GRADE

Leveled Reader

Sina Bong, Buboy,

at ang mga
Katutubong Pangkat

Kuwento ni Sierra Mae Paraan

Inedit ni Pia Zorayda Busiños
Guhit ni Hannah Manaligod

PAG-AARI NG PAMAHALAAN. HINDI IPINAGBIBILI.

Leveled Reader in Filipino
Sina Bong, Buboy, at ang mga Katutubong Pangkat

Story by Sierra Mae Paraan

Edited by Pia Zorayda Busiños
Illustrations by Hannah Manaligod
Reviewed by Angelika Jabines (DepEd Bureau of Learning Delivery),
Paolo Ven Paculan, and Jomar Empaynado
2016 by U.S. Agency for International Development (USAID)
Produced for the Department of Education under the Basa Pilipinas Program

Basa Pilipinas is USAID/Philippines’ flagship basic education project in support of the

Philippine Government’s early grade reading program. Implemented in close
collaboration with the Department of Education (DepEd), Basa Pilipinas aims to improve
the reading skills for at least one million early grade students in Filipino, English, and
selected Mother Tongues. This will be achieved by improving reading instruction, reading
delivery systems, and access to quality reading materials.

All rights reserved.

No part of this publication may be reproduced or transmitted in any form or by any

means, electronic or mechanical, including photocopy, or any information storage and
retrieval system without permission from the publisher.

GOVERNMENT PROPERTY. NOT FOR SALE.

This publication was produced with the generous support of the American people
through the United States Agency for International Development (USAID) under the
Basa Pilipinas Project and the Department of Education.
 Unang Bahagi

Palaging magkasama ang kambal na sina Bong

at Buboy. Hindi lang sa hitsura sila pinagbiyak na
bunga, pati sa gawain ay salamin sila ng isa’t isa.
Kung umaakyat ng puno si Bong, hindi malayong
nasa isang sanga ring pabitin-bitin si Buboy.
Kung gumagawa ng robot si Buboy, asahang
nagkukumpuni rin ng kaniyang laruan si Bong. Halos
lahat ng bagay, sabay nilang ginagawa—kahit pa
lagi silang nauuwi sa pag-aaway.

Mahilig ding maglaro ang kambal. Ngunit sa

pagkakataong ito, nakasira sila ng sungka. Habang
namumulot ng laruan sa mesa si Bong at nag-aayos
ng mga libro si Buboy, si Lola Hermie naman ang
nagliligpit ng mga sigay at pira-pirasong kahoy ng
sungka. Napailing siya sa ginagawa.

“Mas matanda pa sa inyo itong sungka,” himutok

ni Lola Hermie. “Tapos sinira lang ninyong dalawa.”

Nagsimulang magreklamo ang kambal. Muli nilang

sinisi ang isa’t isa.
DEPED COPY. All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means—
electronic or mechanical including photocopying—without written permission from the DepEd Central Office. Second Edition, 2016.
1
Pumaswit nang malakas si Lola Hermie, “Ayoko
nang makarinig pa ng sasabihin ninyo. Kung palagi
kayong mag-aaway, maghiwalay kayo, huwag na
lang kayong makipaglaro sa isa’t isa.”

“Pero ano’ng gagawin namin, Lola?” tanong

ni Bong habang nagkakamot ng ulo.

“Nakakainip, Lola,” reklamo ni Buboy. Nagsimula

siyang mag-inat ng katawan at tumalungko.

Nag-isip si Lola Hermie. Ano nga ba ang maaaring

ipagawa sa dalawang batang parang pares ng
ipuipo, naggigirian pa parati gaya ng dalawang
matapang na aso?

“May ibibigay ako sa inyong dalawa,” seryoso ang

tinig ni Lola Hermie. “Pero ipapahiram ko lang ito
‘pag di kayo nag-away. Ipangako n’yo munang
gagamitin ninyo ito nang tahimik. Maliwanag ba?”

Sabik na tumango ang kambal.

2 DEPED COPY. All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means—
electronic or mechanical including photocopying—without written permission from the DepEd Central Office. Second Edition, 2016.
Bumalik si Lola Hermie na may dala-dalang paint
brush. “O, gamitin n’yo ito at magpinta kayong
dalawa. Di n’yo naman kailangan ang bibig sa
pagpipinta, di ba?”

“Paano po kami magpipinta, Lola? Wala pong

pangkulay,” tanong ni Bong.

“Ako, gagamitin ko ang luha ni Bong saka lupa,”

sagot ni Buboy.

Sabay na napatingin sina Lola Hermie at Buboy

kay Bong. “Nakakainis ka na!” sigaw ni Bong.

“Ano’ng sinabi ko, Buboy?” paalala ni Lola Hermie.

“Alam n’yo ba, ang lupa puwedeng gamitin sa
pagpinta?”

Napanganga ang kambal sa kanilang lola.

