ABDÜLKADIR OZCAN

kanun ve kaldelerinin iyice XVII.

Tevki'I Abdurrahman kaleme Ka.
nurnuime ile Fatih Kanunndme.si mukayeseden de
esasta bir •.
devlet ile kanun ve kaldelerinin
ilk defa bu m üh im eserin T Urltiye'de, hatta dünyada Meh- OS1IIAN
med Arif sonra ciddt bir Yuka-
nda Kanunndme'nin ve bil.
hassa yeni bilgi ler in bir pek Süret-l , ,
Sultan
çok alem için katli meselesi Han .: J.

üzerinde duruldu. Büyük Türk hükümdan Fatih Sultan 'in .:? ) 1;'1_
ölümünün 500. XV. ida ri sahadakl tedvln ha re ket.
lerinin bir ifadesi durumunda olan ve devlet Ilc hu- Bu Kaauna üme.. . ve kanunudur ve benim
kuku yapaca k genç nesil te. dahi kanunumdur . nes Ien ba 'de
dariki çok ZOr olan Kanunndme'nin metni neslln bununla amil olalar.
tesis edi lirken metnin varak veri l.
Arif Bey 'in dip da An.
cak yeri geldikçe yeni bilgller ve Harnd-i bi-hadd ve sena-i !a·yu 'add ol
parantez içinde bariz imla düze lti lmesine ';,,:lIJ derga hma olsun ki, nJZam ve alemi ahsen-i ter-
NUsha makalenin sonunda BV Beda yiü'z.. tib üzere icad edUp, ah va l-i mevcüdan hikmet-makrünu uze.:
Vekayi'deki , TE ise Tarih.. Eneüm<mi Ka. re tedbir [U] halk eyledi. Ve bi-gayet ol
nunmime metinlerine delalet etmektedir. M. Arit ifad e !clinat ve mefhar-i mevc üd üt olan Sultan ü'l-mü rselin ve
ve daha ve ma hiyette ise metne nebiyyin Uzerine ols un ki, da hi sünnet-i sebeb-i
verilerek metnin sonunda tertib-I din-I metin (ve] tehzib-I mübindir. Ba 'de bu ev-
Kelime ve ibare için -i-, eksiklikleri için _ kul . kava 'id-i Sultani ve safha -i Hakaninin clmü olan
metin tesisinde basit bir transkr ipsi yon ab d-i hakir-I kesirü't-taksir Mehemmed 'bin Mustafa el-ma'rüf bi-
Leys-zade et·Tevki't hala rüy-i zemin slpihr-
temk in, felek -rif' 'at, selatiD- .,
Fatih-I blladu'r-Rum bi-nasrl I·
kayyüm, dIn ü devlet ve mu 'in-i
90 Arif Bey'in de bcllrtUg'1 gibI (T OE M Uhe>!, 1330, tanat, fi'l.atik, Melik -i hi laf et
öwl:5z. s. 8 ) ile K I)Çi B ey R i&dlesl de bu
bi'l-istihkak zaman, sahfbü 'l-cmn ve'l·eman, es-Sulta-
KaRU1ll'ldml8"'Dl.n datr kak!elerin1n tesiri görülmek tedlr,
91 Ka nua M me . Ad Alet AU H1mmet Berki
dan Istaabal'un fethinin :500. Y1ldönümü mllnAsebeUyle 1953'dl!- M. Artt Bey ese r. ..Bu bU Ka.c.ua.nc\mc.Jo Jekltnc!e
sa da. blrlnc1sini bugOn bUyük kUlüphlneler1mizde bile bulmak kabil makta ise de, gerek G. Fiugel eserin tavsitl .ör-
dan . lklne1 tse eserta uydu.rm.a olduku yolundaki U.nktUerle )'3._ c ekte Jlrabi$chen.. PCT$I$CMn "nd Tü,ki:rchen
hukuk ve ldAro tar1hlmtz tt:ter1D.de yapacak A- Wien , W ie n 1861. 248. 2:il, nr.
8. ve
tst[ftdesln.d:en 1620/3) , gerekse ( 271b ) eBu ka.nun) ifadul bulun-
 30 ABDüL"AIllR OZCA:-: 31

nü'l-a 'zam, haliletu'Uah fl'I -litem es-Sultan Ibnü's-sultan t üne almak' münasibdi r , Amm a müfU ve hoca silr vüzeradan bir
Han HAn Ibnüs-sulta n Mehemmed HAn .:.1....1 nice tabaka ve tasaddur dahi ederler .
....1, -d hazretlerinin zamAn-. bu abd-I Ve bir cem'Iyyet -I iili ve abal! olsa ehl-i div!na
kir hldmet-i garrida Istihdam olunup, va ktA ki sa'idetlü P a- ahardan i<dem '. E vvelA vüzera, anlardan sonra
hazretleri sertr-I saltanat etdikde ey- kerler, andan sonra defte r darlar ve def terdarlardan yeniçeri
bun ca azlme müyesser olup . husüsa ve sair özengi· mlr-i alem· · ve ve· · ·
hila dArü's·saltana t olan mahrüsa-] uzma ve medlne-i kübra olup , mlriliur oturur.
selatln-I el hin olan mahmiyye-I mer'Iyy e-I Kos- lli!' defterdar lanm · · .. cümle astine·i sa ·ad etlmde olan
tantaniyye feth l i] müyesser oldukda, ecdAd·1 tema- yukarudurlar ve" yukaru otu ru rlar. Ve.cümle sancak
nmda olan kavanin-! rnazbüta defter olunmayup, eksik olan yerlerin r lnden yukarudur ve yukarn oturur lar, kerre yüzbin akçelik
d ahi kendüle ri re'y-i müntr -l vel ayet- te'sirlerl ile tekmi! buyurup, Di. d ahi olursa anlardan yukaru otu rurlar "e
ebedü 'l-...bild ma'mülün-bih olmak içün bir kanun. otururlar.
tahzlr olunmak bu abd-i hakir celil- Ve yeniç eri d ir ye-
leri üzere nazm u edü p, herkes müstefld olmak içün u ciçeri mlr -i alem, al -
ibaretden feragat olunup, ge rdün-va kardan naklile
ve üç bab üzere : • mtr -l alem, mtrthllr.
çLfll1g1rbatt ve aga1ar., )'&1 bölük c enUf:n siplh.
a 'yAn u eka bir )'eur, ye yedr ocak-
Selatln-l iza ma o lan terUb ü ayin la ruun veya Btm-
lar p&-<!1.fa.htn _t1::.m yürümek JmUyu-.na sah tb ldller (:M. A rtt. KClAU,...
Ah val-i cerayim ve her ehl -i, ayidler i Oa-ma,., TOEJI i. 11. not l ).
• • Merte becc &#Utli m alu ve dlter üstü olan
ev vel mlr_{ alem s.a1tanat ve al em 1mlrl ld L. a n-
t en ve s ancak be y lertnden bin akçe Os.
Bilgi l ki. evvelA' viizera ve vezlria'zam Cüm- ma:W Devletince pe k me'murlyetCr. Ha yli sonra tCfrttC
lenin ulusudur. vekü -I Ve vekili belertnce mtr -I al emllk- I hAna bu makam&. bUyÜk ...-e kilçük mtrAh\1r-
ve ol Ve' ot urmada ve d urmada 've mer- tarla t.ak.adC:Um ett ttt te vc1h1t aDlatL!-
tebede vezirla'zam cümleden mukaddemdir. berabe r C!Aim& tU
iki pad1.ph setere jw_
(27Ss) Ve r eisidir " , Ve mu ·allim.i s ul-

