Ewaluacja Wplywu Raport

WARSZAWA
Październik 2023
RAPORT KOŃCOWY BADANIA pn.

Ewaluacja wpływu Programu
Współpracy
Transgranicznej INTERREG V A Polska –
Słowacja 2014-2020 na obszar wsparcia
polsko-słowackiego pogranicza
Zamawiający:
Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej
Wykonawca:
EGO – Evaluation for Government Organizations S.C.
Spis tabel
www.evaluation.pl
Ewaluacja wpływu Programu Współpracy Transgranicznej
INTERREG V A Polska-Słowacja 2014-2020
SPIS TABEL .............................................................................................................. 1
WYKAZ SKRÓTÓW ............................................................................................... 4
STRESZCZENIE....................................................................................................... 5
ZHRNUTIE ...............................................................................................................15
1. WPROWADZENIE ........................................................................................... 26
2. METODYKA BADANIA ..................................................................................28
3. AKTYWNOŚĆ UCZESTNIKÓW PROGRAMU .......................................... 29
3.1. Aktywność beneficjentów i mikrobeneficjentów .................................................... 29
3.2 Tworzenie i funkcjonowanie partnerstw ..................................................................... 49
3.3 Rozkład przestrzenny projektów .................................................................................... 74
4. REALIZACJA PROGRAMU ...........................................................................85
4.1. Zarządzanie Programem ................................................................................................... 85
4.2 Informacja i promocja ........................................................................................................ 87
5. EFEKTY PROGRAMU ................................................................................... 124
5.1 Efekty w osi 1 ......................................................................................................................... 124
5.2 Efekty w osi 2 ........................................................................................................................ 141
5.3 Efekty w osi 3 .........................................................................................................................161
5.4 Czynniki warunkujące sukces / niepowodzenie Programu ................................ 180
5.5 Wartość dodana projektów z udziałem NGO ........................................................... 188
5.6 Kapitalizacja efektów ....................................................................................................... 194
5.7 Zasady horyzontalne w Programie ............................................................................... 196
www.evaluation.pl 2
6. REKOMENDACJE ......................................................................................... 205
SPIS WYKRESÓW ............................................................................................. 214
SPIS RYSUNKÓW .............................................................................................. 216
ZAŁĄCZNIKI ........................................................................................................ 218
Załącznik 1: Dodatkowe analizy ............................................................................................ 218
Załącznik 2: Lista projektów analizowanych w ramach studiów przypadku ....... 225
www.evaluation.pl 3
Wykaz skrótów
Wspomagany komputerowa o wywiad internetowy (Computer

CAWI
Assisted Web Interview)
CTA Wezwanie do działania (Call to Action)
EWT Europejska Współpraca Terytorialna
EFRR Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego
FM Fundusz Mikroprojektów
Geograficzna Regresja Nieciągłości (Geographic Regression
GRD
Discontinuity)
IDI Indywidualny wywiad pogłębiony (Individual in-depth Interview)
JST Jednostka Samorządu Terytorialnego
KM Komitet Monitorujący
NGO Organizacje pozarządowe (Non-Governmental Organizations)
PKB Produkt Krajowy Brutto
PW Partner Wiodący
RDD Model Regresji Nieciągłej (Regression Discontinuity Design)
RPK Regionalny Punkt Kontaktowy
SPZOZ Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej
TEN-T Transeuropejska Sieć Transportowa
UE Unia Europejska
VR Rzeczywistość wirtualna (Virtual Reality)
WJT Wyższa Jednostka Terytorialna
WST Wspólny Sekretariat Techniczny
www.evaluation.pl 4
Streszczenie
Wstęp
Celem badania jest ocena skuteczności, efektywności i wpływu wsparcia
unijnego dla Programu Polska – Słowacja 2014-2020. Dodatkowo, badanie
ma także na celu identyfikację czynników, jakie wpływały na stopień
realizacji założonych celów szczegółowych poszczególnych osi
priorytetowych Programu.
Program Polska-Słowacja 2014-2020 obejmuje następujące regiony

przygraniczne:
1. po stronie polskiej: podregiony (NUTS III): krośnieński, przemyski,

nowosądecki, oświęcimski i bielski, a także powiat pszczyński, powiat
rzeszowski i miasto Rzeszów oraz powiat myślenicki,
2. po stronie słowackiej: kraj preszowski, żyliński oraz powiat Spiska

Nowa Wieś w kraju koszyckim.
Całkowity budżet Programu wyniósł 210,1 mln EUR, z czego 178,6 mln EUR
(85%) stanowiły środki EFRR.
Aktywność uczestników Programu

Mikroprojekty
W ramach Programu realizowanych jest 460 mikroprojektów, w których
beneficjenci pełnili rolę partnerów wiodących lub partnerów aż 931 razy.
Średnio każdy mikrobeneficjent brał udział w prawie dwóch
mikroprojektach. Spośród 512 różnych mikrobeneficjentów dominowało 319
jednostek samorządu terytorialnego (JST), stanowiąc niemal dwie trzecie
wszystkich partnerów (62%). Organizacje pozarządowe (NGO) stanowiły
jedną czwartą wszystkich partnerów (135 unikalnych jednostek). Pozostałych
12% mikrobeneficjentów należało do innych typów.
Warto zauważyć, że JST nie tylko najczęściej uczestniczyły w

mikroprojektach, ale również były najbardziej aktywne. Średnio każda z tych
jednostek realizowała ponad dwa mikroprojekty. Natomiast NGO były
najmniej aktywne w porównaniu do innych typów podmiotów – średnio
uczestniczyły tylko w 1,3 projektach na jednostkę. To głównie dlatego, że
NGO często realizowały pojedyncze mikroprojekty, niezależnie od tego, czy
były partnerami wiodącymi czy partnerami.
www.evaluation.pl 5
Projekty standardowe
Na podstawie deklaracji samych uczestników (z badań jakościowych),
projekty częściej były inicjowane przez stronę polską. Partnerów wiodących z
Polski było dwa razy więcej niż ze strony słowackiej. To może wynikać z
większego doświadczenia polskich organizacji w przygotowywaniu i realizacji
projektów finansowanych ze środków unijnych, a także z większego
potencjału ludzkiego i organizacyjnego polskich partnerów, zwłaszcza JST.
Tworzenie i funkcjonowanie partnerstw

Mikroprojekty
W przypadku mikroprojektów partnerstwa były zazwyczaj małe. Pięć
mikroprojektów w ogóle nie miało partnerów (dotyczy to mikroprojektów
EUWT), a 443 mikroprojekty (96%) były realizowane tylko przez dwie
instytucje. Większe partnerstwa wystąpiły w przypadku dwunastu
mikroprojektów (3%), z czego dziewięć z nich to partnerstwa trzech
podmiotów, dwa to partnerstwa czterech podmiotów, a tylko jeden to
partnerstwo pięciu podmiotów.
Nie zaobserwowano także powiązań między mikroprojektami, tj.
uczestnictwa różnych podmiotów w kilku mikroprojektach z różnymi
partnerami, tworząc większą sieć. Największe sieci partnerstw tworzyły JST
ze Słowacji. Partnerzy wiodący zazwyczaj wybierali partnerów tego samego
rodzaju. Dlatego często obserwowano partnerstwa JST z JST, NGO z innymi
NGO oraz między instytucjami naukowymi.
Mimo że podmioty, przede wszystkim JST ze Słowacji, dominowały w
tworzeniu rozległych partnerstw w ramach i między mikroprojektami, to
jednak większość partnerów wiodących była pochodzenia polskiego. Widać
wyraźną przewagę polskich partnerów wiodących nad słowackimi,
niezależnie od podziału na projekty parasolowe czy osie priorytetowe.
Wynika to z podziału alokacji w stosunku 3:1 na korzyść polskich podmiotów.
Kluczowe czynniki ułatwiające współpracę w ramach mikroprojektów to
doświadczenie, zarówno wcześniejszej współpracy z partnerami, jak i
osobiste relacje z przedstawicielami partnerów. Kolejnym ważnym
czynnikiem jest bliskość geograficzna. Dokładnie obliczono odległość między
partnerami we wszystkich mikroprojektach. Najczęściej odległość ta
wynosiła od 20 do 30 km, a w większości mikroprojektów nie przekraczała 70
km. To odległość, którą można pokonać w maksymalnie 1,5 godziny. Te dwa
czynniki, czyli doświadczenie współpracy i bliskość geograficzna, znacząco
www.evaluation.pl 6
wpływały na zwiększenie szans na wspólne składanie wniosków do

programu Interreg Polska-Słowacja 2021-2027. Osobiste relacje z partnerem
potrajały te szanse, a bliskość geograficzna podwajała. W związku z tym
badany Program przyczynił się do budowania osobistych relacji z partnerami,
którzy mieszkają blisko (w odległości do 1,5 godziny drogi), co zwiększa
skłonność podmiotów do wspólnego składania projektów w przyszłych
edycjach programu z tą samą grupą partnerów.
Projekt standardowe
W przypadku projektów, partnerstwa zazwyczaj składały się z dwóch
podmiotów, ale w mniejszym stopniu niż w przypadku mikroprojektów. W
57% projektów (51 projektach) było dokładnie dwóch partnerów, podczas gdy
w mikroprojektach ten odsetek wynosił aż 96%. Partnerstwa z trzema
podmiotami wystąpiły w 23% projektów. Zdarzały się też większe
partnerstwa, które miały nawet 10 lub 13 partnerów, podczas gdy w
mikroprojektach największe partnerstwo miało 5 podmiotów.
W projektach standardowych można zaobserwować większe powiązania
między różnymi podmiotami niż w przypadku mikroprojektów. Podmioty
uczestniczące w różnych projektach tworzyły sieci obejmujące kilka lub
nawet kilkanaście podmiotów. Partnerzy wiodący często wybierali partnerów
tego samego rodzaju, ale częściej było to widoczne w przypadku mniejszych
projektów, szczególnie wśród projektów instytucji naukowych i
edukacyjnych. W większych projektach częściej widziano bliską współpracę
między JST a NGO. To może być wynikiem różnorodności celów i tematów
projektów oraz potrzeby zapewnienia różnorodnych umiejętności i zasobów.
Analizując narodowość partnerów wiodących projektów, można zauważyć,
że odsetek partnerów ze Słowacji jest nieco większy niż w przypadku
mikroprojektów, ale nadal dominują partnerzy z Polski. Warto również
zaznaczyć, że partnerzy wiodący ze Słowacji stanowili niemal połowę
wszystkich partnerów projektów w osi 2.
Jeśli chodzi o podregiony, to obserwujemy znaczące różnice w udziale
różnych typów beneficjentów, podobnie jak w przypadku mikroprojektów.
Warto zauważyć, że w słowackim podregionie preszowskim było więcej NGO,
podczas gdy w podregionie żylińskim dominowały JST. W polskich
podregionach również widzimy różnice w udziale JST i NGO. W dwóch
podregionach (rzeszowskim i przemyskim) było więcej NGO, podczas gdy w
innych podregionach (nowotarski, nowosądecki, bielski i Kraków) widzimy
wyższy odsetek JST.
www.evaluation.pl 7
Porównując obecny Program z programem z lat 2007-2013, widzimy znaczne

zmiany wśród beneficjentów i lokalizacji projektów. Beneficjenci z różnych
gmin brali udział w obu perspektywach finansowych, ale znaczny odpływ
beneficjentów po programie w perspektywie 2007-2013 wymaga
szczegółowej analizy. Być może za ten fakt odpowiadają zmiany tematyczne
między programami. Warto jednak zastanowić się, czy problemy
administracyjne i biurokratyczne, które beneficjenci zgłosili w badaniach
terenowych, wpłynęły na ich decyzję o nieuczestniczeniu w kolejnych
projektach kolejnej perspektywy.
Skuteczna współpraca na etapie koncepcyjnym, gdy projekt jest tworzony,
ma duże znaczenie dla dalszej współpracy. Jeśli początkowy etap współpracy
jest udany, to wpływa pozytywnie na cały projekt i motywuje partnerów do
kontynuowania współpracy. Podobnie jak w przypadku mikroprojektów,
ważne jest nawiązywanie osobistych relacji z partnerami oraz ich bliskość
geograficzna. Jednak zbyt duża odległość geograficzna może stanowić
barierę. Partnerstwo oparte na wspólnym temacie dla oby partnerów w
projekcie również jest istotnym czynnikiem motywującym do kontynuacji
współpracy.
Realizacja celów strategii komunikacji

Programu
Strategia komunikacji obejmuje różnorodne narzędzia i działania, które są
skierowane na realizację trzech kluczowych celów szczegółowych:
1. podniesienie świadomości i aktywizacja potencjalnych beneficjentów

w procesie ubiegania się o wsparcie z UE,
2. wsparcie beneficjentów w realizacji projektów zgodnie z wymogami

Programu,
3. rozpowszechnianie informacji o rezultatach realizowanych projektów i

korzyściach wynikających z nich dla społeczeństwa.
Realizacja pierwszego celu była trudna i wymagała dużej aktywności ze

strony instytucji realizujących Program. Zorganizowano wiele szkoleń i
spotkań informacyjnych, prowadzono akcje informacyjne w prasie,
internecie i mediach społecznościowych, a także organizowano publiczne
wydarzenia rozpoczynające Program. Uczestniczyło w nich aż 11 107 osób.
Dzięki tym działaniom, w konkursach zorganizowanych przez WST zgłoszono
łącznie ponad 205 projektów, spośród których wybrano 91 (w tym 6
projektów parasolowych). Podpisano umowy na realizację 90 projektów.
www.evaluation.pl 8
Liczba wniosków złożonych w ramach Osi 1 i 2 na projekty drogowe) była

zadowalająca i pozwoliła na wybór najlepszych projektów. Natomiast
trudniej było zainteresować wnioskodawców konkursami związanymi z
działaniami edukacyjnymi (Oś 3) i transportem multimodalnym (Oś 2).
Uważamy, że warto, żeby podobne projekty były kontynuowane, szczególnie
jeśli chodzi o budowanie współpracujących sieci organizacji i zwiększenie
świadomości korzyści płynących z działań edukacyjnych o wpływie
transgranicznym.
Drugim celem było wspieranie beneficjentów, co oceniano na podstawie ich

satysfakcji z działań szkoleniowo-informacyjnych oraz jakości składanych
przez nich wniosków. Badania badań satysfakcji uczestników szkoleń
wykazały, że poziom zadowolenia wnioskodawców był wysoki, to znaczy, że
uczestnicy ocenili szkolenia na ocenę dobrą lub bardzo dobrą. Badania
ankietowe potwierdziły wysoką ocenę poziomu satysfakcji użytkowników
tego działania. Uczestnicy szkoleń ocenili również jakość i użyteczność
szkoleń na 4,3-4,5 w skali 5 stopniowej.
Podobnie było z drugim wskaźnikiem rezultatu mierzącym osiągniecie

celów Strategii Komunikacji Programu. Polska Słowacja 2014-2020,
odnoszącym się do jakości wniosków składanych w organizowanych
konkursach. W strategii założono, że 70% wniosków powinno przejść ocenę
formalną i techniczną, aby kwalifikować się do dalszych etapów. W
rzeczywistości aż 80% wniosków osiągnęło ten wskaźnik, co oznacza, że
wynik ten przekroczył oczekiwania o 10%. To pokazuje, że wnioski były dobrze
przygotowane, co wynika z dużej skali działań edukacyjnych i wysokiej
jakości prowadzonych szkoleń i/lub konsultacji, a także doświadczenia
samych wnioskodawców z racji udziału w poprzednich edycjach programu.
Ostatni cel strategii związany był z rozpowszechnianiem informacji o

rezultatach projektów i korzyściach, jakie przyniosły społeczeństwu. Zakres
tego badania nie obejmował takich zagadnień, jak wizerunek Programu w
społeczeństwie.
Skuteczność działań i narzędzi

informacyjno-promocyjnych
W badaniu uznano, że z perspektywy beneficjentów projektów
standardowych najbardziej skuteczne i widoczne działania informacyjno-
promocyjne, które warto kontynuować, to:
www.evaluation.pl 9
1. Strony internetowe Programu i Urzędów Marszałkowskich (RPK), które

były najczęściej wykorzystywanymi i najskuteczniejszymi źródłami
informacji dla beneficjentów.
2. Szkolenia i wydarzenia informacyjne.
3. Indywidualne konsultacje z pracownikami WST lub RPK.

Natomiast działania, które nie przyniosły oczekiwanych efektów, to materiały
drukowane i newslettery. Materiały drukowane, takie jak broszury, ulotki i
plakaty, miały niewielkie znaczenie w zdobywaniu informacji, mimo że
przedstawiciele RPK i samorządów uznawali je za nadal potrzebne.
W mikroprojektach najbardziej skuteczne działania informacyjno-

promocyjne to:
1. Strony internetowe Programu, Euroregionów i Wyższych Jednostek

Terytorialnych.
2. Indywidualne konsultacje z pracownikiem Euroregionu lub wyższej

jednostki terytorialnej.
3. Szkolenia.
Nieefektywne działania to materiały promocyjne (ulotki, broszury, billboardy),

ogłoszenia w prasie i radiu oraz wystąpienia na targach, eventach i
konkursach, mimo że przedstawiciele Euroregionów uznawali je za ważne.
Ocena strony Programu

Beneficjenci projektów doceniają stronę Programu, uznając informacje na
niej za aktualne, użyteczne i zrozumiałe. Jednak, mimo pozytywnych opinii,
analiza przystępności języka pokazuje, że tekst na stronie może być trudny
dla przeciętnego odbiorcy, co może stanowić wyzwanie dla organizacji, które
nie miały wcześniej kontaktu z Programem.
Najczęściej poszukiwane informacje to kryteria kwalifikacji, procedury

konkursowe, wskazówki dotyczące wdrażania projektów, pytania i
odpowiedzi, (tzw. FAQ) materiały edukacyjne i dobre praktyki.
Mimo że strona spełnia oczekiwania beneficjentów, wyniki analizy

eksperckiej użyteczności strony internetowej pokazują, że medium to nie
wykorzystuje w pełni swojego potencjału. Zalecane jest rozwijanie strony
www. pod względem merytorycznym, poprzez dodawanie nowych
funkcjonalności oraz pod względem użytkowym, poprzez poprawę
doświadczenia użytkownika szczególnie na urządzeniach mobilnych.
www.evaluation.pl 10
Efekty Programu
Oś 1 – kultura i turystyka
Projekty standardowe i mikroprojekty zrealizowane w Osi 1 wniosły istotny
wkład w ochronę i promowanie dziedzictwa kulturowego oraz rozwijanie
turystyki (także w oparciu o zasoby kulturowe pogranicza). Przyczyniły się też
do rozwoju kontaktów polsko-słowackich (zarówno w wymiarze
indywidualnym, jak i instytucjonalnym). Ze względu na zakres podjętej
interwencji miały jednak ograniczone znaczenie dla ochrony przyrody (w tym
obszarze zrealizowano nieliczne przedsięwzięcia).
Na podstawie przeprowadzonej analizy można wyciągnąć kilka wniosków

odnośnie do efektów transgranicznych zrealizowanych przedsięwzięć.
Potencjalnie znaczne efekty transgraniczne mogą przynieść szlaki

rekreacyjne (piesze i rowerowe) a także kulturowe. Warunkiem ich szerszego
powodzenia jest ich rozpoznawalność (znajomość tras wśród społeczności
lokalnej oraz popularność w Polsce i Słowacji) i zdolność przyciągnięcia
turystów. Dlatego większe efekty mogą przynieść przedsięwzięcia na większą
skalę. Warto uzupełniać, rozwijać odcinki istniejących już szlaków (tak by
tworzyły większą sieć), albo realizować wspólne przedsięwzięcia, obejmujące
duże terytorium.
Małe szlaki, którymi zarządzają dwa niewielkie podmioty (np. gminy) mają
znacznie mniejsze szanse na szersze oddziaływanie. Z jednej strony, jeśli są
niepowiązane z większą siecią, są mniej atrakcyjne dla turystów, z drugiej
strony organizatorzy tych szlaków mają mniejsze możliwości, by je
wypromować (co dobrze ilustruje fakt, że wiele aplikacji mobilnych
stworzonych w Osi 1 jest już niedostępna).
Duży potencjał w zakresie efektu transgranicznego mają też projekty, w

których powoływano do istnienia różnego rodzaju partnerskie instytucje
kultury lub też wspierano współpracę takich instytucji. Jest duża szansa, że w
przyszłości będą one kontynuowały wspólne działania, dbając o dziedzictwo i
animując lokalne społeczności po obu stronach granicy.
Oś 2 - drogi i transport multimodalny

Wszystkie projekty wpisują się w cele Programu. Szczególnie wysoko należy
ocenić projekty dotyczące stworzenia dwóch nowych drogowych połączeń
transgranicznych (Jaworzynka/ Čierne i Oščadnica/Rajcza). Pozytywnym
elementem interwencji było również wsparcie grup projektów związanych z
infrastrukturą drogową wokół przejść granicznych na terenach cennych

turystycznie – w Pieninach, Beskidzie Żywieckim oraz w Tatrach. Efekty
rozwojowe omawianych projektów nie miały szansy zarysować się w
dostępnych danych statystycznych. Należy przy tym pamiętać, że rozwój
infrastruktury drogowej jest warunkiem koniecznym, ale najczęściej
niewystarczającym do uruchomienia trwałych procesów rozwoju społeczno-
gospodarczego obszaru pogranicza.
Oś 3 - edukacja
Oś Programu dotycząca edukacji została wprowadzona po raz pierwszy
w perspektywie finansowej 2014-2020.
Mimo początkowych trudności z alokacją środków w projektach

standardowych, osiągnięto wysoki stopień wydatkowania. Mikroprojekty
cieszyły się dużo większym zainteresowaniem.
Projekty te w większości koncentrowały się na wzmocnieniu kompetencji

nauczycieli i uczniów, poprawie jakości kształcenia, opracowaniu nowych
modeli nauczania i dostosowaniu programów nauczania do potrzeb
lokalnego rynku pracy.
Wśród produktów powstałych w ramach projektów wymieniane były

strategie, narzędzia wspierające zmianę, platformy internetowe, aplikacje
informatyczne, kursy e-learningowe i materiały promocyjne. Wiele z nich
może być wykorzystanych ponownie w nowych przedsięwzięciach lub służyć
jako inspiracja dla innych projektów finansowanych ze środków unijnych i
krajowych. To świadczy o wysokiej użyteczności tych produktów oraz ich
uniwersalnym charakterze.
Osiągnięte korzyści podzielone zostały na dwie główne kategorie:
● korzyści dla uczestników (rozwój edukacyjny i zawodowy, interakcje i

współpraca, rozwój kulturowy i społeczny, innowacje i wiedza, korzyści
lokalne i społeczne),
● korzyści dla realizatorów projektów (rozwój edukacyjny i zawodowy,
interakcje i współpraca, innowacje i wiedza, korzyści lokalne i
społeczne).
Ogólnie, projekty te miały pozytywny wpływ na rozwój edukacyjny i

zawodowy uczestników, zwiększenie współpracy i interakcji między
partnerami, rozwój kulturowy i społeczny regionów, innowacje i wiedzę oraz
poprawę sytuacji społeczności lokalnych.
Czynniki warunkujące sukces projektów

Głównym czynnikiem sprzyjającym zrealizowaniu wszystkich zaplanowanych
wskaźników produktu była mała liczba partnerów w projekcie – optymalną
liczbą organizacji realizujących projekt było maksymalnie 4.
Mała liczba partnerów była czynnikiem koniecznym, jednak

niewystarczającym do sukcesu w postaci osiągnięcia wszystkich
wskaźników.
Oprócz małej liczby organizacji wdrażających projekt, doświadczenie

podmiotów realizujących projekt, dobra jakość współpracy oraz zdolność do
uczenia się od innych okazały się kluczowymi czynnikami zwiększającymi
prawdopodobieństwo osiągnięcia celów projektów i sukcesu Programu.
Projekty z mniejszą liczbą partnerów, zwłaszcza doświadczonych, lepiej
współpracujących i zdolnych do uczenia się od innych, miały większe szanse
na osiągnięcie zamierzonych celów.
Jednak w przypadku osi priorytetowych skuteczność tych czynników mogła

się różnić ze względu na specyfikę projektów oraz rodzaj realizowanych
działań. W szczególności, projekty z Osi 2 (projekty infrastrukturalne) częściej
osiągały sukces, co wynikało z ich specyfiki oraz lepszego oszacowania
wartości wskaźników w przypadku tego typu działań. Natomiast projekty z
Osi 1 i 3, skupiające się na działaniach miękkich, miały wyższe wyzwania
związane z osiągnięciem wszystkich wskaźników, często z powodu większej
liczby partnerów oraz specyfiki projektów i uwarunkowań zewnętrznych (np.:
jak pandemia COVID-19, która znacząco utrudniała realizację tego typu
projektów).
Zarządzanie Programem
Program był zarządzany w sposób efektywny, prowadzący do jak
najlepszego wykorzystania środków finansowych przeznaczonych na jego
realizację.
W reakcji na dużą liczbę wysoko ocenionych wniosków w Osi 1 podjęto

decyzję o przeznaczeniu całości dodatkowych środków Programu (23,6 mln
euro EFRR pozyskane z programu Polska-Rosja 2014-2020 w 2018 roku) na
dofinansowanie najlepszych projektów z tzw. listy rezerwowej. Dodatkowo
kierując się aktywnością beneficjentów przesunięto część środków z Osi 3 i 4
(obszar Osi 4 to Pomoc Techniczna) do Osi 1 oraz z Osi 3 do 2 (przeznaczając
je na rozwój infrastruktury drogowej).
Na odnotowanie zasługuje też sposób w jaki gospodarowano tzw.

oszczędnościami przetargowymi, które, co do zasady, jeśli pojawiały się w
projektach, były zwracane do środków wspólnych Programu. Środki te
wykorzystano na realizację dodatkowych trzech projektów w Osi 1 oraz na
poszerzenie zakresu rzeczowego projektów z zakresu rozwoju infrastruktury
drogowej w Osi 2.
Wdrożono skuteczne rozwiązania ułatwiające realizację projektów w

pandemii (np. wydłużenie czasu realizacji projektów, możliwość
wykorzystania oszczędności przetargowych bezpośrednio w projekcie, lub
możliwość wykorzystania wolnych środków programowych na pokrycie
niedoborów przetargowych w projektach realizowanych w Osi 1).
Wszystkie te działania spowodowały, że zakontraktowano wszystkie środki

przeznaczone na realizację Programu. Można zatem powiedzieć, że
instytucja zarządzająca Programem poczyniła wszystkie niezbędne kroki by,
środki z Programu, zostały w możliwie pełny sposób wykorzystane na
obszarze pogranicza polsko-słowackiego.
Wartość dodana NGO

W Programie widać kilkuprocentową poprawę aktywności NGO w
porównaniu z aktywnością NGO w programie Polska -Słowacja 2007-2013,
jednak nadal nie jest ona na wysokim poziomie. Ponadto w Programie, w
podmiotach zaliczanych jako organizacje pozarządowe, dominowały
podmioty związane z samorządami i jego działalnością (Euroregiony, związki
gmin, lokalne grupy działania). Dla partnerów w Programie, głównymi
wartościami dodanymi przez NGO były specjalistyczna wiedza i
doświadczenie oraz unikalne zrozumienie lokalnych społeczności. Wiele
projektów, gdzie liderami były NGO, zyskały na wartości (tzn. miały duże
zasięgi, ciekawe inicjatywy oraz terminową realizację), dzięki eksperckiej
wiedzy oraz szerokim sieciom społecznym wniesionych przez organizacje
pozarządowe, które dzięki tym dwóm czynnikom sprawnie realizowały
projekty. Ponadto warto podkreślić takie wartości dodane przez NGO w
realizację projektów Programu jak: dostęp do sieci społecznych i zasobów
takich jak wiedza i odpowiednie kadry, zrozumienie lokalnych wartości,
zaufanie społeczne, innowacyjność i kreatywność. Rekomenduje się większe
zaangażowanie NGO w kolejne edycje programu Polska – Słowacja. Jednak
by to było możliwe należy skutecznie promować dostępne formy wsparcia
finansowania projektów (narzędzie wspierające finansowanie realizacji
projektów jest dostępne dla polskich NGO w programie Polska-Słowacja
2021-2027) i poprawić zaufanie samorządów do organizacji pozarządowych
na poziomie lokalnym.
Kapitalizacja
Jedna trzecia beneficjentów deklaruje czerpanie inspiracji z programu
Polska-Słowacja 2007-2013. Zdecydowana większość z nich korzysta z
własnych doświadczeń, dobrych praktyk wypracowanych w toku realizacji
poprzednich projektów czy współpracy z partnerami, nie zaś z ogólnie
dostępnych informacji o zrealizowanych już projektach i ich efektach. Może
to wynikać zarówno ze specyfiki projektów, braku świadomości możliwości
skorzystania z doświadczeń poprzedniej edycji programu, jak i obawy przed
kopiowaniem istniejących rozwiązań.
Polityki horyzontalne
W procesie oceny, realizacji oraz zakończenia projektów, należy zauważyć
wysoki stopień uwzględnienia polityk horyzontalnych. Zarówno
w wytycznych dla wnioskodawców, jak i w karcie oceny projektów,
podkreślano wnioskodawcom istotność zasad horyzontalnych. W każdej
z trzech osi, zasady były przestrzegane w trakcie realizacji projektów,
w sposób przystający do tematyki osi.
Rekomendacje
W ramach ewaluacji wypracowano szereg rekomendacji mających na celu:
1. Usprawnienie działania profilu FB programu
2. Usprawnienie strony internetowej programu

3. Minimalizację materiałów drukowanych informujących o programie
4. Zwiększenie aktywności NGO w perspektywie 2021-2027
5. Budowę partnerstw z ograniczoną liczbą organizacji w celu poprawy

współpracy i osiąganych efektów
Zhrnutie
Úvod
Cieľom štúdie je posúdiť efektívnosť, účinnosť a vplyv podpory EÚ pre
Program Poľsko-Slovensko 2014 - 2020. Okrem toho sa štúdia zameriava aj
na identifikáciu faktorov, ktoré ovplyvnili mieru dosiahnutia stanovených
špecifických cieľov jednotlivých prioritných osí Programu.
Program Poľsko-Slovensko 2014-2020 sa vzťahuje na tieto prihraničné

regióny:
1. na poľskej strane: podregióny (NUTS III): krośnieński, przemyski,

nowosądecki, oświęcimski a bielski, ako aj pszczyński powiat,
rzeszowski powiat a mesto Rzeszów a myślenicki powiat,
2. na slovenskej strane: Prešovský kraj, Žilinský kraj a okres Spišská Nová

Ves v Košickom kraji.
Celkový rozpočet Programu predstavoval 210,1 milióna EUR, z čoho 178,6
milióna EUR (85 %) tvorili prostriedky z EFRR.
Aktivity účastníkov Programu

Mikroprojekty
V rámci Programu sa realizuje 460 mikroprojektov, v ktorých príjemcovia
vystupovali ako vedúci partneri alebo partneri až 931-krát. V priemere sa
každý mikropríjemca zúčastnil na takmer dvoch mikroprojektoch. Spomedzi
512 rôznych mikropríjemcov prevládali jednotky územnej samosprávy (JÚS),
ktoré tvorili takmer dve tretiny všetkých partnerov (62 %). Mimovládne
organizácie (MVO) tvorili štvrtinu všetkých partnerov (135 jedinečných
subjektov). Zvyšných 12 % mikropríjemcov patrilo k iným typom.
Za zmienku stojí, že JÚS sa nielenže najčastejšie zúčastňovali na

mikroprojektoch, ale boli aj najaktívnejšie. Každý z týchto subjektov realizoval
v priemere viac ako dva mikroprojekty. Na druhej strane boli MVO v
porovnaní s ostatnými typmi subjektov najmenej aktívne – v priemere sa
zúčastnili len na 1,3 projektu na jednotku. Je to najmä preto, že MVO často
realizovali len jednotlivé mikroprojekty bez ohľadu na to, či boli vedúcimi
partnermi alebo partnermi.
Štandardné projekty
Zároveň, na základe vlastných vyhlásení účastníkov (z kvalitatívneho
výskumu), projekty častejšie iniciovala poľská strana. Vedúcich partnerov z
poľskej strany bolo dvakrát viac ako zo slovenskej strany. Dôvodom môžu byť
väčšie skúsenosti poľských organizácií s prípravou a realizáciou projektov
financovaných z fondov EÚ, ako aj väčší ľudský a organizačný potenciál
poľských partnerov, najmä JÚS.
Vytváranie a fungovanie partnerstiev
Mikroprojekty
V prípade mikroprojektov boli partnerstvá spravidla malé. Päť
mikroprojektov nemalo žiadneho partnera (týka sa to mikroprojektov EZÚS)
a 443 mikroprojektov (96 %) realizovali len dve inštitúcie. Väčšie partnerstvá
sa vyskytli v prípade dvanástich mikroprojektov (3 %), z ktorých deväť tvorili
partnerstvá troch subjektov, dve partnerstvá štyroch subjektov a len jeden
bol partnerstvom piatich subjektov.
Neboli zaznamenané ani prepojenia medzi mikroprojektami, t. j. účasť
rôznych subjektov na viacerých mikroprojektoch s rôznymi partnermi s
cieľom vytvoriť väčšiu sieť. Najväčšie siete partnerstiev vytvorili slovenské
JÚS. Vedúci partneri si zvyčajne vyberali partnerov rovnakého typu. Preto boli
často pozorované partnerstvá pozostávajúce najmä z JÚS, MVO alebo
vedeckých inštitúcií.
Napriek tomu, že pri vytváraní rozsiahlych partnerstiev v rámci
mikroprojektov dominovali predovšetkým slovenské JST, väčšina vedúcich
partnerov bola poľského pôvodu. Ukazuje sa jasná prevaha poľských
vedúcich partnerov nad slovenskými, a to bez ohľadu na rozdelenie na
zastrešujúce projekty alebo prioritné osi. Príčinou je rozdelenie alokácie v
pomere 3:1 v prospech poľských subjektov.
Kľúčovými faktormi uľahčujúcimi spoluprácu v mikroprojektoch sú
skúsenosti, a to tak predchádzajúca spolupráca s partnermi, ako aj osobné
vzťahy so zástupcami partnerov. Ďalším dôležitým faktorom je geografická
blízkosť. Vzdialenosť medzi partnermi vo všetkých mikroprojektoch bola
starostlivo vypočítaná. Najčastejšie sa pohybovala medzi 20 a 30 km a vo
väčšine mikroprojektov nepresiahla 70 km. Ide o vzdialenosť, ktorú možno
prekonať maximálne za 1,5 hodiny. Tieto dva faktory, t. j. skúsenosti a
geografická blízkosť, výrazne zvýšili šance na spoločné podávanie žiadostí do
Programu Interreg Poľsko-Slovensko 2021 - 2027. Osobný vzťah s partnerom
tieto šance strojnásobil a geografická blízkosť ich zdvojnásobila. Skúmaný
Program teda prispel k budovaniu osobných vzťahov s partnermi, ktorí žijú
blízko (vo vzdialenosti do 1,5 hodiny), čo u prijímateľov zvyšuje predpoklad na
spoločné predkladanie projektov v ďalších programových obdobiach
Programu s rovnakou skupinou partnerov.
Štandardné projekty
V prípade štandardných projektov pozostávali partnerstvá zvyčajne z dvoch
subjektov, ale v menšej miere ako v prípade mikroprojektov. V 57 % projektov
(51 projektov) boli presne dvaja partneri, zatiaľ čo v mikroprojektoch bol tento
podiel až 96 %. Partnerstvá s tromi subjektmi sa vyskytli v 23 % projektov.

Vyskytli sa aj väčšie partnerstvá s 10 alebo až s 13 partnermi, zatiaľ čo v
mikroprojektoch malo najväčšie partnerstvo päť subjektov.
V projektoch možno pozorovať viac prepojení medzi rôznymi subjektami ako
v mikroprojektoch. Subjekty zapojené do rôznych projektov vytvorili siete
zahŕňajúce niekoľko alebo dokonca viac tucet aktérov. Vedúci partneri si
často vyberali partnerov rovnakého typu, čo však bolo častejšie vidieť v
menších projektoch, najmä medzi projektmi vedeckých a vzdelávacích
inštitúcií. Vo väčších projektoch sa častejšie vyskytovala úzka spolupráca
medzi JÚS a MVO. Môže to byť dôsledok rôznorodosti cieľov a tém projektov
a potreby zabezpečiť rôzne zručnosti a zdroje.
Z analýzy štátnej príslušnosti vedúcich partnerov projektov vyplýva, že podiel
partnerov zo Slovenska je o niečo vyšší ako v prípade mikroprojektov, ale
partneri z Poľska stále dominujú. Za zmienku stojí aj skutočnosť, že vedúci
partneri zo Slovenska tvorili takmer polovicu všetkých projektových
partnerov v rámci prioritnej osi II.
Pokiaľ ide o subregióny, pozorujeme výrazné rozdiely v podiele rôznych typov
príjemcov, podobne ako v prípade mikroprojektov. Za zmienku stojí, že v
slovenskom subregióne Prešov bolo viac mimovládnych organizácií, zatiaľ čo
v subregióne Žilina dominovali JÚS. V poľských subregiónoch tiež vidíme
rozdiely v podiele JÚS a MVO. V dvoch subregiónoch (Rzeszów a Przemyśl)
bolo viac MVO, zatiaľ čo v ostatných subregiónoch (Nowy Targ, Nowy Sącz,
Bielsko-Biala a Krakov) vidíme vyšší podiel JÚS.
Pri porovnaní súčasného Programu s Programom na roky 2007 - 2013 vidíme
významné zmeny medzi príjemcami a miestami realizácie projektov. V
oboch programových obdobiach sa zúčastnili prijímatelia z rôznych obcí, ale
výrazný odliv prijímateľov po roku 2007 - 2013 si vyžaduje podrobnú analýzu.
Možno za túto skutočnosť môžu tematické zmeny medzi Programami. Stojí
však za úvahu, či administratívne a byrokratické problémy, ktoré uvádzali
príjemcovia v terénnych prieskumoch, ovplyvnili ich rozhodnutie nezúčastniť
sa na ďalších projektoch ďalšieho programového obdobia.
Úspešná spolupráca v koncepčnej fáze, keď sa projekt pripravuje, je dôležitá
pre ďalšiu spoluprácu. Ak je počiatočná fáza spolupráce úspešná, má to
pozitívny vplyv na celý projekt a motivuje partnerov k ďalšej spolupráci.
Podobne ako pri mikroprojektoch je dôležité nadviazať osobné vzťahy s
partnermi a ich geografická blízkosť. Príliš veľká geografická vzdialenosť však
môže byť prekážkou. Partnerstvo založené na spoločnej téme projektu je tiež
dôležitým motivačným faktorom pre pokračovanie spolupráce.
Realizácia cieľov komunikačnej stratégie

Programu
Komunikačná stratégia zahŕňa rôzne nástroje a aktivity, ktoré sa zameriavajú
na tri kľúčové špecifické ciele:
1. zvyšovanie informovanosti a aktivizácia potenciálnych príjemcov v

procese podávania žiadostí o podporu EÚ,
2. podporovať príjemcov pri realizácii projektov v súlade s požiadavkami

Programu,
3. šírenie informácií o výsledkoch realizovaných projektov a ich

prínosoch pre spoločnosť.
Dosiahnutie prvého cieľa bolo náročné a vyžadovalo si veľkú aktivitu zo

strany inštitúcií, ktoré Program realizovali. Zorganizovalo sa mnoho školení a
informačných stretnutí, uskutočnili sa informačné kampane v tlači, na
internete a v sociálnych médiách a zorganizovali sa verejné podujatia na
spustenie Programu. Zúčastnilo sa na nich až 11 107 ľudí. Vďaka týmto
aktivitám bolo do výziev organizovaných STS predložených celkovo viac ako
205 projektov, z ktorých bolo vybraných 91 (vrátane 6 strešných projektov).
Boli podpísané zmluvy na realizáciu 90 projektov. Počet žiadostí
predložených v rámci prioritných osí 1 a 2 pre cestné projekty) bol uspokojivý
a umožnil výber najlepších projektov. Na druhej strane bolo ťažšie zaujať
žiadateľov vo výzvach týkajúcich sa vzdelávacích opatrení (prioritná os 3) a
multimodálnej dopravy (prioritná os 2). Domnievame sa, že je vhodné, aby
podobné projekty pokračovali, najmä pokiaľ ide o budovanie sietí
spolupracujúcich organizácií a zvyšovanie povedomia o výhodách
vzdelávacích projektov s cezhraničným dosahom.
Druhým cieľom bola podpora príjemcov, ktorá sa hodnotila na základe ich

spokojnosti so vzdelávacími a informačnými aktivitami a kvality ich žiadostí.
Prieskumy ukázali, že úroveň spokojnosti žiadateľov bola vysoká, t. j. účastníci
školení v prieskumoch spokojnosti hodnotili školenia ako dobré alebo veľmi
dobré. Prieskumy potvrdili vysoké hodnotenie. Účastníci hodnotili kvalitu a
užitočnosť kurzov odbornej prípravy na úrovni 4,3 - 4,5 na 5-stupňovej škále.
Podobne aj druhý ukazovateľ výsledku, ktorým sa meria dosiahnutie cieľov

komunikačnej stratégie Programu Poľsko Slovensko 2014-2020, týkajúci sa
kvality žiadostí predložených v rámci organizovaných výberových konaní.
Stratégia predpokladala, že 70 % žiadostí by malo prejsť formálnym a
technickým hodnotením, aby sa mohli kvalifikovať do ďalších etáp. V
skutočnosti tento ukazovateľ dosiahlo až 80 % žiadostí, čo znamená, že

výsledok prekročil očakávania o 10 %. To svedčí o tom, že žiadosti boli dobre
pripravené, čo vyplýva z rozsahu vzdelávacích aktivít a vysokej kvality
poskytovaných školení a/alebo konzultácií, ako aj zo skúseností samotných
žiadateľov vďaka ich účasti v predchádzajúcich programových obdobiach.
Záverečný cieľ stratégie sa týkal šírenia informácií o výsledkoch projektov a

ich prínosoch pre spoločnosť. Rozsah tejto štúdie nezahŕňal otázky, aký je
obraz Programu v spoločnosti.
Účinnosť informačných a propagačných

činností a nástrojov
V štúdii sa konštatovalo, že z pohľadu príjemcov štandardných projektov sú
najúčinnejšie a najviditeľnejšie informačné a propagačné činnosti, v ktorých
sa oplatí pokračovať:
1. Webové stránky programových a maršalských úradov (RKB), ktoré boli

najčastejšie používanými a najúčinnejšími zdrojmi informácií pre
príjemcov.
2. Školenia a informačné podujatia.
3. Individuálne konzultácie so zamestnancami STS alebo RKB.
Naopak, aktivity, ktoré nemali želaný účinok, boli tlačené materiály a

bulletiny. Tlačené materiály, ako sú brožúry, letáky a plagáty, mali malý vplyv
na získavanie informácií, hoci ich zástupcovia RKB a miestnych orgánov
považovali za stále potrebné.
V mikroprojektoch sú najúčinnejšie informačné a propagačné aktivity:
1. Webové stránky Programu, euroregiónov a vyšších územných celkov.
2. Individuálna konzultácia so zamestnancom euroregiónu alebo

vyššieho územného celku.
3. Školenie.
Medzi neúčinné aktivity patrili propagačné materiály (letáky, brožúry,

bilbordy), inzeráty v tlači a rozhlase a vystúpenia na veľtrhoch, podujatiach a
súťažiach, hoci ich predstavitelia euroregiónu považovali za dôležité.
Hodnotenie webovej stránky Programu

Príjemcovia projektov oceňujú webovú stránku Programu a považujú
informácie na nej za aktuálne, užitočné a zrozumiteľné. Napriek pozitívnej
spätnej väzbe však analýza jazykovej prístupnosti ukazuje, že text na webovej
stránke môže byť pre priemerného čitateľa zložitý, čo môže byť náročné pre
organizácie, ktoré s Programom predtým neprišli do kontaktu.
Medzi najčastejšie požadované informácie patria kritériá oprávnenosti,

postupy výzvy, usmernenia k realizácii projektov, otázky a odpovede, (tzv.
FAQ), vzdelávacie materiály a osvedčené postupy.
Hoci webová stránka spĺňa očakávania príjemcov, výsledky odbornej analýzy

použiteľnosti webovej stránky ukazujú, že toto médium nevyužíva svoj plný
potenciál. Odporúča sa rozvíjať webovú stránku z hľadiska obsahu pridaním
nových funkcií a z hľadiska použiteľnosti zlepšením používateľského
prostredia, najmä na mobilných zariadeniach.
Výsledky Programu
Os 1 - Kultúra a cestovný ruch
Štandardné projekty a mikroprojekty realizované v rámci prioritnej osi 1
významne prispeli k zachovaniu a propagácii kultúrneho dedičstva a k
rozvoju cestovného ruchu (aj na základe kultúrnych zdrojov pohraničia).
Prispeli tiež k rozvoju poľsko-slovenských kontaktov (na individuálnej aj
inštitucionálnej úrovni). Vzhľadom na rozsah uskutočnených intervencií však
mali obmedzený význam pre ochranu prírody (v tejto oblasti sa realizovalo
len málo projektov).
Na základe vykonanej analýzy možno vyvodiť niekoľko záverov týkajúcich sa

cezhraničných účinkov realizovaných projektov.
Rekreačné (pešie a cyklistické) a kultúrne trasy majú potenciál mať

významný cezhraničný efekt. Podmienkou ich širšieho úspechu je ich
rozpoznateľnosť a schopnosť prilákať turistov. Preto môžu mať väčší účinok
projekty väčšieho rozsahu. Je vhodné doplniť alebo rozvinúť úseky
existujúcich trás (tak, aby tvorili väčšiu sieť) alebo realizovať spoločné
projekty pokrývajúce veľké územie.
Malé trasy, ktoré spravujú dva malé subjekty (napr. obce), majú oveľa menšiu
pravdepodobnosť širšieho vplyvu. Na jednej strane, ak nie sú napojené na
väčšiu sieť, sú pre turistov menej atraktívne, na druhej strane organizátori
týchto trás majú menej možností ich propagácie (čo dobre ilustruje
skutočnosť, že časť mobilných aplikácií vyvinutých v rámci prioritnej osi 1 už

nie je k dispozícii).
Veľký potenciál pre cezhraničný efekt majú aj projekty, ktoré vytvorili rôzne
typy partnerských kultúrnych inštitúcií alebo podporili spoluprácu takýchto
inštitúcií. Existuje veľká šanca, že budú v budúcnosti pokračovať v
spoločných aktivitách, starať sa o kultúrne dedičstvo a oživovať miestne
komunity na oboch stranách hranice.
Os 2 - cesty a multimodálna doprava

Všetky projekty spĺňajú ciele Programu. Osobitne treba oceniť projekty
týkajúce sa vytvorenia dvoch nových cezhraničných cestných spojení
(Jaworzynka/Čierne a Oščadnica/Rajcza). Ďalším pozitívnym prvkom
intervencie bola podpora skupín projektov týkajúcich sa cestnej
infraštruktúry v okolí hraničných priechodov v oblastiach s vysokou
turistickou hodnotou - Pieniny, Beskid Żywiecki a Tatry. Dopady
predmetných projektov na rozvoj sa v dostupných štatistických údajoch ešte
nemali možnosť prejaviť. Zároveň treba pripomenúť, že rozvoj cestnej
infraštruktúry je nevyhnutnou, ale často nedostatočnou podmienkou na
spustenie procesov udržateľného sociálno-ekonomického rozvoja v
pohraničnej oblasti.
Os 3 - Vzdelávanie
Programová prioritná os zameraná na vzdelávanie bola prvýkrát zavedená v
programovom období na roky 2014 - 2020.
Napriek počiatočným ťažkostiam s prideľovaním finančných prostriedkov v

rámci štandardných projektov sa dosiahla vysoká úroveň čerpania. O
mikroprojekty bol oveľa väčší záujem.
Tieto projekty sa väčšinou zameriavali na posilnenie kompetencií učiteľov a

študentov, zlepšenie kvality vzdelávania, vývoj nových modelov výučby a
prispôsobenie učebných osnov potrebám miestneho trhu práce.
Medzi produktmi vytvorenými v rámci projektov boli stratégie, nástroje na

podporu zmien, webové platformy, IT aplikácie, kurzy elektronického
vzdelávania a propagačné materiály. Mnohé z nich sa dajú opätovne použiť v
nových podnikoch alebo slúžia ako inšpirácia pre ďalšie projekty financované
EÚ a národné projekty. To dokazuje vysokú využiteľnosť týchto produktov a
ich všestranný charakter.
Dosiahnuté prínosy sa rozdelili do dvoch hlavných kategórií:
• prínosy pre účastníkov (vzdelávací a odborný rozvoj, interakcia a

spolupráca, kultúrny a sociálny rozvoj, inovácie a znalosti, miestne a
sociálne výhody),
• prínosy pre realizátorov projektov (vzdelávací a odborný rozvoj,
interakcia a spolupráca, inovácie a znalosti, miestne a sociálne
prínosy).
Projekty mali celkovo pozitívny vplyv na vzdelávací a odborný rozvoj