“May katutubong pangkat sa Bukidnon, ang

Talaandig,” pagpapatuloy ni Lola Hermie. “Iba’t
ibang klase ng lupa ang ginagamit nila sa
pagpipinta. Ito ang ginagamit nilang panlarawan
ng kanilang paniniwala, kaugalian, at pamumuhay.”
DEPED COPY. All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means—
electronic or mechanical including photocopying—without written permission from the DepEd Central Office. Second Edition, 2016.
3
“Pero sige, ihahanap ko kayo ng pintura,”
pinagpatuloy ni Lola Hermie ang sinasabi saka siya
lumabas ng silid.

Paglabas ni Lola Hermie, nag-asarang muli ang

kambal. “O, pagalingan tayo,” hamon ni Bong.

“Sige ba! Basta’t huwag kang mapipikon ‘pag

natalo,” patol ni Buboy.

“Pagandahan ng drowing!” hamon ni Bong.

“E bakit drowing pa! Sa lakas na lang tayo

magpaligsahan. Hiyaaa!” hinawakan ni Buboy ang
paint brush na parang espada.

Maya-maya pa, nakabalik na si Lola Hermie sa silid.

Kitang-kita niya kung paano nag-eespadahan ang
kambal gamit ang paint brush.

“Hiyaaaa!” “Hiyaaaa!”

Naramdaman ni Lola Hermie ang pag-akyat ng

dugo sa kaniyang mukha.
4 DEPED COPY. All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means—
electronic or mechanical including photocopying—without written permission from the DepEd Central Office. Second Edition, 2016.
 Skill Builder 1
Skill Builder

Gawain: Ilarawan ang sumusunod na tauhan.

Mula sa iyong nabasa at napakinggan sa
guro, paano mo sila ilalarawan?

Bong: _______________________________________
_____________________________________________
_____________________________________________
_____________________________________________

Buboy: ______________________________________
_____________________________________________
_____________________________________________
_____________________________________________

Lola Hermie: _________________________________

_____________________________________________
_____________________________________________
_____________________________________________

DEPED COPY. All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means—
electronic or mechanical including photocopying—without written permission from the DepEd Central Office. Second Edition, 2016.
5
 Ikalawang Bahagi

Pagkakita ng kambal sa namumulang mukha at

nanlilisik na mata ni Lola Hermie, itinigil na nila ang
pag-eespadahan. Hinawakan nila nang tama ang
paint brush.

“Puwede po bang magpintura sa pader?” tanong

ni Bong.

“Gusto ko pinturahan si Bong!” pambubuska

ni Buboy.

“Teka muna,” seryoso ang tono ni Lola Hermie.

“Magagalit ang Tatay at Nanay n’yo ‘pag
pininturahan n’yo ang pader.”

“Ako naman magagalit ‘pag lumapit ka sa ‘kin,”

banta ni Bong kay Buboy. Nakaamba muli ang paint
brush na parang espada. “Saka Lola, meron po ba
talagang nagpipintura sa katawan?”

Napakunot ng noo si Lola Hermie, “May mga Pilipino

na nagmamarka sa katawan nila. Permanente pa
nga ang iba.”

“Permanente? Paano po?” sabay na tanong ng

kambal.
6 DEPED COPY. All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means—
electronic or mechanical including photocopying—without written permission from the DepEd Central Office. Second Edition, 2016.
“Pagtatatô ang tawag dito. Siyempre sa pagtatatô,
hindi lang paint brush at pintura ang gamit nila. May
mga gumagamit ng karayom at kahoy. Halimbawa,
doon sa Cordillera, naniniwala ang mga Igorot at
Kalinga na simbolo ng katapangan at kagandahan
ang mga tatô.”

Naaliw si Lola Hermie sa katahimikan at

pagkamangha ng kambal. Itinuloy niya ang
pagkukuwento.

“Pagkatapos ng labanan, nilalagyan ng tatô

ang mga nanalo. Simbolo ito ng tagumpay nila.
Maihahambing ito sa parangal na ginagawad sa
mga sundalo ngunit sa halip na sabitan ng medalya,
ilinalathala ang kanilang nagawa sa kanilang balat.
Ang iba naman, naglalagay ng tatô para mas
gumanda. Ibig sabihin, kapag mas marami ang tatô
ng isang tao, mas kinikilala ang kagalingan nito.”

“Puwedeng magpintura sa katawan, Lola?” tanong

ni Bong.

“Ako ang unang nakaisip niyan!” pahabol ni Buboy.

DEPED COPY. All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means—
electronic or mechanical including photocopying—without written permission from the DepEd Central Office. Second Edition, 2016.
7
“Sa papel lang kayo puwedeng magpintura,” giit
ni Lola Hermie. Kinuha ng kambal ang pintura at
humanap ng sariling papel.

“Ano’ng ipipinta namin, Lola?” tanong ni Bong.

“Ipipinta ko ang gusto mo!” dagdag ni Buboy.

“Kahit ano … Basta ba gagawin n’yo nang tahimik,”

paalala ni Lola Hermie.

Nagsimulang magpinta ang kambal. Umikot-ikot

si Lola Hermie para tingnan ang kanilang ginagawa.
Isang dambuhala ang ginagawa ni Bong. Sa likod
ng dambuhala, may bundok at dagat. Nang silipin
ni Lola Hermie ang ginagawa ni Buboy, nakita niya
ang isang nakakatakot na nilalang na maraming
braso.