i
Np kalchr makla vdtfel1 Ç&d:r k1. lm1rlert
tin dahi keza lik Vezlria'zam anlan ri'ayetan üs. clSi, se!er·! p&dJ4ah nevbe t ça.lmata memur alem
meh EC'r ler: ol up, ( Ketd, no t 2 ) .
• Hüseyin Efendi · bu . ••• Devletinde memur ly et! pek nk uman-
( 27 1&-277b) ' [ar4 bir ki4'1 oJduto halde. dört, daha. d.a on kilJl olmUljM. !çle--
•• veya anca k bqla.n.n. bir Lsi lCU- Bunun
da we:n1nm oldctu n&zara
M ktLnL 1965. a. 17:5")
Oa-rnalÜa Devktm", h miye
bu mertebe, )'a fe tvA vennek
i beyleri
Umlrtar olup, d1tulermln be llril t.tda.tI ) '0 1r..u . !::tltk ve
tayin edilen be y! yerlDe götürüp
kudretlnde bir z.S.t
ne Bonrada.n
veya DUger'm beli.rttttl gibi m lltWik
ZirA, XVL ortalanna kadar ku.
i la."<1an blrl memur olur,
• • • • Ka'Ulftxd me'de Jd
çok para w S.A.1N: ne dön erd1 ( K eU. not 3 ) .
a y n olara k mal
d kerle rin rQtbece münUnUn Qldutu ge rçektir. (Cl. lIu art, d {a . ,Ayet X Vi. orta1annda ortaya Çlk3.:J ( Hamm er, 216)
ZMken t 1917, 'VI , QV" , e.s:e-r, 153 ) . 1{(UUI N. sJ.ni ve aAlts defterdamn tA., 501)
MnWde milttt kauakerltr için ayn: elkab kastedUmekte lae bu da. ç.ok sonra y az Llmllj veya UAn le rde bulunuI-
i :nu, (B k.. 01lger. tc.Yer . a. 21 ; on dan Mumcu. Hv-
md yV" , i. 4(9) -
i

i
 32 . AB DÜLKADIR ÖZCAN

mirahür, hô.lA minihor devlet-i iki Mi· Ve DIvan·1 humayün umda." sadrda oturmak ve
r3.hur -1 sanp.1 anun anun askerl eri n " ve ve yoludur. Evv el! vüzera.
si pAhi silahdarlar sAlr oturup. bir can ibe defte rdarlar ot ururlar
bölük an un kapucular ve ol bir can ibe oturur.
anun ... anun topçaba-
Ve mertebesi vizaret ve ise def-
oturu r. terdarlara tasadd ur eder . Ve" sancak ile ise defterdarlardan
• bUyük ve küçük namlyle bilinirIer4!. 8IrmeiSI.,. ahur oturur. defetrdar!ar Mertebesi anlar mer te-
.. yec!ekçile rtn 1mtri 14:. mevcud bin katar cevestnta besidir.
ve LkI} 'Uz katar hizmetine mem u r de vecüerta ve k:a.urctlann zAbit-
le ri bulunan ve d&h i bunun i.daresl ldl. ea- (27Sb) Ve mal defterda rlanm üstüne otu-
manmda etra.tti. satarak b1n yük akçe rurlar.
ri kAl:H humayuna teslim eder, keDd1S1 mJyU k
la r üstü olup. da ha SOnra lsta.b1. t !imirtl müdfirfi denil. Ve ve ve ve ekmekde" vüzera ve
. !k1ncllsf. k ÜoçOk anur n seree-t bu ma- ler ve def terdarlar beraber gi bidir.
yunda iç beyg!:- vermek ve m uhafaza etmek
dahi yazltereri [di (KeM, 8 . 12, not 1) . Ve suffa-i a!ide oturmak yoludur ve
•• humayu.::d.ak1 , ndr. ya:l.l av halkmm 'mIri ve av- YÜzcra def terdar lar otururlar.
ld l günde akçe idi. Bu güruh daha s onra Sancak otururlar.
h.A$Js.&, ve a,dl&rlyle üç 80& dot an-
c: blUjl Ye nam!Arlyle ubitle r edildi. Bununla be raber uzun Ve cümle mal gerek ve gerek memii.-
sCre zAbitl ve imk! Id.i (:S. 12, lik-i mahrüsamda'" olalar. mertebede, oturmakda" ve elka bda be-
Dot S).
raberdirler.
• •• Sarayda bulunan çatn1gitl erL.." z.1bl.U idl, pek es-
ki ' bir m emuriyet Ur, <UvAn Huoda'da taam ettnc::de yemek sa - Ve vüzeradan bir ta baka ve taht
götilnnek vultesl olu p, da bulu- na· " tasaddur eder ler. Ve" def-
nUN ll not 3 ) .
• • • • D.ergih-l c1U zAb1t1.1dL mahsus rtInQndl! elli: - otururlar.
de ile durur, vuku bulan da.\'ala-rda. vazifesint Ve" bizzAt humllyün um a sa hib- I arz olanlar vü zeram
n'esml .sadArct onun q:tll!rini de k ra Bu
makam ekser devlet üs t ü olu p. büyük ve küçak d.a.h1 bi-
rinc1 ve Ikinc( (Kez!. not ol) :
•••*'" BtbüuaAd<!dl!D' bü t ün bekleyen • tek olup, Karaman! Mehme d t ek -
ve: denae.o.ocaga -measub bulunan Alt ve h u- Utl üe Fa tih 'lo son Rurr.eli ve A.oadolu kua.8ke rl1t1 olu&k ikiye ay-
Amiri LU ve fUb- t huma yun (:Mecdl, U 6'9, s . 162 ).
417, k i c:ctn'an olup. olmak üzere. •• tertlb edildtgt bir beylerbeyi
42, iJdnci&! 5 1K510ge 1603 olu p, üç a yda. - ki blr yerde R umel i beylerbeyinden bahs be ylerbeyUerde.c.
CK ud, nol 5 ). edUmt!Jil \'c mertebest be ylerbeyUik Lse derlerdarwa ta.saddu r
• •• • • • Osm ll."1h or dusun un denUen piyA,de ka- belirtilmesi, bu o zamanla r bir pa.ye olaru
olup , bu nla na h&rb t a m lrin e ve hazar za- tm A etmektedir. DUger (s. 23 vd .) bu da bir &Oorakl a.311da ka-
sefer ise te 'lo'Zllne memur cebcci a.ga- "lutiade tse de, Mum cu 'nun da belirtt ltl gibi, böyle olsa idi. bir DlvAn Qyeai
81 Idi ca. 13. not 1 ) . Ru meli Beylerbey1DiD özel durumuna mutlaka. temas edlllrdJ. H ...
. .. ... .. Top dökmek 'Io'e k ullanmakta g'ÖJ'tvlt topçu Amlrldir. B u m4 yun , s ,
oca k daha to phAne neüretl olarak (K ez4, Dot 2 ). ••• lItanbu L. Edlrne Bursa. verilen is Im.
 T
f

