DEKOLONIZACJA AFRYKI

1960
Kolonializm ➙ opanowanie i utrzymanie kontroli polit. i gospodarczej przez kraje rozwinięte
nad innymi słabo rozwiniętymi w celu wykorzystania ich zasobów/surowców.

Dekolonizacja ➙ proces wyzwalania się z zależności kolonialnej i tworzenie niepodległych

państw.

Przyczyny:
● UK i Francja straciły pozycje mocarstw i osłabienie państw zachodnich po IIWŚ
● zbyt duże kosztu utrzymania kolonii
● pogłębienie się świadomości narodowej mieszkańców kolonii i nasilenie postaw dążących
do niepodległości

Przebieg:
● różne sposoby dekolonizacji: wolność w wyniku wycofania się mocarstwa, w wyniku
rozmów pokojowych bądź wolność
wywalczona
● mimo niepodległości, wiele krajów arabskich było nadal uzależnionych od swoich
byłych kolonizatorów, bo nie mieli silnego systemu gospodarczego
● podział polityczny nie odpowiadał rzeczywistemu rozkładowi narodów ➙ dużo starć
wewnątrznokrajowych

Skutki:
● rozpad mocarstw kolonialnych
● powstało aż 17 państw
● upadek demokracji, powstanie totalitaryzmu
● krwawe starcia etniczne z powodu sztucznych granic

Neokolonializm ➙ uzależnienie ekonomiczne i polityczne dawnych krajów kolonialnych od

państw wysoko rozwiniętych
 AFGANISTAN
1979-89, 2001-2021

LATA 1979-1989

Przyczyny:
● 25 grudnia 1979 r ➙ inwazja ZSRR
● operacja Sztorm-333 (chcieli odsunąć od władzy ówczesnego prezydenta Ha zullaha Amina
Przebieg:

Mudżachedini ➙ bojownicy uczestniczący w ruchu religijno-społeczno-wyzwoleńczego w krajach muzułmańskich —USA

pomagało, bo chcieli osłabić pozycje ZSRR

15 lutego 1989 r. ostateczne wycofanie się wojsk ZSRR

Skutki:
● śmierć ok 1,5 mln ludzi
● przyspieszony upadek ZSRR
● wojna domowa w Afganistanie, co doprowadziło do dojścia Talibów do władzy w 1996 r.

LATA 2001-2021

Przyczyny:
● Osama Bin Laden pod koniec lat 90. przybył do Afganistanu (poszukiwany przez USA za ataki terrorystyczne - Talibowie
odmówili wydania go)
● Listopad 1999 r. ONZ nałożyło sankcje ekonomiczne
● 11 września 2001r. terrorysci Al-Ka’idy dokonali ataku na WTC

Przebieg:
● 7 października 2001 - inwazja, do USA przyłączyło się NATO
● 2 listopada defensywą talibska zniszczona ➙ marsz na Kabul 13 listopada 2001. Miasta wyzwolone w ciagu 24h
upadek stolicy = upadek rządów Talibow
● USA i afgańskie siły vs Al’Ka’ida i Talibowie (USA sukces)

2 maja 2011 r. wojska USA zabiły Ladena (zlecenie Obamy)

Skutki:
● ponad 60 tys o ar, ciągłe działania Talibów
● 15 sierpnia 2021 r. Talibowie znowu przejęli władzę
fi
 REWOLUCJA CHOMEINIEGO W IRANIE
1978-1979

Przyczyny:
● Mohadem Reza Pahlawi ➙ ostatni szach Iranu sprawujący autorytarne rządy. Otwarty
na kraje zachodnie, stawiła na postępowość, uważany za narzędzie w rekach USA ➙ Iran
był uzależniony do USA - mieli prawo do eksplotacji 40% złóż ropy w Iranie).
- upada rolnictwo, kryzys gospodarczy
- Pahlawi przeznacza pieniądze na armie, a nie na pomoc socjalną dla obywateli
● Biała rewolucja ➙ zminimalizowanie roli Islamu, rozwój edukacji - ale ze względu
na duże przywiązanie do islamu, postulaty nie zostały zrealizowane

Przebieg:
● Chomeini na czele zbuntowanych obywateli, 1963 r. - przemówienie krytykujące
reformy Pahlawiego. Wg niego dobrze funckjonujace państwo = oparte na prawie
szariatu
● niechęć wobec Pahlawiego rośnie, a on rozprawia się krwawo z opozycjonistami ➙ w
1978 r wybuchają zamieszki, które przesadzają się w rewolucję
● Gwałtowne zmiany: powstaje Islamska Patia Republiki (delegalizacja innych partii),
protestujący aresztowani, gazety likwidowane, nakaz zasłaniania włosów u kobiet
● Chomeini po objęciu władzy nawołuje m.in. Irak do rewolucji ➙ wojna z Irakiem
● Chomeini namawia do zabójstwa Salmana Rushdiego w ramach za książkę, która wg
niego miała wykazywać pogardę względem islamu.

Skutki:
● abdykacja dystans Pahlawi
● przekształcenie Iranu w republikę islamską
 ROZPAD ZSRR I BLOKU PAŃSTW SOCJALISTYCZNYCH
1989/1990

Przyczyny:
● 11 marca 1985 r. Michaił Gorbaczow wybrany na sekretarza KPZR (kluczowa partia w
ZSRR)
● W ZSRR dominowała korupcja, nepotyzm i zmęczenie wyścigami zbrojeń z USA i
przegraną wojną w Afganistanie

Nowy kierunek polityki Gorbaczowa:

- „prieriestrojki” przebudowa ➙ złagodzenie polityki wewn. ➙ wzrost świadomości
obywatelskiej i chęć wyrwania się spod ręki ZSRR
- „głasnoti” jasność ➙ złagodzenie cenzury ➙ uksztaltowanie się opozycji

Przebieg:
● pucz moskiewski sierpień 1991 ➙ przeciwstawienie się polityki Gorbaczowa - zamach
nieudany i kolejne kraje ogłosiły niepodległość (pierwsza Litwa w 1990)
● 1991r. Borys Jelcyn pierwszy z wyboru prezydent Rosji.
● 1991 r. Pakt Białowieski ➙ porozumienie o likwidacji ZSRR i utworzeniu wspólnoty
państw niepodległych
Do 26/12 większość krajów ogłosiła niepodległość. Tego też dnia Gorbaczow poddał się
dymisji

26 grudnia 1991r. ZSRR formalnie przestało istnieć

Skutki:
● powstanie 15 suwerennych państw
● Układ Warszawski przestał istnieć
● umocnienie się pozycji USA jako jedynego mocarstwa