‫ﻓﺼﻞ ‪٣‬‬

‫ﻣﻌﺎدﻻت ﺣﺎﻟﺖ‬

‫ﻗﻀﯿﻪ اﺳﺎﺳﯽ ﻧﻈﺮﯾﻪ ﮔﺮاف‬ ‫‪١-٣‬‬

‫ﺑﺮای اﯾﻨﮑﻪ اﯾﻦ ﻗﻀﯿﻪ را ﺗﻮﺳﻌﻪ دﻫﯿﻢ ﻻزم اﺳﺖ ﻣﻌﻨﯽ آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ درﺧﺖ ﻣﯽﻧﺎﻣﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ دﻗﺖ روﺷﻦ‬
‫ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ‪ g‬ﯾﮏ ﮔﺮاف ﻣﺘﺼﻞ ﺑﻪ ﻫﻢ ﺑﻮده و ‪ T‬ﯾﮏ زﯾﺮﮔﺮاف ‪ g‬ﺑﺎﺷﺪ‪ T .‬ﯾﮏ درﺧﺖ از‬
‫ﮔﺮاف ﻣﺘﺼﻞ ﺑﻪ ﻫﻢ ‪ g‬ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ‪ T -١ :‬ﯾﮏ زﯾﺮﮔﺮاف ﻣﺘﺼﻞ ﺑﻪ ﻫﻢ ﺑﺎﺷﺪ‪ T -٢ ،‬ﺷﺎﻣﻞ‬
‫ﺗﻤﺎم ﮔﺮهﻫﺎی ‪ g‬ﺑﺎﺷﺪ و ‪ T -٣‬ﺷﺎﻣﻞ ﻫﯿﭻ ﺣﻠﻘﻪای ﻧﺒﺎﺷﺪ ]‪ .[١‬ﮔﺮاف ﻣﺘﺼﻞ ﺑﻪ ﻫﻢ ‪ g‬و ﯾﮏ درﺧﺖ ‪T‬‬
‫از آن داده ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﺷﺎﺧﻪﻫﺎی ‪ T‬را ﺷﺎﺧﻪ درﺧﺖ ﻧﺎﻣﯿﺪه و ﺷﺎﺧﻪﻫﺎﯾﯽ از ‪ g‬را ﮐﻪ در ‪ T‬ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ را ﻟﯿﻨﮏ‬
‫ﻣﯽﻧﺎﻣﻨﺪ ]‪.[١‬‬
‫ﻣﻌﻤﻮﻻ ﯾﮏ ﮔﺮاف ﺗﻌﺪاد زﯾﺎدی درﺧﺖ دارد‪ .‬در ﺷﮑﻞ ‪ ١-٣‬ﭼﻨﺪ درﺧﺖ از ﯾﮏ ﮔﺮاف ﻣﺘﺼﻞ ﺑﻪ ﻫﻢ‬
‫‪ g‬را ﻧﺸﺎن دادهاﯾﻢ‪ .‬ﺑﺮای درک ﺑﻬﺘﺮ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻓﻮق‪ ،‬ﭼﻨﺪ زﯾﺮﮔﺮاف )از ﻫﻤﺎن ﮔﺮاف ‪ (g‬را ﮐﻪ درﺧﺖﻫﺎی‬
‫‪ g‬ﻧﻤﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬در ﺷﮑﻞ ‪ ٢-٣‬ﻧﺸﺎن دادهاﯾﻢ‪ .‬ﺑﺮای ﺗﺎﮐﯿﺪ اﯾﻦ ﺣﻘﯿﻘﺖ ﮐﻪ ﮔﺮافﻫﺎی ﭘﯿﭽﯿﺪه دارای ﺗﻌﺪاد‬
‫زﯾﺎدی درﺧﺖ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺑﺴﭙﺎرﯾﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ ﮔﺮاﻓﯽ دارای ‪ nt‬ﮔﺮه ﺑﻮده و ﻫﺮﺟﻔﺖ ﮔﺮه آن را ﯾﮏ‬
‫ﺷﺎﺧﻪ ﺑﻪ ﻫﻢ وﺻﻞ ﮐﻨﺪ‪ ،‬در اﯾﻦ ﺻﻮرت اﯾﻦ ﮔﺮاف دارای ‪ nnt t −٢‬درﺧﺖ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ﮔﺮافﻫﺎ‪،‬‬
‫ﺑﺮای ‪ ١٢۵ ،nt = ۵‬درﺧﺖ و ﺑﺮای ‪ ١٠٨ ،nt = ١٠‬درﺧﺖ دارﻧﺪ ]‪.[١‬‬
‫در زﯾﺮ‪ ،‬ﺧﻮاص ﺣﻠﻘﻪﻫﺎ‪ ،‬ﮐﺎتﺳﺖﻫﺎ و درﺧﺖﻫﺎ را ﺑﻪ ﻫﻢ ارﺗﺒﺎط دادهاﯾﻢ ]‪.[١‬‬
‫ﮔﺮاف ﻣﺘﺼﻞ ﺑﻪ ﻫﻢ ‪ g‬ﺑﺎ ‪ nt‬ﮔﺮه و ‪ b‬ﺷﺎﺧﻪ و ﯾﮏ درﺧﺖ ‪ T‬از ‪ g‬داده ﺷﺪهاﻧﺪ ]‪:[١‬‬

‫‪ -١‬ﻣﯿﺎن ﻫﺮ ﺟﻔﺖ ﮔﺮه از ‪ g‬ﻣﺴﯿﺮ ﯾﮑﺘﺎﯾﯽ در روی درﺧﺖ وﺟﻮد دارد‪.‬‬

‫‪ nt − ١ -٢‬ﺷﺎﺧﻪ درﺧﺖ )ﯾﻌﻨﯽ ﺗﻌﺪاد ﮔﺮهﻫﺎی ﻣﺴﺘﻘﻞ ﯾﺎ ‪ (n‬و ‪) b − nt + ١‬ﯾﻌﻨﯽ ﺗﻌﺪاد ﻣﺶﻫﺎ ﯾﺎ‬