3. ABDULKADm OZCA:< 35

ve" ve ve iç kapu Ve mal "ancak kabul etse dörtyUzellibin akçe" ile

ve ve ve ve veri lür, Ve yeniçer i ve sair özcngi dörtyUzotuzbin
am;remin s3.h.ib·i kapu olan Ih tiyar" akçe" ile verilür. Ve dörtyüzbin eksikU sancak ol-
Ekseriya ve kapu arz etmek gerekdir. Ve ni· maz . Ve istanemden " d örtyüe-
me ile arz etmek götürü ve ve yol. bin ile (2i 9a )
Bizzat arz etmek mertebesi ilidir. Ve ta'amda veziria 'zam ile
Ve dört kimesnen in yoludur. Mal ve sair YÜZeri ile defterdarlar ve ye ve
ve ile ve akçe ve ka yerler.
dörtyüzbin akçeye sancak yoludur. Ve saneak Ve mal ve ile vezir dahi def'a-
cümle'" üzerinev otururlar. ten olmak yoldur ve kanunumdur.
Veziria'zam önünden kal kan ta'am ve-
Ve dahil ve sahn müderrislerinin yo ludur. Ve mal def·
r ilsün " . Ve olbir" vüzera önünden kalkan ta'am re!sUlkUttaba ne-
olsa evvel !'lü kmU ile olur ve
feri ile Ve önünden kalkan ta'am kapucu-
refsülküttab olsa sancak hükmü ile olur· · · ··· .
la r ket hudasma
Ve" ve reisülküttab ve kapucu lar hi dm et-
• K apu ywud B!.bü.5.s&t.dce .,ul. ht:m&Yun4 & olan
Divinda oturmazlar. Ve ml r-i alem ve
ata la nnm b üc ümle 4.miri: Harem ve bütün
da-iresinin za.bt u rabbna memu r 141. 990/1 582 y:.lmda. DArtlsd.de ge lmek gelse anl ar dahi oturmazlar. Ve bir içün
Ihdl.l eeeareu bul un a n Haremeya evka1t ne ev - ma 'zül girse veya ma'zül girse, ma'zül
ita.! ve evkaf mti!ett1tllti bunun IdAres ine ve rümta, böyltce dA· vüzera ve ma 'zül defte rdarl ar al -
riisslde ederek ... imi" unuLIlla b4büssU.de oturalar. Ma'zül yoUyle ge l-
da ODun em rt girere k ( K ezd , .5. 13. Dot 3 ) .
mal veyahud özcngi beg -
• • Endenm ve ya iç blrin d s l olup, giydirip soymakIa.
vazifell LdJ. he rkesten fazla olma kla ise oturalar ve hi dm et lclrlanna mücevveze" ge yd lrme k YÜZe.
tse de ona tAbl ldl . Ekse:'lya 1ç bazan da ve ve yoludur. Ve
taylr. GÜ%:de aJtm14 ak çt!' ve te.. ve sancak üsküfleri · · yUrütmek gerekdir.
ratmdILD beSj parça. B . U,, not I ).
••• agala.ncm H azlne·l hu ma yun hadem elerinin dblU olu p. hus1aQ terk ve temtyüz etmekle vazifesi
bun lan: ledbatlyle me§gU1 olur ve t".az.Jnenln çekmekten ibaret ve k 6ylere dAir, yani §.mJ.rede
ve ftccA<lesl de idi . .Ak seçU1rd.1 ( Ku4, Dot 2 ). olan zeA.met. limAr. h&vu ve evka! karyeleri lntlka) ettikçe kayd..mm t ey-
••• • QçUncüsad Ur. Has .kil er Am lrt 01.- k.11 kalemi Ue ta.Bh.lhl de buna (Kozd, s . H ·U, not 5 ).
rak. onla.:'a, kil er ' ·e mutlaka nezaret eder, ve ( K /!:9 • Dev letinde sank1.a.rchn bir idir. L Selim tar &f'..c.dG.
ad, not 3). lhcU.s oJundup nd.a.n c Selt m b diye kavukdaD. bul un an
• • • • • Iç Olli}). humAyQn bü- ve gibi btr t ey Ue BtrO.n ve EI:.derC n normal gün-
yOk ve odalarm ve muhAfazuma. c n a.re t ve maiyet lnde lerde ve k.&pu kethudAlan. fehremlnL. thtid.b a tan ve öte kI memurlar alay
lGrk ak &ta. bul unurdu CK e:d, Dot i ) . giyerle rdL Devletinde ne zamandan beri
•••• • • bir yerinde turn k um btr tarih 8ÖylenemeZR de. çok. e., kt oldugu (s . lS, n ot LL.
çe kme k. oldugu bt-llrtUd1g1 halde, burada taytnfnln b1lh.uaa z1krt, dev- •• U.kat R umea kell me dlr . Bir buçuk enc1Azeden daha olup, gl-
letlere I1A.me-! tuaemdan kaleme ummas mdan <!0- yD<!lkde arlta.ya sarkao ve ytnlçert k çel ert t&nmda ol.a.n se rJIUI
da. ve usulUnü a ev'ic1ir'. kadltells1n1 tki btrer de züJÜf taka.rak
larak tayin edWrdi evvel de mektublan ulemA. lar giyerlenlL Us ldilQ.n a ltm1& ,ü.IltDmell L )tu ra.c1 Se·
Dm bu hususta klidreti o:.anl&n tar&!mrlan D ahi. ulernt.dan la- be bt tar1h1erd e be!1rtümektedU' (s . 16. Dot 1 ) .
 F ATIH'I!< lUNt1NNAM'ES! 31
36 ABD ULKADIR OZCAN