účastníkov, zvýšenú spoluprácu a interakciu medzi partnermi, kultúrny a
sociálny rozvoj regiónov, inovácie a znalosti a zlepšenie situácie miestnych
komunít.
Faktory úspešnosti projektu

Hlavným faktorom, ktorý prispel k dosiahnutiu všetkých plánovaných
ukazovateľov výstupov, bol malý počet partnerov v projekte - maximálne 4.
Malý počet partnerov bol nevyhnutným, ale nie postačujúcim faktorom

úspechu pri dosahovaní všetkých ukazovateľov.
Okrem malého počtu organizácií realizujúcich projekt sa ako kľúčové faktory

zvyšujúce pravdepodobnosť dosiahnutia cieľov projektov a úspechu
Programu ukázali skúsenosti, kvalitná spolupráca a schopnosť učiť sa od
iných. Projekty s menším počtom partnerov, najmä tých skúsených, lepšie
spolupracujúcich a schopných učiť sa od iných, mali väčšiu šancu dosiahnuť
svoje ciele.
V prípade prioritných osí sa však účinnosť týchto faktorov mohla líšiť v

dôsledku špecifickej povahy projektov a typu realizovaných opatrení.
Úspešnejšie boli najmä projekty z prioritnej osi 2 (infraštruktúrne), čo bolo
spôsobené ich špecifickosťou a lepším odhadom hodnôt ukazovateľov pre
tento typ opatrení. Naopak, projekty z prioritných osí 1 a 3, zamerané na
mäkké činnosti, mali väčšie problémy pri dosahovaní všetkých ukazovateľov,
často v dôsledku väčšieho počtu partnerov a špecifík projektov a vonkajších
podmienok (napr.: ako pandémia COVID 19).
Riadenie Programu
Program bol riadený efektívne, čo viedlo k čo najlepšiemu možnému využitiu
finančných prostriedkov pridelených na jeho realizáciu.
V reakcii na veľký počet vysoko hodnotených žiadostí v rámci prioritnej osi 1

bolo prijaté rozhodnutie vyčleniť všetky dodatočné finančné prostriedky
Programu (23,6 milióna EUR z prostriedkov EFRR získaných z Programu
Poľsko - Rusko 2014 - 2020 v roku 2018) na spolufinancovanie najlepších

projektov z tzv. rezervného zoznamu. Okrem toho, riadiac sa aktivitou
prijímateľov, boli niektoré prostriedky presunuté z prioritných osí 3 a 4 do osi
1 a z osi 3 do osi 2 (určené na rozvoj cestnej infraštruktúry).
Za zmienku stojí aj spôsob, akým sa hospodárilo s tzv. úsporami z verejných

obstarávaní, ktoré sa spravidla, ak sa objavili v projektoch, vracali do
spoločnej alokácie Programu. Tieto prostriedky boli použité na realizáciu
ďalších troch projektov v rámci osi 1 na rozšírenie vecného rozsahu projektov
rozvoja cestnej infraštruktúry v rámci osi 2.
Boli zavedené účinné riešenia na uľahčenie realizácie projektov v pandémii

(napr. predĺženie doby realizácie projektu, možnosť použiť úspory z tendrov
priamo v projekte alebo možnosť použiť voľné prostriedky Programu na
pokrytie zvýšených nákladov vo verejnom obstarávaní v projektoch osi 1).
Výsledkom všetkých týchto činností bolo zazmluvnenie celej alokácie

Programu. Možno teda konštatovať, že riadiaci orgán Programu prijal všetky
potrebné opatrenia na zabezpečenie čo najlepšieho využitia zdrojov
Programu v poľsko-slovenskom pohraničí.
Pridaná hodnota MVO

Program vykazuje niekoľkopercentné zlepšenie činnosti MVO v porovnaní s
činnosťou MVO v Programe Poľsko - Slovensko 2007 - 2013, ale táto stále nie
je na vysokej úrovni. Okrem toho v Programe medzi subjektmi
klasifikovanými ako MVO prevládajú subjekty súvisiace s miestnou
samosprávou a jej aktivitami (euroregióny, združenia obcí, miestne akčné
skupiny). Pre partnerov v Programe boli hlavnými pridanými hodnotami
mimovládnych organizácií ich odborné znalosti a skúsenosti a ich jedinečné
porozumenie miestnym komunitám. Mnohé z projektov, v ktorých boli MVO
lídrami, získali hodnotu (t. j. mali veľký dosah, zaujímavé iniciatívy a včasnú
realizáciu) vďaka odborným znalostiam a širokým sociálnym sieťam, ktoré
priniesli MVO, ktoré tým výrazne prispeli k účinnej realizácii projektov. Okrem
toho treba vyzdvihnúť také pridané hodnoty MVO pri realizácii projektov
Programu, ako sú: prístup k sociálnym sieťam a zdrojom, ako sú vedomosti a
vhodný personál, pochopenie miestnych hodnôt, sociálna dôvera, inovácia a
kreativita. Odporúča sa väčšie zapojenie MVO do ďalších vydaní Programu
Poľsko-Slovensko. Aby to však bolo možné, je potrebné účinne propagovať
dostupné formy podpory financovania projektov (nástroj na podporu
financovania realizácie projektov je pre MVO k dispozícii v Programe Poľsko-
Slovensko 2021-2027) a zlepšiť dôveru samospráv k MVO na miestnej úrovni.
Kapitalizácia
Tretina prijímateľov deklaruje, že čerpá inšpiráciu z Programu Poľsko -

Slovensko 2007 - 2013. Prevažná väčšina z nich využíva skôr vlastné
skúsenosti, osvedčené postupy získané v priebehu realizácie
predchádzajúcich projektov alebo spolupráce s partnermi, než všeobecne
dostupné informácie o už realizovaných projektoch a ich výsledkoch. Môže to
vyplývať jednak zo špecifického charakteru projektov, nedostatočnej
informovanosti o možnosti využiť skúsenosti z predchádzajúceho Programu,
ako aj z obáv z kopírovania existujúcich riešení.
Horizontálne politiky
V procese hodnotenia, implementácie a ukončovania projektov je potrebné
venovať veľkú pozornosť horizontálnym politikám. V usmerneniach pre
žiadateľov aj v hodnotiacom hárku projektu sa zdôrazňoval význam
horizontálnych princípov pre žiadateľa. V každej z troch osí sa počas
realizácie projektov dodržiavali princípy spôsobom zodpovedajúcim téme
osi.
Odporúčania
Hodnotenie prinieslo rad odporúčaní zameraných na:
1. Zlepšenie profilu Programu na FB

2. Zlepšenie webovej stránky Programu
3. Minimalizácia tlačených materiálov informujúcich o Programe
4. Zvyšovanie aktivity MVO v programovom období 2021-2027
5. Budovanie partnerstiev s obmedzeným počtom organizácií s cieľom
zlepšiť spoluprácu a výkonnosť
1. Wprowadzenie
Celem badania jest ocena skuteczności, efektywności i wpływu wsparcia
unijnego na osiągnięcie celów Programu. Dodatkowo, badanie ma także na
celu identyfikację czynników, jakie wpływały na stopień realizacji założonych
celów szczegółowych poszczególnych osi priorytetowych.
Program obejmuje następujące regiony przygraniczne:
● Po stronie polskiej: podregiony (NUTS III): krośnieński, przemyski,

nowosądecki, oświęcimski i bielski, a także powiat pszczyński, powiat
rzeszowski i miasto Rzeszów oraz powiat myślenicki
● Po stronie słowackiej: kraj preszowski, żyliński oraz powiat Spiska
Nowa Wieś w kraju koszyckim.
Całkowity budżet Programu wyniósł 210,1 mln EUR, z czego 178,6 mln EUR
(85%) stanowiły środki EFRR (Oś 1 – 102,9, Oś 2 – 59,7, Oś 3 – 7,3 mln euro
EFRR)1.
Część środków była przeznaczona na Pomoc Techniczną.
Zakres tematyczny Programu został podzielony na trzy obszary (osie

priorytetowe):
1. Ochrona i rozwój dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego obszaru

pogranicza
Cel szczegółowy:
Zwiększenie poziomu zrównoważonego wykorzystania dziedzictwa

kulturowego i przyrodniczego przez odwiedzających i mieszkańców.
W ramach tej osi priorytetowej dofinansowanie można było otrzymać na:
● tworzenie transgranicznych produktów i usług turystycznych.

● ochronę i renowację zabytków kultury oraz obiektów dziedzictwa
przyrodniczego.
● digitalizację zasobów kultury.
● działania edukacyjne promujące dziedzictwo kulturowe i przyrodnicze.
Budżet osi wyniósł: 102,9 mln EUR.
1
Alokacja wg stanu na 27.07.2023 r (decyzja KE zatwierdzająca finalną zmianę Programu).
2. Zrównoważony transport transgraniczny
Cele szczegółowe:
Zwiększanie mobilności transgranicznej poprzez usprawnienie połączeń

transgranicznych
Zwiększenie dostępności transgranicznej obszaru pogranicza poprzez rozwój
transportu multimodalnego
● budowę i modernizację dróg umożliwiającą połączenie z siecią TEN-T.

● tworzenie zintegrowanej sieci usprawniającej komunikację pomiędzy
krajami partnerskimi.
● rozwój niskoemisyjnego transportu.
3. Rozwój edukacji transgranicznej i uczenia się przez całe życie
Cel szczegółowy:
Poprawa jakości transgranicznej edukacji specjalistycznej i zawodowej
● praktyki oraz staże rozwijające kompetencje poszukiwane w regionie

● szkolenia, kursy zawodowe oraz e-learning.
● kształcenie dorosłych.
Efekty realizacji Programu analizowano wg. stanu na 28 kwietnia 2023 roku.

Do tego momentu zakończyła się realizacja rzeczowa 72 projektów.
Wśród zakontraktowanych 90 projektów 84 to projekty standardowe, oraz 6

projektów parasolowych. Wartość całkowita 6 projektów parasolowych z Osi
1 i Osi 3 wyniosła 28,2 mln EUR. W ramach Funduszu Mikroprojektów
zakończonych zostało 315 z 461 mikroprojektów.
2. Metodyka badania
W badaniu wykorzystano następujące metody i techniki badawcze:
1. Analizę danych zastanych, którą objęto następujące kategorie danych:
● dokumentację programową i konkursową

● dokumenty strategiczne;
● dane monitoringowe
● dane ze statystyki publicznej;
● opracowania, raporty z badań, ekspertyzy
2. Indywidualne wywiady pogłębione z następującymi grupami

respondentów:
● przedstawicielem Instytucji Zarządzającej – 1 wywiad

● przedstawicielem Instytucji Krajowej – 1 wywiad
● przedstawiciele Wspólnego Sekretariatu Technicznego – 3 wywiady
● przedstawiciele partnerów Projektów parasolowych – 5 wywiadów
● przedstawiciele RPK – 2 wywiady
3. Ankiety CAWI z następującymi grupami respondentów:
● partnerzy projektów standardowych – 76 partnerów, w tym 28

partnerów wiodących
● partnerzy mikroprojektów – 218 partnerów, w tym 152 partnerów
wiodących
4. Studia przypadków, przedmiotem których były projekty stanowiące

„historie sukcesu” (w załączniku lista studiów przypadku), w tym:
● 5 projektów standardowych
● 7 mikroprojektów
5. Metody analityczne
● Analiza sieci, pokazująca powiązania pomiędzy partnerami projektów

standardowych i mikroprojektów
● Jakościowa analiza porównawcza QCA, identyfikująca konfiguracje
czynników mogących wpływać na sukces bądź niepowodzenie
projektów i Programu.
6. Metoda delficka oraz panel ekspertów, stanowiąca uzupełnienie

wyników badania o wiedzę ekspercką.
3. Aktywność uczestników Programu

3.1. Aktywność beneficjentów i
mikrobeneficjentów
Aktywność beneficjentów / mikrobeneficjentów odnosi się do ich
uczestnictwa w określonej liczbie projektów, tzn. beneficjenci /
mikrobeneficjenci bardziej aktywni uczestniczyli w większej liczbie
projektów. W niniejszym raporcie zbadano aktywność beneficjentów /
mikrobeneficjentów pod kątem liczby projektów / mikroprojektów i ich
wartości, w których brali oni udział w trakcie całego okresu realizacji
Programu. Założono bowiem, że większe środki pozyskane z Programu
mogą umożliwić beneficjentom / mikrobeneficjentom prowadzenie działań
o większej skali i zasięgu.
Aktywność beneficjentów / mikrobeneficjentów została przeanalizowana

poprzez podział na różne kategorie, umożliwiające bardziej szczegółową
analizę i zrozumienie źródeł różnic w poziomie tej aktywności. Wspomniane
kategorie obejmują:
● Dwie osie priorytetowe (Oś 1 i 3 w przypadku mikrobeneficjentów) i

wszystkie trzy osie priorytetowe (w przypadku beneficjentów),
wskazujące na różne cele i obszary wsparcia ważne dla beneficjentów
/ mikrobeneficjentów, tj.:
● Oś 1: Ochrona i rozwój dziedzictwa przyrodniczego
i kulturowego obszaru pogranicza;
● Oś 2: Zrównoważony transport transgraniczny;
● Oś 3: Rozwój edukacji transgranicznej i uczenia się przez całe
życie;
● Projekty parasolowe, których wiodącymi partnerami wiodącymi były
trzy Euroregiony, do których mikrobeneficjenci aplikowali, wskazujące
na aktywność określonych obszarów geograficznych, mogących mieć
różne potrzeby, wyzwania i możliwości w aspekcie aplikowania
o środki z Programu, tj.:
● Stowarzyszenie „Region Beskidy”
● Związek Euroregion 'Tatry',
● Stowarzyszenie Euroregion Karpacki Polska;
● kraje pochodzenia beneficjentów / mikrobeneficjentów, określające
poziom współpracy transgranicznej, a także ewentualne różnice
w podejściu do realizacji projektów / mikroprojektów w:
● Polsce,
● Na Słowacji;
● jednostki poziomu wyższego – podregiony, wskazujące na różnice

w aktywności beneficjentów / mikrobeneficjentów, których siedziby są
zlokalizowane w różnych obszarach geograficznych:
● polskich (podregion bielski, gliwicki, katowicki, krakowski,
krośnieński, miasto Kraków, miasto Warszawa, nowosądecki,
nowotarski, oświęcimski, przemyski, rzeszowski, tyski),
● słowackich (podregion Bańskobystrzycki, Bratysławski,
Koszycki, Nitriański, Preszowski, Żyliński)2;
● typ beneficjenta / mikrobeneficjenta, który może determinować różne
cele, misję i rolę w projektach / mikroprojektach realizowanych
w ramach Programu:
● JST (organy administracji samorządowej, tj. gmin, powiatów
i województw, a także jednostki przez nie ustanowione w celu
zapewnienia usług publicznych);
● państwowe (państwowe jednostki organizacyjne, fundusze);
● NGO (fundacje, stowarzyszenia, stowarzyszenia jednostek
samorządowych, europejskie ugrupowania współpracy
terytorialnej, kościoły i związki wyznaniowe, zrzeszenia
handlowe, usługowe i rolnicze, izby gospodarcze);
● edukacyjne (publiczne szkoły podstawowe, gimnazja,
ponadpodstawowe, ponadgimnazjalne, zespoły szkół),
● naukowe (uczelnie i instytuty badawcze),
● inne (SPZOZ-y, spółki).
Aktywność beneficjentów / mikrobeneficjentów została najpierw poddana

analizie pod kątem liczby ich udziałów w projektach / mikroprojektach,
zarówno jako partnerów wiodących, jak i partnerów, w ramach
poszczególnych osi priorytetowych Programu. Następnie uwzględniono
aspekt Euroregionu – partnera wiodącego projektów parasolowych (jedynie
w przypadku mikroprojektów), z którego mikrobeneficjenci otrzymywali
środki, a także ich kraju i podregionu pochodzenia.
Następnie zastosowano specjalne modele, które pomogły zrozumieć, co

wpływa na liczbę projektów / mikroprojektów, w których uczestniczy jeden
beneficjent / mikrobeneficjent. W tych modelach uwzględniliśmy różne
efekty losowe, takie jak kraje (Polska i Słowacja), podregiony w tych krajach,
trzy Euroregiony (tylko w przypadku mikrobeneficjentów), trzy osie
priorytetowe, a także sześć typów beneficjentów. Efekty losowe to takie
czynniki, które mogą mieć wpływ na aktywność beneficjentów /
mikrobeneficjentów, ale nie są stałe i trudno je przewidzieć. Raczej trudno
2
Niektóre podregiony nie należą do obszaru wsparcia Programu jak gliwicki, katowicki, Miasto Kraków,
Miasto Warszawa w Polsce czy podregion Bańskobystrzycki, Bratysławski i Nitriański na Słowacji.
jest przewidzieć którzy beneficjenci są bardziej aktywni lub gdzie są

ulokowani.
3.1.1. Mikroprojekty
Jaka jest aktywność mikrobeneficjentów w ramach FM? (analiza w oparciu
o kraj pochodzenia, tematykę współpracy, typ mikrobeneficjenta (JST, NGO,
itd.)?
W ramach Programu zrealizowano 460 mikroprojektów, w których

mikrobeneficjenci wystąpili jako partnerzy wiodący lub partnerzy 931 razy.
Średnio każdy podmiot brał zatem udział w 1,8 mikroprojektu (zobacz tabelę
1). Wśród 512 unikalnych mikrobeneficjentów dominowały JST, bowiem dwa
na trzy podmioty należały do różnych organów administracji
samorządowej (319 unikalnych podmiotów, czyli 62%). Organizacje
pozarządowe stanowiły jedną czwartą wszystkich podmiotów (135
unikalnych podmiotów, czyli 26%). Pozostałe 12% podmiotów należało do
innych typów.
Ciekawym zjawiskiem jest, że organy administracji samorządowej nie tylko

były najliczniejsze wśród realizowanych mikroprojektów, ale także
wykazywały się największą aktywnością. Przeciętnie każdy z tych
podmiotów realizował ponad dwa mikroprojekty. Natomiast pojedyncze
podmioty typu NGO były najmniej aktywne w porównaniu do innych typów
mikrobeneficjentów – średnio jedynie 1,3 mikroprojektu na jednostkę. To
wynikało z faktu, że NGO często realizowały pojedyncze mikroprojekty,
niezależnie od tego, czy były partnerami wiodącymi czy partnerami. Wśród
nich 40% pełniło funkcję partnerów wiodących jednokrotnie, a 35% było
partnerami w jednym projekcie. Nawet pozostałe NGO, które realizowały
większą liczbę mikroprojektów, zwykle występowały albo jako wyłącznie
partnerzy wiodący, albo jako wyłącznie partnerzy (jednym z niewielu
wyjątków były 4 NGO, które zrealizowały dwa mikroprojekty, z czego jeden
jako partner wiodący, a drugi jako partner). To sugeruje, że organy
administracji samorządowej wykazały się dużą inicjatywą i zdolnością do
współpracy w mikroprojektach, podczas gdy NGO często skupiały się na
pojedynczych działaniach, niezależnie od roli, którą pełniły w projekcie. Ich
skoncentrowanie na roli partnera wiodącego lub partnera może wynikać
z kilku czynników. Po pierwsze, niektóre NGO mogą być wyspecjalizowane
w określonych obszarach lub dziedzinach, co sprawia, że są bardziej skłonne
do podejmowania roli partnera wiodącego w mikroprojektach związanych
z ich podstawowym obszarem. W przypadku innych mikroprojektów, nie tak
silnie związanych z ich główną domeną działania, mogą bardziej skupić się
na roli partnera, wnosząc jedynie swoją wiedzę i doświadczenie do
mikroprojektu. Po drugie, jeśli mikroprojekt jest ściśle związany z głównymi

celami NGO, może ona chcieć objąć rolę partnera wiodącego, aby
zagwarantować, że cele te będą realizowane w sposób spójny z ich misją. Po
trzecie, specyficzne sieci i partnerstwa, jakie tworzą NGO, mogą wpływać na
to, czy będą one działać jako partnerzy wiodący czy partnerzy w projekcie. Na
przykład, jeżeli NGO współpracuje z silnym podmiotem, który często
przejmuje inicjatywę, będzie bardziej skłonna do objęcia roli partnera. Po
czwarte, w mikroprojektach o większej skali i złożoności, rola partnera
wiodącego może wymagać większych zasobów, wiedzy, doświadczenia
i zaangażowania. NGO mogą więc wybierać rolę partnera, aby uniknąć
nadmiernego obciążenia lub ryzyka. Prawdopodobnie, ostatni czynnik
w przypadku mikroprojektów ma najmniejsze znaczenie.
Tabela 1. Zestawienie liczby mikrobeneficjentów i ich wystąpień
w mikroprojektach w podziale na typ mikrobeneficjenta
Udział Średnia liczba

Liczba wystąpień Liczba
mikrobeneficjen mikroprojektów
Typ mikrobeneficjent mikrobeneficjen
tów danego na typ
ów tów
typu mikrobeneficjenta
JST 665 319 62,3 2,085
NGO 177 135 26,4 1,311
państwowe 34 22 4,3 1,545
edukacyjne 32 24 4,7 1,333
naukowe 18 9 1,8 2,000
inne 5 3 0,6 1,667
Łącznie 931 512 100,1 1,818
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych przekazanych przez Zamawiającego.

Oznaczenia typów: JST (organy administracji samorządowej, tj. gmin, powiatów i województw,
a także jednostki przez nie ustanowione w celu zapewnienia usług publicznych); państwowe
(państwowe jednostki organizacyjne, fundusze); NGO (fundacje, stowarzyszenia,
stowarzyszenia jednostek samorządowych, europejskie ugrupowania współpracy terytorialnej,
kościoły i związki wyznaniowe, zrzeszenia handlowe, usługowe i rolnicze, izby gospodarcze);
edukacyjne (publiczne szkoły podstawowe, gimnazja, ponadpodstawowe, ponadgimnazjalne,
zespoły szkół), naukowe (uczelnie i instytuty badawcze), inne (SPZOZ-y, spółki).
Analiza pokazała, że istnieją znaczne różnice w strukturze

mikrobeneficjentów w podziale na osie priorytetowe, projekty parasolowe
zarządzane przez Euroregiony i podregiony (zobacz tabelę 2). Przede
wszystkim można zauważyć, że najbardziej aktywni w mikroprojektach
realizowanych w ramach określonych projektów parasolowych i osi
priorytetowych są mikrobeneficjenci z konkretnych podregionów. Zazwyczaj
jest to jeden lub dwa podregiony związane z obszarem, który obejmuje

dany projekt parasolowy. W projekcie zarządzanym przez Euroregion „Tatry”
najbardziej aktywni są mikrobeneficjenci z podregionu nowotarskiego,
a następnie nowosądeckiego. Natomiast w przypadku projektu
parasolowego zarządzanego przez Euroregion Beskidy, najbardziej aktywni
są mikrobeneficjenci z podregionu bielskiego.
W podziale na projekty parasolowe widać również różnice w aktywności

mikrobeneficjentów, szczególnie realizujących mikroprojekty w ramach
projektu parasolowego zarządzanego przez Euroregion Karpacki.
Mikrobeneficjenci z podregionu krośnieńskiego dominują w Osi 1, która
dotyczy dziedzictwa kulturowego, głównie za sprawą aktywnych JST.
Natomiast w Osi 3, która dotyczy edukacji transgranicznej, dominuje
podregion rzeszowski, głównie dzięki większemu udziałowi organizacji
pozarządowych i instytucji naukowych. To jest naturalnym zjawiskiem
związanym z bliskością dużych ośrodków miejskich, takich jak Rzeszów,
które gromadzą znaczny potencjał naukowy oraz kapitał społeczny. Znajduje
to odzwierciedlenie w obecności w nich licznych uczelni i organizacji
pozarządowych.
Tabela 2. Zestawienie liczby wystąpień unikalnych mikrobeneficjentów
w mikroprojektach w podziale na oś priorytetową, Euroregion zarządzający
projektami parasolowymi, kraj, podregion i typ mikrobeneficjenta
Euroregi w tym struktura jednostek [%]

Liczba
on pań- edu-
Oś Kraj Podregion wystą- nau-ko-
(partner JST NGO stwo- kacyj- innych
pień wych
wiodący) wych nych
Bielski 2 100 0 0 0 0 0
Krakowski 4 100 0 0 0 0 0
Nowosądecki 51 84,3 15,7 0 0 0 0
Polska
Nowotarski 66 78,8 13,6 3 4,5 0 0
„Tatry” Oświęcimski 1 100 0 0 0 0 0
Przemyski 1 100 0 0 0 0 0
I Koszycki 1 100 0 0 0 0 0
Słowacja Preszowski 65 76,9 21,5 1,5 0 0 0
Żyliński 55 87,3 10,9 0 1,8 0 0
Bielski 95 81,1 18,9 0 0 0 0
Krakowski 1 100 0 0 0 0 0
Beskidy Polska
Nowosądecki 2 0 100 0 0 0 0
Nowotarski 30 76,7 3,3 20 0 0 0
Oświęcimski 23 82,6 17,4 0 0 0 0

Tyski 1 100 0 0 0 0 0
Preszowski 1 100 0 0 0 0 0
Słowacja
Żyliński 151 82,8 15,2 0 0,7 0,7 0,7
Gliwicki 1 0 100 0 0 0 0
Krośnieński 62 67,7 19,4 11,3 1,6 0 0
Polska Nowosądecki 5 100 0 0 0 0 0
Karpacki Przemyski 22 90,9 9,1 0 0 0 0
Rzeszowski 21 28,6 57,1 4,8 4,8 4,8 0
Bratysławski 1 0 100 0 0 0 0
Słowacja
Preszowski 109 69,7 19,3 7,3 1,8 1,8 0
Nowosądecki 6 50 16,7 16,7 16,7 0 0
Polska
Nowotarski 24 41,7 25 4,2 20,8 0 8,3
„Tatry”
Preszowski 17 52,9 23,5 11,8 5,9 0 5,9
Słowacja
Żyliński 14 35,7 21,4 0 28,6 0 14,3
Bielski 25 20 40 8 8 24 0
Krakowski 1 100 0 0 0 0 0
Polska
Nowotarski 2 50 0 0 50 0 0
Beskidy
Oświęcimski 1 100 0 0 0 0 0
III Preszowski 1 0 100 0 0 0 0
Słowacja
Żyliński 27 37 29,6 7,4 11,1 14,8 0
Krośnieński 7 42,9 28,6 0 28,6 0 0
Polska
Przemyski 2 0 0 0 0 100 0
Karpacki Rzeszowski 10 50 40 0 0 10 0
Słowacja Koszycki 2 0 100 0 0 0 0
Preszowski 18 50 22,2 0 22,2 5,6 0
Struktura mikrobeneficjentów w poszczególnych podregionach i osiach

priorytetowych również znacząco się różni. Głównie dominują w nich JST,
ale można zauważyć również wyjątki, jak w przypadku podregionu
rzeszowskiego, w których dominują NGO-y i inne podmioty, stanowiące
większość realizujących mikroprojekty. Wynika to z nagromadzenia
w Rzeszowie ośmiu aktywnych w realizacji mikroprojektów organizacji,
w tym takich organizacji jak: Stowarzyszenie Samorządów Terytorialnych
„Aglomeracja Rzeszowska”, Stowarzyszenie na rzecz Rozwoju i Promocji

Podkarpacia Pro Carpathia, czy Podkarpacka Regionalna Organizacja
Turystyczna.
Uzupełnieniem powyższej analizy są powiązania pomiędzy analizowanymi

cechami mikrobeneficjentów przedstawione na Wykresie 1 w załączniku.
Wyłaniają się tu trzy wnioski:
Po pierwsze, liczba wystąpień mikrobeneficjentów z Polski i Słowacji jest na

podobnych poziomie.
Po drugie, również w przypadku mikroprojektów w projektach parasolowych

poszczególnych Euroregionów, nie można zauważyć dominacji
mikrobeneficjentów zlokalizowanych w podregionach jednego z tych krajów.
Po trzecie, znacząco więcej mikroprojektów było realizowanych w Osi 1 niż

w Osi 3 i dodatkowo były one większej wartości (średnio 52,8 tys. EUR wobec
36,5 tys. EUR). Alokacja na mikroprojekty w Osi 1 była niemal siedmiokrotnie
wyższa niż w Osi 3 (17,4 mln EUR wobec 2,5 mln EUR). W obu osiach
struktura mikrobeneficjentów była podobna z dwoma wyjątkami. Okazuje
się, że jednostki edukacyjne i naukowe dużo częściej realizowały
mikroprojekty edukacyjne (Oś 3) niż mikroprojekty dotyczące dziedzictwa z
Osi 1, co wynika z naturalnych zadań, do jakich powołane zostały te jednostki.
JST również nieco częściej niż inne typy mikrobeneficjentów angażowały się
w mikroprojekty edukacyjne z Osi 3. Ponieważ niemal wyłącznie były to
gminy, w tym miasta (tylko w niewielu przypadkach były to ośrodki kultury,
sportu lub promocji), najprawdopodobniej JST występowały w imieniu szkół
i podmiotów edukacyjnych funkcjonujących na ich obszarze.
Na koniec analizy aktywności mikrobeneficjentów warto zbadać czynniki,

jakie wpływają na realizację większej liczby mikroprojektów (a także
mikroprojektów o wyższej wartości) przez pojedynczy podmiot.
Wykorzystano w tym celu model efektów losowych, z których trzy efekty
wykazały wpływ na zróżnicowanie liczby i wartości mikroprojektów. Są to
następujące efekty:
● efekt podregionu,
● typu mikrobeneficjenta
● Euroregionu, który był partnerem wiodącym projektów parasolowych.
Szczegółowe wyniki przedstawiono na Wykresie 2 w załączniku. Analiza

wykazała, że podmioty z podregionu nowotarskiego są istotnie bardziej
aktywne niż podmioty z innych podregionów. Zestawiając ten wynik z tabelą
2, w której mikrobeneficjenci z tego podregionu uczestniczyli w 66
mikroprojektach w Osi 1 w projekcie parasolowym Euroregionu „Tatry”, 30
mikroprojektach w projekcie parasolowym Euroregionu Beskidy, a także

w osi 3 – w 24 mikroprojektach w projekcie parasolowym Euroregionu „Tatry”
i 2 mikroprojektach w projekcie parasolowym Euroregionu Beskidy – można
powiedzieć, że mikrobeneficjenci z podregionu nowotarskiego realizowali
nie tylko najwięcej mikroprojektów po stronie polskiej (ex aequo
z podregionem bielskim), ale również byli najbardziej aktywni. W nieco
mniejszym stopniu widać ten efekt dla mikrobeneficjentów z podregionu
żylińskiego w Słowacji. Potwierdza to obserwacje poczynione wyżej,
wskazujące na silne relacje i współpracę z innymi podmiotami w projektach
parasolowych zarządzanych przez Euroregion „Tatry”, dobrze rozwiniętą sieć
organizacji, a także szczególne zaangażowanie lokalnych liderów i samego
Euroregionu wynikające z lokalnych potrzeb, zainteresowań i możliwości
rozwojowych tego obszaru.
Potwierdził się również wniosek z tabeli 1 (por. ostatnia kolumna) dotyczący

najwyższej aktywności JST i najniższej NGO. Chociaż w przypadku NGO,
pomimo, że każdy z nich średnio realizował istotnie mniej mikroprojektów
niż inne podmioty, to mikroprojekty te były wyższej wartości. Być może
mikroprojekty NGO mogą być bardziej skoncentrowane na wysokiej wartości
i zaawansowanych inicjatywach i mogą skupiać się na mikroprojektach
z większym wpływem społecznym czy innowacyjnym charakterze, co może
wymagać większych zasobów, które NGO posiadają.
Ciekawe jest również spostrzeżenie, że każdy z mikrobeneficjentów

realizujący mikroprojekty w ramach konkursów ogłaszanych w ramach
projektów parasolowych zarządzanych przez Euroregion Beskidy,
realizował ich znacząco więcej niż mikrobeneficjenci z projektów
parasolowych zarządzanych przez dwa pozostałe Euroregiony. Jednakże,
mikroprojekty w ramach tych projektów parasolowych były znacznie niższej
wartości.
Odwrotną sytuację można zauważyć w przypadku projektów parasolowych,

w których partnerem wiodącym był Euroregion „Tatry”, gdzie
mikrobeneficjenci uczestniczyli w znacząco mniejszej liczbie
mikroprojektów. Różnice między projektami parasolowymi poszczególnych
Euroregionów można tłumaczyć specyfiką konkursów i zastosowaniem
różnych priorytetów oraz kryteriów przy wyborze mikroprojektów do
dofinansowania, co może prowadzić do zróżnicowanego uczestnictwa
i wartości mikroprojektów w poszczególnych projektach parasolowych.
3.1.2. Projekty standardowe

Jaka jest aktywność beneficjentów w Programie? (analiza
w oparciu o kraj pochodzenia, typ beneficjenta (JST, NGO itd.)?
W ramach Programu zrealizowanych było 84 projektów, w których 186
unikalnych beneficjenci wystąpili 265 razy. Średnio każdy podmiot brał
zatem udział w 1,4 projektu (zobacz tabelę 3).
Z grona beneficjentów, aż trzy na pięć podmiotów należało do różnych

organów administracji samorządowej (116 podmiotów, co stanowi 62%
całości). Organizacje pozarządowe zaś stanowiły jedną czwartą wszystkich
podmiotów (46 podmioty z 186). Pozostałe 13% podmiotów należało do
innych typów.
Najwięcej wystąpień w projektach można zauważyć w przypadku

podmiotów należących do różnych organów administracji samorządowych
(184 wystąpienia), a dodatkowo ich aktywność3 była najwyższa ze
wszystkich typów beneficjentów (średnio brały one udział w 1,6 projektu).
Równie aktywną grupą beneficjentów były podmioty naukowe
(realizujące średnio 1,62 projektu na podmiot), ale ich skala jest niewielka (8
podmiotów realizujących 13 projektów). Organizacje pozarządowe były
aktywne poniżej przeciętnej – każda z nich realizowała bowiem jedynie
średnio 1,1 projektu. Zatem znacząca liczba NGO realizowała jedynie po
jednym projekcie. Będzie to tematem dodatkowych analiz w dalszej części
raportu. Najmniej aktywnymi grupami podmiotów (zarówno w ujęciu
wszystkich projektów, jak i projektów jednej instytucji) były podmioty
edukacyjne i państwowe – średnio realizowały po jednym projekcie.
Tabela 3. Zestawienie liczby beneficjentów i ich wystąpień w projektach
w podziale na typ beneficjenta
Typ Liczba Liczba Udział Średnia liczba

wystąpień unikalnych beneficjentów projektów na typ
beneficjentów beneficjentów danego typu beneficjenta
JST 184 116 62,4 1,586
NGO 52 46 24,7 1,13
naukowe 13 8 4,3 1,625
edukacyjne 9 9 4,8 1
państwowe 7 7 3,8 1
3
Aktywność beneficjentów odnosi się do ich uczestnictwa w określonej liczbie projektów. Beneficjenci
bardziej aktywni uczestniczyli w większej liczbie projektów.
Łącznie 265 186 100 1,425
Tabela 4 wskazuje, że istnieją znaczne różnice w strukturze beneficjentów

w podziale na osie priorytetowe oraz podregiony. W Osi 1 najbardziej
aktywni beneficjenci w Polsce byli zlokalizowani w podregionach
nowotarskim, nowosądeckim oraz bielskim. W Osi 2 największą aktywność
wykazują beneficjenci podregionów: bielskiego i miasta Krakowa. W Osi 3
z kolei najaktywniejsi beneficjenci z Polski byli ulokowani w podregionie
nowotarskim, podobnie jak w przypadku Osi 1. Nie można zatem wskazać
jednoznacznych wzorców aktywności beneficjentów, jednakże
w analizach pojawiają się najczęściej polskie podregiony: nowotarski,
nowosądecki i bielski.
Tabela 4. Zestawienie liczby wystąpień unikalnych beneficjentów
w projektach w podziale na oś priorytetową, kraj, podregion i typ
beneficjenta
Oś Kraj Podregion Liczba w tym [%] jednostek

wys-
JST NGO pań- edukacyj nau- ko- innych
tąpień
stwo- -nych wych
wych
I Polska Bielski 17 76,5 23,5 0 0 0 0
Krośnieński 9 55,6 33,3 11,1 0 0 0
Miasto Kraków 5 40 20 0 0 40 0
Nowosądecki 20 85 15 0 0 0 0
Nowotarski 32 84,4 15,6 0 0 0 0
Przemyski 3 66,7 33,3 0 0 0 0
Rzeszowski 13 69,2 30,8 0 0 0 0
Słowacja Bańskobystrzycki 1 0 0 100 0 0 0
Nitriański 1 0 0 100 0 0 0
Preszowski 56 62,5 33,9 3,6 0 0 0
Żyliński 40 87,5 7,5 2,5 0 2,5 0
II Polska Bielski 7 100 0 0 0 0 0
Krośnieński 2 100 0 0 0 0 0
Miasto Kraków 6 100 0 0 0 0 0
Nowotarski 2 100 0 0 0 0 0
Rzeszowski 3 100 0 0 0 0 0
Słowacja Preszowski 10 90 0 0 0 10 0
Żyliński 8 100 0 0 0 0 0
III Polska Bielski 3 33,3 33,3 0 0 33,3 0
Katowicki 1 0 0 0 0 100 0
Krośnieński 3 33,3 0 0 66,7 0 0
Nowotarski 6 0 50 0 50 0 0
Rzeszowski 2 0 0 0 0 100 0
Słowacja Bańskobystrzycki 1 0 0 0 100 0 0
Koszycki 1 0 100 0 0 0 0
Preszowski 6 0 33,3 0 33,3 33,3 0
Żyliński 4 0 25 0 25 50 0
Na Wykresie 3 w załączniku ukazane są interesujące powiązania między

cechami beneficjentów, takimi jak kraj i podregion, oś priorytetowa oraz ich
typ. Warto zauważyć, że występuje parytet pomiędzy liczbą wystąpień
beneficjentów z Polski i Słowacji, co również ma odzwierciedlenie
w mikroprojektach. To wskazuje na równomierne rozkładanie pomocy
pomiędzy beneficjentów z tych dwóch krajów. Również podobny parytet
można zaobserwować między polskimi i słowackimi beneficjentami
w odniesieniu do poszczególnych osi priorytetowych, z niewielkim
wyjątkiem polskich partnerów z Osi 3. To może świadczyć o dobrze
zrównoważonym charakterze Programu i wsparciu dla różnorodnych
inicjatyw na obszarze transgranicznym.
Ciekawy jest rozkład typów beneficjentów w poszczególnych osiach. JST

dominują znacząco w Osi 1 nad NGO, natomiast w Osi 2 projekty realizują
niemal wyłącznie JST (11 projektów realizują podmioty naukowe, zob. tabela
4), co jest naturalną konsekwencją kompetencji samorządów w obszarze
dróg i transportu. W Osi 3 JST są w znaczącej mniejszości, a dominację
przejmują NGO, łącznie z jednostkami edukacyjnymi, które realizowały
projekty wyłącznie w Osi 3. Podobnie uczelnie i instytucje naukowe
realizowały w większości projekty edukacyjne. Jednostki państwowe
realizowały projekty jedynie z obszaru dziedzictwa kulturowego z Osi 1.
Przeprowadzając analizę aktywności beneficjentów warto zbadać, które

czynniki wpływają na realizację większej liczby projektów (a także
projektów o wyższej wartości) przez pojedynczy podmiot. Podobnie jak

w przypadku mikroprojektów wykorzystano w tym celu model efektów
losowych. Okazało się, że efekty niektórych podregionów, typów
beneficjentów i osi priorytetowych wykazały istotny statystycznie wpływ na
zróżnicowanie liczby i wartości projektów. Szczegółowe wyniki
przedstawiono na Wykresie 4 w załączniku.
Analiza wykazała, że w przypadku podregionów jedynie podmioty

z podregionu żylińskiego są istotnie bardziej aktywne w kontekście liczby
i wartości projektów niż podmioty z innych podregionów. Podregion ten był
również najbardziej aktywny w przypadku mikroprojektów. Z kolei
podregion nowotarski, o ile istotnie był bardziej aktywny w przypadku
mikroprojektów, okazał się przeciętnie aktywny w przypadku projektów
standardowych.
Wyniki aktywności dotyczące typów beneficjentów okazały się zbieżne

z wynikami dla mikroprojektów w przypadku najbardziej aktywnych JST.
Organizacje pozarządowe najmniej aktywne w przypadku mikroprojektów,
okazały się bardziej aktywne w przypadku projektów niż pozostałe typy
beneficjentów nie licząc JST (chociaż ich efekt nie jest istotny statystycznie).
Zaskakujące są wyniki wpływu osi priorytetowych na aktywność

beneficjentów. Można było zakładać, że te projekty będą najbardziej
powtarzalne i skalowalne, przez co w przypadku Osi 1 i 3 można będzie
zauważyć zwiększoną aktywność tych samych beneficjentów. Okazało się
jednak, że Oś 2 miała znacząco większy wpływ na liczbę i wartość
realizowanych projektów niż pozostałe osie priorytetowe. Wynika to z faktu,
że za stan dróg odpowiadają konkretne podmioty i stąd w dużej mierze
wynika powtarzalność beneficjentów realizujących projekty drogowe w tej
osi.
A2. Jakie były korelacje między aktywnością/biernością beneficjentów a ich

odległością od granicy, krajem pochodzenia, poziomem PKB, liczbą ludności,
czy zachodziły inne korelacje?
Analiza korelacji między aktywnością beneficjentów a krajem

pochodzenia, podregionem, odległością od granicy, osią priorytetową,
poziomem PKB i gęstością zaludnienia wymagała zastosowania oprócz
zwykłej korelacji również statystyki Cramér’s V oceny siły związku między
dwoma zmiennymi nominalnymi oraz statystykę kwadratową 𝜂 2 z modelu
analizy wariancji dla zmiennej ilościowej i nominalnej (na przykład dla liczby
projektów jednego beneficjenta i osią priorytetową). Na Wykresie 5 w
załączniku został przedstawiony graf pokazujący, które zmienne są
wzajemnie powiązane, nie tylko w kontekście aktywności, ale także innych

czynników.
Badania wykazują, że aktywność beneficjentów ma bezpośredni związek

z podregionem, osią priorytetową i typem beneficjenta. To potwierdza
wnioski płynące z wcześniejszych analiz (zobacz Wykres 4 w załączniku), że
różne czynniki, takie jak obszar geograficzny, wybór tematyki projektu i typ
beneficjenta, wpływają na ich aktywność w Programie. Interesujące są
również związki pomiędzy innymi zmiennymi. Oprócz oczywistych powiązań
między podregionem a krajem, PKB per capita, gęstością zaludnienia
i odległością od granicy, można zaobserwować powiązania między typem
beneficjenta a podregionem (tabela 4), odległością od granicy oraz
gęstością populacji. Warto zauważyć, że potwierdza się również mniejsze
zaludnienie obszarów przygranicznych, o czym świadczą pozytywne
powiązania między odległością od granicy a gęstością zaludnienia.
Obecność wielu powiązań między różnymi zmiennymi sugeruje, że niektóre

z nich, takie jak PKB per capita czy gęstość zaludnienia, mogą wpływać na
aktywność beneficjentów również pośrednio, poprzez charakterystyki
podregionów czy innych lokalizacji. Dlatego istotne jest przeprowadzenie
analizy modelu efektów mieszanych, w którym podregiony, osie
priorytetowe i typy beneficjentów są zmiennymi losowymi (są zależne od
beneficjentów), podczas gdy pozostałe zmienne pozostają stałe dla
określonych lokalizacji. Wyniki tej analizy zaprezentowane zostały w tabeli 5.
Wnioski wyciągnięte z tej analizy są istotne dla zrozumienia złożonych relacji
między różnymi czynnikami wpływającymi na aktywność beneficjentów
i odsłaniają ukryte związki między tymi zmiennymi.
Tabela 5. Model efektów mieszanych wyjaśniający aktywność beneficjentów
cechami podregionów
Liczba wystąpień beneficjentów

w projektach
Zmienne
Współczynniki
–0.078
(wyraz wolny)
(0.468)
–0.293
Kraj [Słowacja]
(0.459)
–0.177
Odległość od granicy
(0.167)
–0.302 **
PKB per capita w 2014 roku
(0.129)
0.289 **
Gęstość populacji w 2014 roku
(0.100)
Interakcja pomiędzy siedzibą na Słowacji a odległością 0.528 **

od granicy (0.179)
Efekty losowe
σ2 0.56
τ00 Podregion 0.45
τ00 Typ beneficjenta 0.13
τ00 Oś priorytetowa 0.36
ICC 0.62
N Podregion 14
N Oś priorytetowa 3
N Typ beneficjenta 5
Liczba obserwacji 279
Krańcowe R2 / Warunkowe R2 0.118 / 0.667
Odchylenie 671.142
AIC 700.674
log–Likelihood –340.337

Uwaga: * p<0.1 ** p<0.05 *** p<0.001.
Tabela 5 wskazuje na kilka ciekawych wniosków z badania:
Po pierwsze, podmioty bardziej aktywne (realizujące więcej projektów)

znajdują się w podregionach o niższym poziomie PKB per capita4. Można
to wyjaśnić większymi potrzebami mieszkańców w regionach słabiej
rozwiniętych, które zlokalizowane są bliżej granicy (na Wykresie 5 w
załączniku widać pozytywną korelacją między PKB per capita a odległością
od granicy).
Po drugie, sama odległość od granicy nie jest istotna statystycznie, co

oznacza, że nie zawsze podmioty położone bliżej granicy realizują większą
liczbę projektów. Efekt ten może wystąpić właśnie w słabszych gospodarczo
4
Zmienne w modelu zostały wystandaryzowane poprzez odjęcie średniej i podzielenie przez odchylenie
standardowe, co oznacza, że spadek PKB per capita o jedno odchylenie standardowe powoduje wzrost
liczby realizowanych projektów o 30,2% odchylenia standardowego.
regionach, a także w regionach bardziej zaludnionych, w których

mieszkańcy mogą zgłaszać więcej potrzeb podmiotom uprawnionym do
realizacji projektów.
Po trzecie, nie ma różnic w aktywności podmiotów z obu krajów, ale

w przypadku Słowacji widać dość nietypową zależność – wraz ze wzrostem
odległości od granicy aktywność słowackich beneficjentów rośnie. To
może oznaczać, że najbardziej aktywne podmioty słowackie znajdują się
daleko od granicy, na przykład w ośrodkach miejskich. To może również
oznaczać, że przy granicy aktywność tych podmiotów jest mniejsza niż
aktywność podmiotów z Polski. Warto ten efekt dodatkowo przetestować
stosując model regresji nieciągłej (RDD z ang. regression discontinuity
design). Model ten pozwoli ocenić, czy granica polsko-słowacka wpływa na
aktywność podmiotów po obu stronach granicy. Można bowiem zakładać, że
w okolicy granicy podmioty po obu jej stronach są do siebie podobne pod
względem różnych cech, a różnią się od siebie niemal wyłącznie położeniem
geograficznym względem granicy. Wykres 1 prezentuje wizualne wyniki
analizy RDD.
Oś pozioma odzwierciedla odległość od granicy, gdzie wartości ujemne

odnoszą się do strony słowackiej, a wartości dodatnie do strony polskiej.
W punkcie zero znajduje się punkt rozstępu, wyznaczający linię podziału
(discontinuity), zaznaczoną pionową przerywaną linią. Oś pionowa
reprezentuje aktywność beneficjentów, mierzoną liczbą projektów
realizowanych przez poszczególne podmioty. Wielkość punktów na wykresie
1 odzwierciedla liczbę podmiotów o określonej średniej aktywności,
a pionowe wąsy wokół punktów ukazują odchylenie od tej średniej.
Podczas analizy wykresu 1 istotne są trzy aspekty. Po pierwsze, nachylenie

krzywych po obu stronach granicy mówiące, czy występuje zmiana
w zachowaniu aktywności beneficjentów wokół granicy. Po drugie, kształt
i przekrzywienie krzywych po obu stronach granicy. Jeżeli krzywe nachylają
się w jednym kierunku po przekroczeniu granicy (na przykład stanowią
przekrzywioną linię prostą), może to wskazywać na różnice w aktywności. Po
trzecie, istotne jest porównanie rozbieżności krzywych w punkcie rozstępu –
jeśli krzywe po przekroczeniu granicy znajdują się blisko siebie i brak jest
wyraźnego skoku, może to oznaczać brak istotnej różnicy w aktywności
podmiotów po obu stronach granicy.
Na Wykresie 1 nie widać różnic w nachyleniu krzywych po obu stronach

granicy, innego ich przekrzywienia, a także skoku aktywności na samej
granicy, co sugeruje, że bliskość granicy nie ma wpływu na aktywność
beneficjentów.
Wykres 1. Wpływ granicy polsko-słowackiej na aktywność beneficjentów
Dodatkowo, zastosowano geograficzną regresję nieciągłości (ang.