“Aba, kambal nga kayong dalawa. Halos pareho

kayo ng ginagawa,” napalakas ang iniisip ni Lola
Hermie.
8 DEPED COPY. All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means—
electronic or mechanical including photocopying—without written permission from the DepEd Central Office. Second Edition, 2016.
“Hmp!” sagot ni Bong. “Gagawa ako ng iba. Ahm …
magpipinta ako ng ibon. Isang malaking-malaking
ibon.”

“E ibon din yung sunod kong gagawin!” reklamo

ni Buboy.

Bago pa mapag-isipan ni Lola Hermie ang

nangyayari, nagsimula na namang magsagutan
ang kambal.

“Ang ibong gagawin ko, sa sobrang laki, kayang

takpan ang araw,” dagdag ni Bong. “Magdidilim
ang buong mundo.”

“May pitong ulo yung ipipinta ko!” pahabol

ni Buboy. “Kaya niyang kumain at pumatay nang
maramihan!” Talagang walang nais magpatalo ano
man ang paksa ng kanilang pinag-uusapan.

Napakunot ng noo si Lola Hermie habang

pinapakinggan ang mga apo. Nagsisimula na
siyang mainis nang mayroon siyang mapagtanto.
DEPED COPY. All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means—
electronic or mechanical including photocopying—without written permission from the DepEd Central Office. Second Edition, 2016.
9
Pumalakpak si Lola Hermie. “Mga bata, natutuhan
n’yo ba ‘yan sa klase?”

Natigil ang kambal sa pag-uusap. Parehong

nakatitig sa kanilang lola.

“Iyang mga nakakatakot na nilalang, ‘yang mga

ibong pumapatay­­—iyan ang mga kontrabida mula
sa isang sikat na epiko.

“Epiko?” malakas na sambit ng kambal.

Nagpatuloy si Lola Hermie, “Hitik sa himala ang mga

epiko.”

Nakalimutan na ng kambal ang pagpipinta.

Parehong nakatitig sa kanilang lola.

“Kuwento rin ito ng magkapatid. Magkapatid na

sumagip sa maraming pamayanan sa Mindanao.”

Sa pagkakataong ito, parehong nangungusap at

nagtatanong ang mga mata nina Bong at Buboy.

Napangiti si Lola Hermie saka sinabi, “Narinig n’yo na

ba ang tungkol kina Indarapatra at Sulayman?”

10 DEPED COPY. All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means—
electronic or mechanical including photocopying—without written permission from the DepEd Central Office. Second Edition, 2016.
 Skill Builder 2
Skill Builder

Gawain: Ipagpalagay nating nakatira ka sa

Cordillera at pararangalan ka ng isang tatô.
Anong imahe ng tatô ang iyong gusto? Bakit
ito ang iyong napili?

_____________________________________________
_____________________________________________
_____________________________________________
_____________________________________________
_____________________________________________
_____________________________________________

Gawain: Kung ang kuwentong Indarapatra

at Sulayman ay batay kina Bong at Buboy, sa
palagay mo, tungkol saan ang epikong ito?

_____________________________________________
_____________________________________________
_____________________________________________
_____________________________________________
_____________________________________________
_____________________________________________

DEPED COPY. All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means—
electronic or mechanical including photocopying—without written permission from the DepEd Central Office. Second Edition, 2016.
11
 Ikatlong Bahagi

“Sisimulan ko lang ang kuwento kung magkasundo

na kayo at kung makikinig kayong mabuti,” bilin
ni Lola Hermie kina Bong at Buboy.

Tumango ang kambal saka ngumiti nang matamis.

Inayos nila ang pagkakaupo, at pumuwesto na
parang kaharap nila ang kanilang guro.

Makikita sa dingding ng silid ang mga nakapaskil na

pinta nina Bong at Buboy. Punong-puno ito ng iba’t
ibang nilalang. Nang makita ito ni Lola Hermie, bigla
siyang nagkaideya. “Puwedeng maging tauhan sa
epiko itong drowing ng mga apo ko!”

“Nagmula sa Mindanao itong epikong ikukuwento

ko,” nakangiting sabi ni Lola Hermie. “Likha ito ng
mga Maranao, isang katutubong pangkat sa
Mindanao. Ang pangalan nila ay nangangahulugang
‘Mamamayan ng Danaw.’ Una kasi silang tumira
sa Lawa ng Lanao, at ‘danaw’ ang isa pang tawag
sa ‘lawa.’ ”

12 DEPED COPY. All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means—
electronic or mechanical including photocopying—without written permission from the DepEd Central Office. Second Edition, 2016.
“Noong unang panahon, sa isang bayan sa
Mindanao, mayroong magkapatid na hari. Ang
pangalan nila ay … ”

“Bong at Buboy,” sabat ni Buboy. Binalingan siya

agad ng tingin ni Lola Hermie at ni Bong. Tinikom
agad niya ang bibig bago pa man may masabi ang
lola o ang katabi. Minuwestra pa niyang nilagyan ng
susi ito.