mal olmak kanunumdur. Ve reisülküt-

Ve sel am vüzeriya ve defterdarlara ta'yin olunmak ge. tib dahi " ri'ayet olun ursa defterd ar olmak kanunumdur'.
rckdir.
Ve meritibde defter emini , anun emini, anun
Ve her verir" çekü p etmek ka- na re isUlküttib" otururlar.
nunumdur.
Ve emini yilzyirmi akç e ulüfeye olur".
Ve cümle olup, ilem ana
KUttih meritibinde" reisillkUttib" .., anun yeniçeri kiti-
izni bir akçe ne dihil ve ne baric-i ha...
zine ola" . Ve ka dri Rumeli lle beraberdir. Ve • I)(ovlet1.D.iD. illerl defter da r memurlar
cüm le vektl leridir. Kabz u anla- yürütWürdil. olanlara detterc1uian, ta.vada tN·
ra" Ve cümle il anlara kenar defterarlan dttter ba Sh UmAr C::ef'terdarI.a.n
Ve cümle" veziria 'zam dir wzeri ile ve def- ue hU1c.e veya mal det'terdarlan den fllrdL Devle-
tm süre 8C O n. mAl! 1tler defterdar memure verü -
te rdarlan m ile cdeler. Anlardan kimesne ol- cU. U. bu RumeU ve Au dOlu üe litlye ay·
maya. nIdL Sonra R umeU ve Ana dolu q...
Ve LLe buyurulmak ilç cinibe mufav- ler Istanbul mukata.a!u1yie aAnf c!m1yle bir det·
ileme veri ri a 'zam buyu - terdarbk daha. ihdU edildi. böylece hwnAyQ.c.da defterdar üçe
n, Daha. so nra Rum eli ve derterda.rian IAk.ablan te rk edilip,
ruldusu lle .• Ve maluna olan (279b) def- ne ba§<iefUr<!4r veya evvel An adolu
buyuruldusu ile yazalar. Ve Uzer e da'avi hü k- s.1n1 ve dltcMe 1511105 verildi. Daha scara derter-
mün il" buyuruldusu ile yazalar. rAbt ismIyle daha ihdAs olun duyaa da. çok tagv
Vc dahi umürunu vezirla'zam ile BA4deft r <!ar mill mesetetere daJr hallede r, ge rektig1nde
lmA. üzer e tu trah em ir ler verir, büyOk devlet er1n1 a rz edef" ve ve-
cdele r. vezir-i sini dahi duymaya" . p&dl4ah :n huzuNDa ikilinin vaz1te!u i pe k h&!1! v e &z 01-
Ve vefat edenlerin meyUn e ve bunl ar icayd-t ha yatla bU)i1k edUmeye bq.
lerim ve olalar. Tuzlmat'tan sonra evvel mAliye
d ilC I'l eri de edUcU, hfikQme(l elinde ki yerler lUke t opraklanna
Ve mal olmak Ve defter- Haleb'\1e oturarak Hs teb, ve Ana dolunun en mA..
Uçpayeden : evvela defter emini" ve emini def- lt !.Ilere nezAre t etme k üeeee Arab Vf>. Acem derle rdarlltl nam1yle bir defterdar-
te r dar olmak kanun umdur. Ve" Uçyilz akçe dahi" defterdar ol- lhdls bu Haleb, Dlyarbek lr,
mak kanunumdur. Ve ilçyilz akçe dahi" akçe mer· ve olarak a yn1<1:. kalem!.c.-
tebesindedi r. Ve hila Uçyüz b ir kimesne üçyü ze de evvell SlV3S, Karaman \'e Anadolu mAlt 1;le.
rf de almarak ü ç ittlhA,z olu..a.du. Da.h.& ro n ra bir çok ey a.
lette binr koruldu. bunlara. kenar detterd.arIa.n den.ilir d! (s .
iç tabir olunan y1nnidö rt atasmm rütbece 17·18, not 2 ).
Altmda. bulunan lle vaz1feslnl ttl •• em1n1 §1rndikl be led1ye Ue ida renin ba.J'. nda. bulu nan
eli not 2 ). zll olmay:p, saray bakan memur idi . &.ray"da
•• BOUfa de fter·1 olarak vaz1te1l malzeme vs. tedarik LLe ve ça1UJan1ann verertk
De vletmeSeki tlmAr, zclmet. bu ve a.ra.z1ye dair bO.lUn m ulmeleler tutar. ve
lId oldutunda:1.. ve zeAmel t evdhleri ve bu hususta vukq (15. IS . c ot I ).
bulan burada halledilirdJ. Tahr1r 6U'U1Dda hb, ttmlr ve zelmet .. . EV\'elee DtvA.n·1 humlyun veya kl-
ka)"d Ic:mA1. her ahall. .'pr vs. gibi tlblt'ri !mir1 ve ldL. Daha .sonra ·1ste.nbul'.
aa1 '·e vukU bulan tevethlt bera.tlan da eenebl .efirl en onlarla. gtSrt1lJf11e hususu da verUdL Söy.
Deft er emtni ö Dcelerl maJye'l1nc1e sonra ona. ta.kadd,Qm et· lroe önüne geçtt Tanzlmu't&Il: sonra. cha.-
mlftJr. ldl ( s. 17. Dot 1). nelye ( K u4, not 2).
 T
r
i

ÖZCAN 39

bi. anun anun sipahiler katibi, anun Ve sahn (280a) mollalan mevleviy etdedir, Anlar cüm-
mukabeleci ve C( te zkireci, rels ka- le s an cak tasaddur ederl er.
tibleri oturu r. Ve" Diihil müderr is i ve Hilr!c müden-isi dabi mevle-
olan kUttab M ce Anlar DI- viyetdedir. Ve haric ve dAhil Ve sahn" akçe ile olur.
van'a" uzun yenli üs t ile geleler"'. Refs katibleri neferdir ve bina. medaris-i a liyeye s a h n " deyü isim
bu zikr olunan azl U dur. Sahndan a kçe" vusü l bu lur ve Ayasofya. med -
reses inden dahi ke zalik böyle \"USUI bulunur.
Ve ulüfeli mütefe r ri ka" mukaddemdir. Ve iblidA yen i yirmi akçe medreseye. andan
lerden" sonra Anlardan and an otuz, andan" andan andan" andan elli
ile kalibler eski ise ana i'libar olunur. akçeye olur. Elli akçe müder ri s cümle üstüne oturur.
Sahn 'a son ra akçe olup ", andan
Ve ve katib serbestdir.
Ve u1üfe yolu timar Timir ile beraber dir.
yolu defter Ve defter
Ve lç-il'de" ' yirmi akçe müderris olsa, akçe il.
ri'ayet olundukda m al olmak caizdir .
olur. Ve UçyUz ak çe mevleviyyete karlbdi r", Sô.ir yüz.
Ve r eis kali blerinin yolu hazine kalibi olup'" .... ve elli akçe defter ve alay üstüne otu-
muhasebeci olmak kanunumdur". rurlar. Amma ki" ikiyüzbin akçe sancak da hi olursa oturur-
lar. üçyüze mal ol -
• kanunen iu rk. k1:,1 Olup, Saray'daki Huoda.'da.
dan L.1tl:felerl ve fa zla olma.mak üze re akçe olup. Kü· maz . Ve dahi l dahi mal ve ve-
çük r.aoltne<:lden Daha so nra ,)1lzo ny t':dl da uIQ!c rilmek sahn müderrfslerine dahi
(Kezd, not 3 ) . Vezlrla'zam akçe müteferrika olalar ve si\ir
•• LLL k l.§lydl . Saray'm boItanel ve vüzcra elli akçe ile·' mütefer ri ka olalar. Ve
difer ocaklarmdan UlC1fE"lt=rt ve ot uz olmak üzere dahi kezili k w akçe ile" mütefcrrika olalar"'. Ve
Ç&vul$tuk BLuna ve selçuklularda da De vieU'nm n k
zamanlannda. s:lya.s1 te ra 1I!d1ldig'1 gibi, Idar e, ve dahi ak çe mü teferrika olalar· "· .
illke durum unun de bunlar memur edll1rdi. Daha. sonra bu
lntlkal ve JS.efirilk g1.bl hw;uslar da cfiter memur lara de Daha sonra. tu.la gel tr getlren Um.lT ve zetrnetler mahIm .
ba.§lad:. h u."l1tyunda. hlzm et etmek, pa. yan! s4.htp$1z kA1d:gmda zabt LLe llt1zL'll olu nmala
§ehri koyu p alay ve bunlara da mtri )·yn Büyük da-
den yiJ.rilmek Vf! serere teller taJo p, hum!.yun kantanyye. k1ytllyye. b1e ·1 pazar, kara gümrükleri ve m&ldn\t rU.sllmu gibi
önünde nevcet çaIm\,:ken et <!unna.k gi.b1 ( s. 16 , bir IhdU olunanlk mlrl mu iataalar böylece mu-
not 1 ). kataalar ( s . 19-20, Dot 3 ).
••• tt1'l\.tr, ve ha.:s , ekUode iha.le oLunu eyaletle rde UmAr geçmll!:yen. ilk defa Lütfi
memur olanlara tbn 1r "hu Dun üur'.ne ve kArnet •.,Ie· sah::. tab imin Ka,um M me'de z1kri ilgi çekicidir ve
rina memur derte r ke thu dfun Bunlar defter bu da ola.n (ay "' e.'fe:T• .s. 17) hak
Has lliMt edil:ney erek teveth olunu rdu ( Ke.ed. verdirmektedIr. N itekim t.u tabir Arapça
Dot 2 ) : ' (A . Sühey l F4 tih, t.'e Z(UI14 tU ilhn 1s:&nbul
.... Ulpra.j(Jarmda yerlerlD ve Um4.r. s.
\l'e has otarak ihAle edil.."'teyl p. n1hAyet url .,·ü t1e:re, mlrl1vi. •• 'bak s . 13, 21.
lara "Le ver1llrdL ihtivA eden defteritt hA. ••• cvAelbU'r·r1't ye:t denUirdi. Estr .,·e
m1l1 ve bu lle k1ti bler ln Aml.rly dL akçe ..·e O:nera zadepc, eskiBi gibi asAle te
 ·0 ABDULKADlR KANUNNAMES1