Geographic Regression Discontinuity, GRD), aby zbadać, czy i w których
punktach granicy odgrywa ona rolę. Na Wykresie 2 przedstawione są
wykresy GRD, które ilustrują efekty tej analizy. Wykresy GRD prezentują
punkty na granicy, dla których dokonano analizy różnic w aktywności
pomiędzy beneficjentami pochodzącymi z Polski i Słowacji. Punkty
zaznaczone kolorem zielonym wskazują na istotnie wyższą aktywność
beneficjentów po jednej stronie granicy w porównaniu do drugiej (dodatnie
zielone punkty oznaczają istotnie wyższą aktywność po stronie polskiej,
a ujemne – po stronie słowackiej). Odległość od poziomej linii zerowej
odzwierciedla skalę różnic w aktywności. Dodatkowo, wykres po prawej
stronie lokalizuje te punkty na granicy (należy zwrócić uwagę, że punkty na
wykresach po lewej stronie są umieszczone w odwrotnej kolejności niż te
zlokalizowane na wykresie granicy).
Wykres 2. Identyfikacja punktów na granicy, w których aktywność jest

istotnie wyższa po jednej ze stron
Wykres 2 pokazuje, że zielonych punktów jest jedynie kilka i wskazują one

w większości na wyższą aktywność polskich podmiotów. Punkty te są
zlokalizowane we wschodniej części podregionu nowotarskiego oraz kilku
miejscach podregionu krośnieńskiego (zob. wykres po prawej stronie). Tych
wyników nie potwierdza jednak Wykres 4 (w załączniku) dla całych
podregionów, a więc są to jednostkowe miejsca w tych podregionach,
w których występują nadaktywne podmioty.
Jednocześnie, jak wynika z deklaracji samych beneficjentów (badania

jakościowe) projekty częściej były inicjowane przez stronę polską. Partnerów
wiodących z Polski było w projektach dwa razy więcej niż ze Słowacji.
Wykres 3. Mapa rozkładu beneficjentów realizujących najwięcej projektów

Uwaga: na mapie zaznaczono nazwy podmiotów, które realizowały 3 i więcej projektów.
Analizując dokładnie lokalizację tych szczególnie aktywnych beneficjentów

na mapie (patrz Wykres 3), zauważalne jest, że wśród nich znajdują się
przede wszystkim Związek Euroregionu „Tatry”, gmina miasta Nowy Targ
oraz kilka innych podmiotów realizujących po dwa projekty (których etykiety
nie zostały umieszczone na mapie), nie mające przeciwwagi po drugiej
stronie granicy. W gronie tych beneficjentów po stronie słowackiej znajdują
się Mesto Stropkov oraz Mesto Medzilaborce na wschód od granicy (bez
etykiety na mapie). Z kolei w przypadku podregionu krośnieńskiego,
rezultaty były kształtowane przez podmioty realizujące pojedyncze projekty.
A3. Jaką aktywność wykazują w Programie NGO’sy?
W Programie projekty i mikroprojekty realizowało 160 różnych NGO, w tym

83 (52%) z Polski. NGO realizowały łącznie 229 projekty, w tym 75%
mikroprojektów (177 mikroprojektów z 229 wszystkich projektów
realizowanych przez NGO). Średnia aktywność NGO w Programie wyniosła
1,3 projektu, co oznacza, że większość podmiotów realizowała jeden projekt
lub jeden mikroprojekt. Wykres 4 potwierdza ten wniosek – aż 121 ze 160
podmiotów (76%) realizowało jeden projekt lub mikroprojekt. Kolejne 14% (22
podmioty) realizowało dwa projekty. Pozostałe 12% realizowało głównie 3 lub
więcej projektów.
Wykres 4. Zestawienie liczby NGO w podziale na liczbę projektów

i mikroprojektów realizowanych przez jeden podmiot
Na wykresie 5 przedstawione są informacje o każdej organizacji

pozarządowej (NGO) dotyczące liczby realizowanych projektów (na osi x) oraz
mikroprojektów (na osi y). Dodatkowo, wielkość każdego punktu na wykresie
reprezentuje łączną liczbę projektów realizowanych przez daną NGO. Aby
zapewnić przejrzystość, punkty reprezentujące poszczególne NGO zostały
delikatnie rozmazane wokół punktów przecięcia osi x i y. Przykładowo,
można zauważyć duże skupisko punktów w okolicy przecięcia osi x i y, gdzie
liczba mikroprojektów wynosi jeden, a liczba projektów jest równa zeru.
Podobnie widzimy nieco mniejsze skupisko punktów przy przecięciu osi x i y,
gdzie liczba projektów wynosi jeden, a liczba mikroprojektów wynosi zero. To
obrazuje, że organizacje pozarządowe skupiają się albo na realizacji
projektów, albo na mikroprojektach. Dzięki takiemu podejściu do analizy
wykresu możemy z łatwością zidentyfikować specjalizację danej NGO
w zakresie rodzaju projektów, które podejmuje.
Najwięcej projektów obu typów realizowały najczęściej EUWT „Tatry”

oraz Stowarzyszenie Euroregion Karpacki Polska. Z kolei najwięcej
mikroprojektów realizowały słowackie NGO: Stowarzyszenie Obywatelskie
Polonus w Żylinie (8 mikroprojektów), Obszar Chronionego Krajobrazu
Górnej Orawy (6 mikroprojektów), a także Miejski Klub Sportowy Námestovo
(4 mikroprojekty). Polskie stowarzyszenia realizowały maksymalnie 4
mikroprojekty (Stowarzyszenie Dolina Karpia), a kilka realizowało 3
mikroprojekty (m.in. Stowarzyszenie Samorządów Terytorialnych

„Aglomeracja Rzeszowska”, Stowarzyszenie Lokalna Grupa Działania
"Dorzecze Wisłoka", czy Podkarpacka Regionalna Organizacja Turystyczna).
Wykres 5. Zestawienie liczby realizowanych mikroprojektów i projektów
przez poszczególne NGO w ramach Programu
W przypadku projektów standardowych aktywność NGO jest jeszcze

skromniejsza. Poza stowarzyszeniami euroregionalnymi, można wskazać
słowackie stowarzyszenia realizujące 3 projekty (Lubowniańskie Regionalne
Stowarzyszenie Miast i Wsi Stará Ľubovňa) i 2 projekty (Centrum Partnerstwa
Innowacyjnego). Pozostałe stowarzyszenia realizują po jednym projekcie,
a kilka z nich dodatkowo realizuje 1-2 mikroprojekty. NGO uczestniczą tylko

w 64% projektów i 38% mikroprojektów, a aktywność jednej NGO
sprowadza się z reguły do uczestnictwa w jednym projekcie lub jednym
mikroprojekcie. Mimo, że NGO występują rzadziej w mikroprojektach, to
częściej pełnią rolę partnera wiodącego (51% wszystkich wystąpień) niż
w przypadku projektów (29%).
3.2 Tworzenie i funkcjonowanie partnerstw

Partnerstwa w ramach mikroprojektów były generalnie małe. Pięć
mikroprojektów w ogóle nie uformowało żadnych partnerstw (taka
możliwość dotyczyła wyłącznie EUWT), a 443 (96%) mikroprojekty były
realizowane w partnerstwach jedynie dwóch instytucji. Większe
partnerstwa dotyczyły dwunastu mikroprojektów (3%), w tym dziewięciu
mikroprojektów w partnerstwach trzech podmiotów, dwóch mikroprojektów
w partnerstwie czterech podmiotów i tylko jeden mikroprojekt
w partnerstwie pięciu podmiotów.
Nie widać również powiązań między mikroprojektami tzn. uczestniczenia

podmiotów w kilku projektach z różnymi partnerami, tworzącymi większą
sieć (zobacz Wykres 6). Wykres ten przedstawia polskie i słowackie podmioty
różnych typów (węzły na grafie o różnym kolorze i kształcie) i ich wspólne
uczestnictwo w mikroprojektach (krawędzie łączące węzły oznaczające
partnera wiodącego ze wszystkimi partnerami). W większości przypadków
podmioty są połączone z jednym partnerem pojedynczym wiązaniem (co
oznacza, że oba wystąpiły tylko w jednym, tym samym projekcie).
Największe sieci partnerstw tworzą JST ze Słowacji. Można zaobserwować
tu gminę Oravská Polhora, która realizuje 18 mikroprojektów, w tym 9
z gminą Zawoja z Polski, a także dość często z powiatem suskim. Gmina
Zubrohlava realizuje nieco mniej, bo 13 mikroprojektów, ale tworzy bardziej
rozległe partnerstwo, m.in. z gminą Lipnica Wielka i szeregiem innych JST.
Jeszcze bardziej rozległe partnerstwo tworzy miasto Svidník (realizujące 12
mikroprojektów) z powiatem rzeszowskim (realizującym 6 mikroprojektów)
i miastem Stropkov oraz szeregiem innych JST, a także NGO. Miasto Trstená
również realizowało 12 mikroprojektów w szerokim partnerstwie – m.in.
z gminą Czarny Dunajec i Orawskim Centrum Kultury w Jablonce.
Wykres 6. Graf partnerstw w mikroprojektach

Uwaga: krawędzie poprowadzono jedynie pomiędzy partnerami wiodącymi a partnerami.
Nazwy podmiotów umieszczono w przypadku realizacji przez nie powyżej trzech
mikroprojektów.
Analizując graf na Wykresie 6 można również zauważyć, że partnerzy

wiodący dobierają sobie przeważnie partnerów tego samego typu. Stąd
najczęściej obserwowane są partnerstwa składające się niemal wyłącznie
z JST, NGO (jak w przypadku Stowarzyszenia Obywatelskiego Polonus
w Żylinie), podmiotów naukowych (jak w przypadku na przykład Akademii
WSB – Wydziału Zamiejscowego w Żywcu), albo podmiotów podlegających
państwu (jak w przypadku Parku Narodowego Połoniny, czy Bieszczadzkiego

Parku Narodowego). Jednakże warto podkreślić, że to NGO są najczęściej
zapraszane do partnerstw podmiotów niebędących NGO.
Wykres 7. Struktura partnerstw w mikroprojektach według kraju partnera
wiodącego w podziale na projekty parasolowe zarządzanie przez
Euroregiony i osie priorytetowe
Mimo, że podmioty (przede wszystkim JST) słowackie dominowały

w tworzeniu rozległych partnerstw w ramach i pomiędzy mikroprojektami,
to jednak w liczbie partnerów wiodących dominowały podmioty polskie
(zobacz Wykres 7), co wynika z dysproporcji alokacji na polskie i słowackie
podmioty. Przedstawiono tu udział partnerów wiodących z różnych krajów
w podziale na projekty parasolowe zarządzane przez Euroregiony i osie
priorytetowe. Widać wyraźną dominację polskich partnerów wiodących
nad słowackimi bez względu na podział (tj. projekty parasolowe czy osie
priorytetowe).
Wykres 8. Struktura partnerstw w mikroprojektach według narodowości

partnera wiodącego (Polska i Słowacja) oraz typu mikrobeneficjenta
Na wykresach kołowych (zobacz Wykres 8) można zaobserwować nieco inną

strukturę i proporcje typów partnerów w zależności od kraju partnera
wiodącego. Największą grupę w partnerstwach kierowanych przez zarówno
polskie, jak i słowackie podmioty, stanowią tu organy administracji
samorządowej (JST), a drugie miejsce zajmują organizacje pozarządowe.
Jednakże w przypadku partnerstw, w których partnerem wiodącym był
podmiot ze Słowacji, udział JST w partnerstwach był dużo niższy (65%
wobec 74% dla partnerstw z polskim partnerem wiodącym). Również w tych
pierwszych znaczenie częściej występowały podmioty edukacyjne (7%
wobec 2% dla partnerstw z polskim partnerem wiodącym). W przypadku
pozostałych typów mikrobeneficjentów różnice nie przekraczały 1 pp.
Warto również przeanalizować strukturę partnerstw według typów

mikrobeneficjentów w podziale na projekty parasolowe (tworzone przez
polskie części euroregionów i samorządowe kraje słowackie), osie
priorytetowe i podregiony. Wyniki przedstawia Wykres 9. W pierwszym
segmencie, przedstawiającym strukturę typów mikrobeneficjentów dla
łącznie wszystkich mikroprojektów, można zauważyć, że odzwierciedla on
wyniki przedstawione na wykresie 8, tym razem bez uwzględnienia podziału
na kraje.
Wykres 9. Struktura partnerstw w mikroprojektach według typu

mikrobeneficjenta oraz projektów parasolowych zarządzanych przez
Euroregiony, osi priorytetowej i podregionu
W podziale na projekty parasolowe zarządzane przez trzy Euroregiony

można zauważyć niewielkie różnice w strukturze mikrobeneficjentów.
Udział JST był najwyższy w projektach, w których partnerem wiodącym był
Euroregion „Tatry”, a najniższy – w przypadku Euroregionu Karpackiego.
Odwrotna sytuacja miała miejsce w przypadku udziału NGO. Dodatkowo,
w projektach parasolowych Euroregionu “Tatry” nie wystąpiły podmioty
naukowe, natomiast był to jedyny Euroregion, w którym pojawili się
mikrobeneficjenci z kategorii 'inne'. Co więcej, struktura typów
mikrobeneficjentów w projektach parasolowych zarządzanych przez
Euroregion Karpacki ma podobną strukturę do projektów parasolowych
Euroregionu Beskidy, jednak w tym pierwszym występuje więcej
mikrobeneficjentów typu państwowego oraz edukacyjnego.
W przypadku osi priorytetowych, struktura mikrobeneficjentów jest

podobna z najwyższym udziałem JST i NGO. Jednakże w Osi 3 można
zauważyć znacznie większy odsetek NGO oraz podmiotów edukacyjnych
i naukowych niż w Osi 1, co zaobserwowano już w poprzednim rozdziale
raportu. Taka struktura wynika z funkcji i celów, jakie podmioty te realizują.
W podziale na podregiony obserwujemy duże zróżnicowanie proporcji

wystąpienia typów mikrobeneficjentów. Struktura ta jest silnie uzależniona
od liczby realizowanych w podregionach mikroprojektów. To powoduje, że
w podregionach, gdzie mikroprojektów jest niewiele, struktura
mikrobeneficjentów jest mocno zaburzona, jak w podregionie tyskim,
krakowskim, gliwickim, czy košickim i bratislavskim. Na przykład we
wspomnianych polskich podregionach można zauważyć jednorodność typu
mikrobeneficjenta – w tyskim i krakowskim występują JST, natomiast
w gliwickim – tylko NGO. Potwierdza się również wniosek z Wykresu 8
o wyższych udziałach NGO i niższych – dla JST w przypadku podregionów
słowackich.
B2: Jakie czynniki sprzyjały lub też ograniczały możliwości

współpracy projektowej w ramach Programu?
Zebranie informacji o czynnikach sprzyjających i ograniczających możliwości
współpracy projektowej w ramach Programu było możliwe dzięki badaniom
terenowym. Respondenci z podmiotów realizujących mikroprojekty zostali
zapytani o różne czynniki związane z ułatwianiem / utrudnianiem zarówno
samej współpracy z partnerami, jak i z integracją i współpracą transgraniczną
w projekcie. Wyniki przedstawia Wykres 10.
Wykres 10. Czynniki ułatwiające i utrudniające współprace z partnerami oraz

integrację i współpracę transgraniczną w mikroprojektach
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych przekazanych przez Zamawiającego [n =

214].
Kluczowe czynniki ułatwiające współpracę w ramach mikroprojektów były

związane z doświadczeniem: z wcześniejszej współpracy z partnerami
i nawiązanymi osobistymi relacjami z przedstawicielami partnerów, a także
ogólnie z wcześniejszym doświadczeniem w realizacji podobnych projektów.
Może zatem mikroprojekty były tylko jednym z elementów całej
długofalowej współpracy między partnerami, skoro, jak pokazuje Wykres 6,
partnerstwa składały się w większości z pojedynczych par podmiotów?
Kolejnym czynnikiem jest bliskość geograficzna, którą również można było
odczytać na Wykresie 10, a także dodatkowo została zweryfikowana
w badaniach ilościowych, w których wyliczono dokładną odległość między
partnerami we wszystkich mikroprojektach (zobacz Wykres 11). Okazuje się,
że najczęstsza odległość między partnerami wyniosła 20-30 km, a
w zdecydowanej większości mikroprojektów nie przekraczała 70 km. Jest to
zatem odległość, którą można pokonać w maksymalnie 1,5 godziny. Czynniki
związane ze spójnością tematyczną mikroprojektu i spójnością podmiotową
partnerów były wskazywane najmniejszą liczbę razy.
Wykres 11. Odległość między partnerami w mikroprojektach
Czynniki utrudniające współpracę potwierdzają powyższe wnioski, bowiem

odległość geograficzna, brak doświadczenia i wcześniejszej znajomości były
wskazywane sporadycznie przez respondentów. Kluczową barierą
współpracy okazała się za to biurokratyczna część mikroprojektu, a więc
obowiązki sprawozdawcze. Blisko co piąty pytany wskazał również na
bariery językowe.
Z kolei wśród najważniejszych czynników sprzyjających integracji

i współpracy transgranicznej respondenci wskazali zaufanie i dobre relacje
między stronami oraz otwartą i skuteczną komunikację. Równie ważne
okazały się wspólne cele i interesy, a także skuteczna koordynacja
i zarządzanie. Jednocześnie wśród niewielkiej liczby barier wskazano bariery
prawne i regulacyjne, a także komunikacyjne (podczas pandemii).
Na zakończenie analizy przeprowadzonej w niniejszym badaniu, podjęto

badania mające na celu zrozumienie, w jaki sposób czynniki ułatwiające
i ograniczające współpracę, wskazane przez respondentów, wpływają na
kontynuację współpracy w kolejnych projektach. Graf partnerstw
w mikroprojektach na Wykresie 6 wskazuje, że partnerstwa są tworzone
głównie na potrzeby konkretnego mikroprojektu. Zaobserwowano, że
uczestnicy rzadko angażują się w kilka mikroprojektów, a jeszcze rzadziej
nawiązują partnerstwa z tymi samymi podmiotami. W związku z tym w fazie
badań terenowych skoncentrowano się na ocenie jakości współpracy na
różnych etapach przygotowania i realizacji mikroprojektu, takich jak
nawiązywanie współpracy, tworzenie koncepcji mikroprojektu, jego
realizacja oraz zakończenie. Oceny te były dokonywane w skali od 1 do 5,
gdzie 1 oznaczało bardzo złą jakość współpracy, a 5 – bardzo dobrą. Wyniki
zestawiono na Wykresie 12.
Wykres 12. Ocena różnych etapów współpracy z partnerami
w mikroprojektach
Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badania CAWI [n = 225 wynika z liczby
ocenianych partnerów w mikroprojektach].
Okazuje się, że mimo wskazanych wyżej czynników utrudniających

współpracę, partnerzy ocenili współpracę na każdym etapie
przygotowania i realizacji mikroprojektu bardzo wysoko lub wysoko.
Żaden z respondentów nie ocenił źle a tym bardziej – bardzo źle żadnego ze
swoich partnerów. Warto również zwrócić uwagę, że jakość realizacji

mikroprojektu, będąca kluczowym etapem współpracy, uzyskała najmniej
ocen średnich. Ten fakt może mieć wpływ na potencjał kontynuacji
współpracy.
Dlatego też w ramach badań ankietowych postawiono pytania dotyczące

przyszłych planów respondentów, czy zamierzają wspólnie składać wnioski
o dofinansowanie w ramach programu Polska-Słowacja 2021-2027 oraz czy
planują realizować kolejne projekty z tymi samymi partnerami. Prezentacja
wyników znajduje się na wykresie 13.
Wykres 13. Plany respondentów dotyczące wspólnego składania wniosków
o dofinansowanie do programu Interreg Polska-Słowacja 2021-2027 oraz
wspólnej realizacji projektów z tymi samymi partnerami.
Wspólne składanie wniosku o dofinansowanie z programu Interreg Polska-Słowacja 2021-

2027
Realizacja w przyszłości projektów z tymi samymi partnerami
Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badania CAWI [n = 214].
Okazało się, że trzech na czterech respondentów planuje lub już złożyło

wspólny wniosek o dofinansowanie w ramach wspomnianego programu.
Niemal cała pozostała grupa respondentów waha się w tej kwestii, co
sugeruje, że istnieje możliwość takiego wspólnego działania. Tylko nieco
mniej niż 3% respondentów wyraziło brak chęci do składania wniosków
razem z dotychczasowymi partnerami. Z kolejnego pytania wynika również,
że większość respondentów (prawie 60%) wyraża chęć realizacji
kolejnych projektów ze wszystkimi obecnymi partnerami, natomiast
dodatkowe 15% zdecydowałoby się na kontynuację z wybranymi partnerami.
Wnioskuje się z tego, że choć Program niekoniecznie przyczynił się do
realizacji wielu projektów w tych samych partnerstwach (por. Wykres 6),
to respondenci wykazują gotowość do długotrwałego podtrzymywania

tych partnerstw w przyszłości. Takie wyniki wskazują na wysoką wartość
Programu w kształtowaniu trwałych relacji między podmiotami
zaangażowanymi w realizację mikroprojektów. Wnioski te potwierdzają
wyniki regresji przedstawione w tabeli 6, w której wyjaśniono, które czynniki
ułatwiające i utrudniające współpracę wpływają na zmianę szans na wspólne
składanie wniosków do programu Interreg Polska-Słowacja 2021-2027.
Tabela 6. Wpływ czynników ułatwiających i utrudniających współpracę na
plany wspólnego składania wniosków do programu Interreg Polska-
Słowacja 2021-2027
Iloraz szans
Czynniki
(ang. odds ratio)
Ułatwiające współpracę:
1,425
Wcześniejsze doświadczenia współpracy
(0,567)
3,121 **
Osobiste relacje z przedstawicielami partnerów
(1,150)
1,620
Doświadczenie w realizacji podobnych projektów
(0,598)
2,022 *
Bliskość geograficzna
(0,753)
0,698
Przedmiot mikroprojektu
(0,259)
1,692
Wspólnota doświadczeń (podobne instytucje)
(0,666)
Utrudniające współpracę:
0,778
Biurokratyczna część mikroprojektu – obowiązki sprawozdawcze
(0,305)
0,721
Bariera językowa
(0,326)
1,245
Odległość geograficzna
(0,788)
0,433
Brak wcześniejszych doświadczeń współpracy
(0,285)
0,369
Brak osobistych relacji z przedstawicielami partnerów
(0,253)
Zmienne kontrolne:
0,384 **
Oś 3 (oś 1 – punkt odniesienia)
(0,170)
1,008
Kraj Słowacja (Polska – punkt odniesienia)
(0,399)
0,819
(wyraz wolny)
(0,504)
R2 Tjur 0,204 / 0,228
Odchylenie 200,93
AIC 231,043
log-Likelihood -100,465
Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badania CAWI [n = 214]. Uwaga: * p<0,1 **
p<0,05 *** p<0,001
W tabeli 6 przedstawiono ilorazy szans związane z przekształceniem postawy

respondentów od negatywnej („Nie”) do wahania, planowania złożenia lub
złożenia wniosków do programu Interreg Polska-Słowacja 2021-2027.
Wartość ilorazu szans równa 1 oznacza brak wpływu danego czynnika na
zmianę postawy w kwestii składania wniosków. Iloraz szans większy od 1
oznacza, że dany czynnik zwiększa szanse na zmianę postawy w proporcji
określonej przez iloraz. Jeśli iloraz szans jest mniejszy od 1, to dany czynnik
obniża szanse na osiągnięcie danego wyniku.
Analiza tabeli 6 wykazuje, że czynniki utrudniające współpracę nie mają

wpływu na zmniejszenie szans składania wspólnego wniosku. Z drugiej
strony, dwa czynniki ułatwiające współpracę mają istotny statystycznie
wpływ na zwiększenie szans na wspólne składanie wniosków do programu
Interreg Polska-Słowacja 2021-2027. Po pierwsze, osobiste relacje
z partnerem potrafią potroić te szanse, a bliskość geograficzna je
podwoja. Warto zaznaczyć, że wcześniejsze doświadczenia współpracy nie
wpływają w tym przypadku na wynik. Z tego wnika, że badany program
przyczynia się do budowania osobistych relacji z partnerami blisko
położonymi geograficznie (w odległości do 1,5h drogi, jak pokazuje Wykres
11), co powoduje, że uczestnicy są bardziej skłonni składać wspólne projekty
w kolejnej edycji programu, z tą samą grupą partnerów.

B1. Jaka jest struktura partnerstw projektowych? (analiza
w oparciu o narodowość Partnera Wiodącego, typ beneficjenta,
liczbę partnerów w projektach, typ realizowanego projektu,
tematykę współpracy (priorytet inwestycyjny) itd. Czy zaistniały
zmiany w stosunku do perspektywy 2007-2013?
Partnerstwa w ramach projektów w większości składały się z dwóch
podmiotów (w 57% projektów tj. 51 projektach wystąpiło dwóch partnerów).
Niemal co czwarte partnerstwo (23%) obejmowało trzy podmioty. Można
zauważyć również pojedyncze większe partnerstwa sięgające 10, a nawet 13
partnerów.
Wykres 14. Graf partnerstw w projektach

Uwaga: krawędzie poprowadzono jedynie pomiędzy partnerami wiodącymi a partnerami.
Nazwy podmiotów umieszczono w przypadku realizacji przez nie powyżej trzech projektów.
Pomiędzy projektami widać znacząco większe powiązania niż

w przypadku mikroprojektów (zobacz Wykres 14). Podmioty uczestniczące
w różnych projektach tworzą sieci obejmujące kilka, a nawet kilkanaście
podmiotów. Największa sieć dotyczyła jednak głównie samorządów
(krajów preszowskiego, żylińskiego, województw małopolskiego
i podkarpackiego) i Euroregionów („Tatry” i Karpackiego). Niemniej,
podmioty te współpracowały z wieloma mniejszymi jednostkami w wielu
projektach, jak na przykład miastem Nowy Targ, Dolný Kubín, Krásno nad
Kysucou, gminą Rajcza, czy powiatem żywieckim. Można zauważyć też
szereg mniejszych sieci współpracy z nieco innymi typami beneficjentów, jak
na przykład partnerstwa wokół Stowarzyszenia na rzecz Rozwoju i Promocji
Podkarpacia Pro Carpathia, muzeów Dwory Karwacjantów i Gladyszów oraz
Orawskiego Parku Etnograficznego w Zubrzycy Górnej. Można zauważyć
również sieci oderwane od głównego skupienia podmiotów, jak na przykład
powiązania podmiotów z okolic Muszyny czy gminy Lipnica Wielka.
Analizując graf na Wykresie 14 nie widać już tak dobitnie, aby partnerzy
wiodący dobierali sobie partnerów tego samego typu jak miało to miejsce
w przypadku mikroprojektów. Chociaż w przypadku małych skupisk ten
trend jest nadal zauważalny (szczególnie dla podmiotów naukowych
i edukacyjnych), to jednak w przypadku większych skupisk podmiotów
można zaobserwować ścisłą współpracę JST i NGO. Może to wynikać z kilku
czynników.
Po pierwsze, w projektach cele i tematy mogą być bardziej zróżnicowane niż

w mikroprojektach, co może wymagać współpracy z partnerami o różnych
kompetencjach i specjalizacjach.
Po drugie, skala i złożoność projektów mogą wymagać różnorodnych

umiejętności i zasobów.
Po trzecie, w projektach partnerzy wiodący mogą być bardziej skłonni do

eksplorowania nowych partnerstw w celu zwiększenia wpływu i osiągnięcia
bardziej złożonych celów, co może prowadzić do większej różnorodności
typów partnerów.
Wykres 15. Struktura partnerstw w projektach według kraju partnera

wiodącego w podziale na osie priorytetowe
Analizując narodowość partnerów wiodących projektów (zobacz Wykres 15)

można zauważyć nieco wyższy odsetek tych partnerów pochodzących ze
Słowacji niż w przypadku mikroprojektów. Nadal jednak dominują znacząco
podmioty polskie. Co ciekawe, partnerzy wiodący ze Słowacji stanowią
niemal połowę partnerów wiodących projektów w Osi 2.
Wykres 16. Struktura partnerstw w projektach według narodowości partnera

wiodącego (Polska i Słowacja) oraz typu beneficjenta
Podobnie jak w przypadku mikroprojektów, można zaobserwować inną

strukturę i proporcje typów partnerów w zależności od kraju partnera
wiodącego (zobacz Wykres 16). Największą grupę w partnerstwach
kierowanych przez zarówno polskie, jak i słowackie podmioty, stanowią tu
organy administracji samorządowej (JST), a drugie miejsce zajmują
organizacje pozarządowe. Jednakże w przypadku partnerstw, w których
partnerem wiodącym był podmiot ze Słowacji, udział JST w partnerstwach
był dużo niższy (61% wobec 73% dla partnerstw z polskim partnerem
wiodącym). Różnica jest zatem większa niż w przypadku mikroprojektów.
Również w projektach kierowanych przez podmioty słowackie znacznie
częściej występowały podmioty edukacyjne (8% w projektach, gdzie
partnerem wiodącym był podmiot słowacki wobec 1% gdzie partnerem
wiodącym był podmiot polski) i naukowe (8% w projektach, gdzie partnerem
wiodącym był podmiot słowacki wobec 3% gdzie partnerem wiodącym był
podmiot polski). W przypadku NGO i państwowych podmiotów różnice były
nieznaczne.
Warto również przeanalizować strukturę partnerstw według typów

beneficjentów w podziale na osie priorytetowe i podregiony. Wyniki
przedstawia Wykres 17.
Wykres 17. Struktura partnerstw w projektach według typu beneficjenta

oraz osi priorytetowej i podregionu
W Osi 1, w której realizowano najwięcej projektów, struktura jest bardzo

podobna do struktury ogółem. Z kolei w Osi 2 dominują niemal wyłącznie
JST. Z kolei ich udział w Osi 3 jest najmniejszy. W tej osi dominują NGO-sy, a
w nieco mniejszym wymiarze – podmioty edukacyjne i naukowe.
W podziale na podregiony obserwujemy duże zróżnicowanie proporcji

wystąpienia typów beneficjentów, podobnie jak w przypadku
mikroprojektów. W przypadku podregionów słowackich – w podregionie
preszowskim występuje więcej niż przeciętnie NGO-sów, podczas gdy
w podregionie żylińskim zdecydowanie (ponadprzeciętnie) dominują JST.

W przypadku polskich podregionów również można zauważyć różnice
w udziale JST i NGO. W dwóch podregionach (rzeszowskim i przemyskim)
udział NGO jest znaczący, podczas gdy w innych widać wyższy niż
przeciętnie udział JST (nowotarski, nowosądecki, bielski i miasto Kraków).
Wykres 18. Udział beneficjentów w układzie gminnym w programie Polska
Słowacja w perspektywach 2007-2013 i 2014-2020
Porównując obecny Program z programem z lat 2007-2013 można

zauważyć znaczące roszady beneficjentów realizujących projekty
i zlokalizowanych w poszczególnych gminach obszaru Programu (zobacz
Wykres 18). Ogólnie w obu programach wzięli udział beneficjenci ze 198
gmin. Beneficjenci aż z 42% tych gmin (84 gmin zaznaczonych na wykresie
kolorem czerwonym) realizowali projekty tylko w okresie 2007-2013.
Beneficjenci z 71 gmin (36% wszystkich gmin z obu okresów) realizowali co
najmniej po jednym projekcie w obu okresach (są zaznaczone kolorem
niebieskim na wykresie). Jednocześnie, można zauważyć napływ
beneficjentów w okresie 2014-2020 z 43 gmin (zaznaczonych kolorem
zielonym), tj. 22% gmin. Z jednej strony wymiana beneficjentów jest
zjawiskiem pozytywnym, bo rozszerza obszar oddziaływania programów jako
całości wsparcia, tym bardziej że łączny obszar – z którego pochodzą
beneficjenci – nie jest duży, co widać na Wykresie 18, a także w rozdziale 3.3.
Z drugiej strony, tak znaczący odpływ beneficjentów po okresie 2007-2013
mogący wynikać ze zmiany tematycznej programu powinien być
przedmiotem szczegółowych analiz. Warto odpowiedzieć na pytanie: czy
bariery administracyjne i biurokratyczne, które beneficjenci wskazali
w badaniach terenowych (zobacz poniżej i w rozdziale 3.2.1) nie zniechęciły
ich do ponownego składania projektów. Z badania struktury partnerstw oraz
z rozdziału 3.1 wynika też, że w większości beneficjenci realizowali jeden
projekt, co może potwierdzać niechęć niektórych beneficjentów do realizacji
kolejnych projektów w ramach programu.
Wykres 19. Zmiana struktury typów beneficjentów projektów pomiędzy
perspektywami 2007-2013 i 2014-2020
Mimo tak znaczących zmian wśród beneficjentów, Wykres 19 wskazuje, że

struktura typów beneficjentów nie uległa zmianie pomiędzy
perspektywami 2007-2013 i 2014-2020. Widać jedynie niewielki spadek
udziału JST i NGO na korzyść podmiotów naukowych i edukacyjnych
w obecnym Programie. Tym samym można stwierdzić, że rekomendacja
z ewaluacji programu ex-post 2007-2013 o konieczności zwiększenia udziału
NGO nie została zrealizowana.
B2: Jakie czynniki sprzyjały lub też ograniczały możliwości

współpracy projektowej w ramach Programu?
Czynniki sprzyjające i ograniczające możliwości współpracy projektowej
w ramach Programu są bardzo podobne do tych, które były wskazywane
przez partnerów realizujących mikroprojekty.

integrację i współpracę transgraniczną w projektach
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych przekazanych przez Zamawiającego [n =

214].
Jak wskazuje Wykres 20, kluczowe czynniki ułatwiające współpracę

w ramach projektów były związane również z doświadczeniem:
z wcześniejszej współpracy z partnerami i nawiązanymi osobistymi relacjami
z przedstawicielami partnerów, a także ogólnie z wcześniejszym
doświadczeniem w realizacji podobnych projektów. Kolejnym czynnikiem
była bliskość geograficzna, która w większości przypadków nie przekraczała
60 km (zobacz Wykres 21), a najczęściej wynosiła 20 km, a więc nawet mniej
niż w przypadku mikroprojektów.
Wykres 21. Odległość między partnerami w projektach
Zdecydowanie częściej niż w mikroprojektach niektórzy partnerzy znajdowali

się w odległości większej niż 100 km, co zostało wskazane przez wielu
respondentów jako bariera we współpracy (znacznie częściej niż
w przypadku mikroprojektów). Poza tym powtórzyły się dwie bariery –
biurokratyczna część projektu, a więc obowiązki sprawozdawcze, a także
bariery językowe.
Powtórzyły się również kluczowe czynniki sprzyjające integracji i współpracy

transgranicznej. Respondenci wskazali bowiem na zaufanie i dobre relacje
między stronami, otwartą i skuteczną komunikację, a także wspólne cele
i interesy oraz skuteczną koordynację i zarządzanie. Jednocześnie wśród
niewielkiej liczby barier wskazano bariery prawne i regulacyjne, a także
komunikacyjne podczas pandemii. Pojawiała się tu częściej również bariera
koordynacyjna między wieloma stronami, bowiem projekty co do zasady
miały większą średnią liczbę partnerów niż mikroprojekty.
W przypadku projektów ocena współpracy na różnych etapach

przygotowania i realizacji projektu jest podobna jak w przypadku
mikroprojektów (zob. Wykres 12). Jednakże oceny są nieco słabsze i bardziej
zróżnicowane, tzn. występuje więcej ocen dobrych i średnich, a także
pojawiają się oceny złe (jednakże tylko w przypadku niespełna 1% partnerów).
Nieco słabsze oceny mogą wynikać z większej skali projektów
w porównaniu z mikroprojektami oraz bardziej pracochłonnym rozliczaniem
i sprawozdawczością projektu. W przypadku projektów w Osi 2 przeważają
projekty infrastrukturalne, które wymagają zupełnie odmiennych procedur
realizacyjnych niż wiele projektów z Osi 1 i Osi 3. Może to rzutować na ocenę
jakości współpracy.
Wykres 22. Ocena różnych etapów współpracy z partnerami w projektach
Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badania CAWI [n = 135 wynika z liczby
ocenianych partnerów w projektach].
Podobnie jak w przypadku mikroprojektów, beneficjenci projektów zostali

zapytani o przyszłe plany dotyczące wspólnego składania wniosków
o dofinansowanie w ramach programu Polska-Słowacja 2021-2027 oraz
realizowania kolejnych projektów z tymi samymi partnerami. Prezentacja
wyników znajduje się na Wykresie 23.

wspólnej realizacji projektów z tymi samymi partnerami.
Wspólne składanie wniosku o dofinansowanie z programu Interreg Polska-Słowacja 2021-

2027
Realizacja w przyszłości projektów z tymi samymi partnerami
Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badania CAWI [n = 214].
Niższa ocena jakości współpracy przekłada się na mniejsze zainteresowanie

składaniem i realizowaniem wspólnych projektów w przyszłości. O ile
w przypadku mikroprojektów trzech na czterech respondentów planowało
wspólne składanie i realizowanie projektów, w przypadku projektów
odsetek ten wynosi już 57-59%. Co trzeci respondent waha się, czy
realizować wspólne projekty, natomiast 3-6% nie chce składać i realizować
projektów w dotychczasowych partnerstwach. Nadal jednak większość
respondentów chce współpracować przynajmniej z częścią partnerów, co
należy uznać za pozytywny efekt Programu, podobnie jak w przypadku
mikroprojektów. W przeciwieństwie jednak do mikroprojektów, gdzie nie
widać wpływu jakości współpracy na przyszłe plany, w projektach pewne
aspekty współpracy są kluczowe dla decyzji o dalszej współpracy, co
pokazuje tabela 7.
Tabela 7. Wpływ jakości współpracy na plany wspólnego składania
wniosków do programu Interreg Polska-Słowacja 2021-2027
Iloraz szans Iloraz szans

Jakość współpracy
(ang. odds ratio) (ang. odds ratio)
0,510
Jakość nawiązywania współpracy
(0,228)
Jakość współpracy przy przygotowaniu koncepcji 4,305 **

projektu (1,878)
0,799
Jakość współpracy podczas realizacji projektu
(0,310)
3,253 **
Jakość współpracy podczas zakończenia projektu
(1,177)
Liczba obserwacji 132 135
R2 Nagelkerke 0,532 0,505
Odchylenie 287,735 292,845
AIC 297,735 302,845
log-Likelihood -143,868 -146,422
p<0,05 *** p<0,001
Tabela 8 pokazuje, że zwiększenie o jedną jednostkę oceny współpracy

podczas przygotowywania koncepcji projektu powoduje czterokrotne
zwiększenie szans na kontynuowanie współpracy i złożenie kolejnego
wniosku do programu Polska-Słowacja 2021-2027. Kluczowa jest również
dobra współpraca podczas zakończenia realizacji projektu, a więc
sprawozdawczości i rozliczania projektu – lepsza ocena współpracy
z partnerem powoduje ponad trzykrotne zwiększenie szans na
kontynuowanie współpracy. Potwierdza się zatem hipoteza, że udana
współpraca podczas rozliczania projektów jest kluczowa dla dalszej
współpracy partnerów.
Udana współpraca na etapie koncepcyjnym, gdy projekt jest dopiero

formułowany, ma istotne znaczenie dla dalszej współpracy. Efektywne
rozpoczęcie projektu i wypracowanie wspólnego podejścia zdają się
korzystnie wpływać na zaufanie i harmonię między partnerami. Jeśli
współpraca w tej fazie jest skuteczna, prawdopodobnie wpływa to na
właściwe skonstruowanie projektu, co w dalszej perspektywie korzystnie
wpływa na całość współpracy. Budowanie zaufania dopełnia skuteczne
zakończenie projektu, co dodatkowo motywuje partnerów do kontynuacji
współpracy.
Tabela 8. Wpływ czynników ułatwiających i utrudniających współpracę na
plany wspólnego składania wniosków do programu Interreg Polska-
Słowacja 2021-2027
Iloraz szans
Czynniki
(ang. odds ratio)
Ułatwiające współpracę:
9.206 ***
Wcześniejsze doświadczenia współpracy
(5.717)
3.463 **
Osobiste relacje z przedstawicielami partnerów
(1.887)
0.467
Doświadczenie w realizacji podobnych projektów
(0.247)
4.377 **
Bliskość geograficzna
(2.653)
4.312 **
Przedmiot projektu
(2.657)
0.220 **
Wspólnota doświadczeń (podobne instytucje)
(0.148)
Utrudniające współpracę:
1.961
Biurokratyczna część projektu – obowiązki sprawozdawcze
(1.183)
0.399
Bariera językowa
(0.289)
5.730 **
Odległość geograficzna
(4.335)
1.729
Brak wcześniejszych doświadczeń współpracy
(1.221)
1.450
Brak osobistych relacji z przedstawicielami partnerów
(1.288)
Zmienne kontrolne:
3.646
Oś priorytetowa 2 (oś 1 – punkt odniesienia)
(3.150)
2.885
Oś priorytetowa 3 (oś 1 – punkt odniesienia)
(3.294)
0.990
Kraj Słowacja (Polska – punkt odniesienia)
(0.635)
R2 Nagelkerke 0.494
Odchylenie 146.112
AIC 180.112
log-Likelihood -73.056
p<0,05 *** p<0,001
Efektywna współpraca ma bezpośredni wpływ na zwiększenie perspektyw

kontynuacji współpracy. Potwierdzenie tego wniosku znajduje się również
w wynikach zaprezentowanych w tabeli 8. W przypadku projektów, istnieją
wyraźne dowody, że wcześniejsza harmonijna współpraca odgrywa
kluczową rolę w kontekście składania kolejnych wniosków (9-krotnie
zwiększa szanse na kontynuowanie współpracy). To stwierdzenie jest
zupełnie odmienne w przypadku mikroprojektów, ale podkreśla jedynie
wagę dobrej współpracy w kontekście projektów. Projekty te wymagają
bowiem wyraźnego zaangażowania oraz solidnych relacji, zarówno w fazie
tworzenia koncepcji projektu, jak i w procesie jego rozliczenia.
Podobnie jak w przypadku mikroprojektów, istotne jest nawiązywanie

osobistych relacji z partnerami, a także ich bliskość geograficzna. Zbyt
duża odległość geograficzna ma wpływ również jako bariera, gdyż powoduje
niemal sześciokrotne zmniejszenie szans na wspólne składanie wniosków.
Ciekawym aspektem jest także wpływ czynników związanych z tematem

projektu oraz podobieństwem instytucji. Okazuje się, że wspólny temat
projektu jest istotnym motywatorem dla przyszłej współpracy. Natomiast
preferuje się różnorodne partnerstwa, ponieważ podobieństwo instytucji
obniża szanse na wspólne składanie projektów o aż 80%. To poświadcza
obserwacje zilustrowane na wykresie przedstawiającym wzajemne
powiązania między podmiotami w projektach (zobacz Wykres 14), gdzie
widoczne są połączenia pomiędzy podmiotami różnych typów, szczególnie
wyraźne w kontekście NGO-sów.
3.3 Rozkład przestrzenny projektów

Rozkład przestrzenny projektów przedstawiono na mapach, głównie
w podziale na podregiony (w przypadku kartodiagramów) oraz na gminy. Na
mapach przedstawiono liczby projektów w taki sposób, aby odzwierciedlały
one rzeczywisty poziom realizowanych projektów. Zatem w przypadku
projektów realizowanych w partnerstwie, projekt był dzielony pomiędzy
partnerów i odpowiednia część projektu była umieszczana na mapie
w miejscu siedziby danego partnera.
C3. Czy zabrakło określnego rodzaju mikrobeneficjentów
w projektach dofinansowanych w ramach FM?
Mikroprojekty objęły swoim zasięgiem wszystkie 12 podregionów
wchodzących w skład obszaru Programu (zobacz Wykres 24).
W mikroprojektach wzięły udział wszystkie typy mikrobeneficjentów,
chociaż ich rozkład jest mocno zróżnicowany, szczególnie w podregionach,
w których realizowanych jest niewiele mikroprojektów. Można zauważyć, że
we wszystkich podregionach mikroprojekty realizowały JST, natomiast
NGO były obecne w większości podregionów, oprócz podregionów:
krakowskiego i tyskiego, w których realizowano ogólnie jedynie kilka
mikroprojektów. Podmiotów edukacyjnych brakowało w pięciu
podregionach o najniższej liczbie mikroprojektów (tyski, Koszycki kraj,
przemyski, oświęcimski). Podmiotów naukowych brakowało dodatkowo
w podregionie krośnieńskim i nowosądeckim.
Wykres 24. Struktura mikrobeneficjentów Programu w podziale na
podregiony
W przypadku Osi 1 mikrobeneficjenci realizowali 379 mikroprojektów,

w najmniejszym stopniu w podregionach tyskim, oświęcimskim,
krakowskim, rzeszowskim i przemyskim. JST realizowały 294
mikroprojekty, natomiast NGO realizowały 64 mikroprojekty. Pozostałe typy
mikrobeneficjentów realizowały pojedyncze mikroprojekty, najwięcej (12)
podmioty państwowe. W podregionach, w których realizowano najmniej
mikroprojektów w tej osi, oprócz podregionu rzeszowskiego,
w mikroprojektach występowały oprócz JST jedynie NGO – brakowało
pozostałych typów mikrobeneficjentów. Z racji celów osi priorytetowej

podmioty edukacyjne realizowały jedynie 4 mikroprojekty. Z kolei jednostki
naukowe były aktywne jedynie w dwóch podregionach: rzeszowskim
i preszowskim (w których realizowały po jednym mikroprojekcie), co wynika
z usytuowania korzystających z Programu uczelni.
podregiony i osie priorytetowe
Oś 1
Oś 3
Oś 3 była realizowana głównie w czterech podregionach, dwóch polskich

(bielskim i nowotarskim) oraz dwóch słowackich (całym obszarze wsparcia
po stronie słowackiej). W tych podregionach koncentrowały się
mikroprojekty realizowane przez szeroki wachlarz mikrobeneficjentów,

w których największy udział miały nie tylko JST, ale także NGO (zob.
podregion bielski). Podmioty edukacyjne realizowały 11,5 mikroprojektu
w sześciu podregionach, w tym 3,5 w podregionie żylińskim i 3
w podregionie nowotarskim. Podmioty naukowe realizowały 7
mikroprojektów w pięciu podregionach, z czego aż 3 w podregionie bielskim,
a 2 – w żylińskim. Z kolei podmioty państwowe realizowały najmniej
mikroprojektów w tej osi, bo jedynie 4, ale aż w 5 podregionach.
podregiony i projekty parasolowe zarządzane przez Euroregiony
Projekty parasolowe (partner wiodący Euroregion Beskidy)
Projekty parasolowe (partner wiodący Euroregion Karpaty)
Projekty parasolowe (partner wiodący Euroregion „Tatry”)
Analiza struktury mikrobeneficjentów, w tym niewystępowania określonych

ich typów w mikroprojektach, w oparciu o projekty parasolowe zarządzane
przez poszczególne Euroregiony jest przedstawiona na Wykresie 26. Projekty
parasolowe zarządzane przez Euroregion Beskidy obejmowały najwięcej
mikroprojektów (181), a jednocześnie mikroprojekty były najbardziej
skoncentrowane na całym obszarze tych projektów (w podregionach
bielskim i żylińskim). W projektach parasolowych zarządzanych przez
Euroregion Karpacki było realizowanych najmniej mikroprojektów (127), ale
były one również mocno skoncentrowane na całym obszarze działania
projektów (tj. w podregionach krośnieńskim i preszowskim). Projekty
parasolowe zarządzane przez Euroregion Tatry charakteryzowała natomiast
średnia liczba mikroprojektów (150) oraz najbardziej równomierny rozkład
pomiędzy podregiony. Jeżeli chodzi o brak typów mikrobeneficjentów, to
w przypadku dwóch pierwszych Euroregionów brakowało jedynie
podmiotów „innego” typu, natomiast – co ciekawe – w przypadku
Euroregionu “Tatry” – brakowało podmiotów naukowych.
C4. Na terenie których jednostek samorządu terytorialnego

(poziom gminny) w obszarze wsparcia nie zrealizowano żadnego
mikroprojektu w ramach FM?
Wykres 27 przedstawia mapę gmin z obszaru Programu, w których nie
realizowano żadnego mikroprojektu w ramach Funduszu Mikroprojektów.
Okazuje się, że z 1 263 gmin znajdujących się na obszarze wdrażania
Programu, aż w 1 025 gminach (81%) nie realizowano żadnego
mikroprojektu. Zatem tylko w 238 gminach (w tym w 126 gminach
słowackich tj. 53%) miały siedzibę podmioty realizujące co najmniej jeden

mikroprojekt.
Wykres 27. Mapa gmin polskich i słowackich, w których nie realizowano
żadnego mikroprojektu
Co ciekawe, po stronie polskiej podmioty z niemal wszystkich gmin

przygranicznych realizowały mikroprojekty. Szczególnie aktywne były
obszary w okolicach Rajczy, Żywca, Zawoi i Jabłonki. Spośród gmin
przygranicznych gmina Cisna w powiecie leskim była jedynym wyjątkiem,
gdzie nie był realizowany nawet jeden mikroprojekt. Z kolei po stronie
słowackiej gminy przygraniczne raczej rzadko uczestniczyły
w mikroprojektach. Aktywność gmin przygranicznych można zauważyć
szczególnie w pasie od Oravskiej Polhory, poprzez Námestovo aż do Trsteny.
Aktywne było też pogranicze pomiędzy podregionami żylińskim
i preszowskim. Ten aktywny obszar sięgał wyjątkowo niemal ciągłym pasem
w głąb Słowacji. Podobny pas aktywności można zauważyć jedynie przy
granicy z Ukrainą w powiecie Snina. W Polsce również było tylko kilka takich
obszarów aktywności sięgających na wskroś obszaru realizacji Programu. Był
to przede wszystkim pas w powiecie gorlickim na wschodnim krańcu
województwa małopolskiego, a także pas (nieco na zachód) – w okolicach

Nowego Sącza.