‫‪٧٢‬‬
‫‪٧٣‬‬ ‫‪ .١-٣‬ﻗﻀﯿﻪ اﺳﺎﺳﯽ ﻧﻈﺮﯾﻪ ﮔﺮاف‬

‫)اﻟﻒ( ﮔﺮاف ‪g‬‬

‫)ه( درﺧﺖ ‪T۴‬‬ ‫)د( درﺧﺖ ‪T٣‬‬ ‫)ج( درﺧﺖ ‪T٢‬‬ ‫)ب( درﺧﺖ ‪T١‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :١-٣‬ﻣﺜﺎلﻫﺎﯾﯽ از درﺧﺖﻫﺎی ﮔﺮاف ‪g‬‬

‫)اﻟﻒ( ﺧﺎﺻﯿﺖ ‪ ١‬را ﻧﻘﺾ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪) .‬ب( ﺧﺎﺻﯿﺖ ‪ ٢‬را ﻧﻘﺾ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪) .‬ج( ﺧﺎﺻﯿﺖ ‪ ٣‬را ﻧﻘﺾ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :٢-٣‬ﻣﺜﺎلﻫﺎﯾﯽ از زﯾﺮﮔﺮافﻫﺎی ‪ g‬ﮐﻪ درﺧﺖ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ (l‬ﻟﯿﻨﮏ وﺟﻮد دارﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ -٣‬ﻫﺮ ﻟﯿﻨﮏ ‪ T‬و ﻣﺴﯿﺮ ﯾﮑﺘﺎی ﻣﯿﺎن ﮔﺮهﻫﺎی دوﺳﺮ آن در روی درﺧﺖ‪ ،‬ﺣﻠﻘﻪ ﯾﮑﺘﺎﯾﯽ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽدﻫﺪ‬
‫ﻓﺼﻞ ‪ .٣‬ﻣﻌﺎدﻻت ﺣﺎﻟﺖ‬ ‫‪٧۴‬‬

‫)اﯾﻦ ﺣﻠﻘﻪ را ﺣﻠﻘﻪ اﺳﺎﺳﯽ ﻣﺘﻨﺎﻇﺮ ﺑﺎ ﻟﯿﻨﮏ ﮔﻮﯾﻨﺪ(‪.‬‬

‫‪ -۴‬ﻫﺮ ﺷﺎﺧﻪ درﺧﺖ ‪ T‬ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﺑﻌﻀﯽ از ﻟﯿﻨﮏﻫﺎ‪ ،‬ﮐﺎتﺳﺖ ﯾﮑﺘﺎﯾﯽ از ‪ g‬را ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ‬
‫ﮐﺎتﺳﺖ را ﮐﺎتﺳﺖ اﺳﺎﺳﯽ ﻣﺘﻨﺎﻇﺮ ﺑﺎ آن ﺷﺎﺧﻪ درﺧﺖ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﺗﻌﺪاد ﺷﺎﺧﻪﻫﺎی‬
‫درﺧﺖ ﮐﺎتﺳﺖ اﺳﺎﺳﯽ دارﯾﻢ‪.‬‬

‫ﻣﺜﺎل ‪ ١-٣‬ﮔﺮاف ﺷﮑﻞ ‪ ٣-٣‬را در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ‪ .‬ﺳﻪ درﺧﺖ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺮای آن رﺳﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ در‬
‫آن ﺷﺎﺧﻪﻫﺎی درﺧﺖ ﺑﺎ ﺧﻄﻮط ﺗﻮﭘﺮ و ﺷﺎﺧﻪﻫﺎی ﻟﯿﻨﮏ ﺑﺎ ﺧﻂﭼﯿﻦ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﺣﻠﻘﻪﻫﺎ و‬
‫ﮐﺎتﺳﺖﻫﺎی اﺳﺎﺳﯽ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﯾﻦ درﺧﺖﻫﺎ را رﺳﻢ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫)اﻟﻒ( ﮔﺮاف ‪g‬‬

‫)ج( درﺧﺖ ‪T٢‬‬ ‫)ب( درﺧﺖ ‪T١‬‬

‫)د( درﺧﺖ ‪T٣‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :٣-٣‬ﮔﺮاف و درﺧﺖﻫﺎی ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ آن‬

‫ﺣﻞ‪ :‬ﺣﻠﻘﻪﻫﺎی اﺳﺎﺳﯽ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺳﻪ درﺧﺖ ﻣﺜﺎل ‪ ١-٣‬در ﺷﮑﻞ ‪ ۴-٣‬رﺳﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ‪،‬‬
‫ﮐﺎتﺳﺖﻫﺎی اﺳﺎﺳﯽ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﯾﻦ ﺳﻪ درﺧﺖ در ﺷﮑﻞ ‪ ۵-٣‬رﺳﻢ ﺷﺪهاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪٧۵‬‬ ‫‪ .٢-٣‬ﻣﻘﺪﻣﻪ ﻣﻌﺎدﻻت ﺣﺎﻟﺖ‬

‫)ج( ﺣﻠﻘﻪﻫﺎی اﺳﺎﺳﯽ درﺧﺖ ‪T٣‬‬ ‫)ب( ﺣﻠﻘﻪﻫﺎی اﺳﺎﺳﯽ درﺧﺖ ‪T٢‬‬ ‫)اﻟﻒ( ﺣﻠﻘﻪﻫﺎی اﺳﺎﺳﯽ درﺧﺖ ‪T١‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :۴-٣‬ﺣﻠﻘﻪﻫﺎی اﺳﺎﺳﯽ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ درﺧﺖﻫﺎی ﻣﺜﺎل ‪١-٣‬‬

‫)اﻟﻒ( ﮐﺎتﺳﺖﻫﺎی اﺳﺎﺳﯽ درﺧﺖ ‪) T١‬ب( ﮐﺎتﺳﺖﻫﺎی اﺳﺎﺳﯽ درﺧﺖ ‪) T٢‬ج( ﮐﺎتﺳﺖﻫﺎی اﺳﺎﺳﯽ درﺧﺖ‬
‫‪T٣‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :۵-٣‬ﮐﺎتﺳﺖﻫﺎی اﺳﺎﺳﯽ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ درﺧﺖﻫﺎی ﻣﺜﺎل ‪١-٣‬‬