Ve sancak akç e ze'amet ala". Ve etrafda tl mitr ve ze'ameti tevclh edUp arz ct-
Ve ça onbln akçe timar verile" . sUnler. Arz lan makbül olsun.
Ve mevlli-i izimda n mUlti efendi ve hoca efendi" Ve bir kerre lritd ve
akçe emininden u1üfeye o!a1ar". Ve okuyalar". fihireler geydirilen •
ak çe ulüfeye olalar. Ve Ve elli akçe inUdems rcisillkUttiiba" ve defter emlnlne tasad-
taht otuz akçe u1üfeye olalar. Ve dur ede.
zad e (280b ) dahi otuz akçe u1üfeye olalar. Ve defter emini, emini bölük tasaddur ede '", Am-
Ve sahn yirmi ak çeye mutasarnf ola. ma defter emini payedI' defterdara karibdir. emlnine ve re isül-
Ve yeni ze'amet istese yirmibin akçe ze'amet verile" . küttiiba tasaddur ede '·' .
Veziria'zam bir eksük tlman bila-arz vermesi" ka. Ve defterdarlanm mala'" hidmet eden kimesnelere
nunum göre ve ve ka tiblik, her göre''''
Ve selatine olma ya n ik i ak çe- arz me'mür
ler-in bilit-arz me'mür oIsun1ar". Ve sancak "e ze'amet'" dahi gelUrse arz etsUnler.
Ve hazine-i amiremden iki akçeyi" bila-ara ver- Ve yeni çeri tiifeslne her liciverd'" çuka ve otuz -
me'mür olsunla.... iki ak çe yaka akçesi ve her blrine zira '" as-
tar versUnler" . Ve zira' sabraman ver-
ve ba.bal&n glb l ga,yretleri y{lItuk ma - sUnler10 ' . •
kamlara ge!rnelerUue. vaz edüen kanunlar mfhltd
rm iç1%:. te4kU edile rek kayd 01unma.p. so nra da Bu kadar ahva l-i saltanata nizam verildi. sonra gelen
Saray'm Has ve dsh1 bu bqlan<t.. dahi sa'y etsünler.
Daha.·soeraJa.n hemftre ve çocuklan bile müte!errilt& 01-
c!U)"54 da, bu aCrmed1. uim ve ten hatta kAUblerlDden
dahi mU:et'crrikahk ver ütrdl. Ze'lmet ve Uma.l" &3..hlbler1::lln çogu m ü-
teferrika olduysa da, sürede bu s on nr'.Id.L Dt:vJdln Son
bu kaynaklar tam amca terk eCilerek. Saray'da çogu m ü-
teferrfka. oldu. bir ulOteU. diter dirl1kl1 oldugun dan; ULa. • Bu bir ne..1 devlet bütçelinin dem ekt l.
fl!!ll müte terrika ve Umar, müt.ett rrlkala n ad1anlo'la UlOtel Ue- •• U . ,)·enlçerUer1n her b1r1ne yedq"er endAu çuk&. blr1 buna u·
ye vmiyesi yüz, seksen ve olmak üzere yüksek ve c tup, tar olmak ve c11tericl N rmak iç in dt' on d6rder bez
küçük Te nfide ve onb1rer ak te yaka akçesl etml.!J. hal etl n. Mehmed bunu acem i otla.D ·
&kçey e k&4a.r bir kanu gedikl l olu p, ma hlül dQttük- ta mIm K anc.DI Sul tae SQ1eym.an b e yetlm bhp toduIahAri.n. kul
çe.. ye rine ve zam au. &:tp eksllmezdl Bunlar <knUenlere endtze çu ka tay in ettl MurAd bu Sea-
k1fI Ikeo. so' ra hatta da ,ehrtnde dokumak prttyb 'Ye olmak Ü1'ere ta.hs1a ve:
Amlrin ld1reamde ldile r, MUtd errtkala.r dev· u.a. m.aha1i.s o1a.rak onda bir a::.ba.r ds. e:ttirmiI \'it blr et -
Jet h!zmeUertnde mal yeUnde 1s:tihdAm ml$l ZAma.n1a nder artmakla. geçen mukataAt yetmeditmden balo-
di. gitse beraber J(.d ecler. tehrt çtkM 6nOnde:: yü:nr- bqka. ' yerlerde paraJIl ve rilerek L§le tillrdi. ayn en verUme hu.susu
leroL Sarayd.a.n öt:U1:e reçettt g1bl dirilk &lhlblert dahi sa- tu k ed1lere k. bedeli verll<1t. m evk.tb defterlerinde ki cze mtsU.nb budur.
blrbtrtne la ka ddUm ee=erlerdt. Huzuruna berabe r memurlan ol.a..D entinl eri ve kttlbJeri ile çorbaCl
aya ta. mUte!errlka.lara tls1m etmesi IdJ ( KezA.., s , 20-21. not 2 ) , d bill erin bu hususta pek çok vuku bulurdu . yedi endau
(Fazla bilgi zeki Pak&hn. Tarih- D eyimleri Tnimkri ya::nurluk ve donluk veya mtrthur1 ( T Ob'J{
btAnbul 1911. n, 637-<;381. Ui vest, s. 22. not l ).
 ABDULKADIR

dar- ve biri dillbend

B a. b • s SO n il'" Ve' " oda Silahdar
dahi acemilere s ille me' mürdur. Ve anlar gels e
Umü r · ' Salt ana ta silahdar ve ri kabda r elli akçe mUteferrika olal&r" ', Ril yet olunur-
t er t Ib U'" ayin sa!" böltik as ve ola. Ve slir oda
akçe ile Silahdar olmak dahi vaki Ve
Evvela bir Arz pes-I perdede hazine onsekizer'" akçe ile ve yirmi akçe ile'" KA·
oturup, haftada dört gün vUzerim ve ve defterdar- tibleri akçe il. Ve kilar akçe ile
ana girsünler, ka.n.·.
V. koya.
Divin'a her gUn viizenim ve as kerlerim ve
geldikde ve kapucul ar önlerine istikbA! bir'" girildikde has -
etaünler. kUrek çekü p ol dUmen duta· · ··.