C1. Czy zabrakło określnego rodzaju beneficjentów
w Programie/projektach?
Spośród podregionów wchodzących w skład obszaru Programu, 3 z 12 nie
zostało objętych przez projekty (obszary zaznaczone na czerwono – zobacz
Wykres 28) tj. są to trzy polskie podregiony: tyski, oświęcimski i krakowski.
W projektach wzięli udział beneficjenci każdego typu (oprócz „innych”), ale
nie wszystkie typy wystąpiły w każdym podregionie. Można zauważyć, że we
wszystkich podregionach projekty realizują jedynie JST oraz NGO. Tylko
w pięciu podregionach podmioty naukowe realizowały projekty: są to dwa
podregiony słowackie: kraj preszowski, żyliński oraz trzy podregiony polskie:
rzeszowski, nowosądecki i bielski. Podmioty edukacyjne były obecne
w czterech podregionach, w tym w podregionach słowackich (kraj
preszowski, żyliński). W przypadku podregionów polskich były to inne
podregiony: krośnieński i nowotarski. Instytucje państwowe realizowały
projekty w trzech podregionach (kraj preszowski, żyliński, krośnieński)
Wykres 28. Struktura beneficjentów Programu w podziale na podregiony
W przypadku Osi 1 beneficjenci realizowali projekty we wszystkich

podregionach z wyłączeniem tyskiego, oświęcimskiego, krakowskiego oraz
podregionu Koszycki kraj (zaznaczone na czerwono na Wykresie 29). W tej
osi zabrakło podmiotów edukacyjnych, natomiast podmioty państwowe
i naukowe realizują skromną liczbę projektów (1,2 i 0.5 projektu

odpowiednio). Podmioty państwowe realizowały projekty jedynie w dwóch
podregionach słowackich oraz podregionie krośnieńskim. Zatem nie
realizowały one projektów w podregionach: bielskim, nowotarskim,
przemyskim, nowosądeckim oraz rzeszowskim. Jeden podmiot naukowy
realizował w partnerstwie tylko jeden projekt w podregionie żylińskim.
Wykres 29. Struktura beneficjentów Programu w podziale na podregiony
i osie priorytetowe
Oś 1
Oś 2
Oś 3
W Osi 2 priorytetowej brakowało projektów realizowanych w podregionie

przemyskim (oprócz wskazanych wyżej trzech podregionów). Jeżeli chodzi
o typy beneficjentów to brakowało NGO, podmiotów edukacyjnych,
naukowych i państwowych. Oś ta była zdominowana przez podmioty
z podregionu żylińskiego i preszowskiego realizujące odpowiednio 4 i 5
projektów z 16 projektów realizowanych w tej osi. W tych podregionach
koncentrowały się projekty realizowane głównie przez JST, jedynie
w podregionie nowosądeckim jeden podmiot naukowy (Państwowa Wyższa
Szkoła Zawodowa w Nowym Sączu) realizował jeden projekt w partnerstwie
z Prešovská Univerzita v Prešove (pt. „Podróżowanie bez granic”).
W Osi 3 projekty nie były realizowane w pięciu podregionach (oprócz

wskazanych wyżej czterech podregionach – brakowało również projektów
w podregionie nowosądeckim. W całej osi brakowało w projektach
podmiotów państwowych. Oś 3 była zdominowana przez podmioty
z podregionu preszowskiego i żylińskiego, realizujące odpowiednio 3 i 2
projekty z 14 projektów realizowanych w tej osi, a także podregiony: bielski
i nowotarski, w których realizowane były po dwa projekty. Niewielka liczba
projektów realizowanych w tej osi wpływała na zaburzenie struktury typów
beneficjentów w podregionach. NGO realizowały projekty w sześciu
podregionach (brakowało ich w podregionie krośnieńskim, oprócz
wskazanych wyżej pięciu podregionów). JST realizowały tylko 2,7 projektu,
nie było ich zatem w podregionach nowotarskim i rzeszowskim oraz
košickim. Podmioty edukacyjne realizowały trzy projekty w podobnych co
JST podregionach, ale nie było ich w podregionie bielskim, za to pojawiły się
w podregionie nowotarskim. Podmioty naukowe, realizowały 3,2 projektu

w czterech podregionach: preszowskim, żylińskim, bielskim i rzeszowskim.
C2. Na terenie których jednostek samorządu terytorialnego (na

poziomie gminnym) w obszarze wsparcia nie zrealizowano
żadnego projektu w ramach Programu? (mapa)
Wykres 30 przedstawia mapę gmin z obszaru Programu, w których nie
realizowano żadnego projektu. Poziom czerwonych obszarów jest znacznie
większy niż w przypadku mikroprojektów. Okazuje się bowiem, że z 1 263
gmin znajdujących się na obszarze wdrażania Programu, aż w 1 152 gminach
(91%) nie realizowano żadnego projektu. Zatem podmioty jedynie ze 111
gmin realizowały co najmniej jeden projekt. Wśród nich były podmioty z 63
gmin słowackich (57%), a więc procentowo było ich nieco więcej niż
w przypadku mikroprojektów.
Wykres 30. Mapa gmin polskich i słowackich, w których nie realizowano
żadnego projektu
W przypadku projektów widać koncentrację przy polskiej granicy, może

z wyjątkiem okolic Bielska-Białej oraz Rzeszowa, gdzie aktywność rozlewała
się od granicy w głąb kraju. W przypadku gmin słowackich koncentracji
projektów nie zauważono, oprócz podobnego schematu jak w przypadku

mikroprojektów. Bardzo aktywny był bowiem cały obszar począwszy od
Oravskiej Polhory, poprzez Námestovo aż do Trsteny, a także gminy
w powiecie Čadca i na pograniczu powiatów Čadca, Žilina oraz Dolný Kubín.
4. Realizacja Programu
4.1. Zarządzanie Programem
D1. Jaki był wpływ zarządzania Programem (dynamika naborów,
zarządzanie oszczędnościami, zwiększenie alokacji Programu,
przesunięcia między priorytetami itp.) na osiągnięcie założonych
celów dla Programu?
4.1.1. Działania na poziomie całego Programu

Wraz z ogłoszeniem pierwszych naborów okazało się, że małym
zainteresowaniem cieszy się dofinansowanie przeznaczone na transport
multimodalny w ramach Osi 2 (priorytet 7c) oraz na rozwój edukacji
transgranicznej (Oś 3 – projekty standardowe). Taki stan rzeczy utrzymał się
także w kolejnych latach trwania Programu i nie uległ zmianie pomimo
podjętych różnych działań zaradczych, takich jak: spotkania informacyjne,
szkolenia i konsultacje dla potencjalnych wnioskodawców z obu obszarów, a
także Forum Partnerskie, które miało pomóc w znalezieniu parterów do
takich przedsięwzięć.
Małe zainteresowanie projektami w obszarze transportu multimodalnego,

instytucje wdrażające Program wiązały przede wszystkim ze złym stanem
komunikacji autobusowej i kolejowej na obszarze pogranicza, co ogranicza
możliwość wprowadzania rozwiązań multimodalnych. W obszarze edukacji
transgranicznej kluczowe były bariery po stronie podmiotów edukacyjnych.
Placówki edukacyjne mają ograniczone środki na wkład własny, zazwyczaj
też brakuje im kadry, która mogłaby zająć się przygotowaniem wniosków.
Być może też dla części z nich bardziej atrakcyjne były programy krajowe, w
których prostsze procedury i system zaliczek obniżały próg wejścia.
Równocześnie od początku trwania Programu nie brakowało chętnych na

realizację projektów w obszarach dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego
(Oś 1) oraz infrastruktury drogowej (Oś 2 priorytet 7b). W drugim naborze
projektów Osi 1 powstała długa lista rezerwowa wysoko ocenionych
projektów czekających na ewentualne dofinansowanie. Z tego powodu KM
podjął decyzję o zwiększeniu alokacji osi 1 Programu o 23,6 mln euro EFRR
pozyskane w 2018 roku z programu Polska − Rosja 2014-2020. Dodatkowo
kierując się aktywnością beneficjentów przesunięto część środków do Osi 2
na rozwój infrastruktury drogowej.
W kolejnych latach (2019-2022) środki pomiędzy osiami oraz pomiędzy

działaniami w osi 2 były przesuwane kilkakrotnie tak, aby dostosować
alokację do zainteresowania beneficjentów.
Na odnotowanie zasługuje też sposób w jaki gospodarowano tzw.

oszczędnościami przetargowymi, które, co do zasady, jeśli pojawiały się w
projektach, zwracano je do środków wspólnych Programu. Po to by, je
wykorzystać w pełni, podjęto następujące kroki:
⋅ W Osi 1 z listy rezerwowej wybrano 3 dodatkowe projekty do

dofinansowania, dla których podpisano umowy z początkową
niepełną kwotą dofinansowania (zakładając jej wyrównanie wraz z
pojawieniem się oszczędności);
⋅ Oszczędności powstałe w Osi 2. przeznaczono na poszerzenie zakresu
rzeczowego projektów w trakcie realizacji.
Tym sposobem zwiększono liczbę zrealizowanych projektów oraz zakres

przedmiotowy wybranych projektów w Osi 2.
4.1.2. Działania wspierające beneficjentów

Na czas realizacji Programu przypadła pandemia COVID-19 a także wybuch
wojny w Ukrainie. Zwłaszcza ta pierwsza znacząco utrudniła realizację
projektów. Beneficjenci zmuszeni zostali do odwoływania i przekładania
różnych działań projektowych: spotkań, wydarzeń, warsztatów. Zgłaszali też
problemy z wyłonieniem wykonawców, wydłużeniem czasu realizacji
zamówień, wzrostem cen niektórych towarów i usług, organizacją pracy w
nowych warunkach i przy brakach kadrowych, z zachowaniem płynności
finansowej.
W odpowiedzi na te wyzwania wprowadzono szereg zmian mających pomóc

beneficjentom. Możliwe było:
⋅ Wydłużenie czasu realizacji projektu (aneksowanie umów, możliwe

były przesunięcia terminów składania wniosków o płatność,
wydłużenie okresu sprawozdawczego);
⋅ Zgłaszanie uzasadnianych zmian do projektu bez limitu;
⋅ Zakwalifikowanie kosztów poniesionych na działania, które się nie
odbyły z powodu pandemii/siły wyższej;
⋅ Wykorzystanie oszczędności przetargowych w ramach projektu, bez
przekazywania ich do wspólnej puli budżetu Programu (działania w
ramach Osi 1 i 2).
⋅ W Osi 1 oraz 2, jeżeli oszczędności w ramach projektu były
niewystarczające, możliwe było pokrycie niedoborów przetargowych z
wolnych środków programowych.
Te ułatwienia, powiązane ze staraniami beneficjentów, okazały się

wystarczające. Z powodu pandemii od realizacji umowy odstąpiono jedynie
w trzech projektach.
Podsumowując można powiedzieć, że Program był zarządzany w sposób

efektywny, prowadzący do jak najlepszego wykorzystania środków
finansowych przeznaczonych na jego realizację.
W reakcji na dużą liczbę wysoko ocenionych wniosków na liście rezerwowej

doprowadzono do zwiększenia alokacji Programu w Osi 1 o 23,6 mln euro
EFRR. Dodatkowo kierując się aktywnością beneficjentów przesunięto część
środków z Osi 3 i 4 (Obszar Osi 4 to Pomoc Techniczna) do Osi 1 oraz z Osi 3
do 2 (przeznaczając je na rozwój infrastruktury drogowej). Na odnotowanie
zasługuje też sposób w jaki gospodarowano tzw. oszczędnościami
przetargowymi, które, co do zasady, jeśli pojawiały się w projektach,
zwracano do środków wspólnych Programu. Środki te wykorzystano na
realizację dodatkowych trzech projektów w Osi 1 oraz na poszerzenie zakresu
rzeczowego projektów z zakresu rozwoju infrastruktury drogowej w Osi 2.
Wszystkie te działania spowodowały, że zakontraktowano wszystkie środki

przeznaczone na realizację Programu. Można zatem powiedzieć, że
instytucje zarządzające programem poczyniły wszystkie niezbędne kroki by,
środki z Programu, zostały w możliwie pełny sposób wykorzystane na
obszarze pogranicza polsko-słowackiego.
4.2 Informacja i promocja

4.2.1 Ocena skuteczności działań informacyjno-
promocyjnych
Czy narzędzia i działania zawarte w Strategii komunikacji
Programu realizowały w sposób skuteczny i efektywny cele
Programu?
W kontekście realizacji Programu, istotne jest zrozumienie czy narzędzia
i działania zawarte w Strategii komunikacji Programu były realizowane
w sposób skuteczny i efektywny, aby osiągnąć wyznaczone cele. Głównym
celem komunikacji Programu jest wspieranie rozwoju polsko-słowackiego
pogranicza, poprzez pokazanie zmian zachodzących w regionie dzięki
wykorzystaniu środków UE. Strategia komunikacji zawiera różne narzędzia
i działania, które zostały przyporządkowane do trzech kluczowych celów
szczegółowych:
● Zwiększenie świadomości i aktywizowanie potencjalnych

beneficjentów w ubieganiu się o wsparcie z UE, poprzez kompleksowe
informowanie o możliwościach uzyskania dofinansowania w ramach
Programu. Narzędzia wykorzystane do tego celu obejmują stronę
internetową Programu, newslettery, media społecznościowe, spoty
radiowe i telewizyjne, artykuły prasowe, konferencje prasowe,
seminaria, szkolenia, warsztaty, bezpośrednie konsultacje i materiały
promocyjne.
● Wsparcie beneficjentów w realizacji projektów zgodnie z wymogami
Programu, poprzez organizowanie szkoleń, warsztatów,
bezpośrednich konsultacji, udostępnianie materiałów promocyjnych,
raportów rocznych i ogłoszeń w prasie regionalnej/lokalnej.
● Rozpowszechnianie informacji o rezultatach realizowanych projektów
i korzyściach wynikających z nich dla społeczeństwa, a tym samym
utrwalanie pozytywnego wizerunku Unii Europejskiej. Narzędzia
wykorzystane do tego celu obejmują stronę internetową Programu,
newslettery, media społecznościowe, spoty radiowe i telewizyjne,
artykuły prasowe, konferencje, seminaria i materiały promocyjne.
W tym rozdziale zostanie dokładnie zbadane, w jaki sposób te narzędzia

i działania były wykorzystywane w praktyce i czy przyczyniły się do
osiągnięcia zamierzonych celów Programu.
Działania komunikacyjne miały być realizowane w trzech etapach, z różnymi

komunikatami dostosowanymi do grup docelowych w danym momencie.
Pierwszy etap: Głównym celem tego etapu było rozpowszechnianie

informacji o Programie i możliwościach dofinansowania, wsparte
przykładami dobrych praktyk z lat 2007-2013. Komunikat wykorzystywany
w tym etapie to „partnerstwo dla wspólnego rozwoju”, co miało na celu
stworzenie pomostu między dwoma okresami programowania i pokazanie,
jak unijne fundusze wpłynęły na polsko-słowackie pogranicze w przeszłości.
Drugi etap: Ten etap skupiał się na tych, którzy złożyli dobre wnioski,
otrzymali dofinansowanie i stali się beneficjentami Programu. Komunikat
w tym etapie brzmiał: „wspierając dobre pomysły wspólnie zmieniamy
polsko-słowackie pogranicze”, co kładzie nacisk na wsparcie dla
beneficjentów realizujących projekty oraz na korzyści płynące
z realizowanych projektów.
Trzeci etap: Ostatni etap był skierowany głównie do opinii publicznej i miał
na celu pokazanie, że dzięki wsparciu UE na polsko-słowackim pograniczu
zaszły zmiany, z których każdy może skorzystać. Komunikat w tym etapie
brzmiał: „Wspólnie wzbogacamy polsko-słowackie pogranicze”.
Główny przekaz komunikacyjny, który posłużył jako punkt odniesienia dla

wszystkich działań informacyjno-promocyjnych, brzmiał następująco:
„Program wspiera tych, którzy wspólnie realizując dobre pomysły, zwiększają
możliwości i poprawiają jakość życia mieszkańców polsko-słowackiego
pogranicza”. Ten przekaz stał się fundamentem dla wszystkich komunikatów
używanych w różnych etapach wdrażania Programu.
W celu weryfikacji skuteczności osiągnięcia pierwszego i drugiego celu

działań komunikacyjnych, zostały m.in. zastosowane dwie miary:
● liczba złożonych wniosków projektowych, która będzie

odzwierciedleniem skuteczności realizacji pierwszego celu.
● liczba wniosków, które przeszły ocenę formalną i merytoryczną, co
będzie odzwierciedleniem skuteczności realizacji drugiego celu,
związanego ze wsparciem i podniesieniem wiedzy w zakresie
przygotowania wartościowych projektów.
Natomiast realizację trzeciego celu, czyli rozpowszechniania informacji

o rezultatach projektów i wynikających z nich korzyściach, można wstępnie
ocenić na podstawie zaangażowania potencjalnych użytkowników
projektów w mediach społecznościowych oraz uczestnictwa w wydarzeniach
związanych z Programem.
Rozpoczynając rozdział, warto zacząć od omówienia realizacji pierwszego

celu, który dotyczył zainteresowania nowym Programem na lata 2014-2020
oraz możliwościami dofinansowania, jakie ten Program niesie ze sobą.
Autorzy tego celu przykładali dużą wagę do promocji dobrych praktyk z lat
2007-2013, traktując je jako inspirację dla nowych beneficjentów. Jest to
istotne, ponieważ konkursy na wnioski były ogłaszane w latach 2016-2019.
Aby zrealizować ten cel, wykorzystano różne narzędzia komunikacyjne. Po

pierwsze, strona internetowa, która stanowiła główne źródło informacji
o Programie. Po drugie, działania w mediach społecznościowych, takich jak
Facebook, które pomogły w nawiązywaniu partnerstw i rozpowszechnianiu
informacji o ofertach współpracy. Ponadto, redagowano regionalne strony
internetowe, takie jak www.ewt.slaskie.pl, www.ewt.malopolska.pl,
www.podkarpackie.pl, www.ewt.podkarpackie.pl, www.vucpo.sk,
www.regionzilina.sk, które dostarczały informacji o Programie.
Inne działania komunikacyjne obejmowały: organizację forum partnerskiego

dla potencjalnych projektodawców, publikowanie artykułów w prasie,
organizację wydarzenia rocznego Programu połączonego z obchodami Dnia
Europejskiej Współpracy, inicjowanie elektronicznego newsletteru „Kurier
Transgraniczny” oraz dystrybucję ulotek i broszur.
Wszystkie te działania miały na celu zapewnienie, że informacje o Programie

i możliwościach dofinansowania były szeroko rozpowszechniane i dostępne
dla potencjalnych beneficjentów. Promowanie dobrych praktyk
z poprzednich lat miało na celu inspirowanie nowych beneficjentów
i zachęcanie ich do skorzystania z oferowanych możliwości.
Całość tych działań połączonych ze spotkaniami informacyjnymi oraz

szkoleniami dla potencjalnych beneficjentów miały wzbudzić duże
zainteresowanie Programem, co miało przełożyć się dużą liczbę wniosków o
dofinansowanie.
W efekcie złożono przeszło 205 projektów. Od początku realizacji Programu

zauważono mniejsze niż zakładano zainteresowanie w ramach dwóch
kluczowych obszarów: transportu multimodalnego (priorytet 7c) oraz
edukacji transgranicznej (3 Oś). Mimo przeprowadzenia dwóch konkursów
na wnioski w dziedzinie transportu multimodalnego (jeden w 2016 roku
i drugi w 2018 roku) oraz czterech5 w dziedzinie edukacji transgranicznej (trzy
w 2016 roku i jeden w 2018 roku), zainteresowanie było niższe niż
przewidywano.
Strategia działań informacyjno-promocyjnych Programu nie zakładała

wskaźnika, który definiowałby faktyczne zainteresowanie Programem
w formie liczby zgłoszonych projektów. Dlatego na potrzeby badania,
przyjęliśmy, że wskaźnik złożonych wniosków pozwala zdefiniować
popularność Programu wśród potencjalnych wnioskodawców. Ze wstępnej
analizy tego wskaźnika wynika, że dla Osi 1 i Osi 26 złożono dużą liczbę
wniosków projektowych, co z pewnością zwiększyło konkurencyjność i
szanse na wyłonienie projektów o wysokim potencjale. Problem był
z projektami o charakterze edukacyjnym, które pojawiły się po raz pierwszy
w programie Polska – Słowacja. Mimo rozległego obszaru wsparcia i licznie
występujących na nim organizacji edukacyjnych, nie udało się
zidentyfikować i zachęcić do złożenia wystarczającej liczby wniosków.
Działania promocyjne były łatwo identyfikowane przez „starych bywalców”
programu, tj. samorządy i organizacje działające w obszarze turystyki, kultury
i transportu znacznie rzadziej z obszaru edukacji. Do podmiotów z obszaru
edukacji było trudniej dotrzeć z tematem transgraniczności.
Transgraniczność stanowi dla tych organizacji duże wyzwanie z uwagi na
konieczność znalezienia nowych partnerów, zapewnienie efektów na
obszarze całego pogranicza, a nie tylko wybranych lokalizacji.
5
4 nabory to: 2 na projekty regularne, 1 na projekty flagowe i 1 na projekty parasolowe FM.
6
Oś 2 – projekty drogowe
Podsumowując można powiedzieć, że mimo zaangażowania dużych

środków, cel aktywizowania potencjalnych beneficjentów udało się
zrealizować głównie w kontekście beneficjentów Osi 1 oraz Osi 2 w zakresie
działania dotyczącego infrastruktury drogowej.
Kolejny cel strategii dotyczył wsparcia beneficjentów w realizacji projektów

zgodnie z wymogami Programu. Osiągnięcie tego celu mierzono kilkoma
wskaźnikami:
• współczynnikiem zadowolenia beneficjentów i mikrobeneficjentów

z otrzymanych informacji podczas szkoleń / działań informacyjnych,
• jakością składanych wniosków
• liczbą pobranych ze strony www.plsk.eu plików/dokumentów
związanych z realizacją projektów.
Docelową wartością, jaką chcieli osiągnąć twórcy Strategii był 80% odsetek
beneficjentów i mikrobeneficjentów, którzy przynajmniej dobrze oceniają
udzieloną im pomoc.
Z kolei dla jakości wniosków o dofinansowanie zgodne z celami i zasadami

Programu, przyjęto wartość 70%, która oznacza stosunek wniosków, które
pozytywnie przeszły ocenę formalną oraz ocenę techniczną do złożonych
wniosków o dofinansowanie.
Głównymi narzędziami, które miały przyczynić się do realizacji tego celu były
strona www. Programu, spotkania informacyjne, szkolenia oraz warsztaty.
Według stanu na koniec 2022 l RPK / WST/ Euroregiony / Samorządowy Kraj
Preszowski, Samorządowy Kraj Żyliński łącznie zrealizowały ok 65 wydarzeń,
których celem było poinformowanie i przeszkolenie potencjalnych
wnioskodawców z zasad nowych konkursów dla każdej z osi.
W wydarzeniach tych wzięło udział7:
● liczba wnioskodawców uczestniczących w szkoleniach 2889 osób

(plan 4500)
● liczba uczestników konsultacji dla wnioskodawców 5363 osób (plan
5000)
● liczba uczestników szkoleń dla beneficjentów: 1220 (plan 1500)
● liczba konsultacji dla beneficjentów: 1635 (plan 4500)
Z kilku dostępnych badań satysfakcji uczestników wynika, że działania

edukacyjne cieszyły się dużym uznaniem. Dobrze lub bardzo dobrze
oceniono poziom merytoryczny i użyteczność informacji pozyskanych na
wydarzeniach. Potwierdzają to także wyniki badania ankietowego, z których
7
Zgodnie z danymi KM z grudnia 2022.
jasno wynika, że szkolenia spełniły oczekiwania beneficjentów i były dla nich

wartościowe. Ponadto wybiórcza analiza liczby odsłon na stronie RPK
w województwie podkarpackim, pokazuje, że ogłoszenia o szkoleniach
i spotkaniach informacyjnych budziły duże zainteresowanie. Tego typu
wiadomości odnotowywało od 300 do 600 odsłon. Te informacje pozwalają
sądzić, że praca, jaką wykonały instytucje systemu wdrażania Programu
została wykonana prawidłowo i powinna przynieść zadawalające efekty,
szczególnie mając na uwadze, że program Polska – Słowacja jest realizowany
od 2004 roku i jest dobrze znanym przez wnioskodawców źródłem
finansowania projektów. Z danych tych wyłania się wniosek, że współczynnik
zadowolenia beneficjentów i potencjalnych beneficjentów został osiągnięty,
a nawet w przypadku niektórych szkoleń przekroczony, co znajduje
potwierdzenie w badaniach ankietowych, jak i w ankietach satysfakcji
przeprowadzonych po wydarzeniach.
Podobnie wygląda sytuacja przy drugim wskaźniku odnoszącym się do

jakości składanych wniosków. W Strategii założono wartość docelową
wskaźnika, że 70% wniosków powinno przechodzić ocenę formalną
i kwalifikowalności. Poniższa tabela prezentuje wyniki konkursów na projekty
standardowe. Z przedstawionych danych jasno wynika, że wskaźnik „jakości
wniosków” wynosi ponad zakładane 70%. Dla wszystkich osi wskaźnik został
przekroczony o 10%.
Tabela 10: Prezentacja wyników konkursów w Programie
Oś Ilość Ilość Wskaźnik Ilość wniosków Ilość Ilość projektów,

złożonych wniosków jakości z pozytywną które otrzymały
priorytet projektów
wniosków z pozytywn wniosków oceną dofinansowanie8
owa rekomendowa
ą oceną jakościową
nych KM
formalną
Oś 1 147 117 79% 79 79 59
Oś 2 25 19 76% 18 18 18
Oś 3 33 28 84% 25 25 14
Ogółem 205 164 80% 122 122 91
Źródło: WST
Duży wysiłek szkoleniowo-informacyjny podjęty przez instytucje

programowe przyniósł bardzo dobre efekty. Przekroczenie zakładanych
wartości świadczy o dobrym przygotowaniu wniosków, co wynika z dużej
ilości działań edukacyjnych, konsultacji i aktywnej roli instytucji
odpowiedzialnych za działania informacyjno-promocyjne. Niemniej jednak
należy także mieć na uwadze, że wielu beneficjentów to stali bywalcy
8
wraz z umowami rozwiązanymi
Programu. Nabyte wcześniej doświadczenie na pewno pomogło w

przygotowaniu odpowiedniej jakości wniosków.
Żeby w przyszłości osiągnąć jeszcze lepsze efekty, warto umożliwić

wnioskodawcom dokładne sprawdzenie, czy projekt spełnia kryteria
formalne i merytoryczne konkursu i czy wpisuje się w cele programu.
Ciekawym rozwiązaniem jest „self assesement tool” w programie Interreg
Europa, które umożliwia samoocenę projektu, zanim organizacja zdecyduje
się na dalsze pracochłonne działania.
Rysunek 1: Assessment Tool Interreg Europa
Źródło: https://www.interregeurope.eu/your-projects-relevance
Takie podejście pozwoli uniknąć sytuacji, że mimo dużego wysiłku

„edukacyjnego” po stronie instytucji programowych, jak i przygotowań
samego wnioskodawcy projekt odpada na ocenie formalnej lub dostaje niską
liczbę punktów.
Ostatni cel Strategii dotyczy rozpowszechniania informacji o rezultatach

realizowanych projektów i o wynikających z nich korzyściach dla
społeczeństwa. Zakres tego badania nie obejmuje oceny, jaki wizerunek
programu utrwala się w społeczeństwie. Nasze instrumenty badawcze
uniemożliwiają także zbadanie jaki jest współczynnik uczestników wydarzeń
deklarujących, że zwiększyła się ich wiedza na temat zmian zachodzących na
polsko-słowackim pograniczu dzięki programowi.
To, co zaobserwowaliśmy to dużą aktywność instytucji programowych

publikujących treści na stronach www. na temat wydarzeń i efektów
wynikających z projektów finansowanych w ramach programu.
Przykładowo, badając stronę www. RPK w województwie podkarpackim,

zauważyliśmy ciekawe tendencje w popularności pewnych tematów
związanych z Programem.
Na analizowanej stronie internetowej najczęściej czytane były artykuły

z kategorii "Wydarzenia", która miały średnio 701 odsłon na artykuł.
Przykładowe artykuły z tej kategorii, które cieszyły się dużą popularnością, to
"Po wizycie studyjnej dla dziennikarzy, 9-11.10.2018 r. - relacja" z 1597
odsłonami i "I Akademia Młodych Odkrywców" z 1313 odsłonami. To sugeruje,
że użytkownicy strony są szczególnie zainteresowani relacjami z wydarzeń
i inicjatywami edukacyjnymi. Duża liczba odsłon świadczy o dużym
zainteresowani projektami i różnymi wydarzeniami okołoprojektowymi,
które są interesujące dla dużej grupy odbiorców.
Na potrzeby analizy dokonaliśmy dodatkowej analizy profilu na Facebooku

programu Polska – Słowacja. Profil, mimo że posiada około 2,6 tysiąca
obserwujących, ma niski współczynnik interakcji. Średnia liczba polubień na
post to jedynie około 9, a komentarze pojawiają się bardzo rzadko. Te
statystyki świadczą o tym, że profil może być średnio atrakcyjny dla
odbiorców.
Rysunek 2. Profil programu Interreg Poland-Slovakia na Facebooku
Jak pokazuje streszczenie wyników naszej analizy wiele postów jest zbyt
długich i zawiłych, z przeładowaniem emotikonami, co może wpłynąć na
ograniczoną czytelność i zainteresowanie oraz zaangażowanie
użytkowników. Ponadto niska częstotliwość publikacji, brak interakcji
w komentarzach, brak aktualnych wydarzeń oraz średnia jakość grafik, mogą
również wpływać na postrzeganie profilu jako mniej atrakcyjnego przez
obserwujących.
Podsumowanie Analizy Profilu Facebook programu (Interreg Poland -

Slovakia)
Analiza opiera się na porównaniu treści, ilości reakcji, komentarzy, czasu

publikowania oraz jakości grafiki postów publikowanych na fanpage
z sierpnia 2023 roku.
Zawartość postów:
Atrakcyjność treści: Średnia ocena 3,1/5.
Zalety: Użycie języka korzyści i zwrotów do odbiorców.
Wady: Długość postów, zawiły język, nadmiar emotikonów, za dużo

informacji w jednym poście.
Częstotliwość Postów:
Średnio 2-3 razy w tygodniu w godzinach 10-11 lub 14-15.
Rekomendacje: Zwiększyć aktywność do 3 razy w tygodniu, planować posty

na weekendy i późniejsze godziny.
Interakcje:
Średnia liczba reakcji pod postem: 9,3.
Niska liczba udostępnień i komentarzy, co sugeruje małe zasięgi

i atrakcyjność postów.
Komentarze:
Średnia liczba komentarzy pod postem: 0,41.
Brak interakcji administratora z komentującymi.
Rekomendacje: Angażowanie się w dyskusję z użytkownikami.
Wydarzenia:
Ostatnie wydarzenia na fanpage były z 2021 roku.
Rekomendacje: Stworzyć wydarzenia i promować je na Facebooku.
Grafika:
Średnia ocena jakości grafik: 3/5.
Zalety: Grafiki powiązane z tematyką, autorskie zdjęcia.
Wady: Użycie udostępnionych postów, brak ludzi na zdjęciach, zbyt wiele

treści na grafikach, niska rozdzielczość niektórych elementów.
Aby zwiększyć atrakcyjność profilu konieczne są pewne zmiany. Przede

wszystkim, należy poprawić czytelność postów, ograniczyć ich długość,
używać prostego języka, minimalizować użycie emotikonów i koncentrować
się na jednym temacie na post tzn. przykładowo na jeden post niech
przypada opis i zaproszenie na jedno wydarzenie nie na dwa lub trzy. Dzięki
temu zwiększy się liczba postów i będą one z krótszą treścią, która jest łatwiej
przyswajalna dla użytkowników. Ponadto ważne jest zwiększenie
częstotliwości postów i publikowanie ich w czasie, gdy użytkownicy są

najbardziej aktywni, w tym także w weekendy. Interakcja z użytkownikami
poprzez angażowanie się w dyskusje i odpowiadanie na komentarze jest
kluczowa. Zaleca się również uatrakcyjnienie treści poprzez organizowanie
konkursów i sponsorowanie postów. Regularne tworzenie i promowanie
wydarzeń na Facebooku może zwiększyć zainteresowanie i zaangażowanie
obserwujących. Na koniec, poprawa jakości i atrakcyjności grafik jest
konieczna poprzez używanie własnych, wysokiej rozdzielczości zdjęć,
ograniczanie liczby elementów na grafikach i utrzymanie spójności
stylistycznej. Implementacja tych zaleceń może przyczynić się do
zwiększenia zasięgu i atrakcyjności profilu.
4.2.2. Skuteczność narzędzi informacyjno-promocyjnych

Które z działań i narzędzi informacyjno-promocyjnych były
najbardziej skuteczne i widoczne wśród potencjalnych
beneficjentów i beneficjentów?
Jakie działania informacyjno-promocyjne należy kontynuować
w kolejnej perspektywie finansowej w kontekście ich skuteczności
i użyteczności?
Które [działania informacyjno-promocyjne] nie przyniosły
zamierzonego efektu?
W kontekście wniosków płynących z wywiadów, wyniki badania
ankietowego wśród beneficjentów dostarczają cennych informacji na temat
skuteczności różnych narzędzi informacyjno-promocyjnych. Jak wynika
z wyników badania ankietowego, najbardziej skutecznym i widocznym
narzędziem informacyjnym wśród potencjalnych beneficjentów
i beneficjentów są strony internetowe Programu i Urzędu Marszałkowskiego
(RPK). To potwierdza obserwację z wywiadów, że publikowanie informacji na
stronach internetowych i innych platformach mediów społecznościowych
jest kluczowym elementem strategii komunikacyjnej programu. Warto
podkreślić, że wielu beneficjentów, szczególnie z obszaru kultury i turystyki,
finansuje swoje projekty od wielu lat, dlatego aktualne informacje na stronie
wystarczają im do przygotowania dokumentacji projektowej.
W wynikach badania ankietowego widać, że około połowa respondentów

korzystała z informacji o realizacji projektów uzyskanych podczas szkoleń,
konferencji i seminariów (większych wydarzeń informacyjnych). Taka
sytuacja może wynikać po pierwsze z tego, że wśród beneficjentów, jest już
grupa doświadczonych organizacji w aplikowaniu o środki z Programu
i szkolenia nie zawsze są im potrzebne, z drugiej strony cały czas szkolenia są
ważnym źródłem informacji. Instytucje programowe mają szanse dzięki nim

wyjaśnić, nie tylko wytyczne przygotowania wniosków, ale także nowe
zasady, które pojawiły się w programie, co jest niezwykle cenne
z perspektywy przejścia oceny formalnej, co jak widać ze statystyk, nie
zawsze udaje się wnioskodawcom. Zdaniem instytucji programowych
szkolenia i wydarzenia informacyjne odgrywają ważną rolę w procesie
informacyjnym. Wydarzenia te, odbywające się w momencie ogłoszenia
naboru wniosków i przed rozpoczęciem realizacji projektu, były uznane za
najbardziej udane działania informacyjne, co wskazuje na ich kluczową rolę
w rozpowszechnianiu informacji. Zresztą potwierdzenie tej informacji można
znaleźć w wysokiej frekwencji oraz dużej liczbie odsłon informacji na temat
szkoleń i wydarzeń informacyjnych. Także wyniki kilku badań satysfakcji ze
szkoleń świadczą o ich wysokiej użyteczności. Jedyne zastrzeżenie budzi fakt,
że monitorowanie jakości tych wydarzeń nie jest wystandaryzowane
i scyfryzowane, co bardzo utrudnia ich agregację i wyciąganie całościowych
wniosków. Część ankiet prowadzonych jest papierowo, wnioski nie są
agregowane i podsumowywane. Mimo, że jak wskazano wydarzenia te cieszą
się dużym zainteresowaniem, nadal istnieje problem z zainteresowaniem
uczestników niektórymi tematami np.: wydarzenia tematycznego
o bioróżnorodności. Zdaniem przedstawicieli instytucji programowych
wyzwaniem jest ocena skuteczności dużych wydarzeń informacyjnych
w Programie. Mimo, że działania informacyjne są oceniane jako dobrze
prowadzone, istnieją poważne wątpliwości co do skuteczności działań
promocyjnych. Duże imprezy, konferencje i pikniki są kosztowne i nie zawsze
przynoszą oczekiwane rezultaty. Skuteczność działań jest oceniana głównie
na podstawie frekwencji w wydarzeniach i zainteresowania ze strony
odbiorców instytucjonalnych, jednak formalna ewaluacja skuteczności tych
działań jest rzadko prowadzona.
Wyniki badania ankietowego pokazują, że kolejnym cenionym źródłem

informacji dla beneficjentów był kontakt z pracownikami WST i RPK. Oba
źródła informacji zostały wskazane jako piąte i szóste w kolejności najczęściej
wybieranych. To świadczy o dużej samodzielności beneficjentów
w poszukiwaniu informacji i zdolności do korzystania z różnych kanałów
komunikacji, nie tylko poprzez tradycyjne metody, ale także poprzez
bezpośredni kontakt z odpowiednimi instytucjami. Pokazuje to także, że
mimo dominacji informacji online, osobisty kontakt z pracownikami
instytucji nadal ma znaczenie i jest ceniony przez beneficjentów, co
podkreśla konieczność utrzymania różnorodności kanałów komunikacji.
Wykres 31: W jakich źródłach poszukiwali Państwo informacji na temat

możliwości uzyskania finansowania oraz prawidłowej realizacji projektu
w ramach Programu? – projekty standardowe
0 20 40 60 80
Strona internetowa Programu: 53

15
https://pl.plsk.eu/ 4
72
Strona internetowa Urzędu 33

9
Marszałkowskiego 1
43
29
Szkolenia 9
2
40
18
Konferencje, seminaria, wykłady 11
1
30
Indywidualny kontakt z pracownikiem 13
we Wspólnym Sekretariacie 13
2
Technicznym 28
Indywidualny kontakt z pracownikiem 16

w Regionalnym Punkcie Kontaktowym 1
17
12
Spotkania informacyjne o konkursach 3
15
6
Newsletter 3
9
Kontakt z osobą, która już otrzymała 7

dofinansowanie 1
8
3
Papierowe publikacje, broszury, ulotki
3
1
Plakaty, billboardy
1
Zewnętrzne firmy szkoleniowe / 1

doradcze
1
Oś priorytetowa 1 Oś priorytetowa 2 Oś priorytetowa 3 Ogółem
Źródło: Badanie CAWI (n= 76)
Z perspektywy wnioskodawców źródła komunikacji takie, jak newsletter,

broszury papierowe, ulotki, plakaty mają marginalne znacznie w zdobywaniu
użytecznych informacji na temat konkursów czy zasad wdrażania. Ten wynik

jest kontestowany przez przedstawicieli RPK oraz samorządowych krajów,
którzy uważają, że materiały publikacyjne nadal są potrzebne, mimo
ograniczenia produkcji standardowych gadżetów promocyjnych. Niemniej
jednak wyniki badania pokazują, że rozdawania tej formy publikacji na
różnego rodzaju wydarzeniach, są one wykorzystywane niezmiernie rzadko
co wynika z faktu, że w erze cyfrowej beneficjenci preferują zdobywanie
informacji online. Dostępność informacji w internecie, możliwość szybkiego
wyszukiwania i filtrowania treści sprawia, że formy papierowe stają się mniej
atrakcyjne. Ten wynik jest także w linii z globalnym trendem przesunięcia się
ku cyfryzacji i zwiększonego korzystania z internetu jako głównego źródła
informacji. Jednak, mimo że reprezentanci RPK i krajów samorządowych
podkreślają potrzebę utrzymania materiałów publikacyjnych, to wyniki
badania sugerują, że ich rola w procesie informowania o konkursach czy
zasadach wdrażania jest coraz mniej istotna dla beneficjentów. To może
sugerować, że choć materiały te nadal mają swoje miejsce w strategii
komunikacyjnej, to jednak ich rola jest mniejsza niż się spodziewano i może
wymagać przemyślenia w kontekście przyszłych działań informacyjno-
promocyjnych.
Na koniec chcieliśmy jeszcze wskazać na bardzo niską pozycję firm

doradczych/szkoleniowych w procesie informowania na temat możliwości
uzyskania finansowania oraz prawidłowej realizacji projektu w ramach
Programu. Może to też wskazywać na to, że beneficjenci wolą polegać na
oficjalnych kanałach informacyjnych, takich jak strony internetowe
Programu i RPK, które są postrzegane jako bardziej wiarygodne
i kompleksowe źródła informacji. Dodatkowo może to też sugerować, że
firmy doradcze/szkoleniowe nie są na tyle aktywne lub widoczne
w przestrzeni publicznej, aby być postrzegane jako ważne źródło informacji.
Ostatecznie może to też wskazywać na ograniczone zasoby finansowe
beneficjentów, którzy wolą nie inwestować w usługi zewnętrzne, jeśli
informacje te są dostępne bezpłatnie w innych miejscach.
Podsumowując do najbardziej skutecznych i widocznych działań

informacyjno-promocyjnych, które warto kontynuować w nowej
perspektywie należy zaliczyć:
● Stronę internetową Programu, Urzędów Marszałkowskich, które były

najczęściej wykorzystywanymi i najbardziej skutecznymi źródłami
informacji dla potencjalnych beneficjentów i beneficjentów. Prawie
wszyscy partnerzy projektów standardowych poszukiwali informacji
przede wszystkim na stronie internetowej Programu.
● Szkolenia oraz wydarzenia Informacyjne są uznawane za udane

działania informacyjne, mimo trudności z zainteresowaniem słuchaczy
niektórymi tematami i rzetelnym pomiarem ich skuteczności na
dużych wydarzeniach.
● Zdaniem instytucji systemu na dużą uwagę zasługują social media,
które ułatwiają skuteczną promocję wydarzeń Programowych i tych
organizowanych w ramach projektów.
Z kolei działania, które nie przyniosły zamierzonego efektu z perspektywy

wnioskodawców to materiały drukowane oraz newsletter. Materiały
drukowane, takie jak broszury, ulotki, plakaty, miały marginalne znaczenie
w zdobywaniu użytecznych informacji, mimo że przedstawiciele RPK
i samorządowych krajów uznawali je za nadal potrzebne.
W przypadku mikroprojektów popularność narzędzi informacyjno-

promocyjnych była zbliżona do projektów standardowych. Poniższy wykres
prezentuje odpowiedzi beneficjentów.
Wykres 32. W jakich źródłach poszukiwali Państwo informacji na temat

w ramach Programu? – mikroprojekty
0% 20% 40% 60% 80% 100%

Strona internetowa Programu: 76%
49%
https://pl.plsk.eu/ 72%
Strona internetowa Euroregionu / Wyższej 51%
70%
Jednostki Terytorialnej 54%
Strona internetowa Urzędu 41%
32%
Marszałkowskiego 39%
Indywidualny kontakt z pracownikiem w 38%
46%
Euroregionie/ Wyższej Jednostce… 39%
Szkolenia 41%
30%
39%
Konferencje, seminaria, wykłady 19%
22%
19%
Spotkania informacyjne o konkursach 17%
5%
15%
Indywidualny kontakt z pracownikiem w 15%
8%
Regionalnym Punkcie Kontaktowym 14%
Kontakt z osobą, która już otrzymała 14%
11%
dofinansowanie 14%
Newsletter 10%
11%
10%
Indywidualny kontakt z pracownikiem we 5%
Wspólnym Sekretariacie Technicznym 4%
Zewnętrzne firmy szkoleniowe / doradcze 3%
3%
3%
Papierowe publikacje, broszury, ulotki 2%
5%
2%
Plakaty, billboardy 1%
3%
1%
Informacje w prasie lokalnej / regionalnej 1%
3%
1%
Targi, eventy, konkursy 1%
Audycje radiowe 1%
Inne 1%
1%
Oś priorytetowa 1 Oś priorytetowa 3 Ogółem
Źródło: Opracowanie własne, CAWI (n=218)
Według wyników ankiety, respondenci zdobywali informacje dotyczące

możliwości finansowania i prawidłowej realizacji mikroprojektów w ramach
Programu, głównie z cyfrowych źródeł informacji, takich jak strony
internetowe Programu, Euroregionów, wyższych jednostek terytorialnych,
a także urzędów marszałkowskich. Respondenci ocenili strony internetowe

jako bardzo rzetelne i wiarygodne źródła informacji, aktualne, łatwo
dostępne i generalnie napisane w jasnym i zrozumiałym języku.
Kolejnym popularnym źródłem czerpania informacji, ale znacząco mniej

istotnym niż strony internetowe, jest indywidualny kontakt z pracownikiem
w Euroregionie/WJT. Wskazuje to, że możliwość kontaktu personalnego
z pracownikiem związanym z Programem nadal jest bardzo ważną formą
komunikacji dla beneficjentów. To działanie zostało również ocenione przez
respondentów jako bardzo łatwo dostępne, sformułowane przystępnym
językiem, bardzo rzetelne/wiarygodne oraz bardzo aktualne. Sugeruje to
konieczność dywersyfikacji źródeł informacji i potrzeby rozwijania możliwości
kontaktu personalnego z osobami związanymi z Programem.
Szkolenia, konferencje, wykłady, seminaria czy spotkania informacyjne

o konkursach, są nadal istotnym miejscem pozyskiwania informacji dla
mikrobeneficjentów, jednak są one wykorzystywane jako źródło informacji
przez mniej niż połowę respondentów. Taka sytuacja może wynikać z tego,
że większość beneficjentów nie bierze udziału w wydarzeniach
informacyjnych ze względu na swoje duże doświadczenie w pozyskiwaniu
funduszy/realizacji projektów. Dodatkowo popularność stron internetowych,
sugeruje, że beneficjenci często wolą sprawdzić informacje dostępne online,
jako że jest to sposób wygodniejszy, szybszy i dostępniejszy niż większe
wydarzenia informacyjne, które zabierają więcej czasu. Szkolenia uzyskały
nieco niższą, ale nadal wysoką ocenę od beneficjentów pod względem
dostępności, aktualności, rzetelności/wiarygodności oraz sformułowania
zrozumiałym językiem. Wybór tej formy pozyskiwania informacji jest
znacząco rzadszy wśród partnerów z 3 Osi (Edukacja) w porównaniu
z partnerami z I Osi. Ta obserwacja może dziwić, ponieważ Oś 3 oferuje nowy
zakres interwencji i teoretycznie podmioty z tej osi powinny wykazywać
większe zainteresowanie osobistym kontaktem z organizatorami konkursów
na mikroprojekty podczas szkoleń.
Bezpośredni kontakt taki jak indywidualny kontakt z pracownikiem w RPK

czy kontakt z osobą, która już pozyskała dofinansowanie, jest mniej
popularnym sposobem pozyskiwania informacji dla mikrobeneficjentów .
Najmniej popularnymi źródłami pozyskiwania informacji na temat

finansowania i realizacji projektów dla respondentów były: newsletter,
kontakt z WST, zewnętrzne firmy czy inne materiały promocyjne (broszury,
ulotki, plakaty, billboardy, informacje w prasie/w radiu). Newsletter i fizyczne
materiały promocyjne mimo swojej małej popularności jako źródło
informacji wśród beneficjentów, przez koordynatorów z Euroregionów są
wskazywane jako ważny sposób promocji Programu. Ta rozbieżność może
wynikać z przywiązania koordynatorów do tradycyjnych form promocji

Programu, mimo iż nie osiągają one zamierzonych rezultatów. Z kolei niski
wynik kontaktu z pracownikami WST nie dziwi, gdyż ta organizacja nie
organizuje konkursów na mikroprojekty.
Eventy i konkursy prawie wcale nie były wskazywane jako źródło informacji
dla mikrobeneficjentów, mimo iż koordynatorzy z Euroregionów wskazywali
udział w targach i różnego rodzaju wydarzeniach, jako ważny punkt
w działaniach promocyjno-informacyjnych Programu. Tutaj należy także
podkreślić, że ta forma wydarzeń jest głównie dedykowana beneficjentom
ostatecznym na zakończenie projektów, dlatego też mogłyby nie być
traktowane jako istotne źródło informacji o Programie.
Do innych działań promocyjno-informacyjnych Programu można zaliczyć,

wskazywane przez przedstawicieli Euroregionów, mailingi do gmin
znajdujących się w granicy regionu (prosili w nich również o rozesłanie go
dalej m.in. do lokalnych NGO) oraz prowadzenie promocji Programu przez
swoje strony na Facebooku/Instagramie oraz poprzez samodzielne
docieranie do potencjalnych beneficjentów, działając w ramach kontaktów
posiadanych przez samorząd. Można te sposoby interpretować
w odpowiedziach respondentów jako “Inne”. Wówczas popularność tego
źródła wśród beneficjentów jak bardzo niska, bliska zeru.
Podsumowując, najbardziej skutecznymi i widocznymi działaniami

informacyjno-promocyjnymi wśród potencjalnych beneficjentów
i beneficjentów były, w kolejności skuteczności takie źródła jak:
● Strona internetowa Programu, strony internetowe Euroregionów, oraz

Wyższych Jednostek Terytorialnych były dla respondentów
wiarygodnym i aktualnym źródłem informacji, które w erze cyfryzacji
są łatwo dostępne dla każdego, prawdopodobnie dlatego prawie
wszyscy partnerzy wskazywali to jako swoje główne źródło informacji.
● Indywidualny kontakt z pracownikiem w Euroregionie/wyższej
jednostki terytorialnej. Z tego źródła informacji korzystała ponad
połowa respondentów. Zostało ono również wysoko ocenione przez
respondentów pod względem dostępności, rzetelności, aktualności
i zrozumiałości.
● Szkolenia były na piątym miejscu pod względem popularności jako
źródła informacji dla partnerów. Wynika to prawdopodobnie z ich
czasochłonności i mniejszej dostępności. Są mniej dostępne, ponieważ
są w określonym czasie i miejscu, podczas gdy informacje na stronie
czy kontakt z pracownikami Euroregionów jest możliwy z każdego
miejsca.
Z kolei działania, które nie przyniosły oczekiwanych rezultatów to fizyczne

materiały promocyjne (ulotki, broszury, billboardy), ogłoszenia w prasie
i radiu oraz wystąpienia na targach, eventach i konkursach, mimo, że
przedstawiciele Euroregionów wymieniali je jako ważną działalność
promocyjno-informacyjną.
4.2.3. Szkolenia i warsztaty

E4. Czy szkolenia/warsztaty spełniły oczekiwania uczestników?
Z materiałów przekazanych przez WST wynika, że w latach 2016-2022
organizacje takie jak RPK / WST/ Euroregiony / Samorządowy Kraj
Preszowski, Samorządowy Kraj Żyliński poprowadziły kilkadziesiąt szkoleń,
spotkań informacyjnych uzupełnionych konsultacjami. Estymujemy, że
liczba uczestników wynosiła kilka tysięcy osób. Część z nich mogła się
powtarzać na poszczególnych szkoleniach.
Tabela 11 - Liczba szkoleń przeprowadzonych przez realizatorów

Programu
Zakres Liczba
Rok Realizator Liczba szkoleń
szkoleń/spotkań uczestników
Informacje
niezbędne do
złożenia wniosku
2016 WST/RPK 12 397
oraz praca
z generatorem
wniosków
Szkolnie z
zakresu przygotowa
Partnerzy projektów
2016 15 nia wniosków do 563
parasolowych
projektów
parasolowych
Spotkania
informacyjne
2016 RPK 9 325
o naborach dot.
Programu
Szkolenia dla
RPK / WST/
wnioskodawców,
Euroregiony /
którzy wezmą udział
Samorządowy Kraj
2017 Brak danych w nowych Brak danych
Preszowski,
konkursach
Samorządowy Kraj
i spotkania
Żyliński
informacyjne
Szkolenia i spotkania
2018 15 220
dla wnioskodawców
5 szkoleń oraz
nieokreślona liczba
szkoleń i spotkań
2019 Brak danych Brak danych
konsultacyjnych dla
wnioskodawców
mikroprojektów
Szkolenia
i konsultacje
(indywidualne, online)
2020 dla beneficjentów, Brak danych Brak danych
mikrobeneficjentów
i potencjalnych
wnioskodawców
w ramach funduszu
mikroprojektów,
2021 organizowane przez Brak danych Brak danych
Regionalne Punkty
Kontaktowe,
Euroregiony
i partnerów projektów
2022 parasolowych. Brak Brak danych Brak danych
dokładnych danych
o ilości szkoleń.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z prezentacji WST
W trakcie spotkań, szkoleń i warsztatów organizatorzy prowadzili badania

ankietowe satysfakcji uczestników. Ankiety ewaluacyjne przeprowadzone
w 2016 roku wykazały, że przeprowadzone działania, w tym szkolenia
i warsztaty, były bardzo potrzebne i spełniły oczekiwania uczestników.
Tematy poruszane podczas tych działań były istotne i dobrze przygotowane
pod względem merytorycznym, co potwierdza fakt, że prawie 92%
uczestników oceniło szkolenia jako bardzo wysokie lub wysokie.
Respondenci wskazali, że najbardziej przydatne dla nich były: bezpośrednie
konsultacje, szkolenia i warsztaty, aktualne informacje na stronach
internetowych oraz informacje przesyłane drogą elektroniczną.
Badania ankietowe przeprowadzone w latach 2018-2020 podczas różnych

szkoleń wykazują wysoką satysfakcję uczestników. Szkolenia zostały
ocenione dobrze lub bardzo dobrze pod względem spełnienia oczekiwań,
użyteczności informacji i dopasowania agendy do potrzeb uczestników.
Ponadto, uczestnicy wysoko ocenili przygotowanie merytoryczne
prowadzących, jakość materiałów i organizację szkolenia. Ocenę
uczestników określono na podstawie następujących kryteriów:
● Spełnienie oczekiwań uczestnika.