‫ﻣﻘﺪﻣﻪ ﻣﻌﺎدﻻت ﺣﺎﻟﺖ‬ ‫‪٢-٣‬‬

‫وﻗﺘﯽ ﻣﻌﺎدﻻت دﯾﻔﺮاﻧﺴﯿﻞ ﯾﮏ ﺷﺒﮑﻪ ﻓﺸﺮده ﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾﺮ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ]‪:[١‬‬

‫)‪ẋ = f (x, w, t‬‬ ‫)‪(١-٣‬‬

‫ﮐﻪ در آﻧﺠﺎ‪ x ،‬ﯾﮏ ﺑﺮدار ﻣﺜﻼ ﺑﺎ ‪ n‬ﻣﻮﻟﻔﻪ و ‪ w‬ﻧﺸﺎندﻫﻨﺪه دﺳﺘﻪ ورودیﻫﺎ و ‪ t‬ﻧﻤﺎﯾﺸﮕﺮ زﻣﺎن اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﮔﻮﯾﻨﺪ ﻣﻌﺎدﻻت ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻮده و ‪ x‬ﻧﺸﺎندﻫﻨﺪه ﺣﺎﻟﺖ ﺷﺒﮑﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮای ﻧﻮﺷﺘﻦ ﻣﻌﺎدﻻت ﺑﻪ‬
‫ﺻﻮرت ﻓﻮق‪ ،‬ﺳﻪ دﻟﯿﻞ اﺳﺎﺳﯽ وﺟﻮد دارد‪:‬‬

‫‪ -١‬از ﻟﺤﺎظ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻧﻮﯾﺴﯽ ﺑﺮای ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮﻫﺎی آﻧﺎﻟﻮگ ﯾﺎ دﯾﺠﯿﺘﺎل‪ ،‬اﯾﻦ ﺷﮑﻞ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -٢‬ﺗﻌﻤﯿﻢ ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺑﻪ ﺷﺒﮑﻪﻫﺎی ﻏﯿﺮﺧﻄﯽ و ﯾﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮﭘﺬﯾﺮ ﺑﺎ زﻣﺎن‪ ،‬ﮐﺎﻣﻼ راﺣﺖ اﺳﺖ )در ﺣﺎﻟﯽ‬
‫ﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﺗﻌﻤﯿﻤﯽ در ﻣﻮرد ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺣﻠﻘﻪ‪ ،‬ﻣﺶ‪ ،‬ﮐﺎتﺳﺖ ﺑﺎ ﮔﺮه راﺣﺖ ﻧﻤﯽﺑﺎﺷﺪ(‪.‬‬
‫ﻓﺼﻞ ‪ .٣‬ﻣﻌﺎدﻻت ﺣﺎﻟﺖ‬ ‫‪٧۶‬‬

‫‪ -٣‬ﺗﻌﺪادی از ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ ﻧﻈﺮﯾﻪای ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎی‪ ،‬در اﯾﻦ ﺷﮑﻞ‪ ،‬ﺑﻪ راﺣﺘﯽ ﻗﺎﺑﻞ ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﺮدن در ﺷﺒﮑﻪ‬
‫ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫اﮐﻨﻮن ﻣﯽﺧﻮاﻫﯿﻢ ﺗﻌﺮﯾﻒ دﻗﯿﻖ ﻣﻔﻬﻮم ﺣﺎﻟﺖ را ﺑﯿﺎن ﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬

‫دﺳﺘﻪای از دادهﻫﺎ را وﻗﺘﯽ ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺣﺎﻟﺖ ﯾﮏ ﺷﺒﮑﻪ ﺗﻠﻘﯽ ﮐﺮد ﮐﻪ در دو ﺷﺮط زﯾﺮ ﺻﺪق‬
‫ﮐﻨﻨﺪ ]‪:[١‬‬

‫‪ -١‬ﺑﺮای ﻫﺮ زﻣﺎن دﻟﺨﻮاه‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ t١‬و ﺷﮑﻞﻣﻮجﻫﺎی ورودی )ﮐﻪ از زﻣﺎن ‪ t١‬ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ(‪،‬‬
‫ﺣﺎﻟﺖ را در ﻫﺮ زﻣﺎن دﻟﺨﻮاه ‪ t > t١‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﯾﮑﺘﺎ ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ -٢‬ﺣﺎﻟﺖ در زﻣﺎن ‪ t‬و ورودیﻫﺎ در اﯾﻦ زﻣﺎن )ﮔﺎﻫﯽ ﻫﻢ ﭘﺎرهای از ﻣﺸﺘﻖﻫﺎی آنﻫﺎ( ﻣﻘﺪار ﻫﺮ ﻣﺘﻐﯿﺮ‬
‫ﺷﺒﮑﻪ را در زﻣﺎن ‪ t‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﯾﮑﺘﺎ ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺣﺎﻟﺖ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ ﺑﺮدار ﺗﺼﻮر ﮐﺮده‪ ،‬ﻣﻮﻟﻔﻪﻫﺎی آن را ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎی ﺣﺎﻟﺖ ﻣﯽﻧﺎﻣﯿﻢ‪.‬‬

‫در ﻣﻮرد ﺷﺒﮑﻪﻫﺎی ﺧﻄﯽ ﺗﻐﯿﯿﺮﻧﺎﭘﺬﯾﺮ ﺑﺎ زﻣﺎن‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻣﻌﺎدﻻت ﺣﺎﻟﺖ را ﺑﺘﻮان ﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾﺮ‬
‫ﻧﻮﺷﺖ‪:‬‬

‫)‪ẋ(t) = Ax(t) + bw(t‬‬ ‫)‪(٢-٣‬‬

‫در اﯾﻦ ﺻﻮرت‪ ،‬ﺑﺮدار ‪ x‬ﺧﺎﺻﯿﺖ ‪ ١‬را ﺧﻮد ﺑﻪ ﺧﻮد ﺑﺮآورده ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻃﺮﯾﻖ ﻣﺸﺎﺑﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺤﺾ اﯾﻦ ﮐﻪ‬
‫ﺑﺘﻮان ﺧﺮوﺟﯽ ‪ y‬را ﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾﺮ ﻧﻮﺷﺖ‪:‬‬