Ve mesalih Içün benden (281a) haberi kapu rjklbdar alt LD<1& ve üslU nde oldu gu halde,
kapucular kethudasma söylesün '" ve ol dahi vUzerima ve ka- kendislc.e ..n S lh\ hdarlar bLrf.ccl derecede
as kerlerime ve söylesünter. claaca, bununla. çukadu mevlid Vi . gibI resmi günlerde mai-
)'eUnde bulunmak.. v·aldtle r hU$USt oturup usul
. Ve bir Has-oda dahi Ot uz iki aded Has-oda bul edil di. SUthdar huzurunda resmi
ile içi nde biri'" s ilahdar· · ve biri riMbdar""" ve biri çuka - lerde çukad.ar ap . O da bwuoam.usa. rtki1x1ar ata S1llhdara vekAle t f'derdl
not 2 ).
• Bu ifadeler , i'"aUh devr1yle • & .sc t haS · y atmurlugunu ve taranada
Zlrl. gere k Ha.soda bu hükUmeSar yürürdU. t.'1.C!c ve S!.h yl:e.sl g1biydi (f . 24. not l ) .
Ha tta, yuk.a ndakl A.rz önce &Ill8.§1l=r.ak. •• Buna. dülbend ve da de DUlrd L. ve
F atih 'b 80:1 %amacar::.& kada.r D h"1\:l'& eder - memur olu p. bun1uIQ idAre ve temtaleamestae ncüret ederdi.
le rdl Bu hOkQrnd&rm. kafes takib acara veeir- Daha acnra dea üen nlmi)'le dLt er me :n!triyyet
ler. ve defte rda rlar odada eese g1re rle n11. Hasoda dW'bend h1zmetibuna DDlt end.
t:yla CLa. Ku) yani büyük devlet memurtyener t buradan ka-i SaAdet tt-rn1zlik VI . gt bl h lzmtt lerlDe memu r edll.. Bununla.
lara beraber rUt!bdar ve onun ol dutunu mu-
•• CÜvinl denDen agalanD blr1neLsl lidnc1s1 hAfaza eXed, not 2 ).
sUAhdar Bu dt olu p. pa.d1.p.h bir yere har eket •• • Elirlerden ve <1evf1rme o!tlanIa.rmd.a.D pa.d1.aa.h& l ld sa ra ylarda ve
e<1LDee. zQI U!lü takGr. aultaJ:m Ue s.akmda edfleoler. muayyen zama.zl1arda veya
Yirmi akçe ve dört elbis e Daha sonra dArüssa.Ade ta- li göt11tdOkçe $üva" ....e piy lde kayd e d.Olr. ve sAIre gibi \"a-
Ec.deIil.D·d,a Amiri olmuf\ur. H er mlbeynde z1telere tayin ol unur. buca cçtkmu v eya oea.ga. de,D Ulrdi Daha.
nezdInde bulunur . telhb va. vaz1fe1eri lfA. ederdi. En- usti1ü terk ve kaDunu bqka bir ,eekle 8okul dutwJda.n bu tabir yal-
da. s 1lahdar pad l{aha bulun abillrdt. Bu her hang1. bir me muriyetl e için kut -
çotu kubbe ve ·gt bl ( Kud , not 3 ).
mQh1m eyAJet vAJUt.klert Ile 12411183 1-32 bu g6re vc!e bu- • ••• . humlyun es lrle r ve bir
luna.n GlrtdU A U so:ra edUrnLe'tlr (lS. 23. saray bahçelert memur oldu k la nndAn bunlara de-
Dot 1 ). nUdl Dah a. so n ra Ge Ubolu (lehirle rinde buluna.n saray ve
••• olarak bahçe V8. sey rme 1çlc. at& öz en- da bunlann hizmetine verildI. XIX. !se . Amlrlerl olan
gl &kalan mevcud yanmda rlklbdar ve resind!! olarak aynca u ker1 oca k hillne g etiri1diltr . pa d1p.h
tutar4:. B un un da. ulOfesl yirmi akçe ol up, dört elbLse Ön- saraylan Ue bah çeler ve Bot'aziç t mt'mu r edU-
 ABDtlLKADlR ÖZCAN

Ve bayramlarda DivAn'a taht kurulup emrim

(281b ) Ve DivAn'a'" uzun yen ll kaftan ile gelenler
El öpilldükde vü zeram ve ve defterdarlanm ka. hice'"
olup duralar. Ve hocama ve müftiyü'J' eniima ve'" YÜZerama Ve'" sefer-i zafer-re hbere müteveccih olsa ya-
ve ve ve kendim kalk. ve ve kanun-
mak kanunumdur. dur. ve dahi da'vet edersem
Ve el öpmek Ve eh l-i hurde kanun umd ur.
ebi -i alay el öpmek Ve mütefer- Ve kendü develerim ve ka tar vü-
rika He olursa el öpmek kanunumdur. Ve el öpmek ka . zerama ve' " katar defterdarlanma varsünler , zahlrele-
-, rin,n -götürmek lçUn. _ _
Ve za'im ve timar el öpmek Ve Ile kimesne ta'am yemek kanunum
ki'" ehl [ü] ola. vüzerasiyle yerler
Za'im ylizelll bin akçe ile'" ise el öpmek kan unum-
du r. Ben ref'
Ve akç eden'" ve akçe el öpme k Ve sefer-i zafer·rehberlm va ki' oldukda
ka nun umdur. ve yürilsUn.
Ve yirmi ak çe mUderris el öpmek kanunuro dur. ljim dt yevmiy e den aip, o zaman .:ne denere kayd ve bui-
ney e teslim pterea tez Klre bu mem ur taratmdan Bu me -
Ve küttiibdan nefer olan reis kAtibleri ve defterhAne kiiti bler i,
daha so nra. büytlk ve kdcük namly le Jldye Birbds1
gerek kiitib oldukda'" ge rek Idde el öpmek kanunum Ve vaz ltelerle, Ikincisi be müteferrtu.., çavuf ve
ehl-i olan ve yeniçeri kAtibl" ve sipahiler ka. uICte1er1nl ah p tem etmekle olu rdu no t 2 ) .
tibi ve ruznimeci , • • el öp mek kanunum dur. • De vle tln kalem memur u tlara
Daha so nra ki gör01en b ybolu;». ku-
di. bu 1nzibtlt ll leri ve humayu nun muhafaza- )'llc! ve tetkllde re ihtiyaç olma kla. ye l11 blrçok kal emler lhdU bOy-
lle d1te r da daf reatnde &&ray ve Iece ea yüksek derecest
lçiJ: Icab eden mereemete n, sa ray odununu nakl eden te . tabtr olunan . .IJlkk-1 e vvel, ve s-AJlS rebülkilt-
ve tayta.1lit ederferdi. sonra en v e derter il!:minHti Idi. Ramazan bayrammda edlJen umOmt te ve t.b.4t-
büyOk Ed1rne'dekl da Edlrne bostan. ta bir .seDeilk olmak üzere mUnAvebe mernurtyet-
ler Ibka cdU!r, veya. yenl4en olunurdu. Bu
klb bu oea.k. da la'" %Abit Id.\rea i.nde idll er .
edildi (Kna. ii . 2i-25. not ").
m üte a-
büyük Anadolu muhAsebeSI
lerda.r ve re1at1lkütU.b mtzuller l
bUyükl er i udnAza m kethudii.la,.
r"1dJ.e. k"tlçffideri hAce pna verilir, bun·
• OnceJeri muhuebeef, .$OnTe. Dtvo1n'da. ha rae. ev kat ve dire ni.m 1arlyle
muhA&ebecllenn bqmuhA.&ebecl den Den mem Qr RumeU mahrum padlfah hediye/er ( Ku4,
idL DevleUn bUlun ve cide rleri bu m em urun olan, not 3 ).
evvda m ub.Au be sonra da Meilee k.a.1emde tutulurdu. • • Her bir1ndC! yU.zer nefer üzere dört ortaya ayn1aD .. bu·
be: devlet bülün k&nun., ni%am ve metkezt v e eD. suo bir kum.a.nd&n td.are.slnde ldl hiç bir zaman aza·
mevkü ekaertya. ldl (s. $ 26, i ' galmaz da1m& <!ört yüz k.iil Mahll:.! düftükçe yertne Ytniçe-
not 1 ) . : : bu nam al tmda 0 1&:1 al tm 1ljiiç fiDc a numaraya. kadarki ee-
•• BuM yen içeri de Uul biriydi. m:'tla.n ortalan ndan blrl Solaklar gerek seter ve gerek Dersa.Adet'de..
Yt'c lçerilertn kütük ve cs.ime dcnUen deneM! bUhana kendi yazar ve bu def- rlJdb--1 bum4yün rumlerinde ya.ya olarak yürl1rl er ve
tere kalem Dört hallnde verUen dettederml her kö prü geçilirken gemlnt Al ay g11nlerl ..
etmek de vazlteteri lU'u:nda. idI. Bununla yen.1çerl bö. Ianna tuA:lu kül lh ,'C beYaz "e Uzerine beyaz ve dört koll u kal..
tdk ••egban ,.I!! cem &a t denDen üç bUyü k kumuun ve her aynea tan gtyerltr ve bu koll ar m Ikisini giyip d1g'er Ik isini kU§ak1anna. El·
W ibi daM (6. 26. not 1 ). lerLD.de yay ve tirktl} bulunurdu (s. 27, not 1).
• • • He-r devlet ve h&z:ineden barc:ana.n m ebJ..itta.r .• • • batka bir nev'l ve daha. .SaS1USO olan
 '
!,
ABDÜLKADIR ÖZCAN K.unr.mAMEst