● Przydatność zdobytych informacji dla podnoszenia umiejętności
i wiedzy.
● Prawdopodobieństwo wykorzystania zdobytej wiedzy i umiejętności
w codziennej pracy.
● Ocena programu szkolenia.
● Czytelność materiałów szkoleniowych.
● Zrozumiałe przedstawienie problematyki szkolenia.
● Merytoryczne i rzetelne przygotowanie materiałów.
● Przydatność materiałów szkoleniowych.
Ocena organizacji szkolenia pod względem technicznym

i logistycznym.
Odpowiedzi na te kryteria wskazały na ogólne zadowolenie uczestników ze
szkoleń, co sugeruje, że były one efektywne i dobrze zorganizowane.
Potwierdzeniem pozytywnego odbioru działalności szkoleniowej instytucji

wdrażających Program są wyniki badania ankietowego wśród beneficjentów
projektów standardowych i mikroprojektów. Obie badane grupy bardzo
pozytywnie oceniają szkolenia.
Analiza badań ankietowych przeprowadzona wśród mikrobeneficjentów

ujawnia pozytywny odbiór przeprowadzonych szkoleń. Większość
respondentów oceniła jakość szkoleń na 4,3 w 5-stopniowej skali, co
wskazuje na wysoki poziom zadowolenia z przeprowadzonych szkoleń.
Użyteczność szkoleń została oceniona na podobnym poziomie, co sugeruje,
że uczestnicy uznali zdobytą wiedzę i umiejętności za praktyczne i pomocne
w ich codziennej pracy lub działaniach.
Co warto podkreślić, najwyższą oceną została wyróżniona 'miara polecenia

szkolenia innym', która wyniosła 4,36. To wskazuje na to, że nie tylko
uczestnicy byli zadowoleni z jakości i użyteczności szkolenia, ale również
uznali je za na tyle wartościowe, że chcieliby je polecić innym. Jest to
znaczący wskaźnik pozytywnego odbioru szkolenia, ponieważ polecenie
innym jest często uznawane za jeden z najważniejszych mierników
satysfakcji i sukcesu.
Jednakże, mimo że ogólne wyniki są pozytywne, warto zwrócić uwagę na

możliwość dalszego doskonalenia. Skoro średnia ocena jest wyższa niż 4, ale
niższa niż 5, oznacza to, że istnieją pewne obszary, które można by jeszcze
poprawić. Może to dotyczyć zarówno treści szkolenia, jak i metod jego
przeprowadzania, czy też innych aspektów organizacyjnych. Aby w pełni
zrozumieć te aspekty, zalecałoby się przeprowadzenie dodatkowej analizy,
która mogłaby uwzględnić szczegółowe odpowiedzi respondentów oraz ich

uwagi i sugestie.
Wykres 33: Ocena szkoleń wśród mikrobeneficjentów (średnia ocena na

skali 1-5)
Szkolenie było wysokiej jakości 4,35
Szkolenie było dla mnie przydatne w

4,33
praktyce
Polecił(a)bym to szkolenie innym 4,36
4,31 4,32 4,33 4,34 4,35 4,36 4,37
Źródło: Opracowanie własne, badanie CAWI (n=190)
Jak pokazuje wykres 39 analiza badań ankietowych wśród beneficjentów

projektów o charakterze inwestycyjnym pokazuje, że ocena szkoleń była
wysoka we wszystkich analizowanych kategoriach: jakość szkolenia,
użyteczność szkolenia oraz prawdopodobieństwo polecenia szkolenia innym.
Średnie oceny dla tych kryteriów wahały się od 4,48 do 4,57 w 5-stopniowej
skali, co wskazuje na ogólny poziom zadowolenia uczestników.
Jednakże, widać pewne różnice w ocenach w zależności od rodzaju projektu.

Najwyższe oceny, przekraczające średnią, zanotowano wśród beneficjentów
projektów transportowych. Może to sugerować, że szkolenia w tej dziedzinie
były szczególnie dobrze dopasowane do potrzeb uczestników, bądź że
prowadzący byli wyjątkowo kompetentni i skuteczni w przekazywaniu
wiedzy.
Z kolei beneficjenci projektów edukacyjnych ocenili szkolenia najniżej

spośród wszystkich grup, z średnią oceną 4,33. Mimo że nadal jest to ocena
wysoka, sugeruje to, że istnieje pewien margines do poprawy w tej kategorii.
Może to być spowodowane różnymi czynnikami, takimi jak różnice
w oczekiwaniach, specyfika projektów edukacyjnych bądź sposób
przekazywania treści szkoleniowych.
Z analizy wynika, że organizatorzy szkoleń powinni dokładniej przyjrzeć się

potrzebom beneficjentów projektów edukacyjnych, aby zrozumieć, w jaki
sposób mogą dostosować treść i formę szkoleń, aby lepiej spełniały
oczekiwania i potrzeby tej grupy. Ponadto, warto również przeanalizować, co
sprawiło, że szkolenia dla beneficjentów projektów transportowych były
oceniane tak wysoko, aby móc przenieść dobre praktyki na inne obszary
szkoleniowe.
Wykres 34. Ocena szkoleń wśród beneficjentów projektów inwestycyjnych

(średnia ocena na skali 1-5)
Szkolenie było dla mnie przydatne w

4,55
praktyce
Szkolenie było wysokiej jakości 4,48
Polecił(a)bym to szkolenie innym 4,57
4,42 4,44 4,46 4,48 4,5 4,52 4,54 4,56 4,58
Źródło: Opracowanie własne, badanie CAWI (n=42)
Jakie narzędzia wykorzystać, by utrwalić efekty prowadzonych

działań informacyjno-promocyjnych?
Aby utrwalić efekty prowadzonych działań informacyjno-promocyjnych,
kluczowe jest wykorzystanie narzędzi, które umożliwią efektywną
komunikację z odbiorcami oraz umożliwią monitorowanie i analizowanie
efektów działań. Profesjonalny portal programu może być tym narzędziem,
które utrwala wszystkie działania komunikacyjne.
Oczywiście, warto podkreślić, że portal ten powinien być traktowany jako

centralny punkt, czyli "hub" wiedzy i informacji dla wnioskodawców. To
miejsce, w którym mogą znaleźć wszystkie potrzebne informacje, nagrania,
materiały z różnych spotkań informacyjnych i szkoleń. Dzięki temu,
wnioskodawcy nie będą musieli szukać informacji w różnych miejscach, co
z pewnością ułatwi im pracę i pozwoli lepiej zrozumieć oraz przyswoić
potrzebne informacje. Wszystko to będzie przyczyniać się do większego
zaangażowania użytkowników i lepszego utrwalenia efektów działań

informacyjno-promocyjnych.
Przede wszystkim, portal programu powinien być łatwy w obsłudze

i dostępny dla wszystkich użytkowników. To oznacza, że powinien być
zoptymalizowany dla różnych urządzeń (komputery, tablety, smartfony)
i przeglądarek internetowych. Z analizy wynika, że obecnie strona ma kilka
problemów z wyglądem i użytecznością, które trzeba rozwiązać. Na przykład,
pierwszy widok strony nie przedstawia w prosty sposób wartości i akcji
możliwych do wykonania. Brakuje jednego, głównego przycisku akcji (CTA),
który kierowałby do najważniejszej czynności na stronie. Ponadto, informacje
są powtarzane w różnych miejscach na stronie, co przeładowuje stronę
nadmiarem informacji.
Kolejnym ważnym elementem jest treść prezentowana na portalu.

Informacje powinny być aktualne, kompleksowe i łatwe do zrozumienia.
Dodatkowo, portal powinien zawierać różne formy treści, takie jak teksty,
grafiki, filmy, infografiki, itp. Warto również wykorzystać elementy
interaktywne, takie jak quizy, ankiety, webinary, które pomogą w utrwaleniu
wiedzy i zaangażowaniu użytkowników.
Warto również wykorzystać mechanizmy umożliwiające monitorowanie

efektów działań, takie jak analityka internetowa, które pozwala na analizę
ruchu na stronie, zachowania użytkowników, skuteczność różnych
elementów strony, itp.
W rezultacie, profesjonalny portal programu, który jest łatwy w obsłudze,

zawiera aktualne i wartościowe informacje, wykorzystuje różne formy treści
i umożliwia monitorowanie efektów działań, może być skutecznym
narzędziem utrwalającym wszystkie działania komunikacyjne.
Równie ważnym miejscem utrwalania prowadzonych działań

komunikacyjnych jest profil programu na Facebooku. Jest kilka powodów,
dla których profil na Facebooku jest tak ważny:
● Zasięg: Facebook jest jedną z największych platform

społecznościowych na świecie, co oznacza, że wiele osób, w tym
potencjalnych wnioskodawców, korzysta z tej platformy na co dzień.
Dzięki obecności na Facebooku, program może dotrzeć do szerszej
publiczności.
● Interakcja: Facebook umożliwia interakcję z użytkownikami poprzez
komentarze, polubienia, udostępnienia, co pozwala na większe
zaangażowanie społeczności i pomaga utrwalić przekazywane
informacje.
● Aktualności: Profil na Facebooku umożliwia szybkie i łatwe

udostępnianie aktualności, informacji o nadchodzących wydarzeniach,
zmianach w regulaminach itp. To miejsce, w którym użytkownicy
mogą być na bieżąco ze wszystkim, co dzieje się w ramach Programu.
● Multimedia: Facebook umożliwia publikowanie różnych rodzajów
treści, w tym zdjęć, filmów, linków, co sprawia, że informacje są
bardziej atrakcyjne wizualnie i łatwiejsze do przyswajania.
● Budowanie Społeczności: Profil na Facebooku pomaga w budowaniu
społeczności wokół Programu. To miejsce, w którym wnioskodawcy
i inne zainteresowane strony mogą wymieniać się doświadczeniami,
zadawać pytania i wspierać się nawzajem.
Dlatego też obecność na Facebooku i aktywność na tym profilu są kluczowe

dla utrwalania efektów prowadzonych działań informacyjno-promocyjnych.
4.2.4 Ocena strony Programu

Jak użytkownik ocenia informacje, które znajdują się na stronie
internetowej Programu pod kątem ich aktualności, przydatności
oraz przystępnego języka?
Jakich informacji poszukiwał użytkownik na stronie internetowej
Programu? Czy brakowało mu jakiś informacji, jeśli tak, to jakich?
Jak użytkownik ocenia informacje, które znajdują się na stronie
internetowej Programu pod kątem ich aktualności, przydatności
oraz przystępnego języka?
Zarówno beneficjenci projektów standardowych, jak i mikroprojektów
bardzo pozytywnie oceniają aktualność, użyteczność i przystępność języka
informacji znajdujących się na stronie Programu.
Jak pokazuje poniższy wykres rozkładu odpowiedzi średnia ocen waha się
między 4,5 i 4,6 w skali 5 stopniowej.
Wykres 35. Ocena strona internetowej Programu: https://pl.plsk.eu/
4,44 4,46 4,48 4,5 4,52 4,54 4,56 4,58 4,6 4,62
Łatwo dostępne 4,61
Sformułowane przystępnym językiem/zrozumiałe 4,5
Rzetelne i wiarygodne 4,61
Aktualne 4,56
Źródło: Opracowanie własne, badanie CAWI wśród partnerów projektów standardowych (n=
72)
Zdaniem beneficjentów strona internetowa Programu zawiera łatwo

dostępne informacje, teksty na niej sformułowane są przystępne, a dane są
rzetelne i aktualne. Z jednej strony tak pozytywna informacja zwrotna
powinna napawać zarządzających Programem dużym optymizmem,
z drugiej strony warto pokusić się o wyjaśnienie tych wyników.
Odnośnie dostępności informacji, warto pokreślić, że wielu beneficjentów

Programu, to podmioty, które realizują projekty transgraniczne od wielu lat,
a część organizacji wyspecjalizowała się w projektach współpracy
transgranicznej. Dlatego terminologia, trudna dokumentacja, nie najlepsza
architektura strony, nie stanowi dla nich bariery. Zdołali się przez wiele lat do
tej formy przedstawiania treści przyzwyczaić.
Pewnie inaczej wyglądałaby sytuacja, jeśli zderzylibyśmy stronę

z organizacjami, które nigdy nie miały kontaktu z Programem (np.:
organizacje z białych plam na mapie obszaru wsparcia). Z ich perspektywy
strona mogłaby okazać się większym wyzwaniem. Dlatego warto te wnioski
traktować z pewnym dystansem. Prostym przykładem potwierdzającym
nasze przypuszczenia jest analiza przystępności języka, jaką można wykonać
samodzielnie przy wykorzystaniu https://www.jasnopis.pl/ . Analiza treści ze
strony o Programie pokazuje, że wykorzystany tekst na stronie jest trudny dla

przeciętnego odbiorcy. Być może dla grupy, jaką są beneficjenci z JST nie jest
to barierą, ale dla innych grup beneficjentów jak organizacje pozarządowe,
może to stanowić większe wyzwanie, dlatego warto zadbać o poprawę
czytelności i zrozumienia takich informacji.
Rysunek 3: Wynik analizy prostego języka:
Źródło: https://www.jasnopis.pl/
Jeśli chodzi o najczęściej poszukiwane informacje przez potencjalnych

beneficjentów i beneficjentów Programu, należą do nich po kolei:
● Informacje o kryteriach oceny, procedurach w procesie składania

wniosków – 56 wskazań
● Wskazówki dotyczące wdrażania projektów/Programu – 54 wskazań
● Pytania i odpowiedzi „sekcja pytania i odpowiedzi” – 52 wskazań
● Materiały edukacyjne dotyczące wdrażania projektów – 47 wskazań
● Dobre praktyki – 43 wskazania.
Patrząc na zawartość strony Programu, wszystkie te dane są dostępne dla

beneficjentów i wnioskodawców. Jest to oczywiste, że beneficjenci
i wnioskodawcy poszukują konkretnych informacji, które pomogą im
w procesie składania wniosków, wdrażania Programu, oraz zrozumienia
wszystkich aspektów związanych z projektem. Z wyników badań widać, że
największe zapotrzebowanie istnieje na informacje dotyczące kryteriów
kwalifikacji oraz procedur w procesie składania wniosków, co jest zrozumiałe,
ponieważ są to podstawowe informacje, które są niezbędne do rozpoczęcia
jakiegokolwiek projektu.
Dobre praktyki są niezbędnym elementem wdrażania programów

transgranicznych, ponieważ służą jako inspiracja dla beneficjentów
i wnioskodawców. Prezentowanie przypadków, w których projekty zostały

pomyślnie zrealizowane, może być ogromnym wsparciem dla tych, którzy
dopiero zaczynają swoją przygodę z programem. Dobre praktyki, czyli
sprawdzone i skuteczne metody realizacji projektów, mogą służyć jako
wzorce do naśladowania, co może znacząco ułatwić prace na różnych
etapach projektu.
Również istotne jest to, że dobre praktyki mogą inspirować do

innowacyjności. Przykłady udanych projektów mogą zachęcać do myślenia
poza schematami i tworzenia nowych, innowacyjnych rozwiązań, które mogą
przynieść korzyści nie tylko dla uczestników programu, ale także dla
społeczności lokalnych.
Najczęściej zadawane pytania w sekcji Q&A, są również kluczowym

elementem procesu wdrażania programów transgranicznych.
Przygotowanie i publikacja zestawu najczęściej zadawanych pytań na stronie
programu, może znacząco przyspieszyć proces zdobywania wiedzy przez
beneficjentów i wnioskodawców. Dzięki temu, mogą oni szybko znaleźć
odpowiedzi na swoje pytania, co może być szczególnie ważne w sytuacjach,
gdy czas jest kluczowym czynnikiem.
Dodatkowo, sekcja Q&A może pomóc w rozwianiu wszelkich wątpliwości

i niejasności, co jest niezwykle ważne, aby wszyscy uczestnicy programu
mieli jasne i jednoznaczne wytyczne dotyczące tego, co jest od nich
oczekiwane. To może prowadzić do lepszego zrozumienia kryteriów
kwalifikacji, procedur, czy też oczekiwań dotyczących realizacji projektów.
Również ważne są informacje dotyczące wdrażania programu, a także

pytania i odpowiedzi, które mogą rozwiać wszelkie wątpliwości i niejasności.
Materiały edukacyjne dotyczące wdrażania projektów oraz dobre praktyki są
również istotne, ponieważ pomagają w zrozumieniu, jak w praktyce wygląda
realizacja projektów, a także co uznaje się za sprawdzone i skuteczne metody
realizacji.
Wartościowe jest, że wszystkie te informacje są dostępne na stronie

programu. To pokazuje, że instytucje programu rozumieją potrzeby
beneficjentów i wnioskodawców i dostarczają im kompleksowe informacje,
które są niezbędne do skutecznego uczestnictwa w programie.
Jednakże, mimo że wszystkie te informacje są dostępne, to ważne jest, aby

były one przedstawione w sposób przystępny i zrozumiały. Może to wymagać
ciągłego monitorowania i aktualizacji strony internetowej, aby upewniać się,
że jest ona intuicyjna i łatwa w obsłudze dla wszystkich użytkowników.
Ponadto, może być również wartościowe, aby zorganizować regularne
webinary lub szkolenia online, które mogą dostarczyć dodatkowych

informacji i odpowiedzi na pytania w czasie rzeczywistym.
Chociaż większość beneficjentów (przeszło 90%) uznaje, że strona Programu

jest kompletna i nie brakuje na niej żadnych informacji, istnieje pewna grupa
respondentów (około 10%), która wskazała na dodatkowe potrzeby
informacyjne.
Konkretnie, respondenci wskazali na potrzebę informacji o sposobach

unikania nieprawidłowości w realizacji projektów, z listą najczęściej
pojawiających się problemów. To sugeruje, że może być duże
zapotrzebowanie na materiały edukacyjne i wytyczne, które pomagają
w identyfikacji i zarządzaniu ryzykiem w trakcie realizacji projektów.
Pomocne mogą być też konkretne przykłady problemów, które mogą
wystąpić oraz sposoby, w jaki można je rozwiązać.
Dodatkowo respondenci wskazali na potrzebę bardziej precyzyjnych

informacji na temat zasad kontroli projektów oraz wytycznych dotyczących
zamówień publicznych. Kontrola projektów jest kluczowym elementem
zarządzania projektami i jest niezbędna, aby upewnić się, że projekty są
realizowane zgodnie z planem i spełniają wszystkie oczekiwania.
Zrozumienie wytycznych dotyczących zamówień publicznych jest również
kluczowe, ponieważ nieprawidłowości w tym obszarze mogą prowadzić do
opóźnień w realizacji projektu, a nawet do kary finansowej w przypadku złej
interpretacji obowiązujących regulacji.
Warto zauważyć, że chociaż większość beneficjentów jest zadowolona

z informacji dostępnych na stronie Programu, to jednakże istnieją pewne
obszary, w których istnieje przestrzeń do zmian i uzupełnień o dodatkowe
informacje. Warto, aby administratorzy strony prowadzili regularne
konsultacje z użytkownikami strony, aby identyfikować obszary, które mogą
wymagać dodatkowej wiedzy.
Mimo że opinie beneficjentów o stronie Programu są bardzo pozytywne,

z perspektywy eksperckiej uważamy, że strona nie wykorzystuje w pełni
swojego potencjału. Naszym zdaniem strona programu powinna ewoluować
w dwóch kierunkach. Po pierwsze czysto merytorycznym, dostarczając
nowych funkcjonalności ułatwiających przygotowanie i realizację projektów,
po drugiej czysto użytkowym poprawiającym doświadczenie użytkownika
w pracy ze stroną zarówno w wersji desktopowej (na komputerze), jak
i mobilnej, na telefonach komórkowych.
Zaczynając naszą analizę o nowych funkcjonalnościach, z naszych badań

jasno wynika, że prawdopodobieństwo udanego projektu rośnie, jeśli:
● partnerzy mają ciekawe inspiracje i nie boją się z nich skorzystać

budując własny projekt,
● partnerzy płynnie przechodzą przez rozliczenie projektu
● partnerzy mają dobre osobiste relacje,
● partnerzy efektywnie rozpoczną projekt, wspólnie wypracowując
wspólną koncepcję i podejście do jego realizacji,
● partnerzy są różnorodni i dostarczają nową wartość dodaną do
projektu.
Strona programu powinna odpowiedzieć na te potrzeby, ułatwiając

beneficjentom:
● nawiązywanie osobistych relacji z nowymi partnerami,

● inspirowanie się innymi projektami, gromadząc je w jednym miejscu,
wyraźnie promując ich efekty i ułatwiając kontakt z realizatorami tych
projektów, co ułatwia ich kapitalizację.
Ciekawą inspirację stanowią strony programów Interreg Europa i Interreg

Europa Centralna. Poniżej przedstawiamy dobrą praktykę strony programu,
która w bardzo mądry sposób adresuje powyższe potrzeby potencjalnych
partnerów w projektach.
Rysunek 4. Strona internetowa programu Interreg Europa.
Źródło: https://www.interregeurope.eu/
Strona ta z jednej strony ułatwia przeglądanie efektów innych projektów.

Opisy projektów mają przejrzystą strukturę, eksponują informacje kluczowe
z punktu widzenia ponownego zastosowania danego rozwiązania np.:

wymagane zasoby, transferowalność oraz dowód, że praktyka odniosła
sukces. Dodatkowo dzięki CTA ułatwiają kontakt z kierownikiem danego
projektu. Z kolei w gąszczu setek projektów finansowanych z wcześniejszych
edycji programu pomaga odnaleźć się użytkownikowi poprzez system filtrów
usprawniający szybkie wyszukanie pożądanych typów projektów.
Zadaniem tej strony, jest także ułatwienie komunikacji między partnerami.

W zakładce „meet our community” beneficjenci mają możliwość udziału
w społeczności beneficjentów programu, nawiązywania relacji z nowymi
organizacjami, co sprzyja tworzeniu i wspólnej realizacji nowych projektów.
Wracając do warstwy strony związanej z użytecznością przeprowadziliśmy

dodatkową analizę doświadczenia użytkownika. Analiza ta jest kluczowym
elementem w procesie projektowania stron internetowych, aby zapewnić, że
strona jest intuicyjna, łatwa w obsłudze i spełnia oczekiwania użytkowników.
W analizie zidentyfikowaliśmy kilka elementów, które wymagają poprawy,
aby zapewnić lepsze doświadczenie dla przyszłych użytkowników strony
(potencjalnych beneficjentów). Poniżej przedstawiamy najważniejsze
spostrzeżenia, które warto wziąć pod uwagę:
Struktura nawigacyjna: Obecna struktura nawigacyjna strony jest

nieefektywna i przeładowana. Na przykład, pasek górny zawiera elementy,
które nie są już popularne w dzisiejszym projektowaniu stron internetowych,
takie jak zdjęcie nie powinno być traktowane jako tło. Dodatkowo, strona
główna nie prezentuje w prosty sposób wartości i możliwych do wykonania
akcji, brakuje jednego, głównego przycisku zachęty do działania (CTA), który
kierowałby do najważniejszej czynności na stronie.
Powtarzanie informacji: Istnieje wiele powtórzeń informacji na stronie. Na

przykład, informacje o Programie pojawiają się kilka razy w różnych
miejscach, co może prowadzić do dezorientacji użytkownika. Na przykład
„Skorzystaj z programu” - jest to powtórzenie informacji z kafelka “Program
2021-2027” - co jest już trzecim powtórzeniem informacji o programie.
Informacje o programie, jeżeli są najważniejsze to powinny pozostać
w pierwszym widoku. Później ewentualnie powinny być rozwijane. Warto
dodać, że oceniana strona ma charakter przejściowy. Obecnie obsługuje
programy z obu perspektyw.
Wizualny design: Design niektórych elementów, takich jak kafelki

nawigacyjne, jest chaotyczny i przeszkadza w użyteczności. Ikony i napisy
prawie całkowicie zasłaniają zdjęcia, co sprawia, że nie wygląda to schludnie,
ani nie jest użyteczne.
Nieaktualne informacje: Na stronie znajdują się przestarzałe informacje,

takie jak te dotyczące COVID-19, które kończą się na roku 2020. Te informacje
można by usunąć lub ukryć, aby nie odwracały uwagi od innych ważnych
elementów nawigacji.
Spójność działania: Elementy strony o podobnym designie powinny zawsze

sugerować podobne akcje, co obecnie nie ma miejsca. Na przykład, kliknięcie
na jeden z kafelków prowadzi do otwarcia nowej strony, podczas gdy inne
otwierają nowe sekcje z nowymi możliwościami. Dobrym przykładem takiej
sytuacji jest CTA “Zapoznaj się z dokumentami i prawem” przekierowuje na
nową stronę (i nową zakładkę), natomiast pozostałe elementy sekcji
otwierają nową sekcję z nowymi możliwościami.
Zakotwiczenie spisu treści: Spis treści pojawia się w niespodziewanym

miejscu i zbyt nisko na stronie. Obecnie, aby zobaczyć właściwy spis treści
i informacje o programie, trzeba przewinąć kilka podobszarów. Spis treści
powinien być dostępny w pierwszym widoku. szybciej. Nie powinien również

być wklejony w środek tekstu.
Wyszukiwarka: Wyszukiwarka jest mało widoczna i podpowiedzi

w wyszukiwarce zlewają się w ścianę tekstu, co utrudnia ich odczytanie.
Ponadto niektóre podpowiedzi wydają się być nieprawidłowe lub
bezużyteczne. Każda z propozycji powinna wyraźnie wskazywać, że jest
osobnym zapytaniem. Wyszukiwane są zapytania, które chyba niekoniecznie
powinny być przedstawiane, np. “Tytuł dokumentu” - co nie kieruje do
niczego poza wyszukaniem tych dwóch słów.
Formy kontaktu: Formy kontaktu są trudne do zidentyfikowania wśród

tekstu na stronie kontaktowej. Podstrona kontaktu również jest ścianą
tekstu, która nie wskazuje na proste formy kontaktu. Informacje o kontakcie
nie powinny zlewać się w tekst. Każda forma kontaktu może mieć osobną,
małą sekcję, aby przedstawić różnorodność form i pozwolić łatwo się w nich
odnaleźć.
Wersja mobilna: Wersja mobilna strony internetowej wydaje się być

nieprzyjazna dla użytkownika. Na przykład, na pierwszym widoku pojawia się
tylko jeden kafelek, a niektóre elementy, takie jak zmiana języka i nawigacja,
nakładają się na siebie i nie pozwalają ich użyć. Sam pop-up z informacją na
temat Programu zabiera niepotrzebnie dużą ilość miejsca przesuwając
całość strony w dół. Podstrona mapy nie pozwala również cofnąć się do
strony głównej poprzez kliknięcie w logo. Logo powinno zawsze kierować do
strony głównej projektu.
Na podstawie powyższych spostrzeżeń zalecamy przeprojektowanie

niektórych elementów strony, usunięcie przestarzałych informacji,
poprawienie spójności i użyteczności oraz optymalizację strony pod kątem
urządzeń mobilnych. Dodatkowo, poprawa widoczności wyszukiwarki,
ułatwienie nawigacji oraz udostępnienie konkretnej ścieżki dla czytania
dokumentów mogą znacznie poprawić ogólne doświadczenie użytkownika.
Strony internetowe projektów
W trakcie przeprowadzania oceny Programu Polska-Słowacja 2014-2020

zwrócono uwagę na pewien niepokojący aspekt w zakresie komunikacji i
promocji realizowanych projektów. Chociaż internet stanowi jedno z
głównych narzędzi promocyjnych w dzisiejszych czasach, zauważono, że
wielu beneficjentów nie przykłada odpowiedniej uwagi do jakości
tworzonych stron internetowych oraz profili w mediach społecznościowych

dedykowanych ich projektom.
Z analizy wynika, że wiele stron projektów jest bardzo prosta, nierzadko

mogące być przez to postrzegane jako nieprofesjonalne. Brakuje na nich
zaawansowanych funkcji, intuicyjnego UX/UI, a także nowoczesnego i
estetycznego designu. W niektórych przypadkach strony te wydają się być
jedynie przymusowym wypełnieniem obowiązku formalnego, a nie
narzędziem skutecznie promującym projekt i angażującym odbiorców.
Podobna sytuacja dotyczy profili projektów w mediach społecznościowych.

Często brakuje regularnych aktualizacji, interakcji z użytkownikami czy też
atrakcyjnych treści. Media społecznościowe, jeśli są dobrze prowadzone,
mają potencjał do budowania społeczności wokół projektu, wzmacniania
jego widoczności i angażowania różnych grup interesariuszy.
Jest to szczególnie niepokojące, biorąc pod uwagę, że strony internetowe i

profile w mediach społecznościowych stanowią "wizytówkę" danego
projektu, także Programu na poziomie lokalnym. Nie tylko prezentują one
projekt szerokiej publiczności, ale także odzwierciedlają jego profesjonalizm i
jakość.
Rekomenduje się, aby beneficjenci zwracali większą uwagę na jakość swojej

obecności online, inwestując w profesjonalne strony internetowe i aktywne
zarządzanie mediami społecznościowymi. Może to przynieść wiele korzyści w
zakresie widoczności, zaangażowania odbiorców i ogólnego wizerunku
projektu. Dodatkowo warto, żeby każda strona czy aplikacja miała także
podpiętą analitykę ruchu na urządzeniu cyfrowym. Dane z analityki
umożliwią ocenę zainteresowania danym projektem, przynajmniej w
przestrzeni cyfrowej.
5. Efekty Programu
5.1 Efekty w osi 1
5.1.1. Efekty interwencji
W ramach Osi 1 Programu realizowano przedsięwzięcia odwołujące się do
dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego obszaru pogranicza. Projekty z
jednej strony miały za zadanie chronić wybrane elementy kultury i przyrody,
z drugiej promować korzystanie z nich w sposób zrównoważony. W Osi 1
można było uzyskać dofinansowanie na: nowe produkty i usługi turystyczne
o charakterze transgranicznym, ochronę/renowację cennych kulturowo i
przyrodniczo obiektów, digitalizację zasobów kultury, działania edukacyjne.
W ramach Osi 1 Programu dofinansowano 58 projektów (w tym 3 projekty

parasolowe), o łącznej wartości 125,3 mln euro i kwocie wsparcia 106,6 mln
euro EFRR. Do tej pory zakończono rzeczową realizację 44 projektów (stan
na 28.04.2023). Choć wśród parterów wiodących wyraźnie przeważają
podmioty z Polski (72%), udział wszystkich beneficjentów rozkłada się po
połowie na podmioty polskie i słowackie. Podobnie równomiernie wypada
podział budżetów, stronie polskiej przypadło 53% alokacji, a słowackiej 47%.
Najaktywniejszymi podmiotami sięgającymi po wsparcie są jednostki

samorządu terytorialnego (z wyraźną przewagą podmiotów na poziomie
gminnym). Stanowią one 66% wszystkich beneficjentów i 69% partnerów
wiodących. Drugie w kolejności są organizacje pozarządowe, których udział
w grupie beneficjentów oraz liderów wyniósł blisko 30 %. Podmioty
państwowe (reprezentowane np. przez lasy państwowe, oddziały muzeów
narodowych) oraz uczelnie wyższe odegrały marginalną rolę.
Tabela 12. Struktura parterów wiodących i wszystkich beneficjentów
w realizowanych projektach (standardowych i parasolowych łącznie) w Osi 1
Partnerzy wiodący Wszyscy beneficjenci

Typ
Liczba wystąpień Udział Liczba wystąpień Udział
JST 40 69 136 66
NGO 17 29 60 29
państwowe 1 2 7 3
naukowe 0 0 3 1
łącznie 58 100 206 100
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych przekazanych przez Zamawiającego
W rozkładzie przestrzennym po stronie polskiej, w Osi 1 największą

aktywność wykazują beneficjenci z pasa przygranicznego, zwłaszcza
w obrębie województwa małopolskiego. Aktywne były też podmioty
z największych ośrodków miejskich: z Rzeszowa, Bielska-Białej, Nowego
Targu i w mniejszym stopniu z Krakowa. Po stronie słowackiej beneficjenci są
bardziej rozproszeni i oddaleni od granicy. Najbardziej aktywne były
podmioty z największych miast: Żyliny i Preszowa, a także z wybranych
powiatów (okresów) w pasie przygranicznym, zwłaszcza w podregionie
žilinskim i zachodniej części podregionu prešovskiego .
Wykres 36. Rozkład przestrzenny beneficjentów realizujących projekty

standardowe w Osi 1.
W Osi 1 założono 14 wspólnych i specyficznych wskaźników produktu.

Poziom ich osiągnięcia prezentuje tabela 13.
Tabela 13. Poziom osiągnięcia wskaźników produktu w osi 1 (dla projektów
zakończonych i rozliczonych na dzień 28.04.2023)
jednostka wartość wartość wartość

docelowa z docelowa z osiągnięta
umów o Programu
dofinansowanie
Zrównoważona turystyka: Wzrost odwiedziny/ 362 676 252 125 413 060
oczekiwanej liczby odwiedzin w objętych rok
wsparciem obiektach dziedzictwa

kulturowego i naturalnego oraz
stanowiących atrakcje turystyczne
Liczba nowych transgranicznych produktów liczba 31 69 31

turystycznych
Długość nowych, zmodernizowanych lub km 1 604,85 431 1 605,13

udoskonalonych transgranicznych szlaków
rekreacyjnych
Liczba nowych, zmodernizowanych lub liczba 235 46 22932

rozbudowanych elementów infrastruktury
będących częścią transgranicznego
produktu/szlaku turystycznego
Liczba osób korzystających z nowych, osoby 1 418 151 1 086 464 1 650 064
zmodernizowanych lub rozbudowanych
transgranicznych produktów kulturowych i
ekologicznych
Liczba „miękkich” działań transgranicznych liczba 302 445 289

promujących dziedzictwo kulturowe i
przyrodnicze pogranicza
Liczba zmodernizowanych elementów liczba 31 35 31

obiektów dziedzictwa kulturowego po
zakończeniu prac restauracyjnych i
konserwatorskich
Liczba transgranicznych lub/i wspólnych liczba 9 5 9

polsko-słowackich kampanii promocyjnych i
marketingowych
Liczba adresatów wspólnych/ osoby 1 439 517 1152210 9 553 551

transgranicznych kampanii promocyjnych i
marketingowych (zasięg działań
promocyjnych)
Liczba organizacji uczestniczących w liczba 161 570 199

transgranicznych projektach na rzecz
dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego
Liczba hektarów powierzchni ekosystemów ha 5735,2 200 5 735,2

objętych transgranicznymi projektami na
rzecz ochrony dziedzictwa przyrodniczego
Liczba opracowanych/wdrożonych liczba 8 6 8

wspólnych standardów lub wytycznych
Liczba nowych/zmodernizowanych liczba 23 39 23

transgranicznych e-produktów i e-usług
Liczba osób korzystających z osoby 995 460 20765 462 517

nowych/zaktualizowanych transgranicznych
e-produktów i e-usług
Źródło: dane monitoringowe przekazane przez Zamawiającego
Analiza charakteru interwencji podejmowanych w projektach

standardowych pokazuje, że zdecydowana większość wsparcia (65%) trafiła
do przedsięwzięć, które miały na celu utworzenie produktów i usług
turystycznych. Były to przede wszystkim różnego rodzaju szlaki
transgraniczne. Na odnowę i konserwację obiektów dziedzictwa
kulturowego przeznaczono 20% dofinansowania. Kolejne 14% wsparcia trafiło
do projektów, w których powstały nowe instytucje zajmujące się
zachowaniem i promowaniem lokalnego dziedzictwa (muzea, centra
lokalnego produktu). Często wiązało się to z remontem cennych kulturowo
budynków, którym nadawano nowe funkcje np. muzealne.
Przedsięwzięć związanych z ochroną dziedzictwa przyrodniczego było

niewiele (przeznaczono na nie 4,5% dofinansowania). Przede wszystkim
trzeba tu wymienić projekt realizowany przez Lasy Republiki Słowacji
i Uniwersytet Rolniczy im. Hugona Kołłątaja w Krakowie. Miał on na celu
przeprowadzenie badań górskich ekosystemów łąkowych oraz
wypracowanie zasad zarządzania nimi w taki sposób, by chronić
bioróżnorodność9. Projekt ten jako jedyny można włączyć do kategorii
ochrona gatunków i siedlisk przyrodniczych.
Do projektów o charakterze przyrodniczym należy również zaliczyć

utworzenie dwóch muzeów torfowisk wysokich w Chochołowie i na Zamku
Orawskim10 oraz projekt, w którym powstały dwie ścieżki przyrodnicze:
ścieżka w koronach drzew na Miejskiej Górze w Starym Sączu oraz ścieżka
edukacyjna o życiu płazów, poprowadzona wokół stawu w Lewoczańskiej
Dolinie11. W tabeli 11 pierwszy projekt jest uwzględniony w kategorii „nowe
instytucje”, drugi zaliczono do produktów turystycznych - odpowiada mu
pozycja “atrakcje przyrodnicze.”
9
Był to projekt pn. Spoločne za zachovanie a obnovu biodiverzity karpatských horských
ekosystémov / Wspólne działania na rzecz przywrócenia i utrzymania różnorodności
biologicznej karpackich ekosystemów górskich
10
Torfowiska wysokie - europejski unikat polsko-słowackiego pogranicza, liderem projektu
była Gmina Czarny Dunajec, a partnerem Oravske Muzeum Pavla Orszagha Hviezdoslava
w Dolnom Kubinie. Warto odnotować, że projekt otrzymał wyróżnienie w ramach konkursu
RegioStars2018 (jest to konkurs Komisji Europejskiej, w którym co roku nagradzane są
projekty o największym znaczeniu dla rozwoju regionalnego).
11
Skarby przyrody pogranicza. Ochrona zagrożonych gatunków wraz ze zrównoważonym
udostępnieniem atrakcji przyrodniczo-krajobrazowych Starego Sącza i Lewoczy - innowacyjne
ścieżki przyrodnicze na Miejskiej Górze i w Lewoczańskiej Dolinie, partner wiodący: Gmina
Stary Sącz, partner projektu: Mesto Levoca
Trzeba przy tym zaznaczyć, że omawiane tu typy projektów wydzieliliśmy

w oparciu o główne działania, jakie można w nich wyróżnić. Wiele projektów
rozwijało także inicjatywy uzupełniające, zwłaszcza o charakterze
edukacyjnym i promocyjnym np.: spotkania i warsztaty dla różnych grup
ludności, wystawy objazdowe, imprezy okolicznościowe, konferencje.
Tabela 14. Główne typy projektów standardowych w Osi 1
Udział
Liczba Udział w ogólnej
Typ w dofinansowan
w wystąpień liczbie projektów
iu
Produkty i usługi turystyczne, w tym: 36 65 65
Szlaki rekreacyjne 21 38 44
Szlaki kulturowe 10 18 13
Szlaki/produkty wirtualne 4 7 6
Atrakcje przyrodnicze 1 2 2
Remont i konserwacja obiektów
11 20 20
cennych kulturowo
Nowe instytucje 7 13 14
Ochrona gatunków i siedlisk
1 2 1
przyrodniczych
Łącznie 55 100 100
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych przekazanych przez Zamawiającego oraz
przeglądu materiałów dostępnych na stronach internetowych projektów
Ocena efektów, w tym efektów transgranicznych projektów standardowych,

jest rzeczą bardzo trudną. Jej pełne przeprowadzanie wymagałoby
pogłębionych badań terenowych na obszarze realizacji, każdego
z wdrażanych projektów. Niemniej jednak na podstawie informacji jakimi
dysponujemy (z wniosków o dofinasowanie, stron internetowych projektów,
analizy produktów dostępnych on-line), można wyciągnąć pewne wnioski,
które poniżej przestawiamy odnosząc się do każdego z głównych typów
projektów jakie wyodrębniliśmy.
5.1.1. Produkty i usługi turystyczne

W tej grupie najliczniejsze są projekty, w których tworzono szklaki
turystyczno-rekreacyjne (21 z 36 projektów). Były to przede wszystkim szlaki
rowerowe (13), piesze (3) lub pieszo-rowerowe (3). Przeprowadzone prace
projektowe obejmowały zazwyczaj: wytyczenie i oznakowanie trasy, budowę
ścieżek (odpowiednia nawierzchnia, kładki itp.), elementy małej architektury
(np. zadaszone miejsca odpoczynku, w niektórych projektach wznoszono
wieże widokowe). Stawiano także tablice informacyjne, opracowywano mapy

i aplikacje mobilne mające ułatwić poruszanie się po trasie.
Zbliżone w charakterze są szlaki kulturowe wiodące do obiektów o dużym

znaczeniu kulturowym (10 projektów). W tym przypadku jednak, zazwyczaj
nie wytyczono i nie znakowano całej trasy w rzeczywistej przestrzeni,
skupiano się raczej na jej prezentacji na mapie lub w aplikacji mobilnej12
Natomiast w przestrzeni fizycznej przeprowadzano remonty i renowacje
wybranych obiektów kulturowych (np. zabytkowych pracowni
rzemieślniczych, cmentarzy wojskowych z okresu I Wojny Światowej, wieży
ciśnień, budynków i sal ekspozycyjnych istniejących już muzeów). Czasami
zagospodarowano teren przy istniejących obiektach (np. poprzez założenie
ogrodu tradycyjnych ziół, zbudowanie tężni w parku zdrojowym).
Wszystkie omawiane tu szlaki przekraczają granice i łączą miejsca

i miejscowości po stronie polskiej i słowackiej. Tym samym mają efekt
transgraniczny, jednak jego skala jest trudna do oszacowania. Zależy ona od
stopnia w jakim mieszkańcy i turyści korzystają z wytyczonych tras
i odwiedzają ważne na nich miejsca. Można założyć, że większe znaczenie
będą miały dłuższe i bardziej rozpoznawalne szlaki jak np. szlak rowerowy
Wokół Tatr, albo odcinki wpisujące się w znane szlaki międzynarodowe, jak
np. EuroVelo 11 (w dwóch projektach zbudowano dwa odcinki wchodzące
w skład tej trasy)13. Duży potencjał transgraniczny ma też projekt, którego
liderem był PTTK14, a który polegał na połączeniu górskich szlaków
turystycznych biegnących wzdłuż całej długości granicy polsko-słowackiej.
Natomiast znaczenie transgraniczne mniejszych tras, łączących mniej znane

atrakcje, zapewne jest mniejsze. Podmioty, które je opracowały (np. gminy)
mają ograniczone możliwości ich skutecznego wypromowania. Pewną
ilustracją tego stanu rzeczy jest los aplikacji mobilnych jakie utworzono
w projektach. Na 12 aplikacji, które miały powstać w projektach działają tylko
dwie. Pierwsza z nich jest powiązana z omawianym wyżej projektem PTTK
integrującym szlaki turystyczne (Góry bez granic PL-SK, ma około 10 tys.
pobrań ze Sklepu Google Play). Druga to aplikacja Bieszczadzka kolejka
leśna utworzona w ramach projektu Karpackie kolejki – podróż śladami
12
Pewnym wyjątkiem mogą być dwa projekty, w których odnowiono wybrane odcinki kolejki
wąskotorowej: Śladem zabytków techniki z Podhala do Liptowa oraz Karpackie kolejki –
podróż śladami karpackich kolejek wąskotorowych
13
Mowa o projektach: Nowy produkt turystyczny – odcinek transeuropejskiej trasy rowerowej EuroVelo 11 –
Preszów-Muszyna-Mniszek nad Popradem oraz Nowy produkt turystyczny – odcinek transeuropejskiej
trasy rowerowej EuroVelo 11 – kontynuacja budowy trasy w miejscowościach Stará Ľubovňa, Chmeľnica,
Muszyna, Piwniczna-Zdrój, Rytro
14
Góry bez granic - integracja sieci szlaków w transgraniczny produkt turystyczny
karpackich kolejek wąskotorowych (około 5 tys. pobrań w Sklepie Google