“Raha Indarapatra at Raha Sulayman ang

pangalan nila,” pagpapatuloy ni Lola.

“Pareho sila ng pangalan?” tanong ni Bong.

“Raha ang tawag sa isang hari o pinuno ng mga

katutubong Maranao. Ginagamit ito para
magbigay-galang,” paliwanag ni Lola Hermie.
“Indarapatra at Sulayman ang totoo nilang
pangalan.”

Sabay na nagsanay ang kambal.

“Inda-ra-pat-rick … ” “Su-lay-su-lay ... ”

Umalalay agad si Lola Hermie para gabayan sa

pagbigkas ang kaniyang mga apo.
DEPED COPY. All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means—
electronic or mechanical including photocopying—without written permission from the DepEd Central Office. Second Edition, 2016.
13
“Isang araw, ipinatawag ni Indarapatra si Sulayman.
Pinag-usapan nila ang tungkol sa mababangis na
hayop at dambuhalang lumulusob sa ibang panig
ng Mindanao. Nagkasundo ang magkapatid na
labanan at puksain ang mga ito para matigil ang
paghahari ng takot sa lugar. Pupunta si Sulayman
para tumulong sa ibang bayan.”

Nanlaki ang mga mata nina Bong at Buboy, pati

ang mga bibig nila ay nakanganga. “Paano kaya
matatalo ang halimaw?” pareho nilang iniisip.

“Bago umalis si Sulayman, nagtanim si Indarapatra

ng halaman. Ang sabi ni Indarapatra sa kapatid,
‘Kapag may nangyaring masama sa halaman, doon
ko malalamang may nangyari na ring masama sa
iyo.’ ”

14 DEPED COPY. All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means—
electronic or mechanical including photocopying—without written permission from the DepEd Central Office. Second Edition, 2016.
Pinagpatuloy ni Lola Hermie ang pagkukuwento.
“Pumunta agad si Sulayman sa unang bayan.
Pagdating niya roon, naghanap siya ng taong
mapagtatanungan o makakausap. Pero wala
ni isang taong naiwang buhay. Sa halip, nakita niya
ang isang dambuhala.”

Itinuro ni Lola Hermie ang unang pinta sa pader.

“Si Kurita ang unang kinalaban niya, ang
dambuhalang kayang tumira sa tubig at lupa. Mas
marami siyang kamay kaysa sa gagamba, di hamak
na mas malaki kaysa higante, at mas mabangis
kaysa dagang may rabis.”

Pagtingin nina Bong at Buboy sa pinta, kinilabutan

sila. Parang gumagalaw ang pinta. Parehong naisip
ng kambal, “Matatalo kaya ni Sulayman si Kurita?”

DEPED COPY. All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means—
electronic or mechanical including photocopying—without written permission from the DepEd Central Office. Second Edition, 2016.
15
 Skill Builder 3
Skill Builder

Gawain: Kung magkakaroon ng epiko tungkol

sa ‘yo, ano ang kuwento nito? Sagutin ang
sumusunod na tanong upang mabuo ang
iyong kuwento:

1) Ano ang layunin mo bilang bayani?

_____________________________________________
_____________________________________________
_____________________________________________
_____________________________________________
_____________________________________________

2) Sino-sino ang magiging kalaban mo?

_____________________________________________
_____________________________________________
_____________________________________________
_____________________________________________
_____________________________________________

3) Paano ka magtatagumpay sa dulo?

_____________________________________________
_____________________________________________
_____________________________________________
_____________________________________________
_____________________________________________

16 DEPED COPY. All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means—
electronic or mechanical including photocopying—without written permission from the DepEd Central Office. Second Edition, 2016.
 Ikaapat na Bahagi

Kuwento ni Lola Hermie, “Matagal na naglabanan

sina Sulayman at Kurita. Kalaunan, napatay
ni Sulayman ang dambuhala at dumiretso siya sa
susunod na bayan.”

Tumango-tango sina Bong at Buboy. Pagkatapos,

itinuro ni Lola Hermie ang susunod na pinta.

“Pagdating sa ikalawang bayan, ito ang kinalaban

ni Sulayman. Siya si Tarabusaw. Napakalakas
ni Tarabusaw. Ilang beses nitong hinambalos ng
punongkahoy si Sulayman bago ito tuluyang
mapagod. Noong mapagod si Tarabusaw,
sinamantala ni Sulayman ang pagkakataon at saka
pinatay ang halimaw.”

“Ang galing ni Sulayman!” sambit ni Buboy.

Ngumiti si Lola Hermie at nagpatuloy, “Naglakbay

si Sulayman sa susunod na bayan. Luminga-linga
siya sa paligid nang biglang magdilim ang lahat.
Dumating na ang dambuhalang Ibong Pah.”

DEPED COPY. All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means—
electronic or mechanical including photocopying—without written permission from the DepEd Central Office. Second Edition, 2016.
17
“Mabilis na kumilos si Sulayman. Nilabanan niya ang
Ibong Pah hanggang sa magapi ito. Kaya lang ... ,”
kitang-kita ang lungkot sa mukha ni Lola Hermie.
“Nang bumagsak ang pakpak ng Ibong Pah,
nadaganan si Sulayman.”