Ve küçük ile ceyb Ic;ün filo r! götüreler" '. Ve ve kAti b zincirinden s erbestdir,
Ve he r kimesneye saltanat "'ü)'esscr ola, mu'azzama ola. . .
larm alem I çün etmek -mün islbdlr" ' . Ekser ulemd dahi Ve ve tlmirlan '" zincirin-
tecvlz • olalar. den se rbestdlr". Götürü znahsüsdur,
Ve Has odam ' " dört def'a ' " kaftan verllsün. üze. olan hall U'" akdi anlara
rine' " çatmadan tak ye Ve pabuç veri lsün. Ve bana yarar his defterdarlamn her ki mde bulsalar ''', gerek
Ve m ühr-i veziria'zamda 'd urs un, Hazlnem ve defter. vUzenmda ve ge rek'" ellerinden al up, yerine benim his·
hanem' " mühürlenm ek ' " ve gelse, hu - lanmdan vere ler.
zürunda ve'" kapansim. Ve'" oniki kerre yüzbin akçe ile olalar, bils ol
Ve hazfneme dihil ve hiric olan akçe emrlyle di. ta'yin oluna. Ve'" anl ara iylde benim her ne-
WI·Mrie olsun, reden harac ve ve geIilrse vüzera ma ve
defterdarlanma dahi hisseleri'" gelsün,
Ve dahi on kerre yüz bin oniki kerre yUzbine ds-
hi l"" varsun. Ek aiHlli: sekiz ker re olsun.

Bi b- s a li S 15 1 Ve verilürse' >, ke rre yüzbin akçe

verilsün . _
Ahvi l ·i e e r a y Lm v e e h Iv I saliyane vcrilUrse sllliyline !Iidir. YUzelli binden
t a ' y l n olun a n ma hslllA tl v e dek veril s un.
HaZincmden sallyane verlIilrse Uç·
yUzellibin ak çeye dek'" verilsün. slllr ,'Üzenma' " yüZ)1rmibin akçe
E vveli eerlme kanda ' " gere k mhi ve gerek eW. I verilsün.
tl mar üçbin akçe ola . Ve göz akçe
ola U'. Ve kol '" bin akçe ola, ve ell i akçe '
Vezlrla''''';' teki'Ud istese senede yüzellibin ak çe verilsün.
ola. Ve yüzbin ak çe ile müteka'id'" o talar. _
Ve bir bir LLe ile ta'zlr olunup dar doksanbin akçe ile milteka 'ld ola " ' . Ve sair m al defterdarlan
akçe cerime ' s eksenbin akçe ile olalar. Ve sancak
ye bir haremine olsa yirmi ak çe cerJme akçe ile miltekl 'ld' " olalar.
Ve olanlara verilmeyü p." ' ,
sancaklar"
eerer ve bulunurlar ve öo!ermde
yürClrlerd1. S unu.n1& beraber solaklar bir ile mOkellet Olunea pe)'kJer he . • Burada.. er ke k da
men blr sasten b3.tka bir htznreUert yoktu not 2 ). 'IOml1Uln de hatta e rkek bey ler-
• Hemmee, Oe vlet1nJr: datr yazc;!Jtl ese re atl11a su - bey1llk verB.me}"1p. ancait. aa:neak. tevdhi. onlar.a: bile çektnU.
Y'U1t1 500 akçe oerfm e Z1Jcr etmekte ise de (DC!1Jld -' <fig1n1 lmA. L S elim tahta geçtnce e rkek otul-
O"mGllil/ft Tarih i, Atl Bey tre. III. no) , KclUtJU&4ms'nln BVdeki metn ta- ( Paha bdgt bk. A.hmed Mumcu. D t!)-
de. gerek7ie Aril Bq neflinde bu mlkdann akçe oldu:U bel1rtlbnekte<Ur. S iJf48etml 1963. s . 196. 201 ...<1.) .
'.
 <8 ABDULKADIR ÖZCAN FATtti·1.'< <9

Ve'" vüzerama kifayel otluk veril üp" zah\re müdebbirü um üri 'vl-cumh ür bl 'r -re'yi's-salb mütemmlmü me-
emininden kifiyet odun alalar. hiimmi'l-enam mü essisü bünyani·..• d-devleti ve'l-
Ve a idesi humayünumdan gerek ilti - ikMI er kfLni's-salt anati'" ve'l-icla l el-mahfüf u bi-sunufl'l-
zam ve gerek emanet ile ümenaya LU verilen hasiar k aç yük ise yük veziria'zam .,..1:.1r l' l . yü zerAya bir
bin akçe imza al alar. Ve mutlaka hazine-i amireme ..
akçe t eslim olundukda, bin akç ed en '" yirml" " akçe kes r -i
Ve müfti efendiye ve hoca efendiye ve böyle ya.
a lalar . Ve defterdarlan hidmet eden küttaba dahi kltabet
ztla : a'I emü'Lulemdi 'l-mü tebahhirln ef dal ü'l-fuzala t'l-müteverri'In
alalar. Ve' " hum ayünurn defterdarlanm me'kü -
yen bü'ul-fazl ve'l-yakln va risü ve' l-mürselln
mu 'avenet edeler " >,
diniyy e Ve sahhdhu müte'alhkaU'I-yak iniyye'"
(282b ) Ve kuz at bir yedi akçe ve hüccetden otuziki akçe
hallalu ve'l-
ve s ure l-i sicilden oniki akçe ve imzfLdan oniki akçe alalar. Ve
müsllmin müf tl-I enaml' t-mü'mintn ani't-tavaif ve't-
met-l emvdlden binde yirmi ak çe ve ni kfLhdan bikr Ise otuzlkl, sey-
Ise akçe alalar. te byin hocam mevlana. ve }Iehemmed .:alrbl
Ve hazineden günde akçe ve yeniçeri hi droet-i olan Bedreddin it.;,; JI.i .;,' ri>!.
günde dörtyllzelli akçe ve mlr-I aleme yüzseksen ak çe ve Ve eanib-i böy le : if tiMrü'l·
mlmhun yiizelll a kçe ve akçe ve bölük ümera rnuhtarü'l-kübera ve'l-cf ühir müstecmaü'l ce-
akçe ve akçe ve kapu- ve' l-rnefahir (283a ) zü'l-kadri'l-etemm ve' s -sadri'l-
cu lar kethudasma akçe ve cebeci ve akçe ek r em el-mu htass bi-mealdi in aye t i'I-Meliki'l-biri am iremin
ulüfe verile'.
':Il.., .:--1, • Ve canib-i. mallyyeden böy le
V e cüm l e e l k a b b y l e ö