‫‪y(t) = cT x(t) + dw‬‬ ‫)‪(٣-٣‬‬

‫ﺧﺎﺻﯿﺖ ‪ ٢‬ﺧﻮد ﺑﻪ ﺧﻮد ﺑﺮآورده ﻣﯽﺷﻮد ]‪.[١‬‬

‫در ﺑﺮﺧﯽ ﻣﺮاﺟﻊ ﻣﻌﺎدﻻت ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾﺮ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪:‬‬
‫{‬
‫)‪ẋ(t) = Ax(t) + Bu(t‬‬
‫)‪(۴-٣‬‬
‫)‪y(t) = Cx(t) + Du(t‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻣﻌﺎدﻻت ﺣﺎﻟﺖ و ﻣﻌﺎدﻻت ﺧﺮوﺟﯽ را ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾﺮ ﻧﻮﺷﺖ‪:‬‬

‫{‬
‫)‪ẋn×١ (t) = Am×n xn×١ (t) + Bn×m um×١ (t‬‬
‫)‪(۵-٣‬‬
‫)‪yl×١ (t) = Cl×n xn×١ (t) + Dl×m um×١ (t‬‬

‫در ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﻌﺎدﻻت ﺑﺎﻻ‪ n ،‬ﻣﺘﻐﯿﺮ ﺣﺎﻟﺖ‪ m ،‬ﻣﺘﻐﯿﺮ ورودی و ‪ l‬ﻣﺘﻐﯿﺮ ﺧﺮوﺟﯽ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ در ﺑﺮدارﻫﺎی‬
‫)‪ u(t) ،x(t‬و )‪ y(t‬ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻓﺮض ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﺷﺒﮑﻪ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ دارای ﯾﮏ ورودی و ﯾﮏ‬
‫‪٧٧‬‬ ‫‪ .٢-٣‬ﻣﻘﺪﻣﻪ ﻣﻌﺎدﻻت ﺣﺎﻟﺖ‬

‫ﺧﺮوﺟﯽ اﺳﺖ )‪ ،(m = l = ١‬ﻣﻌﺎدﻻت ﺣﺎﻟﺖ و ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺧﺮوﺟﯽ ﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾﺮ ﺣﺎﺻﻞ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ‪:‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪  ‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫)‪x˙١ (t‬‬ ‫‪a١١ a١٢ · · · a١n‬‬ ‫)‪x١ (t‬‬ ‫‪b١‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ x˙١ (t)   a٢١ a٢٢ · · · a٢n   x١ (t)   b٢ ‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ ..   ..‬‬ ‫=‬ ‫‪..‬‬ ‫‪..‬‬ ‫‪..   ..   .. ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪‬‬
‫)‪ u(t‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫)‪x˙n (t‬‬ ‫‪an١ an٢ · · · ann‬‬ ‫)‪xn (t‬‬ ‫‪bn‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫)‪(۶-٣‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪١‬‬ ‫)‪(t‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫[‬ ‫‪]‬‬
‫‪‬‬ ‫‪x١ (t) ‬‬ ‫] [ ‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫·‬ ‫·‬ ‫·‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫)‪y(t‬‬ ‫=‬ ‫‪c‬‬‫‪١‬‬ ‫‪c‬‬‫‪٢‬‬ ‫‪c‬‬‫)‪n  .  + d u(t‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪.. ‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫)‪xn (t‬‬

‫ﻧﮑﺘﻪ‬
‫ﺗﺤﺖ ﺷﺮاﯾﻂ ﮐﻠﯽ‪ ،‬ﺣﺎﻟﺖ ﯾﮏ ﺷﺒﮑﻪ ﻣﺪاری دﻟﺨﻮاه ﺑﻮﺳﯿﻠﻪ وﻟﺘﺎژﻫﺎی ﺧﺎزنﻫﺎ )ﯾﺎ در ﻣﺪارﻫﺎی‬
‫ﻏﯿﺮﺧﻄﯽ ﺑﺎر ﺧﺎزنﻫﺎ( و ﺟﺮﯾﺎنﻫﺎی ﺳﻠﻒﻫﺎی ﻣﺪار )ﯾﺎ در ﻣﺪارﻫﺎی ﻏﯿﺮﺧﻄﯽ ﺷﺎر ﺳﻠﻒﻫﺎ(‬
‫ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽﮔﺮدد‪.‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫)‪diL (t‬‬
‫‪vL (t) = L‬‬
‫‪dt‬‬ ‫ﺳﻠﻒ‪:‬‬
‫)‪ϕ (t) = Li (t‬‬
‫‪L‬‬ ‫‪L‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫)‪dvC (t‬‬
‫‪iC (t) = C‬‬
‫‪dt‬‬ ‫ﺧﺎزن‪:‬‬
‫)‪q (t) = Cv (t‬‬
‫‪C‬‬ ‫‪C‬‬

‫‪ x‬ﻫﻤﺎن ﺑﺮدار ﺣﺎﻟﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻣﺴﺘﻘﻞ ذﺧﯿﺮهﮐﻨﻨﺪه اﻧﺮژی ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻣﺜﻼ ]؟[‪:‬‬
‫[‬ ‫]‬
‫‪v‬‬
‫‪x= C‬‬
‫‪iL‬‬

‫ﭘﺲ ﻃﺒﯿﻌﺘﺎ ̇‪ x‬ﻫﻢ ﻣﺸﺘﻖ زﻣﺎﻧﯽ اﯾﻦ ﺑﺮدار اﺳﺖ؛ ﯾﻌﻨﯽ ]؟[‪:‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪dvC‬‬
‫‪ dt ‬‬
‫‪ẋ =  di ‬‬
‫‪L‬‬
‫‪dt‬‬
‫‪ A‬را ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﺿﺮاﯾﺐ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﯽﮔﻮﯾﯿﻢ‪ W ،‬ﺑﺮدار ﻣﻨﺎﺑﻊ )ﺷﺎﻣﻞ ورودیﻫﺎ( ﺑﻮده و ‪ B‬را ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ‬
‫ﺿﺮاﯾﺐ ورودیﻫﺎ ﻣﯽﻧﺎﻣﯿﻢ ]؟[‪.‬‬
‫در ﺣﺎﻟﺖ ورودی ﺻﻔﺮ‪ ،‬ﻣﻌﺎدﻻت ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻪ ﺻﻮرت راﺑﻄﻪ زﯾﺮ ﻣﯽﺷﻮد‪:‬‬