Napanganga ang kambal. Pareho silang napahawak

sa pisngi.

“Sabay nalanta ang tanim ni Indarapatra. Nang

makita ito ng Raha, alam niyang may nangyari nang
masama sa kaniyang mahal na kapatid.”

Nalungkot ang kambal sa narinig. Hindi na nila

napansin ang pagsandig sa isa’t isa habang nakikinig.

Nagpatuloy si Lola Hermie, “Nagpasya si Indarapatra

na puntahan si Sulayman. Pagkakita niya rito, wala
na itong malay. Parang binagsakan ng langit ang
Raha, ngunit hindi siya papayag na ganun na lamang
ang kahihinatnan ng kapatid. Alam n’yo ba ang
ginawa ni Indarapatra?”

18 DEPED COPY. All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means—
electronic or mechanical including photocopying—without written permission from the DepEd Central Office. Second Edition, 2016.
“Winisikan niya ng tubig ang kapatid saka nagdasal
nang taimtim. Nang mabuhay ito, pinauwi
ni Indarapatra si Sulayman. Sinabi ni Indarapatra sa
kapatid na siya na ang magpapatuloy sa pagtugis
sa mga kalaban.”

Seryoso sa pakikinig ang kambal. Natuwa

si Lola Hermie sa nakita. Wala nang nag-aaway at
nagsasagutan.

“Nagpatuloy si Indarapatra sa ikaapat na bayan.

Pagdating dito, nakasalubong niya ang ibong
may pitong ulo. Bawat isa ay may tukang sintalas
ng kutsilyo na siyang ginagamit ng halimaw na
pangsakmal sa mga kaawa-awang tao. Nilabanan
kaagad ni Indarapatra ang halimaw. Mabilis niya
itong napatumba at napatay. Pagkatapos noon,
hinanap ni Indarapatra kung saan nakatira ang
mga nagtatagong mamamayan. Nang makita niya
ang mga tao, ikinuwento niya ang magandang
balita. Kinuwento ni Indarapatra kung paano nila
tinalo ang mga halimaw na kinatatakutan ng tao.”
DEPED COPY. All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means—
electronic or mechanical including photocopying—without written permission from the DepEd Central Office. Second Edition, 2016.
19
“Tapos, ano pong nangyari, Lola?” tanong ni Bong.

“E di lumabas na sa kuweba ang mga

mamamayan. Nagpasalamat sila kay Indarapatra
at ipinakasal sa kaniya ang pinakamagandang
dalaga. Naging mapayapa ang mga bayang
iniligtas nila,” paliwanag ni Lola Hermie.

“Paano si Sulayman?” pahabol ni Buboy na

nakapangalong-baba.

“Magandang tanong, ‘yan,” nakangiting sagot

ni Lola Hermie. “Sa ibang bersiyon ng epiko, may
dalagang ipinakasal kay Sulayman na kaniya ring
napusuan. May pagkakaiba man ang kuwento sa
iba’t ibang bersiyon, nailigtas nina Indarapatra at
Sulayman ang maraming bayan. Pareho din silang
may masayang wakas.”

“May iba’t ibang bersiyon?” sabay na nagtanong

ang kambal. Sa pagkakataong ito, pareho silang
natawa sa ginawa.

20 DEPED COPY. All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means—
electronic or mechanical including photocopying—without written permission from the DepEd Central Office. Second Edition, 2016.
Napangiti si Lola Hermie sa kambal na apo.
“Naipapasa ang epiko sa pagkukuwento, di ba?
Dahil namamana ito mula sa iba-ibang henerasyon
at pangkat, nagkakaroon tuloy ng iba-ibang
bersiyon. Kagaya rin ‘yan ng pagkukuwento n’yo
sa kung ano’ng nangyari at nauwi ang laro n’yo sa
pag-aaway. May kani-kaniyang interpretasyon kayo
ng kung anong ginawa, nakita, at naramdaman sa
isang pangyayari.”

“Gusto kong gumawa ng sarili kong epiko, Lola!”

sabik na sabi ni Bong.

“Gusto ko rin maging bida sa epiko,” pahabol

ni Buboy.

Nanlaki ang mga mata ni Lola Hermie. Nakahanda

na siyang sitahin ang kambal kung magsisimula na
naman silang mag-away.

“Parang sina Indarapatra at Sulayman!” halos

magsabay sa pagsabi ang kambal.

Napangiti si Lola Hermie, “Gusto n’yo pa bang

makarinig ng ibang epiko?”
DEPED COPY. All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means—
electronic or mechanical including photocopying—without written permission from the DepEd Central Office. Second Edition, 2016.
21
 Skill Builder 4
Skill Builder

Gawain: Kasama sa pabigkas na tradisyon

ng Pilipino ang sama-samang pagbuo
ng kuwento. Magkaroon ng dugtungang
pagsasalaysay.