Play). Pozostałych albo nie udało się w ogóle znaleźć (także na stronach
powiązanych z projektami), albo (w 3 przypadkach) ich wersje nie są
aktualizowane i z tego powodu są niemożliwe do pobrania lub też nie
funkcjonują prawidłowo.
Kategorią wymagająca osobnego omówienia są 4 projekty, które

wypracowały wirtualne produkty turystyczne. Mają one postać portali
internetowych. W dwóch przypadkach zawierają one propozycję miejsc
wartych odwiedzenia i wytyczają trasy wędrówek, czy też podróży po
pograniczu (https://etno.visitcarpathia.com/ oraz
https://greenfilmtourism.eu/). Pierwszy z portali ma znacznie bardziej
rozbudowaną treść, można się z niego wiele dowiedzieć o kulturze
tradycyjnych grup etnicznych zamieszkujących pogranicze. Drugi prezentuje
znacznie skromniejszą informację o miejscach powiązanych z przemysłem
filmowym.
Kolejne dwa projekty na portalach internetowych prezentują modele 3D lub

wirtualne panoramy 3D (z możliwością odbycia wirtualnego spaceru) 20-30
obiektów o dużym znaczeniu kulturowym: kościołów, zamków, pałaców
(http://3dheritage.eu/ oraz https://www.szlak.maryjny.pl/ ).
Trudno ocenić znaczenie tych projektów, nie znamy statystyk odwiedzin tych
portali ani tym bardziej nie możemy ocenić, czy zachęciły kogoś w praktyce
do podróży proponowanymi szlakami. Można jednak powiedzieć, że nie są
one aktualizowane ani wzbogacane o kolejne treści, żaden podmiot nie
wykorzystuje ich też, żeby informować o organizowanych przez siebie
aktualnie wydarzeniach (wydarzenia, o których informowały portale
powiązane były z omawianymi tu i zakończonymi już projektami). Wartość
dokumentacyjną mogą stanowić modele i panoramy 3D, nie wiemy jednak
czy ich dokładność jest na tyle duża, by mogli je wykorzystywać
konserwatorzy zabytków.
5.1.2. Odnowa/ remont obiektów o dużym znaczeniu

kulturowym
W 11 projektach wykonano remonty i prace konserwatorskie w obiektach
zabytkowych i cennych kulturowo. Pracami obejmowano kościoły, kaplice,
elementy zabudowań zamkowych, zabytkowe parki, place miejskie, budynki
ratusza itp. Są to przypadki, gdzie obiekty po stronie polskiej i słowackiej
raczej trudno powiązać, nie tworzono też wokół nich jakiegoś spójnego
produktu turystycznego w rodzaju omawianych powyżej szklaków
kulturowych. Czasami też odległości między obiema stronami granicy były
dość znaczne, sięgające 150-200 km. Elementem integrującym obie
społeczności były zazwyczaj przewidziane w projektach spotkania,

wydarzenia kulturalne i warsztaty.
Wydaje się, że tego typu projekty miały duże znaczenie dla społeczności
lokalnych i dla ochrony dziedzictwa kulturowego ze względu na rangę
odnawianych obiektów. Mają jednak mniejszy potencjał w zakresie efektu
transgranicznego. Ten efekt może się pojawić niejako przy okazji, jeśli
również po zakończeniu projektu udałoby się utrzymać ożywione, regularne
kontakty między społecznościami.
5.1.3. Utworzenie nowych instytucji ważnych dla

pielęgnowania dziedzictwa pogranicza
W tej grupie projektów, często remontując przy tym obiekty zabytkowe,
powołano do życia nowe instytucje. Są to różnego rodzaju muzea, centra
kultury, centra rzemiosł lokalnych. Co ważne podobne podmioty powstawały
po obu stronach granicy. Można tu przywołać przykład, wskazywanych już
wcześniej muzeów torfowisk wysokich w Chochołowie i na Zamku
Orawskim, a także Muzeum Łemków i Rusnaków z dwiema siedzibami w
Zbrovie oraz Nowicy, czy też centra rzemiosł tradycyjnych w Bardejovie i
Grybowie 15.
Funkcjonowanie takich centrów, zwłaszcza partnerskich, stwarza duże

szanse na pojawienie się istotnego efektu transgranicznego. Instytucje te
mają potencjał by utrzymać współpracę i dbać o wspólne dziedzictwo
a także animować lokalne społeczności po obu stronach granicy.
5.1.4. Ochrona gatunków i siedlisk przyrodniczych

Tak jak napisaliśmy powyżej tego typu projekt pojawił się tylko jeden
i dotyczył ochrony górskich ekosystemów łąkowych. Jego znaczenie
transgraniczne należy ocenić wysoko. Skuteczna ochrona przyrody wymaga
spójnych działań po obu stronach granicy i bardzo dobrze wpisuje się w cele
Programu.
O ocenę efektów swoich przedsięwzięć zostali także poproszeni beneficjenci

projektów standardowych. Z ich odpowiedzi wynika, że projekty najbardziej
wpłynęły na wzrost ruchu turystycznego oraz wzrost intensywności relacji
polsko-słowackich (80% odpowiedzi wskazujących łącznie na bardzo duży
lub duży wpływ). W następnej kolejności wskazywano na poprawę dostępu
do usług kulturalnych (76%). Taki rozkład odpowiedzi jest bardzo spójny
15
Projekty: Zapomniany świat Łemków i Rusnaków oraz Ochrona, promocja i rozwój
tradycyjnych rzemiosł w obszarze transgranicznym
z zasadniczymi kierunkami interwencji jakie podejmowano w projektach, co

opisano powyżej.
Beneficjenci uważają też, że projekty przyczyniły się znacznie do wzrostu

zainteresowania kulturą i językiem słowackim oraz zwiększyły świadomość
mieszkańców nt. inicjatyw lokalnych w ich otoczeniu (około 70% odpowiedzi
wskazujących na bardzo duży lub duży wpływ).
Według realizatorów, projekty w najmniejszym zakresie wpływały na

poprawę sytuacji ekonomicznej mieszkańców i poprawę dostępu do usług
społecznych, co biorąc pod uwagę zakres tematyczny i skalę projektów
wydaje się oceną realistyczną.
Wykres 37. Ocena efektów projektów standardowych zrealizowanych w osi 1
Oś 1. Efekty projektów (% odpowiedzi)

Wzrost świadomości dotyczącej inicjatyw
lokalnych
Wzrost ruchu turystycznego
Wzrost intensywności relacji polsko-
słowackich
Wzrost zainteresowania kulturą i językiem
słowackim
Poprawa dostępu do infrastruktury
Poprawa dostępu do usług społecznych
Poprawa dostępu do usług kulturalnych

Poprawa sytuacji ekonomicznej
mieszkańców
Poprawa sytuacji społecznej mieszkańców
0 20 40 60 80 100
Brak wpływu Bardzo mały wpływ Mały wpływ

Umiarkowany wpływ Duży wpływ Bardzo duży wpływ
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badania ankietowego z beneficjentami projektów

standardowych (n=51)
W ramach Osi 1 dofinansowano 379 mikroprojektów. Najwięcej z nich
zrealizowano w Euroregionie Beskidy, lecz łączne dofinansowanie
przypadające na każdy z euroregionów jest zbliżone, z niewielką przewagą

Euroregionu “Tatry”
Tabela 15. Mikroprojekty zrealizowane w osi 1 w podziale na euroregiony
Udział w ogólnej
Liczba wystąpień Udział
liczbie
mikroprojektów w dofinansowaniu
mikroprojektów
Euroregion Tatry 119 31 36
Euroregion Karpacki 108 29 32
Euroregion Beskidy 151 40 32
łącznie 379 100 100
Podobnie jak w przypadku projektów standardowych, tak i tutaj w strukturze

partnerów wiodących dominują podmioty z Polski (75%). Udział wszystkich
partnerów rozkłada się równomiernie, po połowie pomiędzy oba kraje.
Najaktywniejszymi beneficjentami, tak samo jak w przypadku projektów

standardowych, są jednostki samorządu terytorialnego. Stanowią one 3/4
liderów oraz wszystkich partnerów. Drugą największą grupą są organizacje
pozarządowe, wywodzi się z nich niecałe 20% liderów oraz wszystkich
partnerów.
Tabela 16. Struktura parterów wiodących i wszystkich beneficjentów
w mikroprojektach w osi 1
Partnerzy wiodący Wszyscy beneficjenci

Typ
Liczba wystąpień Udział Liczba wystąpień Udział
JST 286 75 598 78
NGO 72 19 135 17,5
państwowe 16 4 25 3
naukowe 2 1 4 1
szkoły 3 1 9 0,5
łącznie 379 100 771 100
Rozkład przestrzenny mikrobeneficjentów w Osi 1 pokazuje, że poza

podmiotami z dużych miast (z Bielska-Białej, Rzeszowa, Nowego Targu,
Preszowa), dużą aktywność wykazały także podmioty z mniejszych ośrodków
(Jabłonka, Zawoja, Limanowa, Svidnik, Kežmarok, Trstená, Námestovo). Po
stronie polskiej wyraźna jest aktywność beneficjentów w całym pasie
przygranicznym, po stronie słowackiej beneficjenci są bardziej rozproszeni

i oddaleni od granicy.
Wykres 38. Rozkład przestrzenny mikrobeneficjentów realizujących w Osi 1
Zakres interwencji podejmowanych w mikroprojektach podobnie, jak w

projektach standardowych koncentrował się przede wszystkim na obszarze
dziedzictwa kulturowego oraz na rozwoju turystyki. Podejmowane działania
obejmowały m.in.:
● Różnego rodzaju wydarzenia kulturalne w tym koncerty i wystawy;

● Wspólne spotkania i warsztaty edukacyjne (np. kulinarne,
tradycyjnych technik rzemieślniczych);
● Renowacje zabytków i miejsc cennych historycznie;
● Publikacje albumów, wzorników tradycyjnego rękodzieła i innych
wydawnictw;
A w obszarze bliższym turystyce:
● Tworzenie wirtualnych wycieczek i filmów VR;

● Wytyczanie szlaków pieszych i rowerowych;
● Tworzenie miejsc rekreacyjnych przy szlakach;
● Tworzenie aplikacji i stron internetowych dla turystów
Inicjatywy ukierunkowane na ochronę przyrody stanowiły mniejszość i

polegały przede wszystkim na działaniach edukacyjnych (warsztatach, grach
edukacyjnych, spotkaniach) poszerzających wiedzę ekologiczną

mieszkańców. Starano się też angażować lokalną społeczność w ochronę
przyrody.
Mikroprojekty wykorzystywano często do nawiązania i rozszerzania

współpracy pomiędzy różnymi instytucjami po obu stronach granicy
(bibliotekami, muzeami, parkami narodowymi).
Również ocena efektów mikroprojektów wypada podobnie do projektów

standardowych. Mikrobeneficjenci największe ich znaczenie widzą
w obszarze wzmacniania ruchu turystycznego i relacji polsko-słowackich
(około 75% odpowiedzi wskazujących na bardzo duży lub duży wpływ),
następnie w zakresie zapewniania dostępu do usług kulturalnych oraz
w poszerzaniu świadomości mieszkańców nt. inicjatyw lokalnych (70%
wskazań). W ocenie realizatorów najsłabiej wypada oddziaływanie
mikroprojektów na poprawę sytuacji ekonomicznej mieszkańców i dostęp
do usług społecznych.
Ogólny obraz wyłaniający się z rozkładu tych odpowiedzi jest spójny

z dominującym charakterem interwencji podejmowanych
w mikroprojektach.
Wykres 39. Ocena efektów mikroprojektów zrealizowanych w osi 1
Oś 1. Efekty mikroprojektów (% odpowiedzi)

Wzrost świadomości dotyczącej inicjatyw
lokalnych
Wzrost ruchu turystycznego
Wzrost intensywności relacji polsko-
słowackich
Wzrost zainteresowania kulturą i językiem
słowackim
Poprawa dostępu do infrastruktury
Poprawa dostępu do usług społecznych
Poprawa dostępu do usług kulturalnych

Poprawa sytuacji ekonomicznej
mieszkańców
Poprawa sytuacji społecznej mieszkańców
0 20 40 60 80 100
Brak wpływu Bardzo mały wpływ Mały wpływ

Umiarkowany wpływ Duży wpływ Bardzo duży wpływ
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badania ankietowego z beneficjentami

mikroprojektów (n=176)
Oceniając subiektywne opinie realizatorów mikroprojektów o wpływie ich

projektów na rozwój lokalny przyjęliśmy podejście wielowymiarowe,
w którym analizowaliśmy, jak różne typy interwencji mogły wpływać na
różne obszary zaprezentowane na wykresie, które całościowe przekładają się
na poprawkę jakości życia mieszkańców.
Jak widać na wykresie, zdaniem realizatorów mikroprojekty w dużym

stopniu przyczyniają się do wzrostu świadomości inicjatyw lokalnych
wśród mieszkańców, promowania tradycji i dziedzictwa kulturowego
regionu, oraz przyciągnięcia większej liczby turystów, co przekłada się na
korzyści gospodarcze dla lokalnych przedsiębiorstw.
Wydarzenia kulturalne, koncerty i wystawy mają na celu promowanie

lokalnych artystów i rzemieślników, co może przyczynić się do wzrostu
poczucia tożsamości lokalnej i społecznościowej. Poprzez te wydarzenia
mieszkańcy mogą dowiedzieć się o talentach w ich społeczności, a także
o historii i tradycjach regionu. Podobnie, organizowanie wspólnych spotkań
i warsztatów edukacyjnych, na których mieszkańcy mogą nauczyć się
tradycyjnych technik rzemieślniczych lub gotowania, może pomóc

w zachowaniu tradycji lokalnych i promowaniu lokalnego rękodzieła.
Ponadto, renowacje zabytków i miejsc cennych historycznie są kluczowe dla
zachowania dziedzictwa kulturowego regionu, co jest ważne dla tożsamości
lokalnej. Promowanie lokalnych artystów, rzemieślników i tradycji poprzez
publikacje, takie jak albumy, wzorniki tradycyjnego rękodzieła i inne
wydawnictwa, może zwiększyć zainteresowanie kulturą i historią regionu.
W kontekście turystyki, tworzenie wirtualnych wycieczek i filmów VR może

umożliwić ludziom doświadczanie atrakcji turystycznych online, co może
przyciągnąć większą liczbę turystów do regionu, co przekłada się na wzrost
gospodarczy i wzrost świadomości na temat lokalnych atrakcji. Wytyczanie
szlaków pieszych i rowerowych promuje aktywny tryb życia i turystykę na
świeżym powietrzu, co może przyciągnąć więcej turystów do regionu,
przekładając się na korzyści gospodarcze dla lokalnych przedsiębiorstw.
Poprawa infrastruktury turystycznej poprzez tworzenie miejsc rekreacyjnych
przy szlakach może przyczynić się do zwiększenia liczby turystów
odwiedzających region, co z kolei przekłada się na korzyści gospodarcze dla
lokalnych przedsiębiorstw. Na koniec, tworzenie aplikacji i stron
internetowych dla turystów, udostępniających informacje o atrakcjach
turystycznych, restauracjach, hotelach itp., może ułatwić turystom
planowanie podróży i zachęcić ich do odwiedzenia regionu.
Kolejnym widocznym efektem mikroprojektów jest wzrost ruchu

turystycznego, który jest napędzany różnymi czynnikami, w tym
zainteresowaniem atrakcjami turystycznymi, dostępnością informacji,
jakością infrastruktury turystycznej i możliwościami rekreacyjnymi.
Z wymienionych projektów, te które prawdopodobnie miałyby największy
wpływ na wzrost ruchu turystycznego to:
● Tworzenie wirtualnych wycieczek i filmów VR: Te technologie

pozwalają ludziom na "odwiedzanie" miejsc zanim rzeczywiście tam
przyjadą. To może zwiększyć zainteresowanie regionem i zachęcić
ludzi do zaplanowania wizyty na żywo.
● Wytyczanie szlaków pieszych i rowerowych oraz tworzenie miejsc
rekreacyjnych przy szlakach: To ułatwia ludziom spędzanie czasu na
świeżym powietrzu, co jest szczególnie atrakcyjne dla turystów
aktywnych fizycznie.
● Tworzenie aplikacji i stron internetowych dla turystów: Udostępnianie
informacji online może ułatwić planowanie podróży, co może
zwiększyć liczbę turystów, którzy zdecydują się odwiedzić dany region.
Z badania ankietowego także wynika, że mikroprojekty realizowane na

pograniczu polsko-słowackim miały istotny wpływ na zwiększenie
intensywności relacji między mieszkańcami obu stron granicy. Poprzez

wspólne wydarzenia i projekty, takie jak te renowacyjne i kulturalne,
mieszkańcy mogli promować wzajemne zrozumienie i szacunek dla kultury
i tradycji drugiej strony, co przekładało się na poprawę wzajemnego
zrozumienia i szacunku. Wspólne inicjatywy zwiększyły także współpracę
między społecznościami, co mogło zachęcić do dalszej współpracy
w przyszłości. Ponadto, interakcje między mieszkańcami obu stron granicy
zwiększyły się, co prowadziło do silniejszych relacji społecznych. Na koniec,
promowanie dziedzictwa kulturowego poprzez wspólne projekty
renowacyjne i kulturalne pomogło w zachowaniu dziedzictwa kulturowego
regionu i promowaniu tego dziedzictwa wśród mieszkańców obu stron
granicy.
Realizacja projektów na pograniczu polsko-słowackim mogła znacząco

przyczynić się do poprawy dostępu do usług kulturalnych lokalnie.
Organizowanie wydarzeń kulturalnych, takich jak koncerty, wystawy
i warsztaty edukacyjne, promowało lokalnych artystów, rzemieślników
i tradycje, ułatwiając mieszkańcom dostęp do usług kulturalnych. Ponadto,
tworzenie wirtualnych wycieczek, filmów VR, aplikacji i stron internetowych
umożliwiło dostęp do informacji i zasobów kulturalnych online, co jest
szczególnie ważne dla osób, które nie mogą uczestniczyć w wydarzeniach na
żywo. Na koniec, renowacje zabytków i miejsc cennych historycznie pomogły
w zachowaniu dziedzictwa kulturowego regionu, co z kolei ułatwiło dostęp
mieszkańców do tych zasobów.
Mimo że wymienione projekty mają potencjał do poprawy sytuacji

ekonomicznej i dostępu do usług społecznych, różne przeszkody mogły
ograniczyć ich wpływ, a realizatorzy projektów mogli nie mieć pełnego
poczucia, że ich działania mogą wpłynąć na tak kompleksowe zjawiska przez:
Skalę projektów: Jako mikroprojekty, miały ograniczoną skalę i zasoby.

Nawet jeśli były skuteczne, ich wpływ na ogólną sytuację ekonomiczną
miejscowości mógł być ograniczony. Realizatorzy mogli nie zdawać sobie
sprawy, że nawet małe projekty mogą mieć pozytywny wpływ na ekonomię
lokalną, jeżeli będą realizowane w sposób strategiczny i skoordynowany.
Specjalizację: Projekty te były głównie skoncentrowane na kulturze, turystyce

i dziedzictwie. Chociaż te sektory mogą przyczynić się do wzrostu
gospodarczego, nie są one rozwiązaniem wszystkich problemów
ekonomicznych regionu. Na przykład, mogą nie przyczynić się bezpośrednio
do poprawy dostępu do opieki zdrowotnej, edukacji czy mieszkalnictwa.
Realizatorzy mogli nie zdawać sobie sprawy z faktu, że poprawa w jednym
obszarze, na przykład w turystyce, może mieć efekt domina na inne sektory
ekonomiczne, co może przyczynić się do ogólnego rozwoju społeczno-

gospodarczego.
Czas potrzebny do zrealizowania korzyści: Korzyści ekonomiczne z turystyki

i renowacji zabytków mogą nie być natychmiastowe. Może to zająć czas,
zanim zainwestowane pieniądze zaczną przynosić zyski w postaci większej
liczby turystów czy zakupów lokalnego rękodzieła. Realizatorzy mogli nie być
świadomi długoterminowych korzyści, które mogą przynieść ich projekty.
Dostępność i równość: Chociaż te projekty mogą poprawić dostęp do usług

kulturalnych, mogą nie mieć takiego samego wpływu na dostęp do innych
usług społecznych, takich jak edukacja, opieka zdrowotna czy
mieszkalnictwo. Na przykład, tworzenie aplikacji turystycznych nie przyczyni
się bezpośrednio do poprawy dostępu do opieki zdrowotnej. Realizatorzy
mogli nie zdawać sobie sprawy, że poprawa dostępu do usług kulturalnych
może również przyczynić się do poprawy jakości życia mieszkańców i tym
samym do poprawy dostępu do innych usług społecznych.
Podsumowanie
Tabela 17. Zakres interwencji podejmowanej w projektach standardowych
i mikroprojektach w Osi 1
Cel główny: Ochrona i rozwój dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego obszaru pogranicza
Zwiększenie poziomu zrównoważonego wykorzystania

Cele szczegółowe dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego przez
odwiedzających i mieszkańców
Tworzenie transgranicznych produktów i usług turystycznych

Ochrona i renowacja zabytków kultury
Postulaty realizowane Działania edukacyjne promujące dziedzictwo kulturowe
Nawiązanie i rozwój współpracy transgranicznej pomiędzy
instytucjami
Ochrona dziedzictwa przyrodniczego, w tym:
Postulaty Opracowanie i wdrożenie wspólnych standardów/ wytycznych

w zakresie ochrony przyrody
realizowane
Ochrona i przywrócenie właściwego stanu gatunków i siedlisk
w niewielkim przyrodniczych
stopniu Działania edukacyjne promujące dziedzictwo kulturowe
Źródło: Opracowanie własne
Projekty standardowe i mikroprojekty zrealizowane w Osi 1 wniosły istotny

wkład w ochronę i promowanie dziedzictwa kulturowego oraz rozwijanie
turystyki (także w oparciu o zasoby kulturowe pogranicza). Przyczyniły się też
do rozwoju kontaktów polsko-słowackich (zarówno w wymiarze kontaktów
między mieszkańcami, jak i współpracy pomiędzy różnego rodzaju
instytucjami). Ze względu na zakres podjętej interwencji miały jednak
ograniczone znaczenie dla ochrony przyrody (w tym obszarze zrealizowano
nieliczne przedsięwzięcia).
Na podstawie przeprowadzonej analizy można postawić kilka wniosków

odnośnie efektów transgranicznych zrealizowanych przedsięwzięć.
Potencjalnie duże efekty transgraniczne mogą przynieść szlaki rekreacyjne

(piesze i rowerowe) a także kulturowe. Warunkiem ich szerszego
powodzenia jest ich rozpoznawalność i zdolność przyciągnięcia turystów.
Dlatego większe efekty mogą przynieść przedsięwzięcia na większą skalę.
Warto uzupełniać, rozwijać odcinki istniejących już szlaków (tak by tworzyły
większą sieć), albo realizować wspólne przedsięwzięcia, obejmujące duże
terytorium.
Małe szlaki, którymi zarządzają dwa niewielkie podmioty (np. gminy) mają
znacznie mniejszą szansę na szersze oddziaływanie. Z jednej strony
niepowiązane z większą siecią są mniej atrakcyjne dla turystów, z drugiej
twórcy tych szlaków mają mniejsze możliwości by je wypromować (co
dobrze ilustruje los wielu aplikacji mobilnych stworzonych w Osi 1).
Duży potencjał w zakresie efektu transgranicznego mają też projekty,

w których powoływano do istnienia różnego rodzaju partnerskie instytucje
kultury lub też wspierano współpracę takich instytucji. Jest duża szansa, że
w przyszłości będą one kontynuowały wspólne działania, dbając
o dziedzictwo i animując lokalne społeczności po obu stronach granicy.
W przyszłości warto w większym zakresie promować projekty na rzecz

ochrony przyrody: zachowania gatunków i siedlisk, opracowania wspólnych
standardów postępowania. Są to działania, które ze swej istoty wymagają
współpracy partnerów z obu stron granicy, samodzielne inicjatywy mają
w tym przypadku ograniczony sens. Program taki jak INTERREG może mieć
tu istotną rolę do odegrania.
5.2 Efekty w osi 2

5.2.1 Efekty interwencji
Jakie efekty przyniosła realizacja projektów w zakresie współpracy polsko-
słowackiej? W jakich obszarach (pod względem terytorialnym oraz
tematycznym)
Wsparcie w ramach Osi 2 Programu trafiło do łącznie 18 projektów, z których

szesnaście (98,77% wartości) dotyczyło rozbudowy i modernizacji
infrastruktury drogowej, a dwa planowania zintegrowanego
transgranicznego systemu komunikacji publicznej, w tym modernizacji
dworców autobusowych i aplikacji mobilnej (1,23% wartości). Alokacja całej
Osi wynosi około 59 mln euro. Choć partnerami wiodącymi częściej są
beneficjenci z Polski (56%), to podział budżetów pomiędzy partnerów jest
równomierny: partnerzy ze strony polskiej realizują części projektów o łącznej
wartości stanowiącej 51% alokacji, a podmioty ze strony słowackiej – 49%.
Wśród beneficjentów (po obydwu stronach granicy) występują praktycznie
wyłącznie jednostki samorządu terytorialnego. Są to głównie województwa
i kraje samorządowe. Rzadziej występują powiaty (tylko po polskiej stronie)
i gminy (po obu stronach granicy). Może to wynikać z kategorii dróg
przecinających granicę. Najczęściej są to drogi wojewódzkie, rzadziej
powiatowe i gminne. Wśród projektów znalazły się dwa związane z drugim
celem szczegółowym osi, tj.
● opracowanie transgranicznych map i koordynacja połączeń

z wykorzystaniem dostępnych narzędzi i stworzenie nowych
produktów informatycznych takich jak np. dostępne z telefonu
komórkowego wyszukiwarki połączeń. Beneficjentami tego projektu
były Uniwersytet Preszowski i Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa
w Nowym Sączu.
● modernizacja infrastruktury transportu publicznego w Krośnie i
Medzilaborcach. Beneficjentami tego projektu byli Gmina Miasto
Krosno i miasto Medzilaborce.
Wszystkie środki wykorzystane zostały na terenie jednostek samorządowych

leżących wzdłuż granicy, co oznacza, że wszystkie projekty zostały
zrealizowane w pasie przygranicznym. To nie powinno być zaskoczeniem,
ponieważ trudno uzasadnić transgraniczny charakter lokalnej infrastruktury
transportowej na terenach znacznie od granicy oddalonych. Zgodnie
z przywołanymi w dalszej części rozdziału przykładami trzeba jednak
podkreślić, że sam fakt realizacji inwestycji w jednostce samorządowej
sąsiadującej z granicą nie jest warunkiem wystarczającym, aby
budowane/modernizowane odcinki drogowe uznać za faktycznie
transgraniczne. Warunkiem transgraniczności odcinków powinno być

objęcie inwestycjami odcinków dróg istotnych przede wszystkim przy
pokonywaniu granicy, dojeździe z zagranicy do ważnych ośrodków miejskich
i turystycznych.
Bardzo zróżnicowana była aktywność beneficjentów na różnych szczeblach

samorządowych. Zdecydowanym liderem było województwo małopolskie,
które uczestniczyło w łącznie sześciu projektach. Kraj żyliński był liderem
wśród słowackich samorządów (łącznie pięć projektów), przy czym kraj
preszowski i Preszowski Zarząd Dróg byli beneficjentami łącznie ośmiu
przedsięwzięć. Po stronie polskiej stosunkowo dużo było również inwestycji
zrealizowanych przez powiat żywiecki (łącznie trzy). Bardzo mocno
zarysowuje się koncentracja inwestycji drogowych w centralnej i zachodniej
części obszaru wsparcia Programu. W części wschodniej projektów
drogowych było mniej, co zdaje się wynikać przede wszystkim z mniejszej
gęstości zaludnienia na południowym-wschodzie Podkarpacia oraz
wschodniej części kraju preszowskiego16. Niższa gęstość zaludnienia to
mniejsza gęstość dróg i połączeń transgranicznych. Wschodnie rejony
województwa podkarpackiego i kraju preszowskiego są również mniej
atrakcyjne turystycznie.
Wykres 40. Struktura przestrzenna projektów zrealizowanych w Osi 2
16
W 2022 roku powiat krośnieński zamieszkiwało 110 osób na 1km², a powiat sanocki 78 osób na 1km².
Źródło: Bank Danych Lokalnych GUS (GUS - Bank Danych Lokalnych (stat.gov.pl), dostęp: 25.09.2023).
W Osi 2 założono łącznie 3 wspólne i specyficzne wskaźniki produktu. Poziom

ich osiągnięcia prezentuje tabela 18.
Wartość docelowa
Wartość docelowa Wartość
Wskaźnik jednostka z umów o
z Programu osiągnięta
dofinansowanie
Drogi: całkowita długość
nowych dróg
(Cel szczegółowy 2:
Zwiększanie mobilności km 3,01 5 3,01
transgranicznej poprzez
usprawnienie połączeń
transgranicznych)
Drogi: całkowita długość
przebudowanych lub
zmodernizowanych dróg
(Cel szczegółowy 2: km 204,92 170 204,41
Zwiększanie mobilności
transgranicznej poprzez
usprawnienie połączeń
transgranicznych)
Liczba nowych
transgranicznych usług
zrównoważonego transportu
publicznego lub/i przypadków
lepszego zintegrowania
dotychczasowych usług liczba 48 5 48
(Cel szczegółowy 3:
Zwiększanie dostępności
transgranicznej obszaru
pogranicza poprzez rozwój
transportu multimodalnego)
Źródło: dane monitoringowe przekazane przez Zamawiającego
Ocena projektów infrastrukturalnych dofinansowanych w ramach Osi 2

została wykonana dla celu szczegółowego nr 2. Należy jednak zauważyć, że
oba cele szczegółowe osi dotyczą niemal tego samego zagadnienia. Cel
szczegółowy nr 3 wskazuje dodatkowo wsparcie dla projektów
multimodalnych, czyli obejmujących różne gałęzie transportu. Dodatkowo
działanie nr 1 wskazuje na objęcie wsparciem projektów prowadzących do
drugo- i trzeciorzędnych węzłów sieci TEN-T. Z jednej strony, na poziomie
celów głównego, szczegółowych i działania nr 1 bardzo mocno
wyartykułowano, że wspierane projekty powinny prowadzić do poprawy
połączeń przez granicę i znajdować się w jednym ciągu transportowym.

Zasady / wymogi są doprecyzowane w Podręczniku beneficjenta i kryteriach
oceny projektów w Osi 2. Zasady specyficzne działania, że jedynie
„powinno istnieć pomiędzy nimi logiczne połączenie”. Z tej perspektywy
faktyczna transgraniczność inwestycji nie zawsze jest konieczna – do
realizacji sformułowanego w ten sposób celu przyczyniają się także
projekty poprawiające jakość dróg prowadzących do ośrodków miejskich
po jednej stronie granicy. Wydaje się, że w przynajmniej części przypadków
takie właśnie podejście zastosowali beneficjenci ponieważ zgłaszali do
wsparcia niepowiązane ze sobą odcinki prowadzące np. do miast
powiatowych/gminnych po obydwu stronach granicy (czyli najczęściej
partnerów projektu). Transgraniczność miała wynikać z tego, że za część
z nich odpowiadają partnerzy polscy, a za część – słowaccy. Przykłady takich
projektów wskazano w powyższej tabeli 19.
Tabela 19. Projekty obejmujące odcinki dróg o małym powiązaniu
z transgranicznością i multimodalnością
Wśród projektów dofinansowanych w osi priorytetowej nr 2 znalazły się

projekty obejmujące odcinki dróg niezwiązane z transgranicznością i celami
projektu, czyli zwiększaniem mobilności, dostępności i multimodalności.
Przykład 2. Projekt obejmujący
Przykład 1. Projekt obejmujący odcinki
odcinki dróg istniejących objęte tym
dróg istniejących objęte tym samym
samym projektem o skrajnie różnej
projektem o bardzo niskim znaczeniu
istotności dla ruchu
dla transgraniczności.
transgranicznego.
W tym przypadku ważne
Partnerzy projektów po jednej stronie transgraniczne inwestycje drogowe
granicy znaleźli partnerów po drugiej po polskiej stronie zostały
stronie granicy i zrealizowali swoje uzupełnione o niewątpliwie istotny
potrzeby inwestycyjne pod szyldem ciąg drogowy po słowackiej stronie.
współpracy transgranicznej. Ma on jednak ważniejsze znaczenia
dla pogranicza słowacko-czeskiego.
Źródło: opracowanie własne.
Niemniej jednak całokształt osi priorytetowej jednoznacznie artykułuje

oczekiwanie, że promowane będą projekty prowadzące do poprawy
bezpośrednich połączeń między słowacką i polską stroną obszaru
pogranicza. Ten właśnie postulat był punktem wyjścia do eksperckiej oceny
własnej projektów dofinansowanych w ramach Osi 2. W ocenie brano jednak
pod uwagę także inne aspekty, w tym potencjalne znaczenie projektów
z punktu widzenia gospodarczego i turystycznego. W przypadku gdy zakres
części projektów miał znaczenie transgraniczne, a inna część nie,
przyznawano ocenę mieszaną. Na podstawie analizy własnej dokumentacji
(np.: wnioski) oraz innych dostępnych publicznie źródeł wszystkie projekty
zostały ocenione według jednej z czterech kategorii. Kryteria oceny
projektów wskazano w Tabeli 20.
Tabela 20. Kryteria oceny projektów w osi 2
Ocena Kryterium oceny

Projekty obejmujące bezpośrednie odcinki transgraniczne lub dochodzące do
A+
granicy, w tym nowe przejścia graniczne
Projekty obejmujące infrastrukturę drogową (odcinkową i/lub punktową)
istotne z punktu widzenia dostępności ciągów transgranicznych, lecz
A
nieprzebiegające bezpośrednio przez granicę oraz inne projekty istotne dla
obszarów przygranicznych, a nieobejmujące infrastruktury drogowej
Projekty obejmujące infrastrukturę drogową (odcinkową i/lub punktową) bez
większego znaczenia dla ruchu transgranicznego, ale istotne dla dostępności
B
atrakcji turystycznych i ważnych ośrodków przemysłowo-usługowych
w obszarze przygranicznym
Projekty obejmujące infrastrukturę drogową (odcinkową i/lub punktową) bez
większego znaczenia dla ruchu transgranicznego, istotne jedynie z punktu
C
widzenia społeczności lokalnych (dostęp do usług publicznych, dróg wyższej
kategorii itp.)
Źródło: opracowanie własne.
5.2.2. Ocena projektów realizujących cel szczegółowy nr 2

Najwyższą ocenę A+ otrzymało 5 z 16 projektów. Wszystkie z nich
obejmowały ciągi drogowe bezpośrednio przecinające granicę. Dwa z nich
stanowiły utworzenie nowych lokalnych połączeń transgranicznych
(Jaworzynka/Čierne17 i Oščadnica/Rajcza18). Nowe połączenia transgraniczne
usprawnią ruch turystyczny w rejonie Pasma Wielkiej Raczy i odciążą ważny
ciąg drogowy S1-D3 prowadzący z Katowic do Żyliny. W rejonie powiatu
żywieckiego najwyższą ocenę otrzymały też inne inwestycje obejmujące
ciągi drogowe prowadzące do Zwardonia (kolejowe i drogowe przejścia
graniczne) i na Przełęcz Glinkę19 (połączenie Żywiecczyzny z regionem Orawy
i Kysuc). Wartą wspomnienia jest również inwestycja na ciągach drogowych
prowadzących przez przejście graniczne Chochołów/Sucha Hora20, ponieważ
znajduje się w bardzo popularnym turystycznie regionie Tatr. Jest to
najbliższe Zakopanego przejście graniczne pozwalające na dojazd
w słowacką część Tatr Zachodnich i w region Orawy. Ostatnią inwestycją
z oceną A+ jest modernizacja drogi wojewódzkiej nr 977 i drogi II/54521. Jest to
istotne połączenie transgraniczne Gorlic z Bardejowem – miast powiatowych
w Polsce i Słowacji, rozdzielonych grzbietami górskimi Beskidu Niskiego.
17
Projekt nr PLSK.02.01.00-24-0013/16-00.
18
Projekt nr PLSK.02.01.00-SK-0014/16-00.
19
Projekt nr PLSK.02.01.00-24-0012/16-00.
20
21
Projekt nr PLSK.02.01.00-00-0008/16-00.
Droga przebiega przez atrakcyjne turystycznie miejscowości Beskidu

Niskiego i umożliwia wygodny przejazd do atrakcji turystycznych położonych
po drugiej stronie granicy. Projekty otrzymały najwyższą ocenę, ze względu
na znaczący pozytywny wpływ na podróże przez granicę, w tym skrócenie
czasu przejazdu, stworzenie alternatywnych ciągów umożliwiających
znaczne skrócenie podróży. Przykładowo budowa nowej drogi
i ustanowienie nowego przejścia granicznego Jaworzynka/Čierne pozwoliła
skrócić czas przejazdu samochodem, pomiędzy tymi miejscowościami,
o ponad 20 minut (5 km zamiast 28 km)22. Nieco mniejsze efekty przyniosła
budowa asfaltowej drogi Oščadnica – Rajcza (skrócenie czasu przejazdu
o około 5 minut i odległości o około 8 km)23.
Nieco niższą ocenę A przyznano czterem projektom, które obejmowały

fragmenty dróg biegnących wprost w kierunku przejść granicznych.
Najwyżej w tej grupie ocenić należy projekt obejmujący ciągi dróg
drugorzędnych i lokalnych biegnących z Jasła do głównego ciągu dróg
krajowych nr 19 i 21, należących do korytarza Via Carpathia, i dalej
w kierunku Medzilaborec. Jest to istotny ciąg transportowy prowadzący do
głównego korytarza sieci TEN-T i stanowi alternatywę umożliwiającą
skrócenie podróży z zachodniej części Krosna i Zręcina do granicy państwa
o około 3 km24. Ocenę A przyznano również projektowi25 obejmującemu
drogę wojewódzką nr 897, która przebiega wzdłuż granicy i od której
odgałęziają się drogi do przejść granicznych. Po słowackiej stronie projekt
obejmuje podobne drogi nr II/569 i II/575. Zarówno po polskiej, jak i po
słowackiej stronie drogi te stanowią przejazd między przejściami
granicznymi w Barwinku i Radoszycach. Znacząco ułatwiają podróże do tych
przejść granicznych i pozwalają na dostęp do miejscowości turystycznych
położonych po obu stronach pasma Beskidu Niskiego i Bieszczadów.
Kolejną grupę stanowią cztery projekty z oceną A/B. Oznacza to, że projekty
tylko po jednej stronie granicy obejmują ciąg drogowy istotny dla ruchu
w stronę granicy. Po drugiej stronie granicy projekty obejmowały ciągi
drogowe istotne dla ruchu turystycznego lub/i do ważnych ośrodków
przemysłowo-usługowych. Warto tu wymienić projekt „Modernizacja
połączenia drogowego Pienińskich Parków Narodowych – Etap II”26, który
objął swym zakresem odcinki dróg biegnących od przejścia granicznego
Lysá nad Dunajcom/Sromowce Wyżne w głąb Słowacji oraz odcinek drogi
22
Oszacowano na podstawie Google Maps.
23
Ibidem
24
Ibidem
25
26
Projekt nr PLSK.02.01.00-SK-0091/17.
biegnącej z Krościenka nad Dunajcem do Szczawnicy (największego

i najważniejszego ośrodka turystycznego w Pieninach). Projekty te wpisują
się w ciągi transportowe łączące ważne miejscowości i atrakcje turystyczne
z przejściami granicznymi.
Ocenę B przyznano jednemu projektowi27, który objął istotne dla pogranicza

odcinki dróg prowadzące do ważnych centrów przemysłowo-usługowych
w centralnej części pogranicza polsko-słowackiego, takich jak Jasło, Gorlice
oraz Preszów. Projekt ten, choć nie obejmuje odcinków do granicy obejmuje
drogi do ważnych miast obszarów przygranicznych.
Ocenę B/C otrzymał jeden projekt obejmujący fragment drogi wyjazdowej

z Jasła w kierunku granicy i ciąg drogowy po stronie słowackiej oddalony od
granicy i nieprowadzący do żadnych istotnych miejscowości turystycznych
i dużym znaczeniu lokalnym. Projekt ten28 obejmuje jeden istotny ciąg
prowadzący do siedziby powiatu jasielskiego (ważny ośrodek przemysłowo-
usługowy obszaru pogranicza) oraz mniej istotne ciągi drogowe oddalone od
granicy po stronie słowackiej, stąd ocena mieszana B/C.
Najniższą ocenę C przyznano projektowi obejmującego ciągi drogowe

położone poza korytarzami biegnącymi w stronę granicy, a istotnymi jedynie
lokalnie, zarówno po polskiej, jak i słowackiej stronie granicy. Projekt ten29
obejmuje odcinki dróg bez większego znaczenia dla ruchu transgranicznego,
istotne jedynie z punktu widzenia społeczności lokalnych.
Niezależnie od krytycznej oceny niektórych projektów, należy podkreślić, że

zdecydowana większość inwestycji dofinansowanych w Osi 2 celu
szczegółowego nr 1 zakwalifikowane zostały do kategorii A+, A lub A/B, co
stanowi prawie 80% liczby wszystkich projektów w tej osi.
27
Projekt nr PLSK.02.01.00-00-0203/19.
28
Projekt nr PLSK.02.01.00-18-0093/17.
29
Projekt nr PLSK.02.01.00-18-0200/19.
Tabela 21. Charakterystyka i ocena projektów w Osi 2, cel szczegółowy nr 2
Wartość
Nr projektu/ dofinansow Efekty/znaczenie Efekty/znacze
Ocena Zakres rzeczowy
partnerzy ania w mln transgraniczne nie lokalne
euro EFRR
PLSK.02.01.00- Poprawa
00-0008/16-00 połączenia Poprawa
Przebudowa transgranicznego bezpieczeństw
Województwo DW977 na odc. Gorlice – Gr. a
Małopolskie Gorlice – Konieczna Państwa – Bardejov i usprawnienie
– Gr. Państwa i dalej – Kľušov, które łączy dojazdu do
5,991 A+ drogi II/545 dwa ważne miasta miejscowości
Prešovský w kierunku pogranicza oraz położonych na
samosprávny Bardejowa i Kľušova przebiega przez terenie
kraj z odgałęzieniem do atrakcyjne środkowej
Regetovki turystycznie części Beskidu
obszary Beskidu Niskiego.
6 odcinków Niskiego.
PLSK.02.01.00- Poprawa
18-0009/16-01 Przebudowa połączenia
Powiat ciągów dróg 1956R transgranicznego
Krośnieński Zręcin-Wietrzno- Krosno – Barwinek – Poprawa
Zboiska i III/3548, Krajná Poľana – parametrów
III/3587 na Makovce. Poprawa dróg
Správa a údržba 3,759 połączeniu Krosna parametrów na prowadzących
A
ciest z przejściem alternatywnych do głównego
Prešovského granicznym drogach ciągu dróg
samosprávneho Barwinek-Vyšný prowadzących do krajowych nr
kraja Komárnik i dalej głównego ciągu 19-21.
w kierunku transgranicznego
Medzilaborec należącego do sieci
2 odcinki TEN-T (E-371).
Poprawa
połączenia
PLSK.02.01.00- Przebudowa
transgranicznego Zwiększenie
24-0012/16-00 ciągów dróg 1447S
Rajcza – Zwardoń / dostępności do
Rajcza – Sól –
Powiat Żywiecki Ujsoły (Gr. Państwa) miejscowości
Zwardoń i 1439S
– Kruszetnica. turystycznych
Kamesznica –
Poprawa Beskidu
Milówka – Rajcza –
Žilinský 5,986 A+ parametrów dróg Żywieckiego /
Ujsoły – Gr.
samosprávny stanowiących Kysuckiego
Państwa. Po stronie
kraj alternatywne (Ujsoły,
SK przebudowa
względem Zwardoń,
dróg II/520 i III/2270
głównych dróg Nowoć
Gr. Państwa -
4 odcinki krajowych i Kruszetnica).
Kruszetnica
połączenia
transgraniczne.
Wartość
euro EFRR
Utworzenie
nowego przejścia
granicznego
PLSK.02.01.00- Jaworzynka/Čierne -Poprawa
24-0013/16-00 Budowa nowego na ciągu parametrów
ciągu drogowego komunikacyjnym dróg w pobliżu
Gmina Istebna Jaworzynka – Jaworzynka – atrakcyjnych
Čierne Čierne – Skalite. turystycznie
2,364 A+
i modernizacja Znaczne skrócenie trójstyku
Obec Čierne ciągów trasy i czasu granic
dojazdowych do przejazdu między PL/SK/CZ
niego turystycznymi i Muzeum
2 odcinki miejscowościami Świerka.
Beskidu Śląskiego,
Żywieckiego
i Kysuckiego.
Poprawa
połączenia
transgranicznego
PLSK.02.01.00- Nowy Targ –
SK-0007/16-01 Przebudowa ciągu
Chochołów – Suchá Modernizacja
Žilinský dróg wojewódzkich
Hora – dróg
samosprávny nr 957, 958 i 959 do
Trzciana/Zuberec prowadzących
kraj przejścia
(Podhala do
granicznego
z obszarami nad ważniejszych
4,716 A+ Chochołów/Suchá
Jeziorem Orawskim miast
Hora i dalej drogi
Województwo i słowacką częścią i głównych
II/520 w kierunku
Małopolskie Tatr Zachodnich). ciągów
Trzciany i III/2311,
Ułatwienie dotarcia drogowych
II/584 w kierunku
do atrakcji sieci TEN-T.
Zuberca
6 odcinków turystycznych
położonych po obu
stronach granicy
PL/SK.
PLSK.02.01.00-
18-0093/17
Województwo Poprawa
Podkarpackie Poprawa bezpieczeństw
Przebudowa
parametrów dróg a wszystkich
odcinków DW992
prowadzących uczestników
6,524 B/C w Jaśle i III/3490
Správa a údržba w kierunku ruchu na
i III/3500 Raslavice –
ciest obszarów drogach
Stuľany – Kuková
Prešovského przygranicznych. o znaczeniu
samosprávneho lokalnym.
kraja
Wartość
euro EFRR
3 odcinki
Ciągi drogowe
Przebudowa objęte
PLSK.02.01.00- ciągów dróg projektem
SK-0011/16-00 drugorzędnych ułatwiają
Správa a údržba biegnących również dostęp
ciest równolegle wzdłuż do
Prešovského granicy PL/SK. atrakcyjnego
samosprávneho Zrealizowane turystycznie
Przebudowa
kraja w ramach projektu obszaru
5,972 A odcinków DW897,
odcinki dróg między
II/569 i II/575
ułatwiają dostęp Beskidem
Powiat pomiędzy Niskim
Krośnieński przejściami i Bieszczadami
granicznymi oraz do
Barwinek/Vyšný Medzilaborec –
3 odcinki Komárnik ważnego
i Radoszyce/Palota. przygraniczne
go miasta.
Nowe
PLSK.02.01.00- transgraniczne
Poprawa
SK-0014/16-00 połączenie
dojazdu
miejscowości
Obec Oščadnica Modernizacja w atrakcyjne
turystycznych
lokalnych dróg turystycznie
Oščadnica i Rajcza.
2,198 A+ biegnących Pasmo Wielkiej
Znaczące
Gmina Rajcza z Oščadnicy do Raczy
ułatwienie dojazdu
Rajczy i przysiółków
z Żywiecczyzny do
Zwardonia
narciarskiego
2 odcinki i Rajczy.
centrum
w Oščadnicy
PLSK.02.01.00- Przebudowa Poprawa odcinków