‫‪ẋ = Ax‬‬
‫ﻓﺼﻞ ‪ .٣‬ﻣﻌﺎدﻻت ﺣﺎﻟﺖ‬ ‫‪٧٨‬‬

‫ﮐﻪ ﭘﺎﺳﺦ آن اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪:‬‬

‫‪x(t) = eAt x٠‬‬

‫در راﺑﻄﻪ اﺧﯿﺮ‪ x٠ ،‬ﺑﺮدار ﺣﺎﻟﺖ اوﻟﯿﻪ اﺳﺖ و ‪ eAt‬را ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ اﻧﺘﻘﺎل ﺣﺎﻟﺖ ﻣﯽﻧﺎﻣﯿﻢ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺎ داﺷﺘﻦ‬
‫ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﺿﺮاﯾﺐ ﺣﺎﻟﺖ ‪ A‬و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﻌﻠﻮم ﺑﻮدن ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ اﻧﺘﻘﺎل ﺣﺎﻟﺖ‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﻢ از ﻫﺮ ﺣﺎﻟﺖ‬
‫اوﻟﯿﻪای‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﺮدار ﺣﺎﻟﺖ در زﻣﺎن ‪ t‬ﺑﺮﺳﯿﻢ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ ﭘﺎﺳﺦ ﻣﺪار ﻣﻌﻠﻮم ﻣﯽﺷﻮد ]؟[‪.‬‬
‫ﭘﺲ از ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎی ﺣﺎﻟﺖ‪ ،‬ﻧﻮﺷﺘﻦ ﻣﻌﺎدﻻت ﺣﺎﻟﺖ ﯾﮏ ﺷﺒﮑﻪ ﻣﺴﺘﻠﺰم ﯾﺎﻓﺘﻦ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲﻫﺎی ‪،A‬‬
‫‪ C ،B‬و ‪ D‬اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﺮاﺣﻞ ﺗﻌﯿﯿﻦ آنﻫﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﮔﺎم ﺑﻪ ﮔﺎم در ﻣﺜﺎل زﯾﺮ ﺗﺸﺮﯾﺢ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻧﮑﺘﻪ‬
‫در ﯾﮏ ﻣﺪار‪ ،‬ﻫﺮ ﺳﯿﮕﻨﺎﻟﯽ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﯾﮏ ﺗﺮﮐﯿﺐ ﺧﻄﯽ از ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎی ﺣﺎﻟﺖ و ورودیﻫﺎ ﻗﺎﺑﻞ‬
‫ﺑﯿﺎن اﺳﺖ ]؟[‪.‬‬

‫ﻣﺜﺎل ‪ ٢-٣‬ﻣﻌﺎدﻻت ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺪار ﺷﮑﻞ ‪ ۶-٣‬را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺎﺗﺮﯾﺴﯽ ﺑﺪﺳﺖ آورﯾﺪ‪.‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :۶-٣‬ﺷﮑﻞ ﻣﺪار ﻣﺜﺎل ‪٢-٣‬‬

‫ﺣﻞ‪ :‬ﻣﺮاﺣﻞ زﯾﺮ را ﺑﺎﯾﺪ ﻃﯽ ﮐﻨﯿﻢ‪:‬‬

‫ﮔﺎم ‪ :١‬وﻟﺘﺎژ و ﺟﺮﯾﺎن ﺗﻤﺎم ﺳﻠﻒﻫﺎ و ﺧﺎزنﻫﺎی ﻣﺪار را ﺑﺮ ﻃﺒﻖ ﺟﻬﺖﻫﺎی ﻗﺮاردادی روی ﺷﮑﻞ‬
‫ﻣﻌﯿﻦ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﺷﮑﻞ ‪ ٧-٣‬ﺣﺎﺻﻞ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﮔﺎم ‪ :٢‬ﮔﺮهﻫﺎی ﻣﺪار را در روی ﺷﮑﻞ ﻣﺸﺨﺺ ﮐﺮده و ﺳﭙﺲ درﺧﺘﯽ را اﻧﺘﺨﺎب ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﺗﻤﺎم‬
‫ﺧﺎزنﻫﺎ را در ﺑﺮداﺷﺘﻪ و ﻫﯿﭻ ﺳﻠﻔﯽ را ﺷﺎﻣﻞ ﻧﺸﻮد‪ .‬در اﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ در ﺻﻮرت اﻣﮑﺎن ﻣﻨﺎﺑﻊ‬
‫وﻟﺘﺎژ را ﺑﺮروی درﺧﺖ و ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺟﺮﯾﺎن را ﺑﺮروی ﻟﯿﻨﮏ در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﯿﺮﯾﻢ‪ .‬ﺑﺎ اﻧﺠﺎم اﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ‪ ،‬ﺷﮑﻞ ‪٨-٣‬‬
‫ﺣﺎﺻﻞ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫‪٧٩‬‬ ‫‪ .٢-٣‬ﻣﻘﺪﻣﻪ ﻣﻌﺎدﻻت ﺣﺎﻟﺖ‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :٧-٣‬ﺷﮑﻞ ﻣﺪار ﻣﺜﺎل ‪ ٢-٣‬ﮐﻪ در آن وﻟﺘﺎژ و ﺟﺮﯾﺎنﻫﺎ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :٨-٣‬درﺧﺖ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﺮای ﻣﺜﺎل ‪٢-٣‬‬