Para sa Guro: Gabayan ang mga bata

habang bumubuo sila ng kuwento. Maaaring
magmungkahi ng mga pangyayari o eksena
sa kuwento.

Gawain: Punan ang talahanayan ng mga

kalaban sa epikong Indarapatra at Sulayman.
Umisip ng angkop na pandiwa at pang-abay
sa bawat tauhan.

Tauhan Pandiwa: Pang-abay:

Ano’ng Paano niya
ginawa ng ginawa ang
kalaban? kilos na ito?
Kurita
Tarabusaw
Pah
Ibong may
pitong ulo

Para sa Guro: Gabayan ang mga bata sa

pagsagot ng tsart. Maaaring isagawa ang
unang aytem.

22 DEPED COPY. All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means—
electronic or mechanical including photocopying—without written permission from the DepEd Central Office. Second Edition, 2016.
 Ikalimang Bahagi

“Gusto ko pong makarinig ng isa pang epiko, Lola!”

hiling ni Bong sa lola.

“Ako rin po!” pahabol ni Buboy.

“Bakit palagi mo ‘kong ginagaya?” tanong ni Bong.

“Ano’ng sabi mo?!” sagot ni Buboy.

Nagsimulang magtinginan nang masama ang

kambal. Tumigil lang sila nang tawagin
ni Lola Hermie ang kanilang pansin. “Hindi ako
magkukuwento kung may mag-aaway o kung may
mag-iingay.”

Tumigil sa pagsasalita ang kambal at umupo

nang maayos. Kahit madalas silang mag-away,
kapag nagsalita na ang kanilang lola, agad silang
nakikinig.

“Sige, yaman din lang at mahilig kayong

mag-away,” pagpapatuloy ni Lola Hermie. “Itong
epikong ikukuwento ko ay tungkol sa dalawang
mandirigmang mahilig mag-away.”
DEPED COPY. All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means—
electronic or mechanical including photocopying—without written permission from the DepEd Central Office. Second Edition, 2016.
23
“Galing sa Luzon ang epikong ito, mula sa mga
katutubong pangkat na Ifugao—ang Hudhud,” sabi
ni Lola Hermie.

“Hudhud?” sabay na sagot ng kambal.

Paliwanag ni Lola Hermie, “Ang Hudhud ay isa sa

mga epikong bayan ng mga Ifugao. Ito ang tawag
sa awit o chant habang nagsasalaysay ng kuwento.
Madalas, ginagawa ito ng isang pangkat ng
kababaihan. Aba, inaawit lang ang Hudhud sa apat
na okasyon: tuwing aani ng palay, magbubunot
ng damo, maglalamay sa namatay, o kapag may
ililibing. Meron ding mahigit dalawandaang Hudhud
na may iba’t ibang bersiyon. Inaabot pa ng ilang
araw ang pag-awit nito!”

24 DEPED COPY. All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means—
electronic or mechanical including photocopying—without written permission from the DepEd Central Office. Second Edition, 2016.
“Grabeee! Ang haba!” sabi ni Buboy.

“Siguro hindi na kami makakapasok sa paaralan,

Lola?” tanong ni Bong.

Natawa si Lola Hermie sa kambal. “ ‘Wag kayong

mag-alala. Hindi natin aawitin ang Hudhud.
Maraming kailangan para magawa ito. Kailangan
natin ng lider na magsisimula ng pag-awit, ang
munhaw-e. Kailangan din natin ng munhudhud, ang
pangkat na magpapatuloy ng pag-awit. Lahat ng
ito’y nagpapakita na mayaman ang ating panitikan
at kultura.”

“Ay!” sagot ni Bong. “Isang pangkat po pala ang

nagtatanghal ng Hudhud, Lola.”

Tumango si Lola Hermie,“Madalas, pinapaksa ng

Hudhud ang tungkol sa kabayanihan, pag-ibig, at
kagitingan.”

“Gusto kong makapanood niyan sa totoong

buhay!” pahabol ni Buboy.
DEPED COPY. All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means—
electronic or mechanical including photocopying—without written permission from the DepEd Central Office. Second Edition, 2016.
25
“Tingnan natin,” nakangiting sagot ni Lola Hermie.
“Kapag bumisita tayo ng Cordillera, hanapin natin
ang mga Ifugao. Marami pa nga tayong puwedeng
pasyalan doon.”

“Di po ba, sikat doon yung taniman na parang

hagdan?” tanong ni Bong.

“Hagdan-hagdang palayan!” giit ni Buboy.