Poprawa dróg
SK-0094/17-02 odcinka drogi dróg i węzłów na
dojazdowych
powiatowej istotnych ciągach
Mesto Čadca do głównych
1,522 A i modernizacja dróg biegnących
ciągów dróg
łączących się w kierunku granicy
krajowych
w Čadcy PL/SK. Odcinki
Powiat Żywiecki w obszarach
bezpośrednio poprawiają
Wartość
euro EFRR
z korytarzem dostępność przygranicznyc
międzynarodowym lokalnych dróg h.
2 odcinki TEN-T prowadzących
przez obszary
przygraniczne do
sieci drogowej TEN-
T (autostrada D1
i droga ekspresowa
S1).
Przebudowa
PLSK.02.01.00- istotnych
18-0200/19 lokalnie
Województwo ciągów
Przebudowa
Podkarpackie drogowych.
odcinków DW993
Poprawa
na odcinku
dostępności
4,745 C Pielgrzymka – -
Prešovský komunikacyjne
Nowy Żmigród
samosprávny j mieszkańców
i II/556 na odcinku
kraj miejscowości
Fijaš - Lomné
wzdłuż
objętych
2 odcinki projektem
dróg.
Rozbudowa drogi
PLSK.02.01.00- gminnej Przebudowa
24-0095/17 w Jaworzynce innych ciągów
Powiat Przebudowa biegnącej drogowych
Cieszyński, odcinków dróg w kierunku nowego w obszarze
Gmina Istebna biegnących przejścia przygraniczny
w kierunku nowego granicznego m, poprawa
4,984 A/B przejścia Jaworzynka/Cierne. bezpieczeństw
Žilinský granicznego Tworzenie a i jakości
samosprávny Jaworzynka/Čierne alternatywnych podróży do
kraj i innych ciągów ciągów drogowych, atrakcji
przy granicy PL/SK skracanie turystycznych
odległości i czasu (Wisła,
3 odcinki podróży Szczyrk).
transgranicznych.
Wartość
euro EFRR
PLSK.02.01.00-
SK-0091/17
Przebudowa
Správa a údržba
odcinka drogi 1636K Modernizacja
ciest
Krościenko - ciągu
Prešovského
samosprávneho Szczawnica oraz Ułatwienie dojazdu drogowego
kraja odcinków dróg do atrakcji i deptaka
II/542 i II/543 turystycznych pomiędzy
4,147 A/B
prowadzących do i miejscowości uzdrowiskami
Powiat przejścia wokół Pienińskiego po polskiej
Nowotarski, granicznego Lysá Parku Narodowego. stronie
Województwo nad (Krościenko
Małopolskie Dunajcom/Sromow i Szczawnica)
ce Wyżne
4 odcinki
PLSK.02.01.00- Modernizacja
SK-0092/17 ciągów drogowych
biegnących
Žilinský Poprawa
w kierunku
samosprávny jakości podróży
Modernizacja dróg przejścia
kraj do ważnych
II/2311 Vitanova – granicznego
ośrodków
4,894 A/B Oravice i DW958 Chochołów/Suchá
turystycznych
w Chochołowie Hora ułatwi
Województwo po polskiej
i Kościelisku dostępność do
Małopolskie i słowackiej
atrakcji
stronie
turystycznych
wokół Tatr po obu
3 odcinki stronach granicy.
PLSK.02.01.00-
SK-0202/19-01
Žilinský
samosprávny Modernizacja dróg Inwestycje na Modernizacja
kraj 1439S Kamesznica – drogach drogi
Rajcza – Ujsoły, prowadzących biegnącej
1,984 A/B
1447S Rajcza – bezpośrednio wzdłuż granicy
Zwardoń i II/487 przejść słowacko-
Powiat Żywiecki
Čadca – Makov granicznych. czeskiej
3 odcinki
Wartość
euro EFRR
PLSK.02.01.00-
12-0201/19-03
Rozbudowa dróg
Poprawa
Powiat 1638K Krośnica –
Nowotarski jakości
Sromowce Niżne
i bezpieczeńst
i II/543 Hniezdne – Ułatwienie dojazdu
wa
Spiska Stara Wieś do atrakcji
infrastruktury
Prešovský biegnących turystycznych
3,043 A drogowej
samosprávny w kierunku i miejscowości
w miejscowośc
kraj przejścia wokół Pienińskiego
iach na
granicznego Lysá Parku Narodowego.
Województwo obszarze
nad
Małopolskie przygraniczny
Dunajcom/Sromow
m.
ce Wyżne
3 odcinki
PLSK.02.01.00-
00-0203/19
Województwo Modernizacja Poprawa
Małopolskie ciągów mobilności
Modernizacja dróg
prowadzących i bezpieczeńst
DW993 i II/545 na
3,823 B w kierunku granicy wa na
Prešovský odcinku Demjata –
PL/SK, jednak istotnych
samosprávny Raslavice
w dużym oddaleniu odcinkach
kraj od granicy. dróg.
2 odcinki
Źródło: opracowanie własne wg. stanu na dzień 28.04.2023
Podsumowując, realizacja 16 projektów drogowych finansowanych

z Programu znacząco poprawiła jakość poruszania się w obszarze
przygranicznym polsko-słowackim. Projekty objęły w większości istotne dla
ruchu transgranicznego ciągi, a niektóre z nich znacznie usprawniły
przekraczanie granicy (ustanowienie dwóch nowych przejść granicznych
w powiecie żywieckim). Budowa nowej drogi i ustanowienie nowego
przejścia granicznego Jaworzynka/Čierne pozwoliła skrócić czas przejazdu
samochodem osobowym, pomiędzy tymi miejscowościami, o ponad 20
minut (5 km zamiast 28 km). Nieco mniejsze efekty przyniosła budowa
asfaltowej drogi Oščadnica – Rajcza (skrócenie czasu przejazdu o około 5
minut i odległości o około 8 km).
5.2.3. Ocena projektów realizujących cel szczegółowy nr 3

W ramach celu szczegółowego nr 3 Osi 2 znalazły się dwa projekty. Wyżej
oceniono projekt „Podróżowanie bez granic”30, który obejmuje aplikację
mobilną i witrynę internetową z informacjami o atrakcjach turystycznych
w obszarze przygranicznym. Projekt ma potencjał rozwojowy, który wraz
z rozwojem sieci transgranicznych połączeń transportu publicznego będzie
je promował. Dotyczy to również innych niż transport drogowy gałęzi
transportu. Projekt otrzymał ocenę A.
Niżej oceniono projekt infrastruktury punktowej obejmujący modernizację

dworca autobusowego w Krośnie i przystanków autobusowych
w Medzilaborcach. Chociaż projekt miał ciekawy charakter wspierający
w pewnym sensie multimodalność i transport publiczny to nie poczyniono
starań, aby połączyć te dwa miasta regularną linią komunikacyjną.
W rezultacie oba przedsięwzięcia miały charakter wyłącznie lokalny. Ze
względu na niewykorzystany potencjał projektu i niewykorzystanie innych
gałęzi transportu przyznano projektowi ocenę C.
Projekty realizujące cel szczegółowy nr 2 opisano szerzej w tabeli 22

Tabela 22. Charakterystyka i ocena projektów w osi 2, cel szczegółowy nr 3
Wartość
Nr projektu/ dofinanso
Efekty/znaczenie Efekty/znacze
wania Ocena Zakres rzeczowy
partnerzy transgraniczne nie lokalne
EFRR
(mln EUR)
PLSK.02.02.
00-SK-
0180/18 Aplikacja mobilna
Możliwość
Prešovská - "Podróżowanie Możliwość
zaplanowania
univerzita v bez granic"; zaplanowania
podróży
Prešove podróży
działania krajowych do
zagranicznych do
1 0,246 A promocyjne; atrakcji
atrakcji
turystycznych
Państwowa strona turystycznych po
w rejonie
Wyższa internetowa - obu stronach
przygraniczny
Szkoła "Podróżowanie granicy.
m.
Zawodowa bez granic”
w Nowym
Sączu
30
Projekt nr PLSK.02.02.00-SK-0180/18.
Wartość
Nr projektu/ dofinanso
Efekty/znaczenie Efekty/znacze
wania Ocena Zakres rzeczowy
partnerzy transgraniczne nie lokalne
EFRR
(mln EUR)
Zwiększenie
PLSK.02.02. atrakcyjności
00-18- drogowego
0188/18-02 transportu
Modernizacja
Gmina publicznego
infrastruktury
Miasto po obu
transportu
2 Krosno 0,618 C - stronach
publicznego
granicy i nowa
w Krośnie
atrakcja
i Medzilaborcach
Mesto turystyczna
Medzilaborc w Medzilaborc
e ach (kolejka
widokowa).
Wśród projektów realizujących cel szczegółowy nr 2 Osi 2 Programu,

brakowało tych związanych stricte z multimodalnością, w tym przede
wszystkim terminali kolejowo-drogowych. W obszarze przygranicznym
polsko-słowackim są trzy kolejowe przejścia graniczne:
Zwardoń – Skalite (czynne w ruchu pasażerskim i towarowym),
Muszyna – Plavec (czynne w ruchu towarowym),
Nowy Łupków – Medzilaborce (czynne w ruchu towarowym i w sezonie

letnim pasażerskim).
Żaden z beneficjentów nie wykorzystał możliwości powiązania infrastruktury

drogowej z kolejową, wskazując często we wnioskach, że transport drogowy
posiada większy potencjał. Może to wynikać z faktu, że samorządy lokalne
mają znikomy wpływ na ofertę transportu kolejowego finansowanego
przede wszystkim ze środków centralnych. Niemniej jednak wśród
beneficjentów znajdują się samorządy regionalne, które częściowy wpływ na
transport kolejowy już mają. Przykładem takiego działania w Programie EWT
Polska – Czechy był projekt „Rewitalizacja linii kolejowej Szklarska Poręba-
Harrachov” zrealizowany w perspektywie 2007-2013 i obejmujący nieczynny
od czasów II Wojny Światowej transgraniczny odcinek linii kolejowej
biegnącej przez Przełęcz Jakuszycką i łączący popularne miejscowości
turystyczne (Szklarska Poręba i Harrachov) oraz ośrodki powiatowe
i wojewódzkie (Jelenia Góra i Liberec). Głównym rezultatem inwestycji jest
możliwość przejazdu górskim, widokowym odcinkiem przez pasmo
Karkonoszy i Gór Izerskich z Polski do Czech. Partnerem wiodącym było
Województwo Dolnośląskie - Dolnośląska Służba Dróg i Kolei (DSDiK),
a partnerem projektu Państwowy Zarząd Infrastruktury Kolejowej z siedzibą

w Pradze (Správa železniční dopravní cesty, s.o. – SŽDC).31
Tabela 23. Założenia, a osiągnięte efekty projektów Osi 2
Cel główny Zrównoważony transport transgraniczny

Cel szczegółowy nr 2 Cel szczegółowy nr 3
Zwiększenie mobilności Zwiększenie dostępności
Cele szczegółowe transgranicznej poprzez transgranicznej obszaru
usprawnienie połączeń pogranicza poprzez rozwój
transgranicznych transportu multimodalnego
Działanie nr 1. Budowa lub modernizacja ważnych transgranicznych odcinków sieci, zwłaszcza
budowa lub modernizacja infrastruktury drogowej łączącej systemy transportu po obu
stronach granicy
Niemal wszystkie projekty Niemal wszystkie projekty
infrastruktury drogowej infrastruktury drogowej
wpisują się w zwiększenie wpisują się w zwiększenie
Postulaty realizowane mobilności transgranicznej dostępności transgranicznej
poprzez modernizację lub poprzez modernizację lub
budowę dróg w obszarze budowę dróg w obszarze
pogranicza. pogranicza.
Brak projektów obejmujących
multimodalność (różne gałęzie
Postulaty nierealizowane lub transportu). Wszystkie projekty
realizowane obejmują infrastrukturę
- drogową. Jedynie jeden
w niewielkim z projektów obejmuje
stopniu transport publiczny
(modernizacja dworców
autobusowych i przystanków).
Działanie nr 2. Opracowanie transgranicznych map i koordynacja połączeń; rozwój przyjaznego
środowisku systemu transportu multimodalnego na obszarze objętym Programem;
wykorzystanie dostępnych narzędzi i stworzenie nowych produktów informatycznych; np.
ułatwienie wyboru właściwego biletu, internetowe i dostępne z telefonu komórkowego
wyszukiwarki połączeń
Jeden z projektów obejmuje portal z wyszukiwarką atrakcji
turystycznych i połączeń do nich po obu stronach granicy.
Postulaty realizowane
Wyszukiwarka praktycznie może służyć niemal wyłącznie
użytkownikom samochodów.
Postulaty nierealizowane lub
realizowane w niewielkim Brak modułu dotyczącego wyboru biletu.
stopniu
Źródło: Opracowanie własne wg. danych na 28.04.2023
31
https://dsdik.wroc.pl/projekty-unijne/ewt/rewitalizacja-linii-kolejowej-szklarska-poreba-harrachov.html
[dostęp: 03.08.2023]
5.2.4. Czynniki sprzyjające i ograniczające współpracę w

Programie
Struktura partnerstw w projektach była bardzo zróżnicowana. Większość
projektów realizowana była przez partnerów na tym samym lub podobnym
szczeblu samorządu. Wynika to z faktu, że niemal we wszystkich
przypadkach kategoria drogi po obu stronach granicy jest taka sama, więc
podmiot zagraniczny nią zarządzający jest na tym samym poziomie.
Przykładowo droga wojewódzka po polskiej stronie (finansowana z budżetu
województwa), po słowackiej stronie jest również finansowana przez kraj
samorządowy32 Ciekawostką może być fakt, że w kraju preszowskim jako
beneficjenci zamiennie występowali samorząd kraju preszowskiego
i Preszowski Zarząd Dróg. W roli beneficjenta występował zarówno zarządca
dróg, jak i jednostka samorządowa pełniąca rolę inwestora. Po polskiej
stronie zarządy dróg wojewódzkich nie występowały w charakterze
bezpośrednich beneficjentów w projektach. Analiza struktury partnerstw
wykazuje, że na niższym poziomie samorządów partnerem był zazwyczaj ten
sam szczebel samorządu. Wyjątek stanowią powiaty i okresy 33. Powiaty
występowały w roli beneficjentów, zaś okresy nie. Może to wynikać
z zakresów kompetencyjnych samorządów słowackich i faktu, że okresy nie
zarządzają infrastrukturą drogową. Wśród projektów znalazły się również
projekty o zróżnicowanej strukturze partnerstw. Przykładowo, w przypadku
projektu „Modernizacja połączenia drogowego Pienińskich Parków
Narodowych – Etap II” wśród beneficjentów znalazły się Preszowski Zarząd
Dróg, powiat nowotarski i województwo małopolskie. Ostatni z partnerów
nie zarządza bezpośrednio żadnym z odcinków dróg objętych tym
projektem. Podmiot ten wystąpił jednak w roli partnera projektu ze względu
na rangę Pienińskiego Parku Narodowego w katalogu atrakcji turystycznych
województwa.
Ciekawym przykładem jest też projekt „Poprawa spójności komunikacyjnej

pomiędzy powiatem cieszyńskim i okresem Čadca a drogą ekspresową D3
w ramach sieci TEN-T” (z liderem powiatem cieszyńskim), którym objęto
drogę dojazdową do nowego przejścia granicznego Jaworzynka/Čierne,
a przy okazji zupełnie niezwiązany z tym przejściem granicznym odcinek
drogi powiatowej. Dodatkowo w ramach tego samego projektu kraj żyliński
zmodernizował również inny ciąg drogowy na swoim terenie, również
niezwiązany z tym przejściem granicznym. Projekt ten dowodzi, że pod
poprawną z punktu widzenia Programu nazwą znajduje się szereg działań o
32
Kraj samorządowy na Słowacji to odpowiednik samorządu województwa w Polsce
33
Okres na Słowacji to odpowiednik powiatu w Polsce.
zupełnie różnym znaczeniu dla transgraniczności (wpięcie lokalnych dróg

w sieć TEN-T, modernizacja drogi do nowego przejścia granicznego i droga
niezwiązana z pograniczem polsko-słowackim).
W projekcie „Podróżowanie bez granic” partnerami zostały dwie uczelnie:

Uniwersytet Preszowski i Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nowym
Sączu, których studenci mogą być zainteresowani korzystaniem z portalu
informacyjnego w wolnym czasie.
Partnerzy jako czynniki ułatwiające współpracę z innymi partnerami

w projekcie wskazywali przede wszystkim wcześniejsze doświadczenia
współpracy (13 z 15 podmiotów), bliskość geograficzną i doświadczenie
w realizacji podobnych projektów (po 11 podmiotów), osobiste relacje
z przedstawicielami partnerów (7 podmiotów) oraz wspólnotę doświadczeń
(6 podmiotów).
W badaniu ankietowym dotyczącym współpracy respondenci jako czynniki

ograniczające współpracę z partnerami w projekcie wskazali odległość
geograficzną (9 z 15 partnerów), biurokratyczną część projektu – obowiązki
sprawozdawcze (5 partnerów) i barierę językową (2 partnerów).
Analiza struktury partnerstw wskazuje na różnorodność podmiotów

występujących w projektach. Były to podmioty z różnych szczebli samorządu.
W trzech projektach po polskiej stronie wystąpiły samorządy z różnych
poziomów (np. powiat i gmina).
5.2.5. Czynniki sprzyjające i ograniczające osiągnięcie

rezultatów
Partnerzy projektów jako czynniki sprzyjające osiąganym rezultatom
i współpracy transgranicznej wskazali przede wszystkim otwartą i skuteczną
komunikację (12 z 15 partnerów), zaufanie i dobre relacje między stronami (8
partnerów), dostęp do odpowiedniej infrastruktury i technologii (7
partnerów), wspólne cele i interesy stron (6 partnerów), skuteczną
koordynację i zarządzanie (5 partnerów), a także wsparcie instytucjonalne
i dostęp do finansowania i wymianę dobrych praktyk i doświadczeń (po 3
partnerów).
Aż 8 z 15 partnerów nie dostrzegło czynników ograniczających integrację

i współpracę transgraniczną. Pozostali jako czynniki ograniczające integrację
i współpracę wskazali różnice prawne i regulacyjne między krajami (5
partnerów), bariery językowe (3 partnerzy), a także niezrozumienie celów
i zakresu oraz różnice kulturowe (po jednym partnerze).
Wśród czynników sprzyjających najczęściej wskazywano podobieństwa

między Polską i Słowacją (kulturowe i językowe), łatwość komunikacji,
wzajemne zaufanie i zbieżność celów. Istotną rolę odgrywa też dostęp do
odpowiedniej infrastruktury i technologii, co może oznaczać łatwość
w odnajdywaniu partnerów i komunikację z nimi. Większość beneficjentów
nie dostrzegła czynników ograniczających (53%). Pozostali wskazywali
głównie na zróżnicowanie systemów prawnych, bariery językowe/kulturowe
oraz niezrozumienie celów i zakresu.
Dostępność transportowa pozostaje jedną z głównych barier rozwojowych

pogranicza polsko-słowackiego. Wynika to z faktu górzystego terenu na
pograniczu i pomijaniu tego obszaru przez główne szlaki komunikacyjne.
Wymaga to wszelkiego rodzaju inwestycji w infrastrukturę transportową.
Niska gęstość zaludnienia i niedostępność terenu wymagają modernizacji
istniejących dróg i budowy nowych. Istotne przy tym jest, że o dostępności
zewnętrznej całego regionu decydują przede wszystkim duże
przedsięwzięcia infrastrukturalne realizowane w programach regionalnych
i krajowych. Rolą programów EWT powinno być uzupełnienie w taki sposób,
aby zapewnić spójność ciągów komunikacyjnych w ujęciu transgranicznym,
do czego potrzebne jest partnerstwo podmiotów z obu stron granicy.
Ograniczeniem w realizacji projektów transgranicznych jest teren górski

stanowiący naturalną barierę, którą dodatkowo biegnie granica polsko-
słowacka. Tylko niektóre przełęcze mają charakter komunikacyjny 34 i
umożliwiają stworzenie ciągów transportowych, co powoduje, że możliwości
wykorzystania środków programu na odcinki transgraniczne są ograniczone.
Dodatkowo są to obszary objęte ochroną środowiska. Bezpośrednio do
granicy przylega pięć parków narodowych oraz wiele rezerwatów przyrody
i parków krajobrazowych, które stanowią dodatkowe ograniczenia.
Alokacja Osi 2 jest podzielona na dwa cele. Większość środków Osi 2 od

początku wdrażania Programu została przeznaczona na cel szczegółowy nr 1
i objęła 16 projektów dotyczących infrastruktury drogowej (ponad 90%).
Budżet multimodalny (cel szczegółowy nr 2) był nowym, testowym obszarem
wsparcia Programu, który jak się okazało nie spotkał się z dużym
zainteresowaniem potencjalnych wnioskodawców. Cel szczegółowy nr 2
objął 2 projekty.
Podsumowując przedstawioną powyżej analizę dofinansowanych

w Programie projektów transportowych należy stwierdzić, że większość
34
Główne przełęcze komunikacyjne Beskidów leżące na granicy polsko-słowackiej: Przysłop (S1),
Zwardońska (linia kolejowa), Glinka (Ujsolska), Glinne (Korbielowska), Tylicka (DK75), Wysowska, Beskidek,
Beskid nad Ożenną, Dukielska (DK17), Beskid nad Radoszycami, Łupkowska (linia kolejowa), nad
Roztokami Górnymi.
z nich dobrze wpisuje się w cel Programu. Szczególnie wysoko należy ocenić
projekty, dotyczące stworzenia dwóch nowych połączeń transgranicznych
(Jaworzynka/ Čierne i Oščadnica/Rajcza). Pozytywnym elementem
interwencji było również wsparcie grup projektów związanych
z infrastrukturą drogową wokół przejść granicznych na terenach cennych
turystycznie – w Pieninach, Beskidzie Żywieckim oraz w Tatrach. Efekty
rozwojowe omawianych projektów nie miały szansy zarysować się
w dostępnych danych statystycznych. Należy przy tym pamiętać, że rozwój
infrastruktury drogowej jest warunkiem koniecznym, ale najczęściej
niewystarczającym do uruchomienia trwałych procesów rozwojowych.
Wobec programu Polska-Słowacja na kolejną perspektywę finansową warto

postawić nacisk na multimodalność projektów i szersze wsparcie inicjatyw w
zakresie transportu publicznego, w tym przede wszystkim kolejowy
i ścieżki/szlaki rowerowe. Szczególnie postawić należy nacisk na połączenia
transgraniczne transportem publicznym, które w obszarach o dużym
potencjale turystycznym mogą być szansą na zmniejszenie udziału
transportu indywidualnego na rzecz ekologicznego transportu zbiorowego.
5.3 Efekty w osi 3

5.3.1. Efekty interwencji
Jakie efekty przyniosła realizacja projektów w zakresie współpracy polsko-
słowackiej? W jakich obszarach (pod względem terytorialnym oraz
tematycznym)
W ramach badania analizowano 10 zakończonych projektów, których celem

jest zapobieganie odpływowi ludzi młodych oraz w wieku produkcyjnym
z obszaru pogranicza. Istniejące w Polsce i Słowacji systemy edukacji mają
wiele niedoskonałości. Między innymi sprawia to, że młodzież, która ma
możliwości wyjechania ze swojego regionu, wybiera szkoły i uczelnie mające
wysokie pozycje w rankingach znajdujące się z dala od obszarów
transgranicznych. Zakłada się więc, że poprawa jakości, szersza
i dostosowana do potrzeb oferta edukacyjna spowoduje, że młodzi
mieszkańcy terenów pogranicza będą chętniej kontynuować edukację
w swoim miejscu zamieszkania i będą lepiej przygotowani do podjęcia
zatrudnienia na lokalnym rynku.
Promowano takie projekty, które miały realną szansę na kontynuację działań

i generowanie nowych inicjatyw nawet po zakończeniu współpracy
projektowej.
W ramach osi nie było możliwości dofinansowania projektów polegających

jedynie na budowie lub modernizacji zaplecza dydaktycznego, a jedynie
uzupełniająco można było sfinansować wyposażenie np. szkolnych pracowni.
Oś Programu dotycząca edukacji to nowy obszar tematyczny wprowadzony

w perspektywie finansowej 2014-2020.
Na dzień pisania raportu zakończono 10 projektów standardowych35oraz 81

mikroprojektów.
Rozłożenie przestrzenne projektów pokazują wykresy 41 i 42.
Wykres 41. Rozłożenie przestrzenne projektów standardowych
Źródło. Opracowanie własne
35
Łącznie realizowano w ramach osi 3 14 projektów. Trzy projekty były projektami
parasolowymi
Wykres 42. Rozłożenie przestrzenne mikroprojektów
Źródło. Opracowanie własne
Jak widać, mikroprojekty były realizowane głównie w zachodniej części

pogranicza. Więcej szczegółowych danych o rozmieszczeniu projektów
prezentujemy w rozdziale 3 dotyczącym aktywności beneficjentów.
W Osi 3 założono 3 wspólne i specyficzne wskaźniki produktu. Poziom ich

osiągnięcia prezentuje tabela 24.
Wskaźnik jednostka Wartość docelowa Wartość Wartość

z umów o docelowa z osiągnięta
dofinansowanie Programu
Liczba wspólnych inicjatyw liczba 76 200 76
lokalnych na rzecz zatrudnienia i
wspólnych szkoleń
Rynek pracy i szkolenia: Liczba liczba osób 8022 11850 9583
uczestników wspólnych lokalnych
inicjatyw na rzecz zatrudnienia oraz
wspólnych szkoleń
Rynek pracy i szkolenia: Liczba liczba osób 0 140 0
uczestników transgranicznych
inicjatyw w zakresie mobilności
Źródło: Dane monitoringowe przekazane przez Zamawiającego
Jak wynika ze sprawozdań z realizacji Programu w Osi 3 wydatkowano

większość środków w stosunku do kwoty, jaka pozostała po dokonaniu
realokacji do innych osi. Według sprawozdania z roku 2019, wynika, że
konieczne było przesuwanie środków na inne osie w związku z
niewystarczającym zainteresowaniem wnioskodawców. Kolejny nabór, po
wdrożeniu działań informacyjno-promocyjnych, zakończył się większym
powodzeniem a niewykorzystane środki przesunięto na mikroprojekty
Tabela 25. Charakterystyka i ocena projektów standardowych w osi
priorytetowej nr 3
Wartość
Nr projektu/ dofinansow Efekty/znaczenie Efekty/znaczeni
Zakres rzeczowy
partnerzy ania EFRR transgraniczne e lokalne
(mln EUR
PLSK.03.01.0
0-24-
0199/18-02 Stworzenie wspólnych Lepsze
Wspólne szkolenia
transgranicznych wyszkolenie
Górska i poprawa
rekomendacji przyszłych
Szkoła kompetencji
dostosowania pilotów/pracowni
Szybowcow dostosowanych do
1 0, 432 programów ków, wzmocnienie
a Aeroklubu potrzeb rynku,
szkoleniowych do pracodawców
Polskiego wspólne
potrzeb PL-SK rynku i instytucji
"Żar" im. rekomendacje do
pracy i szkolenia związanych
szkoleń.
Adama lotnicze z lotnictwem.
Dziurzyński
ego
GAME JAM
PLSK.03.01.0
0-24- stanowi metodę
0181/18-01 umożliwiającą realne
zastosowanie Uzupełnienie
GAME JAM indywidualnych programów
jako nowa umiejętności Wspólne szkolenia studiów na
metoda technicznych jamy dotyczące kierunku
dydaktyczn i warsztatowych nowoczesnych projektowanie
a. Poprawa w pracy w grupie, pod technologii gier i przestrzeni
jakości presją czasu i związanych z grami, wirtualnej oraz
kształcenia w środowisku
2 0, 268 wypracowanie nowej specjalności
w dziedzini międzynarodowym. metody dydaktycznej multimedia na
e nowych Daje także możliwość dzięki współpracy kierunku
technologii stworzenia symulacji wielu specjalistów informatyka,
na oraz prototypów gier, stworzenie lepsze
pograniczu które mogą być prototypów gier. przygotowanie
polsko- pokazywane na absolwentów do
słowackim. imprezach rynku pracy
GAME JAM skierowanych do
ako nová przyszłych
didaktická pracodawców
i wpisywać się
Wartość
Zakres rzeczowy
(mln EUR
w portfolio
absolwentów
W ramach projektu
zaplanowano rozwój
kompetencji
zawodowych
nauczycieli w obliczu
dynamicznych zmian
w zakresie trendów/
technologii innowacji,
społeczno-
zawodowych,
koniecznych do
przekazania uczniom
podczas zajęć
praktycznych. .in..:
w zakresie gastronomii
PLSK.03.01. i w zakresie mechaniki,
uzupełnienie Niwelowanie barier Kompleksowe
00-18-
najnowszej wiedzy, językowych wsparcie
0186/18-01
Poprawa dostosowanie jakości i kulturowych, lepsze zawodowe
jakości kształcenia do potrzeb dostosowanie do uczniów,
zmieniającego się potrzeb rynku pracy, komplementarne
3 kształcenia 882
rynku pracy. - ścisła współpraca do potrzeb
zawodoweg
z otocz. społeczno- lokalnych
o na - zdobycie gospodarczym na pracodawców.
obszarze dodatkowych obszarze
transgranic uprawnień, wiedzy transgranicznym
znym i umiejętności
zawodowych
zwiększających szanse
uczniów na rynku
pracy
-nabycie
doświadczenia
zawodowego poprzez
praktyczną naukę
zawodu w ścisłej
współpracy
z pracodawcami
-pomoc szkół
w zorganizowaniu dla
uczniów staży/praktyk
Wartość
Zakres rzeczowy
(mln EUR
u pracodawców
w naturalnym
środowisku pracy
- dostosowanie
pracowni szkolnych do
warunków
naturalnego
środowiska pracy
Utworzenie
Transgranicznego
Centrum Edukacji
Euroregionu „Tatry”
dostępnego dla osób
z niepełnosprawności
ami.
W ramach projektu
zostaną Przeprowadzenie
przeprowadzone cykli szkoleń dla
działania o charakterze pracowników
szkoleniowym, które administracji
poprzez podniesienie samorządowej
specjalistycznych w zakresie
kwalifikacji dostępności
pracowników w projektach
PLSK.03.01. administracji i praktyce,
Lepiej
00-12- samorządowej, ułatwią przygotowania
i rozliczania przygotowane
0193/18-03 współpracę polskim
projektów samorządy do
Transgranic i słowackim
transgranicznych, aplikowania,
4 zne 0, 282 jednostkom
szkolenie językowe, wdrażania
Centrum samorządu
prawo i administracja i rozliczania
Edukacji terytorialnego przy
Euroregion realizacji wspólnych – różnice pomiędzy projektów
Polska a Słowacją, transgranicznych.
u Tatry przedsięwzięć. Do
osiągnięcia pomoc publiczna,
zakładanych celów zamówienia
projektu niezbędna publiczne, warsztaty
jest wspólna realizacja dla liderów
przez Związek współpracy
Euroregion „Tatry”, transgranicznej.
Združenie Euroregión Przeprowadzenie
Tatry oraz EUWT kursów e-
TATRY. learningowych dla
pracowników
samorządowych.
Opracowanie
internetowego
słownika polsko-
słowackiego ze
Wartość
Zakres rzeczowy
(mln EUR
specjalistycznym
słownictwem
i zwrotami
niezbędnymi w pracy
z projektami
transgranicznymi.
Wydanie poradnika
dotyczącego języka
specjalistycznego
używanego w Polsce
i na Słowacji oraz
folderu
zawierającego ważne
wskazówki dla
liderów współpracy
transgranicznej.
Przystosowanie stron
internetowych
partnerów projektu
dla osób
z niepełnosprawności
ami.
Grupy docelowe
zyskały wgląd
w rozwiązania
konkretnych
problemów i poznały
programy kształcenia
wykorzystywane
Podniesienie
przez partnera
jakości procesów
Głównym celem transgranicznego. Na
kształcenia po
projektu jest wsparcie podstawie
obu stronach
rozwoju kształcenia opracowano nowe
PLSK.03.01.0 granicy oraz
transgranicznego zoptymalizowane
0-SK- w formowaniu
w zakresie leśnictwa modele kształcenia,
absolwentów
5 0088/16 0, 238 na poziomie szkoły które będą czerpać
umiejących
Lasy nie średniej oraz z doświadczeń
odnaleźć się na
znają granic opracowanie i programów
rynku pracy
optymalnego modelu wykorzystywanych
w regionie
edukacji teoretycznej po obu stronach
transgranicznym,
i praktycznej. granicy. Wymiana
odpowiadając na
uczniów da im
jego specyfikę.
możliwość
bezpośredniego
zapoznania się ze
specyfiką procesów
kształcenia za
granicą i wykonania
ćwiczeń
Wartość
Zakres rzeczowy
(mln EUR
praktycznych
w nowym otoczeniu i
w nowych
sytuacjach.
Podniesienie
poziomu szkolnictwa
średniego, a przez to
Projekt tworzą dwa obniżenie emigracji
zadania merytoryczne: uczniów szkół
Zadanie 1 jest dla średnich i gimnazjów
kierownictwa szkół, z obszaru
nauczycieli oraz innych transgranicznego.
pracowników
PLSK.03.01.0 pedagogicznych Udoskonalanie ich Lokalnie więcej
0-SK- szkoły, polega na kompetencji uczniów będzie
0187/18-00 kształceniu zawodowych kontynuowało
6 Transgranic 0, 760 i stworzeniu nauczycieli przyczyni naukę na miejscu,
przestrzeni się do ich rozwoju poprawa
zny Klaster
Gimnazjaln internetowej/serwera, zawodowego. kompetencji
Zadanie 2 klaster Innowacja polegała nauczycieli
y G13
gimnazjalny oraz dwie na realizacji
konferencje naukowe, dwustopniowego
poświęcone modelu programu
kwalifikacjom nauczania od jego
zawodowym w obu stworzenia, przez
państwach. wdrażanie aż po
realizację (w ramach
nauczania) oraz
ocenę.
Projekt polegał na
stworzeniu lepszych
warunków Młodzież
rozwojowych dla uczestnicząca
młodzieży kształcącej w projekcie,
PLSK.03.01.0 się w szkołach niemal 900
0-24- sportowych uczniów polskich
i możliwości nabycia i słowackich, brała
7 0184/18 0, 449
kompetencji udział w licznych
Sportowe zawodowych jako obozach
pogranicze instruktorów krajowych
narciarstwa i sędziów. i zagranicznych,
W rejonie pogranicza kursach oraz
zarówno po stronie szkoleniach.
polskiej, jak
i słowackiej istnieje
Wartość
Zakres rzeczowy
(mln EUR
i powstaje wiele
ośrodków narciarskich,
w których młodzież
wchodząca na rynek
pracy będzie mogła
wykorzystać nabyte
kwalifikacje.
Projekt ma na celu
podniesienie wiedzy
PLSK.03.01.0 potencjalnych
0-SK- przewodników
0196/18 turystycznych
Szlaki z obszaru pogranicza.
turystyczne Zaplanowano
Zwiększenie
pogranicza przygotowanie 10
wiedzy o wspólnej
słowacko- bloków tematycznych
Lepsze rozumienie historii,
polskiego prezentujących
historii pogranicza zwiększenie
8 jako 0,321 pogranicze jako region
obu krajów, ich świadomości
narzędzie o wspólnej historii
tradycji i kultury i kształtowanie
edukacji i kulturze – m.in. I.
tożsamości
zawodowej wojna światowa
regionalnej
dla w Karpatach, kościoły
utrzymania greckokatolickie, żydzi
młodych i ich zabytki, krajobrazy
ludzi kulturowe,
w regionie kształtowanie
przestrzeni tożsamości
regionalnej.
PLSK.03.01.0 Celem projektu jest profesjonalne
0-SK- rozwój gospodarek Zdobycie wiedzy platformy
0197/18-01 regionów poprzez analizę współpracy
przygranicznych regionalnej edukacji w zakresie
Skvalitnenie
z wykorzystaniem zawodowej na transferu dobrych
cezhraničné
zasobów i kapitału obszarze pogranicza praktyk
ho
ludzkiego regionu umożliwiającą w programach
odborného
transgranicznego zatrudnianie edukacyjnych
vzdelávania
zgodnie z zasadą studentów na oraz stworzenia
vedie k
zrównoważonego lokalnym rynku dodatkowych
9 zlepšeniu 0,200
rozwoju, ważne było pracy, organizacja możliwości
cezhraničné
zdobycie wiedzy na wizyt, warsztatów współpracy
ho trhu
temat motywacji i spotkań pomiędzy
práce./
młodzieży do tematycznych, w celu szkołami, większa
Poprawa pozostania w regionie, zdobycia wiedzy na świadomość na
transgranic analiza szans uczniów temat różnic temat potrzeb
znego szkół zawodowych w programach i oczekiwań
szkolenia i placówek w zakresie edukacyjnych na młodzieży
zawodoweg transgranicznego Słowacji i w Polsce, i zwiększenie
o prowadzi rynku pracy szans na temat
Wartość
Zakres rzeczowy
(mln EUR
do poprawy i propozycje rozwiązań możliwości pracy
wspólna kampania
transgranic poprawy w regionie
promocyjna w celu
znego i innowacyjności
poinformowania
rynku pracy. programów
potencjalnych
edukacyjnych.
odbiorców, którzy są
absolwentami szkół
branżowych
o możliwościach
pracy w regionie.
Przybliżono
Projekt miał na celu uczestnikom
umożliwienie młodym temat turystyki
ludziom uzyskania wiejskiej,
wiedzy i umiejętności
PLSK.03.01.0 w obszarze turystyki Wdrożenie systemu włączono
0-SK- wiejskiej, wspierając kształcenia tematykę
0083/16-00 w ten sposób ich transgranicznego potencjału
adaptację w dziedzinie turystyki pogranicza
Moderné
i atrakcyjność na wiejskiej na polsko-
vzdelávanie
bez hraníc lokalnym rynku pracy. uniwersytetach słowackiego
otvára Działania projektowe w Preszowie i wykorzystania go
opierały się na i Rzeszowie; w ramach
vidiek
poznawaniu, turystyki wiejskiej
10 podnikaniu/ 0,528 Opracowanie
do zajęć
prezentowaniu systemu polegało na
Nowoczesn i wykorzystaniu prowadzonych na
wykonaniu
a edukacja potencjału obszaru uniwersytetach
ekspertyzy
bez granic pogranicza polsko- w Preszowie
terytorium,
otwiera słowackiego na rzecz identyfikacji potrzeb i Rzeszowie,
wieś na rozwoju turystyki kształcenia oraz kształcenie
przedsiębio wiejskiej. Etap zastosowaniu studentów
rczość kształcenia poprzedziła innowacyjnych w zakresie
ekspertyza, stanowiąca narzędzi nauczania. tematyki turystyki
podstawę tworzenia wiejskiej
wszystkich narzędzi i przedsiębiorczoś
szkoleniowych ci.
i materiałów.
Zestawienie w tabeli 25 pokazuje dużą różnorodność tematyczną

wdrażanych projektów, przy czym 6 projektów jest realizowanych we
współpracy ze szkołami i dotyczą wzmocnienia kompetencyjnego
nauczycieli i uczniów. Ich zadania koncentrowały się wokół poprawy jakości
kształcenia, wypracowania nowych modeli nauczania i dopasowania
programów nauczania do potrzeb lokalnego rynku pracy.
5.3.2. Motywacja wnioskodawców do aplikowania

Jak wynika z ankiety CAWI, głównymi powodami aplikowania o środki na
realizację projektów edukacyjnych było stworzenie warunków sprzyjających
tworzeniu miejsc pracy, a w konsekwencji zatrzymanie młodych ludzi na
pograniczu. Pozostałe powody to możliwość wdrożenia małych,
transgranicznych projektów (mikroprojektów), ukierunkowanych głównie na
zwiększenie liczby wspólnych inicjatyw polsko-słowackich, doposażenie
pracowni szkolnych, możliwość zorganizowania wyjazdów, warsztatów dla
nauczycieli i młodzieży, podniesienie poziomu kształcenia oraz wymiana
wiedzy i dobrych praktyk. Wszystkie te działania miały wpisywać się w cele
programu i wzmacniać potencjał pogranicza w zakresie dostosowania
kompetencji do potrzeb rynku pracy.
Większość badanych - 3 z 4 beneficjantów - wypełniających ankietę

stworzyła partnerstwo na potrzeby projektu, z partnerem, z którym wcześniej
współpracowano. Ewentualne wcześniejsze wspólne projekty były
finansowane w przypadku jednego z nich z programu Polska-Słowacja na
lata 2004-2006, i jednego z programu Polska Słowacja na lata 2007-2013.
W połowie badanych projektów standardowych partnerem wiodącym była

organizacja pozarządowa. Wartość dodana, jaką wniosła organizacja
pozarządowa, dotyczy wkładu wiedzy i doświadczenia, unikalnego
zrozumienia społeczności i skutecznego angażowania społeczności lokalnej.
Są to przewagi lokalnych organizacji pozarządowych nad innymi typami
wnioskodawców.
5.3.3. Współpraca w ramach projektów standardowych

Współpracę w ramach projektów oceniano bardzo wysoko. Wcześniejsze
doświadczenia we współpracy, osobiste relacje z przedstawicielami
partnerów, doświadczenie w realizacji podobnych projektów oraz bliskość
geograficzna to główne czynniki, które wg beneficjentów ułatwiają
współpracę.
W ankiecie CAWI zapytaliśmy również o czynniki sprzyjające integracji

i współpracy transgranicznej w projekcie. Z uwagi na istniejące różnice
językowe i kulturowe realizacja wspólnych projektów jest wyzwaniem.
Według beneficjentów, pomocne okazało się wspólne rozumienie celu
i interesów obu stron do udziału w projekcie, otwarta komunikacja, wymiana
dobrych praktyk i zaufanie oraz dobre relacje między stronami.
Natomiast głównymi czynnikami utrudniającymi była biurokratyczna część

projektu, zwłaszcza obowiązki sprawozdawcze oraz bariera językowa. Brak
wcześniejszych doświadczeń i odległość geograficzna – również były

wskazywane jako utrudnienia.
Jako utrudnienia w integracji transgranicznej identyfikowano najczęściej

bariery i różnice kulturowe i językowe, różnice prawne i regulacyjne.
5.3.4. Efekty projektów standardowych

Pomiar efektów interwencji stanowi jedno z najbardziej wymagających
zadań zarówno dla beneficjentów projektów jak i badaczy.
Wskaźniki produktu przyjęte w Osi 3 dotyczyły najczęściej liczby uczestników

w poszczególnych aktywnościach oraz liczby wspólnych inicjatyw lokalnych
na rzecz zatrudnienia. Są to wskaźniki, które nie opisują jakości
przedsięwzięć. Choć pośrednio mogą o nich świadczyć. Na przykład, jeśli
proponowane działania w projekcie są atrakcyjne dla uczestników i
przynoszą im korzyści, to zazwyczaj ma to odzwierciedlenie w dużej liczbie
chętnych. Dlatego w ocenie efektywności będziemy się posługiwać głównie
danymi z ankiety CAWI, na którą odpowiadali beneficjenci oraz wiedzą
zgromadzoną dzięki przeprowadzonym wywiadom i opisom case study.
Należy przy tym podkreślić, że tylko 4 z 11 beneficjentów Osi 3 udzieliło
odpowiedzi w ankiecie.
W pytaniu o ocenę efektywności w projektach standardowych najczęściej

odpowiadano, że efekty danego projektu są nowatorskie/unikalne na tle
innych projektów. Aby wzmocnić efektywność działań projektowych, badano
potrzeby użytkowników (np: nauczycieli) i grupy docelowej (np: uczniów),
poszukiwano informacji w różnych źródłach, nieco rzadziej obserwowano
inne projekty, lub wymieniano z nimi doświadczenia.
Jednym z aspektów oceny efektywności może być postrzeganie korzyści,

zwłaszcza tych „niezamierzonych”. Beneficjenci wskazywali tutaj zdobycie
nowych doświadczeń oraz poprawę relacji z sąsiadami (Słowakami), dzięki
czemu nawiązywano nowe kontakty, oraz poprawiał się przepływ informacji
w regionach. Udział w szkoleniach i warsztatach powodował „zacieranie
granic”, problemy stawały się wspólne i wspólnie poszukiwano sposobów ich
rozwiazywania, lub podpatrywano wartościowe rozwiązania po stronie
partnera.
W ramach projektów powstały także produkty i rezultaty, które można uznać

za szczególne osiągnięcia. W odpowiedziach beneficjenci wymieniali przede
wszystkim produkty niematerialne takie jak strategie, narzędzia wspierające
zmianę, platformy internetowe, aplikacje informatyczne, kursy e-
learningowe, materiały promocyjne.
Deklarowano również, że osiągnięte efekty mogłyby zostać ponownie

wykorzystane w nowych przedsięwzięciach lub projektach, albo służyć jako
inspiracja. Zarówno dla projektów regionalnych jak i krajowych oraz
finansowanych ze środków unijnych i krajowych, co świadczy o ich
uniwersalnym charakterze.
Również pozytywnie oceniano wpływ projektów na sytuację społeczności na

obszarze, w którym realizowane były projekty i rozwój polsko-słowackiej
współpracy transgranicznej. Według badanych, realizowane przez nich
projekty miały wpływ na poprawę sytuacji społecznej mieszkańców danego
obszaru a także poprawę ich sytuacji ekonomicznej. Ponadto nastąpił wzrost
świadomości dotyczącej inicjatyw lokalnych wśród społeczności obszaru,
wzrosła intensywność relacji transgranicznych a także zainteresowanie
kulturą i językiem kraju sąsiedzkiego.
5.3.5. Współpraca w ramach mikroprojektów

Ponad połowa z 37 badanych mikrobeneficjentów wskazała, że już wcześniej
współpracowała ze wszystkimi partnerami projektowymi, a około 1/3
stworzyła partnerstwo na potrzeby projektu. Współpracę z partnerami
oceniono bardzo wysoko, na 4,8 w skali 5-ciostopniowej. Wcześniejsza
współpraca polegała m.in na wykorzystaniu jakiegoś produktu, np.
uprzednio opracowanych programów szkoleń, korzystano także
z wcześniejszych doświadczeń przy wypełnianiu dokumentacji konkursowej.
Wartością dla realizatorów było także zaufanie i znajomość partnera co
dawało gwarancję dobrej komunikacji i reagowania na potrzeby.
W 5 z 37 projektów w roli partnera lub partnera wiodącego brała udział

organizacja pozarządowa. Wkład organizacji pozarządowej w wartość
dodaną polegał głównie na skutecznym angażowaniu społeczności
lokalnych, wnoszeniu specjalistycznej wiedzy i doświadczenia, promowaniu
zrównoważonego rozwoju i unikalnego zrozumienia lokalnej społeczności.
Podobnie jak w projektach standardowych, czynniki, które w największym

stopniu ułatwiały współpracę, głównie dotyczyły osobistych relacji
z przedstawicielami partnerów, wcześniejszych doświadczeń we współpracy
jak i samego przedmiotu projektu. Opisuje to wypowiedź jednego
z beneficjentów:
„Nawiązał się taki kontakt i ta współpraca właśnie. […] mamy te kontakty

myślę, że bardzo dobre, bo cały czas, jak gdyby utrzymujemy i jak tylko coś
planujemy po jednej, czy po drugiej stronie to się informujemy, jak tylko
któraś strona może oczywiście przyjeżdża. Czyli te kontakty są zarówno na
poziomie służbowym powiedzmy sobie, zawodowym, ale też oczywiście
takim poza zawodowym, czyli tutaj też nawet były te przyjazdy uczestników
tak jak w czasie wakacji urlopu, wzajemnie do siebie”.
Wykres. 43. Jakie czynniki sprzyjały integracji i współpracy transgranicznej

w mikroprojektach?
Oś 3 Czynniki ułatwiające współpracę w mikroprojektach

(% odpowiedzi)
0 10 20 30 40 50 60
Wspólne cele i interesy stron 54,05
Zaufanie i dobre relacje między stronami 48,65
Skuteczna koordynacja i zarządzanie 45,95
Wymiana dobrych praktyk i doświadczeń 32,43
Otwarta i skuteczna komunikacja 27,03
Wsparcie instytucjonalne i dostęp do finansowania 18,92
Elastyczność i zdolność do adaptacji 18,92
Zaangażowanie społeczności 10,81
Dostęp do odpowiedniej infrastruktury i technologii 8,11
Podobieństwo systemów prawnych i regulacyjnych 5,41
Źródło. Opracowanie własne na podstawie CAWI. n=37
Te wyniki znajdują potwierdzenie w przeprowadzonych wywiadach, co

ilustruje wypowiedź jednego z mikrobeneficjentów.
„…bardzo mocno zadziałał networking i badanie potencjału, nam bardzo

zależało na wyborze partnera. Mieliśmy parę spotkań, zanim podjęliśmy
decyzję o nawiązaniu współpracy. Bardzo była dla nas ważna wrażliwość
partnera na rzeczy, które robimy, ale też taki jeden wspólny kanał myślenia
i działania.”
Ponadto zaufanie i dobre relacje między stronami, wspólne cele i interesy

stron, skuteczna promocja i zarządzanie zostały wskazane jako czynniki
sprzyjające integracji i współpracy transgranicznej.
Ponad połowa respondentów nie dostrzegła czynników utrudniających

współpracę transgraniczną a 13 % z nich wskazało, że komunikacja online
była trudna. Pozostali respondenci jako czynniki utrudniające integrację
transgraniczną wskazali administrację projektu i pandemię.
5.3.6. Efekty w mikroprojektach

Przechodząc do opisu efektów i korzyści, jakie odnotowano
w mikroprojektach, respondenci w Osi 3 w największym stopniu uważają
rezultaty projektów za nowatorskie i unikalne. Należy przy tym zauważyć, że
odpowiedzi miały charakter deklaratywny, ale specyfika projektów
edukacyjnych daje sporą przestrzeń na wypracowywanie nowych produktów
i rozwiązań. Przed przystąpieniem do projektu badano potrzeby uczestników
i grupy docelowej i poszukiwano inspiracji w różnych źródłach. Być może
wiedza o potrzebach uczestników i grupy docelowej dawała większe
poczucie kreowania unikatowych podejść w ramach projektów.
Partnerzy mikroprojektów wskazali szereg korzyści, jakie osiągnęli w wyniku

realizacji projektu. Pogłębienie wątku osiągniętych korzyści znalazło
odzwierciedlenie w odpowiedziach otwartych. W części ankiet beneficjenci
szczegółowo opisywali osiągnięte rezultaty. Generalnie, wymienione korzyści
można podzielić na dwie główne kategorie i 5 podkategorii.
Kategoria 1: Korzyści dotyczące uczestników
Rozwój Edukacyjny i Zawodowy
● Pomoc młodzieży w trafnym wyborze ścieżki kształcenia, rozwoju

zainteresowań wśród młodzieży i wzrost świadomości wśród uczniów
co do wagi i potrzeby planowania swojej przyszłości zawodowej oraz
potrzeby ciągłego rozwoju osobistego.
● Podniesienie kwalifikacji nauczycieli szkół w zakresie coachingu
w edukacji i prowadzenia lekcji przedsiębiorczości.
● Wkład w rozwój doradztwa zawodowego i programów nauczania
języka angielskiego.
● Nauka nowych dyscyplin sportowych, nowych metod treningowych,
reaktywowanie niektórych dyscyplin.
Interakcje i Współpraca
● Aktywna współpraca między szkołami.