‫ﮔﺎم ‪ :٣‬ﺟﺮﯾﺎن ﺳﻠﻒﻫﺎی ﻟﯿﻨﮏ و وﻟﺘﺎژ ﺧﺎزنﻫﺎی درﺧﺖ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎی ﺣﺎﻟﺖ اﻧﺘﺨﺎب‬
‫ﻣﯽﮐﯿﻨﻢ‪ .‬درواﻗﻊ ﺑﺮدار ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎی ﺣﺎﻟﺖ )‪ ،x(t‬ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎی ورودی )‪ u(t‬و ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎی ﺧﺮوﺟﯽ )‪ y(t‬در‬
‫اﯾﻦ ﻣﺪار ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪iL١‬‬
‫‪x = iL٢  ,‬‬ ‫‪u = es (t),‬‬ ‫‪y = vo‬‬
‫‪vC‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻣﻨﻈﻮر از ﻧﻮﺷﺘﻦ ﻣﻌﺎدﻻت ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺮای ﻣﺪار ﻓﻮق‪ ،‬ﯾﺎﻓﺘﻦ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲﻫﺎی ‪ C ،B ،A‬و ‪ D‬زﯾﺮ‬
‫اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪diL١‬‬
‫‪‬‬ ‫‪  ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ dt ‬‬ ‫‪iL١‬‬
‫‪ diL٢ ‬‬
‫‪ẋ(t) = Ax(t) + Bu(t) ⇒ ‬‬ ‫‪ ‬‬
‫= ‪ dt ‬‬
‫‪ iL٢  + ‬‬ ‫‪ es‬‬
‫‪ dv ‬‬ ‫‪vC‬‬
‫‪C‬‬
‫‪dt‬‬ ‫‪ ‬‬
‫[‬ ‫‪] iL١‬‬ ‫[‬ ‫]‬
‫= ‪y(t) = Cx(t) + Du(t) ⇒ vo‬‬ ‫‪iL٢  +‬‬ ‫‪es‬‬
‫‪vC‬‬

‫ﮔﺎم ‪ :۴‬ﮐﺎتﺳﺖ اﺳﺎﺳﯽ ﻫﺮ ﺧﺎزن را ﺑﺎﻓﺘﻪ و ﻣﻌﺎدﻟﻪ ‪ KCL‬ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ آن را ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﯿﻢ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ‬

‫ﻓﺼﻞ ‪ .٣‬ﻣﻌﺎدﻻت ﺣﺎﻟﺖ‬ ‫‪٨٠‬‬

‫ﺣﻠﻘﻪ اﺳﺎﺳﯽ ﻫﺮ ﺳﻠﻒ ﻟﯿﻨﮏ را ﯾﺎﻓﺘﻪ و ﻣﻌﺎدﻟﻪ ‪ KVL‬ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ آن را ﻧﯿﺰ ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﯿﻢ‪ .‬ﺷﮑﻞ ‪٩-٣‬‬
‫ﮐﺎتﺳﺖ و ﺣﻠﻘﻪﻫﺎی اﺳﺎﺳﯽ را ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬ﻣﻌﺎدﻻت ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪:‬‬

‫‪KCL: − iL١ + iL٢ + iC = ٠‬‬

‫‪KVL١: − es + vL١ + ٢iL١ + vC = ٠‬‬

‫‪KVL٢:vC − vo − vL٢ = ٠‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :٩-٣‬ﮐﺎتﺳﺖﻫﺎ و ﺣﻠﻘﻪﻫﺎی اﺳﺎﺳﯽ ﻣﺜﺎل ‪٢-٣‬‬

‫اﯾﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﻌﺎدﻻت ﺑﺎﯾﺪ ﻓﻘﻂ از ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎی ﺟﺮﯾﺎن و وﻟﺘﺎژ ﺳﻠﻒﻫﺎ و ﺧﺎزنﻫﺎ و ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎی‬
‫ورودی ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪو ﺳﺎﯾﺮ ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎی اﺿﺎﻓﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎی ﻣﺠﺎز‬
‫ﺟﺎﯾﮕﺬاری ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﻣﺜﺎل ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎی ﻣﺠﺎز ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬

‫‪iL١ , iL٢ , iC , vL١ , vL٢ , vC , es‬‬

‫در ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﻌﺎدﻻت ﻓﻮق ﻓﻘﻂ ﻣﺘﻐﯿﺮ ‪ vo‬اﺿﺎﻓﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﻣﻘﺪار آن ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ‪vo = iL٢‬‬
‫ﻗﺮار داده ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﮔﺎم ‪ :۵‬از رواﺑﻂ وﻟﺘﺎژ‪-‬ﺟﺮﯾﺎن ﺳﻠﻒ و ﺧﺎزن اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮده و ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎی ﺟﺮﯾﺎن ﺧﺎزن و ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎی‬
‫وﻟﺘﺎژ ﺳﻠﻒ را ﺑﺎ ﻣﻌﺎدﻻت زﯾﺮ ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪:‬‬

‫‪dvC‬‬ ‫‪dvC‬‬
‫‪iC = C‬‬ ‫=‬
‫‪dt‬‬ ‫‪dt‬‬
‫‪diL١‬‬ ‫‪diL١‬‬
‫‪vL١‬‬ ‫‪= L١‬‬ ‫‪=٢‬‬
‫‪dt‬‬ ‫‪dt‬‬
‫‪diL٢‬‬ ‫‪diL٢‬‬
‫‪vL٢‬‬ ‫‪= L٢‬‬ ‫=‬
‫‪dt‬‬ ‫‪dt‬‬
‫‪٨١‬‬ ‫‪ .٢-٣‬ﻣﻘﺪﻣﻪ ﻣﻌﺎدﻻت ﺣﺎﻟﺖ‬

‫ﮔﺎم ‪ :۶‬ﻣﻌﺎدﻻت را ﻃﻮری ﺳﺎده و ﻣﺮﺗﺐ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﻣﺸﺘﻖ ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎی ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎی ﺣﺎﻟﺖ‬
‫) ‪ (vC , iL١ , iL٢‬و ورودی ) ‪ (es‬ﺑﺪﺳﺖ آﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪dvC‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪dvC‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪−iL١ + iL٢ +‬‬ ‫‪=٠‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪= iL١ − iL٢‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪dt‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ dt‬‬
‫‪diL١‬‬ ‫‪diL١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪−es + ٢‬‬ ‫‪+ ٢iL١ + vC = ٠‬‬ ‫⇒‬ ‫‪= −iL١ − vC + es‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪dt‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪dt‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪vC − iL٢ − diL٢ = ٠‬‬ ‫‪ diL٢ = vC − iL٢‬‬
‫‪dt‬‬ ‫‪dt‬‬
‫ﮔﺎم ‪ :٧‬ﻣﺘﻐﯿﺮ ﺧﺮوﺟﯽ ) ‪ ( vo‬را ﻧﯿﺰ ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎی ﺣﺎﻟﺖ و ورودی ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽآورﯾﻢ‪.‬‬