Nagsimula na namang mag-inisan ang dalawa

nang pumagitna ang kanilang lola. “Tama kayo
pareho. Payo ang tawag doon. Tunay ngang
nakamamanghang tanawin ang mga palayang
inukit sa tagiliran ng bundok—para bang mga
hagdan papuntang langit. Mantakin n’yo kung
paano ‘to nagawa ng ating mga ninuno lalo na’t
wala silang teknikal na kagamitan. Bukod sa payo,
gusto ko ring puntahan ang Tam-an Village. Doon
daw makikita ang ibang tirahan ng mga Ifugao
kung saan sila makikitang naghahabi at naglililok.”
26 DEPED COPY. All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means—
electronic or mechanical including photocopying—without written permission from the DepEd Central Office. Second Edition, 2016.
 Skill Builder 5
Skill Builder

Gawain: Bumuo ng mind map o dayagram

tungkol sa sumusunod na katutubong
pangkat:

Talaandig

Maranao

Ifugao

Mayroon ka pa bang naisip na ibang

katutubong pangkat? Idagdag ang mga ito.
Maaaring isulat ang sagot sa papel o
kuwaderno.
_____________________________________________
_____________________________________________
_____________________________________________
_____________________________________________
_____________________________________________

DEPED COPY. All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means—
electronic or mechanical including photocopying—without written permission from the DepEd Central Office. Second Edition, 2016.
27
 Ikaanim na Bahagi

“Nandoon din ba ang mandirigmang ikukuwento

mo, Lola?” tanong ni Bong.

“Hanggang ngayon, nag-aaway pa rin po sila?”

usisa ni Buboy.

Muling natawa si Lola Hermie sa kambal. “Ang

epikong ito ay kuwentong nagmula sa sinaunang
panahon pa. Kagaya ng kuwento nina Indarapatra
at Sulayman, ipinasa na ang kuwento mula sa iba’t
ibang henerasyon at iba’t ibang pangkat. Nagbago
man sa detalye, nanatiling istorya ng katapangan
at kalinisan ng budhi ang epikong ito. Ang bida sa
Hudhud ay sina Aliguyon at Pambukhayon.”

Huminto si Lola Hermie at tumingin sa kambal. “Sige,

magsanay muna kayo sa pagbigkas ng pangalan
nila.”

28 DEPED COPY. All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means—
electronic or mechanical including photocopying—without written permission from the DepEd Central Office. Second Edition, 2016.
“A-ali-ali … ,” bungad ni Bong. “Pam-pam-buk ... ,”
dagdag ni Buboy.

Inunat ni Buboy ang mga braso, “Hay, buti maiksi

lang ang pangalan ko.”

“Yung akin din e, mabilis sabihin,” sagot ni Bong.

“Kaya siguro sila nag-aaway, Lola,” sabi ni Buboy.

“Naiinis sila sa haba ng pangalan nila.”

Natawa si Lola Hermie sa apo. “Matagal nang

magkaaway ang pamilya nila Aliguyon at
Pambukhayon. Nagsimula ang gulo mula pa sa
kani-kanilang magulang. Nanuot ang galit sa
kani-kanilang pamilya, isang mantsang hindi
mahugasan ng panahon. Habang lumalaki, naisip
na ni Aliguyon na bigyang hustisya ang nangyari
sa kaniyang mga magulang. Sa kaniyang isip, hindi
dapat manatiling buhay at ligtas si Pambukhayon.”
DEPED COPY. All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means—
electronic or mechanical including photocopying—without written permission from the DepEd Central Office. Second Edition, 2016.
29
Ipinagpatuloy ni Lola Hermie ang kuwento, “Kaya
nang tumanda pa si Aliguyon, nagpasya siyang
hamunin si Pambukhayon. Pinuntahan niya ang
bayan ni Pambukhayon upang makipaglaban.
Malakas na mandirigma si Aliguyon. Sa sobrang bilis
niyang kumilos, nasasalo niya ang lahat ng ibato sa
kaniya. Aba, kaya rin niyang maglakbay nang hindi
nagpapahinga, kumakain, o natutulog.”

“Parang ako po pala ‘yan, Lola,” sagot ni Bong.

“Kaya ko rin kahit hindi matulog sa hapon.”

“Nakatulog ka kaya nung Sabado,” sabat ni Buboy.

“Di ba, Lola, ako yung hindi nakatutulog
basta-basta?”

Napailing si Lola Hermie sa kambal. “Ay, hindi na

lang ako magkukuwento. Matulog na lang kaya
tayo.”

30 DEPED COPY. All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means—
electronic or mechanical including photocopying—without written permission from the DepEd Central Office. Second Edition, 2016.
Tumahimik agad ang kambal sa narinig.

Saka ipinagpatuloy ni Lola Hermie ang sinasabi,

“Malakas ding mandirigma si Pambukhayon. Nang
magharap sila ni Aliguyon, hulaan n’yo kung gaano
katagal inabot ang labanan nila?”

“Apat na araw!” sagot ni Buboy, “Kasingtagal ng

pag-awit ng Hudhud.”

“Mahigit isa’t kalahating taon silang naglaban ng

walang tigil,” paliwanag ni Lola Hermie.

“Sobra naman!” sagot ni Bong.

Ngumiti si Lola Hermie, “Kaya nga nung mapagtanto

nina Aliguyon at Pambukhayon na magkasinglakas
sila, nagbati sila. Naniniwala kasi sila na kung gaano
kalakas at kagaling ang isang tao, ganoon din
kabuti ang kaniyang loob. Kinalimutan nila ang
away ng kanilang angkan.”

