları:

Süre 110 dakikadır.

Başarılar dilerim.
Dr. Öğr. Üyesi Seyit Mehmet DEMET – Doç. Dr. Mehmet BAĞCI