Vezlria'zama v" : ekrem ef ham ni.. erbabl' l-iazi ve'l-ikbal umdetü ashabi'l-kadrt ve'l -iclal eamiU
enlsü 'd-devletl'l-kahlre celis ü vüc üal' l-emval imirü)l·hazayi nlO ; el-muhtass bi-
mezldl inaye ti' I-Melikl'l·a·la amirem defte rdan "..1,.
• De vle tln de verilen nlaS4& muUaka 4en1rc1i. Devle t h1%. Ve böyle kebi-
m eüade bir utCtel1. bir da ulOfe-s fzd 1. Bun unla bera-
rU'I-kü berfLi'l-fiMm z ü'l-kadri ve'l-Ihtiram ve·l-ih ti§Ô.m
ber demek devletçe tahSiSAt : olmamak gelmez ; bunlara birer
1kLter köyün ve vs. s i hizm et be deli olarak tev<:1h edtlirdi. 00.. el-muh tass bi-rnezldl Ina )'eti'l-mellki' l-a 'la '" Karaman' "
do#TUya. devl et ulnte d@m@ktlr.
her ne ka dar ye vmtye LLe rnuayytn tse di! verilme yev-
Ve sancak böyle
mt deg-il dJ. Pek az mernurlara a.yhk olarak ve rild.1#t halde dlge rlenne her Uç
ayda blr kere, y anl dört taluit olarak vertUrdt. Her ara.bt tlç t.slmle- umdetü 'Lk überai'l-fth am zü'l -kadrl ve'Lthtlrkm ve'l-
ribI Ufkn e den harflerden bire r harfden m eydana gelen kelimeltr o üç el -muhlass biomezidi in ayeU'I-Mellki·l·alIam" · be-
taksitl l!:mini ederdi. PkUa r ke1lmC$l muharrem. sater. re- •.;.;. .
btüt e \.'VP1 ; recec ( M. A ri! c emazJycl e\"vel. ce-
re$o!n kelimesl, ree eb, ve i.se lJevval , z1I· Ve yeniçeri ve özengi ;. 1ftiharü'l.
ka,de ve zUhlccc ul'Ofele rine is midir. H er taksite me · emacid vel' l-ekarlm el·muhlass bi-
v:t.elb dea Ulrdl. MevAclbin bire r nu:h.arrem ve ce..mAz:1yelevvelde ve kalan mezidi ina)'eti " '.
1k1 da v erU1rdJ. Ye."lIçerilerin mevleIbI humA.)"IlItda. dfte'r
as kerlerin mevA..ctb1nln sergi olarak aad.nAZarn di- Ve yüz akçe taht böyle Akü. kuzfLtü'l-
\'cril meill kanundu . Ulufe muh akkak ared, s . 30. müslimln ma'denü'l-fazl ve'l·yakin hUeee.
not I) . tü'I-Ha k a1e·l·hal k ecma'in '" varlaU ve·l·mürselin'" el·
Tb.ri1r. lJ"Kjsl F : 4
 ABD t'LKAD!R OZCAN FAT!H'fN KA l>'UNNAME Sf 51

muhtass bi-meztdi mevl ana. Ve molla-asdelere ve

umdetü 'l-mefahlmi'P 'v-iaa rn ve'l-fiham
ve ddhll mUde rri sle r ine' " :
yenbl1ü'l·fazl ve'f-yakln varisü ulü - Ve'" sultllnlardan olan havat in-i muhterom eden"" birisine' " h ü-
ml'l-enbiyü ve'l-mürseltn el-muh tass bi-meaidl in dyeU'I·Melik i'l· küm gelse"' : iffet ·penah.i .sütret · ve izzet-cah-t dev-
sahn m üderrisleri nden mevlina le t' '', dUrre t ü dü rci 's -selatin, gu rret ü bur cl'l-hava kin, cl-afif et ü'r-
Ve yüzelli akçe ve'l-hükkam ma'·
tf'l-mu'azzamav", se yyidew'I::S'-ha va ô n t a'zamu benatl's -selatin ..
denü'l -fa zl ve'l-ke1am ' " mllmeyyizü'l-halal ani'f-haram mevlana ka-
sul t an veyahltd '" Sultan Ma hm üd'"
.;; L;,;,:,.•,) ,,, Anlardan bir eksik
deyU . .
yaztla.
. VeU f eminine ve defter eminine ve21 A reisülküttiba böyle Terometi .
: if t ih8.rü'I·e'dli muhtllrü'l·ahiill ve'l-ckar im el - o'.

muhtass bi-mezldi '"

Ve #;,ü-:J

(283b ) Ve katiblere : crbabi' t-tahrir ve'l-kal em . )..;":) '"

Ve sahlb-i saltanat olu p itll'at eden'" hd ki mlere -ki cell lü'l-

kadr olal ar·n • ve meml eketinde'" sahi b-i sikke ve h ut be ise;
emaret-me'ab uhuvvet -nisab rii 'a t.iktisab izzet.intisab me-
!ik ü'l·f a 'a l el·mahiüf bi -sunüfi av...
al lamhakimi <,II.. .;... 1, sMiyat ve tesllmat-: vMlyiit -ki
inayet-! olur- mütll la'a sonra
ma 'lüm ola ki ve alamet . siz. deyü hitllb olun a ,
baki vesselam""
Eger hut be ve si kke sahibi olmayup, lakin vilayetinin aba an-
eed hakimi ise : emare t -me'a b eyiilet-nisa b bi-mezidi in a-
.; ', 1, tevki'·i refi'·1 h um dyün
• loJ.J'- ya zllan bu kelime Dozy'nin [{fet, namus, ev ret
ma 'lüm ola ki , deyU hl tllb olunup, sa irlere verd1tf; mtnaya uygUn ola rak ( Bk. Relnha,rt O:u.%
gibi, biles in aIamet·i i'tim8.d deyU'" 2. 1921, s. 632.
Ve ./ 'r,;1 .'ya' " hüküm ge lse
.... BeddvriFk'6ka.y fde, Koc a
nunl'nin emriyle eIkabda
),(usta ta Çelebi'nin Ka.-
t8urrutlarda butundutu ve c bu elkabm
böyle : fer'zend-i er cmend-es'ad ü emced varis-i m ülk -I Süley- zlkr edümekte tse de , bey tn edUdfl;1 oldug-u
mani hadaka -t s ultani ru'us ü's-selatin sahibü' l-izzi ve't-temktn ve yeri gelince SultAn Süleyman eUCab de bahs edi.
1e«t1 ( 283b-284a ) . An cak eser 1. Sellm '1n flODUIld&
mahzu lüW'llahl'l-ekrem'" Sultan Cem .:.1 rbl bu a rzu