‫‪vo = iL٢‬‬

‫ﮔﺎم ‪ :٨‬ﻣﻌﺎدﻻت ﺣﺎﻟﺖ و ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺧﺮوﺟﯽ را ﺑﻪ ﻓﺮم ﻣﺎﺗﺮﯾﺴﯽ ﺑﯿﺎن ﺷﺪه در ﮔﺎم ‪ ٣‬ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﯿﻢ‪.‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪diL١‬‬
‫‪‬‬ ‫‪   ‬‬ ‫‪ ‬‬
‫‪ dt ‬‬ ‫‪−١‬‬ ‫‪٠ −٠٫۵ iL١‬‬ ‫‪٠٫۵‬‬
‫‪ diL٢ ‬‬ ‫[‬ ‫‪] iL١‬‬ ‫] [‬
‫‪‬‬ ‫‪= ٠‬‬ ‫‪−١‬‬ ‫‪١  iL٢  +  ٠  es ,‬‬ ‫‪vo = ٠‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪٠ iL٢  + ٠ es‬‬
‫‪ dt ‬‬
‫‪ dv ‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪−١‬‬ ‫‪٠‬‬ ‫‪vC‬‬ ‫‪٠‬‬ ‫‪vC‬‬
‫‪C‬‬
‫‪dt‬‬

‫ﻧﮑﺘﻪ‬
‫‪ -‬ﺣﻠﻘﻪای ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ از ﺧﺎزن و ﻣﻨﺎﺑﻊ وﻟﺘﺎژ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ را ﺣﻠﻘﻪ ﺧﺎزﻧﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ -‬ﮐﺎتﺳﺘﯽ ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ از ﺳﻠﻒﻫﺎ و ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺟﺮﯾﺎن ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ را ﮐﺎتﺳﺖ ﺳﻠﻔﯽ‬
‫ﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ -‬ﺑﺮای ﯾﮏ ﻣﺪار ﺧﻄﯽ ﺑﺪون ﻣﻨﺒﻊ واﺑﺴﺘﻪ‪ ،‬ﺗﻌﺪاد ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎی ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬

‫ﺗﻌﺪاد ﮐﻞ ﺳﻠﻒﻫﺎ ‪ +‬ﺗﻌﺪاد ﮐﻞ ﺧﺎزنﻫﺎ= ﺗﻌﺪاد ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎی ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺪار‬

‫ﺗﻌﺪاد ﮐﺎتﺳﺖﻫﺎی ﺳﻠﻔﯽ ‪ −‬ﺗﻌﺪاد ﺣﻠﻘﻪ ﺧﺎزﻧﯽ ‪−‬‬

‫در ﺷﮑﻞ ‪ ١٠-٣‬ﻣﺜﺎﻟﯽ از ﺣﻠﻘﻪ ﺧﺎزﻧﯽ و ﮐﺎتﺳﺖ ﺳﻠﻔﯽ ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﺜﺎل ‪ ٣-٣‬ﺑﺎ ﯾﺎﻓﺘﻦ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲﻫﺎی ‪ A‬و ‪ ،B‬ﻣﻌﺎدﻻت ﺣﺎﻟﺖ را ﺑﺮای ﻣﺪار ﺷﮑﻞ ‪ ١١-٣‬ﺑﻪ ﺻﻮرت‬
‫‪ ،ẋ = Ax + bw‬ﮐﻪ در آن ‪ w‬ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ورودیﻫﺎی ﻣﺪار ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺪﺳﺖ آورﯾﺪ ]‪.[١‬‬

‫درﺧﺘﯽ را اﻧﺘﺨﺎب ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﺗﻤﺎم ﺧﺎزنﻫﺎ را در ﺑﺮداﺷﺘﻪ و ﻫﯿﭻ ﺳﻠﻔﯽ را ﺷﺎﻣﻞ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﭼﻨﯿﻦ‬
‫درﺧﺘﯽ در ﺷﮑﻞ ‪ ١٢-٣‬ﺑﺎ ﻧﻘﻄﻪﭼﯿﻦ ﮐﺮدن ﺷﺎﺧﻪﻫﺎی درﺧﺖ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻓﺼﻞ ‪ .٣‬ﻣﻌﺎدﻻت ﺣﺎﻟﺖ‬ ‫‪٨٢‬‬

‫)ب( ﮐﺎتﺳﺖ ﺳﻠﻔﯽ‬ ‫)اﻟﻒ( ﺣﻠﻘﻪ ﺧﺎزﻧﯽ‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :١٠-٣‬ﺣﻠﻘﻪ ﺧﺎزﻧﯽ و ﮐﺎتﺳﺖ ﺳﻠﻔﯽ‬

‫‪L١‬‬ ‫‪L٢‬‬
‫‪i١‬‬ ‫‪i٢‬‬

‫‪i١ +‬‬
‫‪+‬‬
‫‪+‬‬ ‫‪iC‬‬
‫‪R١‬‬ ‫‪vR١‬‬

‫‪v‬‬ ‫‪C‬‬ ‫‪vR٢‬‬ ‫‪R٢‬‬

‫‪−‬‬

‫‪−‬‬
‫‪es‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪−‬‬
‫‪−‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :١١-٣‬ﻣﺪار ﻣﺜﺎل ‪٣-٣‬‬