DEPED COPY. All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means—
electronic or mechanical including photocopying—without written permission from the DepEd Central Office. Second Edition, 2016.
31
“Wow! Gusto ko rin maging mandirigma,” sabi
ni Bong. “Magiging sinlakas ako nila Aliguyon at
Pambukhayon, singhiwaga ni Indarapatra, at
sintapang ni Sulayman.”

“Kung ako ‘yan, tatalunin ko ang mga kalaban,

yung mga pangit na halimaw, kahit singdami pa sila
ng bubuyog sa pukyutan” dagdag ni Buboy.

Natuwa si Lola Hermie, “Bakit hindi n’yo ipinta ang

mga naisip n’yo?”

Kinuha agad ng kambal ang kani-kanilang paint

brush. Nagsimula silang magpinta.

“Ano’ng kapangyarihan mo, Buboy?” tanong

ni Bong sa kapatid.

“Malakas na malakas na bida,” sagot ni Buboy.

“Bakit?”

“Kasi tutulungan kita sa mga kalaban mo,”

nakangiting sagot ni Bong. Sinuklian ni Buboy ng ngiti
ang kapatid. “Sige, ako’ng bahala sa ‘yo.”

32 DEPED COPY. All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means—
electronic or mechanical including photocopying—without written permission from the DepEd Central Office. Second Edition, 2016.
 Skill Builder 6
Skill Builder

Gawain: Kung ikaw ang nasa posisyon ni Lola

Hermie, paano mo pagbabatiin sina Bong at
Buboy?

_____________________________________________
_____________________________________________
_____________________________________________
_____________________________________________
_____________________________________________

Gawain: Umisip ng maaaring maging ibang

wakas para sa:

1) Indarapatra at Sulayman
_____________________________________________
_____________________________________________
_____________________________________________
_____________________________________________
_____________________________________________

2) Aliguyon at Pambukhayon
_____________________________________________
_____________________________________________
_____________________________________________
_____________________________________________
_____________________________________________

DEPED COPY. All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means—
electronic or mechanical including photocopying—without written permission from the DepEd Central Office. Second Edition, 2016.
33
 Skill Builder 7
6
Skill Builder

Gawain: Ibigay ang buod ng sumusunod na

kuwento:

1) Indarapatra at Sulayman
2) Aliguyon at Pambukhayon

Para sa Guro: Upang masanay ang mga bata

sa pagbubuod, maaaring pasagutan muna
sa kanila ang graphic organizer sa ibaba.
Pagkatapos, gabayan sila sa pagbuo ng
mga pangungusap gamit ang impormasyong
inilagay nila sa loob ng graphic organizer.

Tauhan: Sino/
Tagpuan: Kailan at
Sino-sino ang
saan nangyari ang
gumanap sa
kuwento?
kuwento?

Resolusyon: Anong
Problema: Ano ang
naging solusyon sa
balakid sa kuwento?
balakid?

_____________________________________________
_____________________________________________
_____________________________________________
_____________________________________________

34 DEPED COPY. All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means—
electronic or mechanical including photocopying—without written permission from the DepEd Central Office. Second Edition, 2016.
 Sanggunian

Brief History on Filipino Tattoo Traditions. Retrieved

May 26, 2015 from http://www.onetribetattoo.
com/history/filipino-tattoos.php

Cole, M. C. (1916). Philippine Folklore Stories, Mythology

of Mindanao. Retrieved May 26, 2015 from
http://www.sacred-texts.com/asia/pft/pft47.htm

Cordillera Autonomous Region. Retrieved on

May 27, 2015 from http://
itsmorefuninthephilippines.com/ifugao/

Eugenio, D. (2011). Philippine Folk Literature: The

Legends. QC: University of The Philippines Press.

Hudhud epic chant. Retrieved on May 27, 2015

from http://www.ichcap.org/eng/ek/sub3/pdf_
file/domain1/005_Hudhud_Epic.pdf

Hudhud ni Aliguyon. Retrieved on May 27, 2015 from

http://mamjennifer.weebly.com/hudhud-ifugao-
epic.html

Indarapatra at Sulayman, Epikong Mindanao.

Retrieved May 26, 2015 from http://
www.kapitbisig.com/philippines/tagalog-
version-of-epics-mga-epiko-indarapatra-at-
sulayman-epikong-mindanao_605.html

Soil Paintings with the Talaandig People. Retrieved

May 26, 2015 from http://cultureight.com/soil-
paintings-with-the-talaandig-people/index.html

DEPED COPY. All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means—
electronic or mechanical including photocopying—without written permission from the DepEd Central Office. Second Edition, 2016.
35
 Leveled Reader

Sina Bong, Buboy,

at ang mga
Katutubong Pangkat

36 DEPED COPY. All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means—
electronic or mechanical including photocopying—without written permission from the DepEd Central Office. Second Edition, 2016.
 Leveled Reader

Sina Bong, Buboy,

at ang mga
Katutubong Pangkat

DEPED COPY. All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means—
electronic or mechanical including photocopying—without written permission from the DepEd Central Office. Second Edition, 2016.
37
 TA N
AI

G
B
DEPED-USAID’S BASA PILIPINAS
Leveled Reader sa Filipino