‫‪L١‬‬ ‫‪L٢‬‬
‫‪i١‬‬ ‫‪i٢‬‬

‫‪i١ +‬‬
‫‪+‬‬
‫‪+‬‬ ‫‪iC‬‬
‫‪R١‬‬ ‫‪vR١‬‬

‫‪v‬‬ ‫‪C‬‬ ‫‪vR٢‬‬ ‫‪R٢‬‬

‫‪−‬‬

‫‪−‬‬
‫‪es‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪−‬‬
‫‪−‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :١٢-٣‬درﺧﺖ‪ ،‬ﮐﺎتﺳﺖ و ﺣﻠﻘﻪﻫﺎی اﺳﺎﺳﯽ ﺑﺮای ﻣﺜﺎل ‪٣-٣‬‬

‫وﻟﺘﺎژﻫﺎی ﺧﺎزنﻫﺎی ﺷﺎﺧﻪﻫﺎی درﺧﺖ و ﺟﺮﯾﺎنﻫﺎی ﺳﻠﻒﻫﺎی ﻟﯿﻨﮏﻫﺎ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺘﻐﯿﺮ ﺣﺎﻟﺖ‬
‫‪٨٣‬‬ ‫‪ .٢-٣‬ﻣﻘﺪﻣﻪ ﻣﻌﺎدﻻت ﺣﺎﻟﺖ‬

‫در ﻧﻈﺮ ﻣﯽﮔﯿﺮﯾﻢ‪ .‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ دارﯾﻢ‪:‬‬

‫‪ ‬‬
‫‪v‬‬
‫‪x = i١  ,‬‬ ‫‪w = es‬‬
‫‪i٢‬‬

‫ﺑﺮای ﻫﺮ ﺧﺎزن ﯾﮏ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﮐﺎتﺳﺖ اﺳﺎﺳﯽ ﺑﻨﻮﯾﺴﯿﺪ‪ .‬ﺗﻮﺟﻪ ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﻣﻌﺎدﻻت ﮐﺎتﺳﺖ‪،‬‬
‫ﺗﻤﺎم ﺟﺮﯾﺎنﻫﺎی ﺷﺎﺧﻪﻫﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎی ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮای ﮐﺎتﺳﺖ ﺧﺎزﻧﯽ ﮐﻪ در ﺷﮑﻞ‬
‫‪ ١٢-٣‬ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬دارﯾﻢ‪:‬‬

‫‪dv‬‬
‫‪i١ + i٢ + iC = ٠ ⇒ iC = −i١ − i٢ ⇒ C‬‬ ‫‪= −i١ − i٢‬‬
‫‪dt‬‬

‫ﺑﺮای ﻫﺮ ﺳﻠﻒ‪ ،‬ﯾﮏ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺣﻠﻘﻪ اﺳﺎﺳﯽ ﺑﻨﻮﯾﺴﯿﺪ‪ .‬ﺗﻮﺟﻪ ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﻣﻌﺎدﻻت ﺣﻠﻘﻪ‪ ،‬ﺗﻤﺎم‬
‫وﻟﺘﺎژﻫﺎی ﺷﺎﺧﻪﻫﺎ )ﺑﻪ ﺟﺰ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻧﺎﺑﺴﺘﻪ( ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎی ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬دو ﺣﻠﻘﻪ اﺳﺎﺳﯽ در‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ ١٢-٣‬ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮای ﺣﻠﻘﻪ اﺳﺎﺳﯽ ﺳﻠﻒ ‪ L١‬دارﯾﻢ‪:‬‬

‫‪di١‬‬
‫‪−es − vR١ − vL١ + v = ٠ ⇒ vL١ = −vR١ − es + v ⇒ L١‬‬ ‫‪= −R١ i١ − es + v‬‬
‫‪dt‬‬

‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﺮای ﺣﻠﻘﻪ اﺳﺎﺳﯽ ﺳﻠﻒ ‪ L٢‬دارﯾﻢ‪:‬‬

‫‪di٢‬‬
‫‪−v + vL٢ + vR٢ = ٠ ⇒ vL٢ = −vR٢ + v ⇒ L٢‬‬ ‫‪= −R٢ i٢ + v‬‬
‫‪dt‬‬

‫ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ‪ ،‬دﺳﺘﮕﺎه ﻣﻌﺎدﻻت ﺣﺎﻟﺖ زﯾﺮ را ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽآورﯾﻢ‪:‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪C dv = −i − i‬‬ ‫‪ dv = − ١ i − ١ i‬‬
‫‪١‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪٢‬‬
‫‪ dt‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪dt‬‬
‫‪ di‬‬ ‫‪C‬‬ ‫‪C‬‬
‫‪di١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪R‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪L‬‬ ‫‪= −R١ i١ − es + v‬‬ ‫⇒‬ ‫‪= − i١ +‬‬ ‫‪v−‬‬ ‫‪es‬‬
‫‪ ١ dt‬‬ ‫‪ dt‬‬ ‫‪L١‬‬ ‫‪L١‬‬ ‫‪L١‬‬
‫‪L٢‬‬ ‫‪di‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪di٢‬‬ ‫‪R٢‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪= −R٢ i٢ + v‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪= − i٢ +‬‬ ‫‪v‬‬
‫‪dt‬‬ ‫‪dt‬‬ ‫‪L٢‬‬ ‫‪L٢‬‬

‫ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ دﺳﺘﮕﺎه ﻣﻌﺎدﻻت ﻓﻮق را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺎﺗﺮﯾﺴﯽ ﺑﻨﻮﯾﺴﯿﻢ‪ ،‬ﺧﻮاﻫﯿﻢ داﺷﺖ‪:‬‬

‫‪‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪  ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪dv‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪‬‬ ‫‪  ٠‬‬ ‫‪−‬‬
‫‪C‬‬
‫‪− v  ٠ ‬‬
‫‪C‬‬
‫‪dt‬‬
‫‪ di   ١‬‬ ‫‪R١‬‬ ‫‪   ١‬‬
‫‪١‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ = L‬‬ ‫‪−‬‬ ‫‪٠   i ١  +  −  es‬‬
‫‪dt‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪L١‬‬ ‫‪L‬‬
‫‪ di   ١‬‬ ‫‪R٢    ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪٢‬‬
‫‪٠‬‬ ‫‪−‬‬ ‫‪i٢‬‬ ‫‪٠‬‬
‫‪dt‬‬ ‫‪L٢‬‬ ‫‪L٢‬‬