● Współpraca jednostek OSP ze Słowacji i Polski z pogranicza oraz
wymiana dobrych praktyk.
Rozwój Kulturowy i Społeczny
● Realizacja wydarzeń integracyjno – transgranicznych np.: hackathon

technologiczny, które można promować jako dobrą praktykę, a także
rozwijać tę koncepcję w przyszłości.
Wrażliwość na odmienność kulturową
● Promocja Centrum Koronki Koniakowskiej, remont pomieszczeń,

gdzie odbywają się warsztaty i wystawy, integracja środowiska
koronczarek i mieszkańców terenu pogranicza PL-SK.
Innowacje i Wiedza
● Poprawa jakości edukacji transgranicznej poprzez przeprowadzenie

kursów biznesowych.
Korzyści Lokalne i Społeczne
● Bezpośrednie korzyści dla mieszkańców terenów przygranicznych

oraz turystów, którzy odwiedzają góry na pograniczu PL-SK. Dzięki
projektowi udało się wypracować rozwiązania mające istotny wpływ
na sprawne przeprowadzanie akcji ratowniczych obejmujących tereny
przygraniczne.
● Zwiększenie kompetencji pracowników socjalnych.
Kategoria 2: Korzyści dla realizatorów projektów:
Rozwój Edukacyjny i Zawodowy
● Wzrost kompetencji kadry nauczycielskiej i zarządzającej projektami.
Interakcje i Współpraca
● Współpraca, wymiana doświadczeń, nowe kontakty, znajomości

i doświadczenia, nabycie wiedzy przez uczestników projektu,
możliwość współpracy z innymi organizacjami o podobnym profilu.
● Usystematyzowanie współpracy między jednostkami o podobnym
zakresie działania, ale różnych umiejętnościach.
Innowacje i Wiedza
● Użycie ciekawej metodologii, realna promocja, interesujący przekaz

wiedzy szkoleniowej.
Korzyści Lokalne i Społeczne
● Lepsze poznanie problemów, lokalnych organizacji i rozeznanie rynku

pracy danej grupy zawodowej.
Wzrost kompetencji kadry jest kluczowy z punktu widzenia celu projektów

edukacyjnych. Nauczyciele, wykładowcy, instruktorzy tworzą pierwsze,
najważniejsze doświadczenia dzieci i młodzieży z nauką. Od ich wiedzy,
umiejętności w dużej mierze zależy na ile te doświadczenie będą dobre
i zachęcające do dalszego rozwoju. W tak intensywnie zmieniającym się
świecie i otoczeniu społeczno- gospodarczym, przy jednoczesnym szybkim
postępie technologicznym, nauczyciele bardzo potrzebują wzmocnienia
kompetencyjnego na innych polach niż tylko dydaktyka. Z tego względu,
projekty edukacyjne, które mają elementy nowoczesnych metod nauczania,
zwłaszcza wszelkie formy uczenia przez doświadczenie, motywowanie bez
oceny, reagowania na sytuacje kryzysowe bardzo dobrze wpisują się
w potrzeby tej grupy.
Następnie pytano o szczególne osiągnięcia, produkty lub rezultaty, które

można uznać za sukces. Podobnie jak w projektach standardowych
wymieniono produkty niematerialne takie jak strategie, narzędzia
wspierające zmianę, platformy internetowe, aplikacje informatyczne, kursy e-
learningowe, materiały promocyjne. Około połowa wskazała, że
wypracowanych w ramach projektów produktów można użyć w innych
projektach.
Wykres 44. Ocena wpływu mikroprojektów na sytuację społeczności na

obszarze realizacji i rozwój polsko-słowackiej współpracy transgranicznej
Oś 3 Ocena efektów mikroprojektów (średnia odpowiedzi)

0 0,5 1 1,5 2 2,5 3 3,5 4 4,5
Wzrost intensywności relacji polsko-słowackich 4,12
Wzrost świadomości dotyczącej inicjatyw lokalnych

3,89
wśród społeczności obszaru, na jakim realizowany był…
Poprawa sytuacji społecznej mieszkańców obszaru, na
3,53
jakim realizowany był projekt
Wzrost zainteresowania kulturą i językiem słowackim 1,79
Poprawa dostępu do usług społecznych dla

1,75
mieszkańców
Poprawa dostępu do infrastruktury dla mieszkańców i
1,11
turystów
Wzrost ruchu turystycznego 1
Poprawa dostępu do usług kulturalnych dla

0,88
mieszkańców i turystów
Poprawa sytuacji ekonomicznej mieszkańców obszaru,
0,83
na jakim realizowany był projekt
Źródło: Opracowanie własne na podst. CAWI n=37
Według partnerów, największy wpływ mikroprojekty realizowane w ramach

Osi 3 miały na:
● wzrost intensywności relacji polsko-słowackich,

● wzrost świadomości dotyczącej inicjatyw lokalnych wśród
społeczności obszaru, na jakim realizowany był projekt,
● poprawę sytuacji społeczno-zawodowej mieszkańców obszaru, na
jakim realizowany był projekt.
Duży wpływ projektów edukacyjnych na wzrost intensywności relacji polsko-

słowackich można wyjaśnić przede wszystkim faktem, że projekty
realizowane w ramach 3 Osi koncentrowały się na wspólnych celach, takich
jak poprawa jakości edukacji, rozwój umiejętności, promowanie kultury czy
wspieranie młodzieży. Współpraca nad tymi celami wzmacnia więzi
międzykulturowe i przyczynia się do wzrostu zrozumienia między narodami.
Projektując i realizując działania edukacyjne, uczestnicy mogą stawać się
bardziej wrażliwi na odmienność kulturową i zrozumieć wartość
różnorodności, co prowadzi do budowania pozytywnych relacji
międzykulturowych. Projekty edukacyjne często promują lokalne inicjatywy
i dziedzictwo kulturowe, co może zwrócić uwagę na wartość i unikalność
regionów, współtworząc pozytywny obraz w oczach uczestników

i społeczności. Beneficjenci Osi 3, częściej niż beneficjenci pozostałych osi,
zauważają wpływ projektu na poprawę sytuacji społecznej mieszkańców. Być
może wynika to z charakteru projektów edukacyjnych, adresowanych do
konkretnych grup docelowych i zakładających bezpośrednią interakcję
z nimi poprzez różne aktywności projektowe. Celem projektów edukacyjnych
jest rozwój, zdobywanie wiedzy, umiejętności i nowych doświadczeń, przez
co łatwiej dostrzec przełożenie na lepsze szanse rozwojowe w ogóle. Dzięki
temu projekty mogą oddziaływać na sytuację społeczną mieszkańców
w szerszym zakresie.
5.3.7. Czynniki sprzyjające lub ograniczające osiąganie

rezultatów
Projekty edukacyjne charakteryzują się tym, że ich oddziaływanie często ma
odroczony charakter. Poziom zadowolenia uczestnika bezpośrednio po
udziale w szkoleniu, kursie czy wydarzeniu nie jest powiązany jednoznacznie
z wywołaniem trwałej zmiany. Postępy edukacyjne w skali grupy, szkoły czy
społeczności tym bardziej nie są widoczne od razu. Rozwój kompetencji kadr,
uczniów, organizacji to proces długofalowy, przy czym najtrudniejsze do
zmiany są postawy i nawyki. Dlatego systematyczny wysiłek realizatorów
projektów ma ogromne znaczenie dla rozwoju obszaru pogranicza. Może być
początkiem głębszych zmian na poziomie pojedynczych osób, szkół czy
społeczności.
Według ekspertów, którzy wyrażali swoje opinie w badaniu delfickim, dla

osiągnięcia sukcesu kluczowe jest uwzględnienie kontekstu środowiska,
w jakim jest realizowany projekt, co wpływa na skuteczność wdrożenia
i późniejszą trwałość działań. Rzadko się zdarza, by realizacja jakiegoś
działania w oderwaniu od innych instytucji i podmiotów, które funkcjonują
na danym obszarze terytorialnym, albo w danym obszarze tematycznym,
wprowadziły trwałą zmianę. Nieuwzględnienie zewnętrznych uwarunkowań
(gospodarczych, politycznych, społecznych) potrafi pogrzebać najlepszy
(teoretycznie) projekt. Z tym związana jest też współpraca z innymi
podmiotami z szerszego kręgu interesariuszy i decydentów, a także władz
lokalnych. Wymaga to często namysłu, wcześniejszej diagnozy
potencjalnych interesariuszy, zbudowania relacji z nimi. Włączenie
interesariuszy na etapie diagnozy lub choćby dotarcie do nich z odpowiednią
informacją może być kluczowe dla powodzenia projektów. Jednak takie
szerokie działania mogą stać w sprzeczności z ograniczonym budżetem
projektów edukacyjnych jak i ograniczeniem czasowym.
Kolejnym czynnikiem sukcesu są odpowiednie metody, oparte na

doświadczeniu i praktyce, co jest odmienne od tradycyjnej (nieskutecznej)
edukacji szkolnej. Na poziomie technologicznym to np. wykorzystanie gier,
grywalizacji czy też nowych technologii takich jak VR. Stosowanie technologii
IT w edukacji stacjonarnej jak i on-line, zadania do zespołowego wykonania,
pozwalające na ocenę całego zespołu, warsztaty i treningi umiejętności, gry
strategiczne i dydaktyczne, mapy mentalne, dramy, metaplany, ćwiczenia
z zadaniami symulacyjnymi, staże w firmach i instytucjach, wizyty studyjne,
ćwiczenia na realnych stanowiskach pracy w firmach lub instytucjach, sesje
pogłębionej informacji zwrotnej były uwzględniane w wielu z analizowanych
projektów.
Jednak nie technologie i wyszukane metody są kluczem do sukcesu, a ich

odpowiednie dostosowanie do potrzeb odbiorców jak i możliwości lokalnego
rynku pracy i pracodawców. Częstym wyzwaniem w projektach
zakładających wykorzystanie technologii jest zbyt optymistyczne podejście
do harmonogramu, zakłada się ze odbiorcy przyswajają wiedzę „od razu”
i zyskują nowe umiejętności skokowo a także, że na poziomie technologii
wszystko działa. Jeśli wprowadzane jest zupełnie nowe narzędzie nauki,
szczególnie u starszych odbiorców (np. w grupie nauczycieli, która jest
w Polsce grupą zawodową starzejącą się), może budzić obawy i lęk. Ważnym
aspektem kilku realizowanych projektów edukacyjnych było włączenie
i myślenie o wykładowcach i nauczycielach. Często oni mają największe braki
wiedzy i umiejętności, a ze względu na rolę i pozycję, bardzo niechętnie to
ujawniają. To są grupy, które najczęściej wymagają wsparcia edukacyjnego
szczególnie w zakresie nowoczesnych technologii. Wdrożenie nowości
wymaga czasu i oswojenia nowej technologii. Co więcej, musi zakładać, że
narzędzie to będzie używane na co dzień, co jest łatwiejsze, jeśli spełnia
potrzeby odbiorców lub rozwiązuje ich problemy. Dlatego warto zakładać
pilotaże, które pozwolą zweryfikować na małej grupie wszelkie założenia.
5.4 Czynniki warunkujące sukces / niepowodzenie

Programu
W rozdziałach 5.1, 5.2, 5.3 dotyczących efektów poszczególnych osi
priorytetowych wskazane zostały czynniki sprzyjające lub ograniczające
osiąganie rezultatów poszczególnych typów projektów na podstawie badań
terenowych i opinii ekspertów. Podsumowaniem rozważań dotyczących
czynników sukcesu lub niepowodzenia projektów są wyniki zastosowania
metody QCA (Qualitative Comparative Analysis) - jakościowej analizy
porównawczej.
Zastosowanie tej metody oparte jest o stworzenie modelu analitycznego, w

którym sprawdzane są hipotezy dotyczące czynników mogących wpływać na
„sukces” lub „porażkę” projektu lub Programu. Sukces bądź niepowodzenie
Programu rozpatrywać można na różnych poziomach:
● Poziom projektów – czy poszczególnym projektom udało się osiągnąć

zamierzone efekty, zarówno kwantyfikowalne (osiągnięcie założonych
wartości wskaźników), jak i jakościowe (czy realizacja projektów
wpłynęła na zwiększenie współpracy transgranicznej);
● Poziom osi priorytetowych – czy zostały osiągnięte cele na poziomie
osi priorytetowych (pochodna sukcesu na poziomie projektów).
Hipotetyczne czynniki, które mogą mieć wpływ na sukces bądź porażkę

projektu zostały zidentyfikowane na podstawie materiału z badań36.
Następnie skonstruowany na ich podstawie model analityczny pozwolił
zweryfikować, które czynniki (i/lub ich konfiguracje) faktycznie mają wpływ
na sukces projektu. Na potrzeby modelu jako sukces przyjęta została
sytuacja osiągnięcia w projekcie wszystkich założonych wartości wskaźników
3738
. W tabeli 26 zaprezentowane zostały czynniki uwzględnione w modelu
wraz ze sposobem ich operacjonalizacji oraz źródłem danych.
Tabela 26. Analiza czynników wpływających na osiągnięcie wszystkich
wskaźników produktu w projektach
Sposób operacjonalizacji
Czynniki Źródło danych
Występuje Nie występuje
Projekty z 2 Osi
priorytetowej Projekty z 1 (bez
Druga Oś39 40 [2 Dokumentacja Projekty z 1 Osi elementów
OŚ] techniczna projektu priorytetowej (z infrastrukturalnych) i 3
elementami Osi priorytetowej
infrastrukturalnymi)
Doświadczenie Badanie ankietowe Udzielone przez
Udzielone przez część
w realizacji CAWI partnerów wszystkich partnerów
partnerów/ nie udzielone
projektów projektów odpowiedzi na pytania
przez żadnego
Interreg standardowych ankiety:
36
Model stanowi uproszczony obraz rzeczywistości, zatem zidentyfikowana lista czynników nie
wyczerpuje czynników, które mogły mieć wpływ na powodzenie projektów. Np. część projektów była
realizowana w trakcie pandemii, co również mogło wpływać na osiąganie wskaźników.
37
Dla projektów zakończonych rzeczowo, według stanu na dzień 28.04.2023.
38
Zmienna "osiągnął/nie osiągnął" przyjmowała wartości w przedziale 0-1 w zależności od stopnia
osiągniecia wskaźników.
39
Projekty realizowane w ramach drugiej osi ze względu na przedmiot wsparcia (infrastruktura
transportowa) miały przeciętnie wyższe budżety od innych projektów.
40
W kwadratowych nawiasach umieszczono nazwy, które będą stosowane w dalszej części raportu.
i wcześniejsza z partnerów odpowiedzi

Czy przed rozpoczęciem
współpraca na pytania ankiety:
realizacji projektu
partnerów
realizowali Państwo inny Czy przed rozpoczęciem
[Doświadczenie]
projekt dofinansowany realizacji projektu
w ramach Programu realizowali Państwo inny
Interreg Polska-Słowacja projekt dofinansowany
2014-2020 lub innego w ramach Programu
programu UE? – „Tak, PL- Interreg Polska-Słowacja
SK 2007-2013” 2014-2020 lub innego
programu UE? – „Tak, PL-
Czy partnerstwo
SK 2007-2013”
projektowe zostało
utworzone dla potrzeb Czy partnerstwo
projektu czy istniało projektowe zostało
wcześniej - utworzone dla potrzeb
„Współpracowaliśmy projektu czy istniało
wcześniej ze wszystkimi wcześniej -
partnerami „Współpracowaliśmy
projektowymi” lub wcześniej ze wszystkimi
„Współpracowaliśmy partnerami
wcześniej ze wszystkimi projektowymi” lub
partnerami „Współpracowaliśmy
projektowymi” wcześniej ze wszystkimi
partnerami
projektowymi”
Na podstawie odpowiedzi Na podstawie odpowiedzi

na pytania: na pytania:
„Prosimy ocenić „Prosimy ocenić

współpracę z partnerami współpracę z partnerami
na poszczególnych na poszczególnych
etapach realizacji projektu etapach realizacji
na skali od 1 (bardzo zła) projektu na skali od 1
do 5 (bardzo dobra): (bardzo zła) do 5 (bardzo
Nawiązywanie dobra): Nawiązywanie
współpracy. współpracy.
Nawiązywanie Nawiązywanie
Bardzo współpracy, współpracy,
intensywna Przygotowanie koncepcji Przygotowanie koncepcji
Badanie ankietowe
i pozytywnie projektu, Realizacja projektu, Realizacja
CAWI partnerów
oceniana projektu, Zakończenie projektu, Zakończenie
projektów
współpraca i podsumowanie realizacji i podsumowanie realizacji
standardowych
[Jakość projektu” - projektu” -Średnia ocena
współpracy] wszystkich partnerów na
Średnia ocena wszystkich wszystkich etapach
partnerów na wszystkich realizacji projektu niższa
etapach realizacji projektu niż 5
równa 5
„Prosimy ocenić
„Prosimy ocenić intensywność kontaktów
intensywność kontaktów z poszczególnymi
z poszczególnymi partnerami w projekcie:
partnerami w projekcie: Byliśmy w stałym
Byliśmy w stałym kontakcie (3),
kontakcie (3), kontaktowaliśmy się
kontaktowaliśmy się w kwestiach związanych
w kwestiach związanych z realizacją projektu, ale

z realizacją projektu, ale sporadycznie (2),
sporadycznie (2), kontaktowaliśmy się tylko
kontaktowaliśmy się tylko przy okazji obowiązków
przy okazji obowiązków sprawozdawczych” -
sprawozdawczych” - Średnia ocena wszystkich
Średnia ocena wszystkich partnerów niższa niż 3
partnerów równa 3
Udzielone przez część
Udzielone przez
partnerów/ nie udzielone
wszystkich partnerów
przez żadnego
odpowiedzi
z partnerów odpowiedzi
„zdecydowanie się
„zdecydowanie się
zgadzam" lub „raczej się
zgadzam" lub „raczej się
zgadzam” na pytania
zgadzam” na pytania
ankiety:
ankiety:
Na ile zgadzają się
Na ile zgadzają się
Państwo z poniższymi
Państwo z poniższymi
stwierdzeniami
stwierdzeniami
dotyczącymi Państwa
dotyczącymi Państwa
projektu? Prosimy
projektu? Prosimy
zaznaczyć na skali od
zaznaczyć na skali od
Czerpanie Badanie CAWI "Zdecydowanie się nie
"Zdecydowanie się nie
inspiracji poza partnerów projektów zgadzam" do zgadzam" do
projektem standardowych "Zdecydowanie się
"Zdecydowanie się
[Uczenie się od zgadzam"
zgadzam"
innych]
Przygotowując projekt
Przygotowując projekt
poszukiwaliśmy inspiracji
poszukiwaliśmy inspiracji
w różnych źródłach
w różnych źródłach
W trakcie realizacji
W trakcie realizacji
projektu obserwowaliśmy
projektu obserwowaliśmy
inne projekty realizowane
inne projekty realizowane
w ramach tego samego
w ramach tego samego
Programu
Programu
Nawiązaliśmy kontakty
Nawiązaliśmy kontakty
z innymi beneficjentami
z innymi beneficjentami
Programu, żeby
Programu, żeby
wymieniać się
wymieniać się
doświadczeniami
doświadczeniami
Mała liczba
Maksymalnie czterech Więcej niż czterech
organizacji
Dokumentacja partnerów w projekcie partnerów w projekcie
realizujących
projektowa (łącznie z partnerem (łącznie z partnerem
projekt [Mało
wiodącym) wiodącym)
organizacji]
Źródło: opracowanie własne
Analiza QCA przeprowadzona została na 43 projektach, dla których dostępne

były dane z badania ankietowego. Z analizowanych projektów 25 osiągnęło
wszystkie wskaźniki.
Lepsze zrozumienie przyczyn zróżnicowania osiągniecia wartości

wskaźników na poziomie osi jest możliwe dzięki przeanalizowaniu odsetka
osiągniętych wskaźników w projektach z trzech osi (Tabela 27).
Tabela 27. Poziom osiągnięcia wskaźników dla 43 projektów objętych analizą
w poszczególnych osiach priorytetowych według stanu na dzień 28.04.2023
Liczba osiągniętych Odsetek projektów z Odsetek projektów z Odsetek projektów z osi

wskaźników osi 1 osi 2 3
0 0% 9% 50%
część 50% 0 25%
wszystkie 50% 91% 25%
Zdecydowana większość projektów z Osi 2 (17 na 18) osiągnęła zakładane

wartości docelowe dla wszystkich wskaźników. Wynika to w dużej mierze ze
specyfiki projektów infrastrukturalnych, która determinuje z jednej strony
typ wskaźników, z drugiej strony generuje większe konsekwencje 41 ich
nieosiągnięcia. Przedmiotem części projektów osi 1 również były obiekty
infrastruktury, jednak o innej specyfice i były one powiązane z realizacją
działań miękkich.
W Osi 1 wartości docelowe dla wszystkich wskaźniki osiągnęła połowa

analizowanych w modelu projektów, w przypadku Osi 3 – 25% projektów. Ta
wyraźnie niższa w porównaniu do Osi 2 wartość wynika prawdopodobnie
z kilku czynników:
● Po pierwsze z różnej liczby wskaźników w projektach

● Po drugie, ze specyfiki projektów nastawionych na działania miękkie
(Oś 3).
● Po trzecie, w projektach z Osi 1 spora część projektów była realizowana
przez dużą liczbę partnerów, co utrudniało osiągnięcie wszystkich
zakładanych wskaźników.
● Po czwarte partnerzy realizujący projekty z Osi 1 i 3 byli (jak wynika
z ich deklaracji) relatywnie mniej doświadczeni i nieco gorzej ze sobą
współpracowali niż ci realizujący projekty z Osi 2.
Głównym czynnikiem sprzyjającym zrealizowaniu wszystkich wskaźników

była mała liczba partnerów w projekcie.
41
Konsekwencje rozumiane jako konsekwencje rzeczowe w postaci niepowstania zakładanego obiektu
infrastruktury. Konsekwencje formalne nie osiągnięcia wartości docelowych wskaźników są takie same
dla wszystkich projektów.
Na 10 projektów z dużą (większą niż 4) liczbą partnerów tylko 1 osiągnął

wszystkie wskaźniki. Był on realizowany przez 5 organizacji. Żaden projekt
realizowany przez więcej niż 5 organizacji nie osiągnął wskaźników. Dla
porównania na 33 projekty z małą (od 1 do 4) liczbą partnerów - 23 osiągnęły
wszystkie wskaźniki.
Mała liczba partnerów była czynnikiem koniecznym, jednak

niewystarczającym do sukcesu w postaci osiągnięcia wszystkich
wskaźników. Model analityczny pozwolił na identyfikację dodatkowych
czynników i ich konfiguracji, które zwiększały prawdopodobieństwo sukcesu
w postaci osiągnięcia zakładanych wartości wskaźników. Podsumowanie
przeprowadzonej analizy z wykorzystaniem modelu podsumowuje wykres
45.
Wykres 45. Wpływ cech realizowanych projektów na osiągnięcie wszystkich

wskaźników
Od 1 do 4
organizacj
i
realizując
ych
projekt
Dodatko
we
czynniki
sprzyjaja
ce
Doświadczenie
partnerów Osiągnięcie
Wysoka jakość wszystkich
współpracy wskaźników
Uczenie się od innych
W tabeli 28 zaprezentowane zostały zidentyfikowane konfiguracje małej

liczby partnerów i dodatkowych czynników sprzyjających. Każdy z wierszy
odpowiada jednej z konfiguracji, kolumny z kolei prezentują czynniki
wykorzystane w modelu. Komórka wypełniona oznacza wystąpienie
czynnika z nagłówka kolumny, znak „X” oznacza brak czynnika, a pusta

komórka oznacza, że czynnik nie odgrywa w danej konfiguracji roli.
Tabela 28. Wyniki jakościowej analizy porównawczej wyjaśniającej
osiągnięcie wszystkich wskaźników projektowych.
Liczba
Doświadcze Jakość Uczenie się Mało
Konfiguracja (Nr) 2 OŚ projektó
ni współpracy od innych organizacji
w 42
Uczący się (1) X 6
Świetnie
współpracujący, bez
X X 9
doświadczenia z osi
1 i 3 (2)
Doświadczeni
i świetnie
6
współpracujący
z osi 2 (3)
Świetnie
współpracujący X 2
z osi 2 (4)
Pierwsza konfiguracja to projekty, w ramach których deklaratywna jakość

współpracy nie była najwyższa, ale partnerzy deklarowali uczenie się od
innych.
Druga konfiguracja to projekty z Osi 1 i 3 realizowane bez dużego

doświadczenia partnerów w realizacji projektów Interreg, ale przy bardzo
intensywnej i pozytywnie ocenianej współpracy.
Trzecia konfiguracja to projekty realizowane w Osi 2 przez doświadczone

podmioty, które bardzo dobrze ze sobą współpracowały.
Ostatnia, najmniej liczna konfiguracja to projekty z Osi 2, które nie uczyły się
od innych, ale bardzo dobrze ze sobą współpracowały.
Doświadczenie, jakość współpracy oraz uczenie się od innych wydają się

ważnymi dodatkowymi czynnikami zwiększającymi szansę na osiągnięcie
wszystkich wskaźników. Pięć z sześciu projektów, które miały wszystkie te
trzy cechy osiągnęło wszystkie wskaźniki. Co jednak warte odnotowania
mniejsza liczba organizacji determinowała pozostałe czynniki.
Zaangażowanie do realizacji projektu nie więcej niż czterech organizacji
sprzyjało zgromadzeniu doświadczonych partnerów, którzy bardzo dobrze ze
sobą współpracowali i uczyli się od innych. W projektach, w których
42
Niektóre projekty należały do więcej niż jednej ścieżki.
zaangażowanych jest więcej niż pięciu partnerów może dochodzić do

fragmentacji współpracy, tworzenia podgrup czy podprojektów, co wpływa
na utratę bliskiej współpracy. W mniejszych partnerstwach możliwe jest
pełniejsze zaangażowanie każdego uczestnika i jednocześnie świadomość
całości projektu. Większa liczba partnerów może prowadzić do bardziej
rozmytej odpowiedzialności i tym samym wymagać silniejszej roli lidera. Przy
większej liczbie partnerów więcej wysiłku trzeba wkładać w zadania
związane z zarządzaniem i koordynacją projektu, trudniej mieć dobrej jakości
współpracę ze wszystkimi podmiotami biorącymi udział w projekcie.
Optymalna liczba partnerów jest oczywiście uzależniona od celu projektu,

jego złożoności, zasięgu i efektu, jaki ma przynieść. Projekty mogą wymagać
różnej liczby partnerów, aby osiągnąć oczekiwane rezultaty. Aby jeszcze
lepiej zrozumieć wpływ małej liczby partnerów na sukces warto porównać
projekty przez nich zrealizowane z pozostałymi projektami (porównanie
prezentuje Tabela 29).
Tabela 29.Porównanie projektów realizowanych przez różne liczby
organizacji
Projekty realizowane przez Projekty realizowane przez

Cecha projektu
więcej niż 4 organizacje maksymalnie 4 organizacje
Oś Tylko Oś 1 Wszystkie trzy osie
Brak deklaracji nowych 40% projektów przyniosło
Efekty projektu podejść, metod i koncepcji efekt w postaci nowych
w efektach projektu podejść, metod i koncepcji
Realizacja projektu
Rzadziej Częściej
infrastrukturalnego
Nieznacznie większy (średnia = Nieznacznie mniejszy (średnia
Budżet 1 984 tys.; odchylenie = 2 680 tys.; odchylenie
standardowe = 1 860 tys.) standardowe = 1 370 tys.)
Mniejszy (średnia = 363 tys.; Większy (średnia = 902 tys.;
Budżet w przeliczeniu na
odchylenie standardowe = 234 odchylenie standardowe = 932
partnera
tys.) tys.)
Jak już wspomniano, w projektach z małą liczbą partnerów częściej brały

udział doświadczone podmioty, świetnie ze sobą współpracujące i uczące się
od innych. Ponadto, były one realizowane w każdej z trzech osi, podczas gdy
projekty realizowane przez więcej niż cztery organizacje tylko w Osi 1. O ile
ich łączny budżet był nieznacznie mniejszy, to budżet w przeliczeniu na
partnera już wyraźnie większy.
Ostatecznie, mała liczba organizacji realizujących projekt, doświadczenie,

dobra jakość współpracy i zdolność do uczenia się od innych okazały się
kluczowymi czynnikami zwiększającymi prawdopodobieństwo sukcesu

Programu i osiągnięcia celów projektów. Projekty z mniejszą liczbą
partnerów, zwłaszcza doświadczonych, lepiej współpracujących i zdolnych
do uczenia się od innych, miały większe szanse na osiągnięcie zamierzonych
celów.
Jednak w przypadku osi priorytetowych poziom wpływu tych czynników

mógł się różnić ze względu na specyfikę projektów oraz rodzaj realizowanych
działań. W szczególności, projekty z Osi 2 (infrastrukturalne) częściej osiągały
sukces (skwantyfikowany na potrzeby modelu jako osiągnięcie wartości
docelowych wskaźników), co wynikało z ich specyfiki oraz lepszego
dopasowania wskaźników do typu działań. Natomiast projekty z Osi 1 i 3,
skupiające się na działaniach miękkich, miały wyższe wyzwania związane
z osiągnięciem wszystkich wskaźników, często z powodu większej liczby
partnerów oraz specyfiki projektów.
5.5 Wartość dodana projektów z udziałem NGO

Jaki jest wpływ/wartość dodana projektów realizowanych
z udziałem NGO’s na obszar wsparcia?
Czy należy dążyć do zwiększenia ich [NGO] udziału? W jakich
tematach? (w odniesieniu do programu na lata 2021-2027)? W jaki
sposób?
W Programie, obejmującym różne typy projektów (mikroprojekty i projekty
standardowe), NGO uczestniczyły w 64% projektów standardowych i 38%
mikroprojektach. Poprzez NGO rozumieliśmy niezależne od rządu
organizacje utworzone przez obywateli, organizacje biznesowe, organizacje
samorządowe na zasadach dobrowolności, które prowadzą działalność
społeczną, kulturalną, ekologiczną, edukacyjną, naukową, charytatywną lub
pomocową, nie dążąc do osiągnięcia zysku, włączając także stowarzyszenia
i związki Euroregionów.
Wśród 160 NGO uczestniczących w Programie w projektach

i mikroprojektach widoczna jest duża różnorodność. 92 organizacje są to
stowarzyszenia, w których duży udział mają samorządy (np. Euroregiony,
związki gmin, stowarzyszenia miejskie/gminne, lokalne grupy działania).
Pozostałe 68 organizacji, czyli przeszło 42,5% można zakwalifikować jako
organizacje utworzone z inicjatywy osób lub organizacji, które nie są
samorządami (np. fundacje).
W odpowiedziach na pytanie ankietowe skierowane do partnerów

mikroprojektów i partnerów projektów standardowych, respondenci jako
najczęściej wskazywaną wartość dodaną przez NGO w projektach

wskazywali specjalistyczną wiedzę i doświadczenie (25,6% wskazań dla
partnerów mikroprojektów i 29,1% wskazań dla partnerów projektów
standardowych). Oznacza to, że dużą wartością dodaną w projektach
realizowanych z NGO jest to, że organizacje pozarządowe często skupiają się
na konkretnych obszarach lub problemach, gromadząc przez lata
specjalistyczną wiedzę. Ta wiedza może być często nieosiągalna dla instytucji
publicznych, które zazwyczaj nie skupiają się na jednym obszarze
specjalizacji a działają ogólnie w danej tematyce. Włączanie specjalistycznej
wiedzy od NGO w projekty przynosi więc nowe perspektywy, rozwiązania
i pomysły. NGO mają również praktyczne doświadczenie w pracy
z konkretnymi grupami ludności, wypracowane metody działania
i umiejętność pracy w specyficznych kontekstach. Takie doświadczenie może
przynieść wartość w postaci lepszego zrozumienia potrzeb odbiorców,
możliwości dostosowania rozwiązań do rzeczywistości terenowej czy też
skuteczniejszego wdrażania projektu, dzięki już wypracowanym ścieżkom
działania przez NGO. Te dwa aspekty są dla respondentów najczęstszą
wartością dodaną przez NGO w projektach w Programie. Dobrymi
przykładami takich realizacji są na przykład: “Karpacki Szlak Wina”
(realizowany przez Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju i Promocji Podkarpacia
Pro Carpathia), ‘’Tradycyjne Smaki - dziedzictwo pogranicza na rzecz
rozwoju’’ (realizowany przez Fundację ENO Carpathian) oraz ‘’Nowoczesna
edukacja bez granic otwiera obszary wiejskie na przedsiębiorczość’’
(realizowany przez słowackie stowarzyszenie Združenie pre rozvoj vidieckeho
turizmu). Organizacje pozarządowe wymienione powyżej, miały
specjalistyczną wiedzę z zakresu promocji i rozwoju regionu czy znaczącą
wiedzę na temat promocji produktów regionalnych. Każda z nich ma na
swoim koncie wiele projektów związanych z rozwojem turystyki, organizację
wydarzeń promocyjnych i działanie na rzecz rozwoju i promocji swojego
regionu i działa na rynku od wielu lat (każda z nich ma ponad 10 lat). Dzięki
tym czynnikom projekty miały na swoim koncie sukcesy takie jak
organizacje warsztatów kulinarnych i ekspozycji, wytyczenie i promocje
szlaku winnego czy wdrożenie systemu kształcenia transgranicznego.
Kolejną docenianą przez respondentów wartością dodaną do projektów

przez udział NGO jest unikalne zrozumienie lokalnych społeczności (17,5%
wskazań dla partnerów mikroprojektów i 20,8% dla partnerów projektów
standardowych. To znaczy, że organizacje pozarządowe wnoszą głębokie
zrozumienie potrzeb lokalnej społeczności, ich wartości i aspiracji. To
zrozumienie jest osiągalne dzięki codziennemu bezpośredniemu kontaktowi
z lokalną społecznością, jaką mają NGO. Ponadto na zrozumienie składa się
również wiedza na temat lokalnych zwyczajów, tradycji i kultury, co pomaga
w uniknięciu nieporozumień i błędów, które mogą wystąpić, gdy podejście
do projektu nie uwzględnia lokalnych niuansów. Przykładami projektów

standardowych, w których ta wartość miała szczególne znaczenie może być:
‘’Wysoka jakość transgranicznej edukacji zawodowej drogą do poprawy
rynku pracy na terenie pogranicza” (realizowane przez Stowarzyszenie
Obywatelskie MAS Orava) czy ‘’Karpackie Bramy: Między Ropą a Zborovem
– ochrona i rozwój wspólnego dziedzictwa kulturowego na pograniczu
polsko-słowackim’’ (realizowany w partnerstwie z Fundacją Szlachetne
Zdrowie). W obu przypadkach organizacje pozarządowe miały znaczący
wkład w projekt, dzięki zrozumieniu lokalnej społeczności, z którą na co dzień
pracują. Stowarzyszenie Obywatelskie MAS Orava działa poprzez podejście
oddolne, czyli angażujące społeczności lokalne. W ten sposób NGO realizuje
swoją misję rozwoju lokalnego, tworzenia miejsc pracy i rozwijania
przedsiębiorczości na obszarach wiejskich. Działają na co dzień poprzez
integrowanie gmin, podmiotów gospodarczych i społecznych i obywateli
regionu w celu lepszej współpracy. Pozwala im na to dobrą znajomość
lokalnych uwarunkowań, potrzeb społeczności i szerokie sieci społeczne
wyrobione dzięki wieloletniemu działaniu. Dzięki tym wszystkim czynnikom,
które ogólnie możemy nazwać unikalnym zrozumieniem lokalnej
społeczności, mogli zrealizować z sukcesem projekt zwiększania jakości
transgranicznej edukacji zawodowej, znając jej słabe i mocne strony
i angażując aktorów z każdego sektora. Fundacja Szlachetne Zdrowie
zajmuje się między innymi promocją zdrowego trybu życia i pomocą
grupom zagrożonym wykluczeniem. Ich naczelną zasadą jest włączanie osób
z niepełnosprawnościami i ich rodzin w realizowane na ich rzecz działania.
Oznacza ona czynny i aktywny udział osób z niepełnosprawnościami i ich
rodzin w procesie konsultacyjnym i decyzyjnym, co pozwala na lepsze
planowanie działań, wykorzystanie ich potencjału, energii i inicjatywy
podczas realizowanego wsparcia. Ich unikalne zrozumienie specyficznych
potrzeb lokalnych społeczności, jest szczególnie ważne w projektach, gdzie
są jedynym partnerem na co dzień pracującym z grupami wykluczonymi
i mogącym wnieść ich perspektywę i zadbać o dostępność projektu.
Wartości dodane przez NGO w realizacji projektów były również podkreślane

w jakościowych wywiadach z koordynatorkami projektu standardowego
“Szlak Wokół Tatr”. Koordynatorki projektu podkreślały, że NGO są blisko
lokalnej społeczności i mają pomysły “bardziej dla ludzi” dzięki swojemu
świeżemu spojrzeniu, specjalistycznej wiedzy i zakorzenieniu w danym
regionie.
Przykładem projektów, gdzie liderami były NGO może być mikroprojekt

“Karpackie Morza”, w którym partnerem wiodącym była Regionalna
Organizacja Turystyczna Horný Zemplín and Horný Šariš oraz projekt
”Wsparcie nauczycieli i uczniów w czasach pandemii”, w którym
partnerem wiodącym była Fundacja na Rzecz Psychoprofilaktyki Społecznej

PRO-FIL.
Ważną wartością dodaną do projektów dzięki liderstwu NGO, były między

innymi wiedza specjalistyczna z zakresu tematycznego projektu
(odpowiednio turystyka i edukacja) oraz szerokie sieci społeczne jakie
organizacje dzięki swojej aktywności, rozwinęły przez lata działalności
w danym środowisku lokalnym i zdobywając zaufanie lokalnej społeczności.
Szczególnie widać to w projekcie realizowanym przez fundację PRO-FIL,
gdzie znaczącą wartością dodaną przez ten NGO w projekcie była znajomość
środowiska nauczycielskiego, wcześniejsza współpraca ze szkołami
i nauczycielami oraz doświadczenie w realizacji projektów edukacyjnych.
Czy należy dążyć do zwiększenia udziału NGO w programie?

Zwiększone zaangażowanie NGO w projektach transgranicznych może
wnieść wartości dodane (czyli dodatkowe korzyści dla projektów), które
przekładają się na ogólny sukces i ich skuteczność. Na przykład:
Doświadczenie: Organizacje pozarządowe często posiadają specjalistyczną

wiedzę i doświadczenie w konkretnych obszarach, takich jak edukacja,
ochrona dziedzictwa kulturowego, ochrona środowiska, itd. Ich udział
w projektach może zatem znacząco przyczynić się do poprawy jakości
i efektywności realizacji projektów w tych obszarach.
Dostęp do Sieci i Zasobów: NGO często mają dostęp do szerokich sieci

kontaktów na poziomie lokalnym, krajowym i międzynarodowym. Mogą to
być kontakty z innymi organizacjami, instytucjami edukacyjnymi, władzami
lokalnymi, itp. Dzięki temu mogą one łatwiej zorganizować współpracę
transgraniczną i ułatwić wymianę wiedzy, zasobów i doświadczeń pomiędzy
różnymi stronami zaangażowanymi w projekt.
Zrozumienie Lokalnych Potrzeb i Wydarzeń: Organizacje pozarządowe

często mają głębokie zrozumienie lokalnych potrzeb i wyzwań, co jest
niezbędne do opracowania i wdrożenia projektów, które są rzeczywiście
odpowiednie i skuteczne dla społeczności, której mają na celu służyć.
Przykładem takiej wartości dodanej jest mikroprojekt “Jarmark
Kreatywności - nowa forma promocji dziedzictwa lokalnego polsko-
słowackiego pogranicza” realizowane przez Stowarzyszenie
Przedsiębiorców Podbeskidzia. Dzięki jego działalności skupionej na
tworzeniu warunków do wszechstronnego rozwoju przedsiębiorców
i upowszechnieniu oraz przyczynianiu się do wzrostu znaczenia roli
przedsiębiorców w gospodarczym rozwoju Podbeskidzia wiedziało jakie
działania na Podbeskidziu mogą znacząco przyczynić się do rozwoju
promocji lokalnych przedsiębiorców.
Budowanie Zaufania i Współpracy: NGO często cieszą się zaufaniem

społeczności lokalnych, co może być kluczowe dla budowania relacji
i współpracy pomiędzy różnymi grupami zaangażowanymi w projekty
transgraniczne. Przykładem takiej wartości dodanej do projektu przez NGO
jest mikroprojekt “Wsparcie nauczycieli i uczniów w czasach pandemii”
realizowany przez Fundację Na Rzecz Psychoprofilaktyki Społecznej PRO-FIL.
Ponieważ działalność fundacji skupia się na pracy z nauczycielami i uczniami,
łatwo nawiązała współpracę z wieloma szkołami w ramach projektu,
wykorzystując zaufanie jakie zbudowali sobie przez lata działalności
w obszarze edukacji.
Innowacje i Kreatywność: Organizacje pozarządowe często są bardziej

elastyczne i innowacyjne niż większe, bardziej zbiurokratyzowane instytucje.
Mogą one zatem wnosić innowacyjne rozwiązania i pomysły do projektów
transgranicznych, co może przyczynić się do ich sukcesu i efektywności.
Przykładem takiej wartości dodanej przez NGO jest mikroprojekt “Pszczoły -
nasze wspólne dziedzictwo i nasza przyszłość” realizowany przez Fundację
Ludzie-Innowacje-Design. Jej działalność na co dzień skupia się na
wykorzystywaniu kreatywności i innowacyjności osób z obszarów wzornictwa
przemysłowego do rozwoju społecznego. Dzięki swojemu innowacyjnemu
podejściu i współpracy ze specjalistami z dziedzin kreatywnych stworzyła
wyjątkowy projekt.
Promowanie Zrównoważonego Rozwoju: Wiele NGO działa na rzecz

zrównoważonego rozwoju i może wnieść wartościowe perspektywy
i doświadczenia w tym zakresie do projektów transgranicznych, co jest
szczególnie ważne w obecnych czasach, gdy kwestie zrównoważonego
rozwoju są tak ważne na całym świecie. Przykładem tej wartości dodanej
przez NGO jest mikroprojekt “Badacze pogranicza Wilczych Gór”
realizowany przez Fundację Dziedzictwa Przyrodniczego. Fundacja ta działa
na rzecz ochrony przyrody i działa prężnie na terenie Wilczych Gór, by
turystyka mogła rozwijać się tak by nie zagrażała zwierzętom i roślinności
tego miejsca. Ponieważ organizacja ta jest skupiona na aspekcie
zrównoważonego rozwoju, podejmując działania mające na celu hamowanie
destrukcyjnego wpływu zmian klimatycznych i działań człowieka na
przyrodę, wniosła w projekt dużo specjalistycznej wiedzy i umiejętności.
W kontekście projektów realizowanych w perspektywie 2021-2027, działania

z zakresu priorytetu 1 – Przyjazne naturze i bezpieczne pogranicze oraz
priorytetu 3 – Twórcze i atrakcyjne turystycznie pogranicze - zaangażowanie
NGO może być szczególnie wartościowe, ze względu na szeroką działalność
organizacji pozarządowych w tematyce ekologii czy w obszarze kultury. NGO,
mające doświadczenie w pracy z różnorodnymi grupami mogą zadbać
w projektach o kwestie dostępności oraz wykorzystywać swoje szerokie sieci

społeczne do angażowania lokalnej społeczności.
Ponadto organizacje pozarządowe działające w dziedzinie ochrony

dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego mogą wnosić cenne
doświadczenia i zasoby w zakresie zarządzania zasobami kulturowymi
i przyrodniczymi, promowania edukacji w dziedzinie dziedzictwa
kulturowego oraz wykorzystywać swoją wiedzę na temat przeciwdziałaniu
zmianom klimatycznym.
W rezultacie, dążenie do zwiększenia zaangażowania NGO w realizacji

projektów kolejnej edycji programu Polska- Słowacja 2021-2027 może
przyczynić się do zwiększenia skuteczności, innowacyjności
i zrównoważonego rozwoju tych projektów, co w konsekwencji może
prowadzić do lepszych wyników dla społeczności zaangażowanych w te
projekty.
5.5.1 Jak należy dążyć do zwiększenia udziału NGO

w programie?
By umożliwić zwiększoną aktywność NGO w programie, trzeba najpierw
rozwiązać główne wyzwania, które uniemożliwiają szeroki udział NGO
w projektach. Wskazywanym przez rozmówców (koordynatorów projektów)
problemem dla NGO, są kwestie finansowe i zasady rozliczania projektów.
NGO, które najczęściej są dosyć małymi podmiotami z małymi
możliwościami finansowymi, nie mogą pozwolić sobie na wzięcie udziału
w programie i zainwestowanie swoich środków w realizację zadań, by
dopiero po jakimś czasie otrzymać refundację. Taki model, zagrażał ich
codziennej realizacji zadań statutowych, ponieważ całość swojego
niewielkiego budżetu musieliby inwestować w projekt z Programu. Kolejnym
zidentyfikowanym przez badanych problemem, była ciągle zbyt mała
popularność modelu współpracy z NGO. Samorządy zlecają często jakieś
zadania NGO (w formie płatnej, krótkotrwałej współpracy), ale nie są
przyzwyczajone do traktowania NGO jako stabilnego, wartościowego
partnera dla długotrwałej współpracy. Kolejną przeszkodą w angażowaniu
NGO w projekty w Programie, była według badanych, mała inicjatywa
własna NGO oraz mała ciągłość działalności (stowarzyszenia i inne tego
typu organizacje szybko powstają i szybko rozwiązują się).
Rozwiązanie tych wszystkich wyzwań, wymaga kompleksowego podejścia i

pogłębionych badań w tym zakresie, które szczególnie będą skierowane do
NGO. Pierwszym krokiem, który można zrealizować, to zorganizowanie
skutecznej komunikacji 43 o wsparciu Ministerstwa Funduszy i Polityki

Regionalnej, polskich NGO w finansowaniu projektów w programie Polska -
Słowacja 2021-2027. Jeśli NGO, nie będą musiały zakładać środków własnych
na realizację projektu, znacząco wzrośnie szansa na większy udział tych
organizacji w programie.
Dobrym sposobem na wsparcie lepszej integracji NGO z instytucjami
publicznymi działającymi w programie, jest rozpromowanie i zachęcenie do
korzystania z platform, które pomagają szukać pomysłów i partnerów do
realizacji projektów. Warto rozważyć stworzenie takiej platformy w kolejnych
perspektywach programu. Za inspiracje mogą służyć rozwiązania IT z
Interreg Europe (https://www.interregeurope.eu/) i Interreg Central Europe
(https://www.interreg-central.eu/).
Opis platform
Platforma Interreg Europe ma funkcjonalność “Explore project ideas”, która
pozwala na zastosowanie filtrów tematyki projektu, kraju oraz statusu
(projekt poszukujący partnerów/poszukujący partnera wiodącego). W ten
sposób użytkownik może znaleźć projekty, do których jego organizacja może
dołączyć lub w ten sposób może znaleźć partnerów, którzy zgłoszą się do
niego by wspólnie zrealizować jego pomysł. Każdy użytkownik może się
zarejestrować i zgłosić swój projekt rozwijający regiony i współpracę
przygraniczną. Druga platforma Interreg Central Europe pozwala
użytkownikowi sprawdzić poprzez test online czy jego pomysł na projekt
może dostać dofinansowanie z programu oraz poprzez zarejestrowanie się
na platformie Interreg Central Europe Applicant Community, umożliwia
networkingowanie z innymi użytkownikami, którzy poszukują partnerów
projektów lub szukają pomysłu na projekt. Poprzez wykorzystanie tych
narzędzi, organizacje pozarządowe jak i instytucje publiczne, łatwo i
bezpośrednio będą mogły odnaleźć partnerów najlepszych do współpracy
przy danym temacie, wiedząc, że projekt i partner zostali zweryfikowani na
etapie zakładania konta i zgłaszania pomysłu.
W tym samym czasie co promowanie sposobów szukania partnerów należy

realizować zadanie zwiększenia zaufania JST do NGO. Organizacje
pozarządowe muszą zacząć być postrzegane jako stały, aktywny i
wartościowy partner przez JST, by częściej były poszukiwane jako partner i
zaangażowane w projekty w programie, gdzie JST jest najczęściej liderem.
5.6 Kapitalizacja efektów

Czy w Programie został zapoczątkowany proces kapitalizacji efektów
rozumiany jako ponowne wykorzystanie (w tym także rozwijanie,
rozszerzanie/zastosowanie na szersza skalę) produktów, rezultatów, dobrych
43
https://www.gov.pl/web/fundusze-regiony/wsparcie-dla-polskich-ngos---beneficjentow-interreg
praktyk wypracowanych w ramach realizacji polsko-słowackich projektów

współpracy transgranicznej w ramach wcześniejszej edycji programu 2007-
2013?
Podsumowanie odpowiedzi udzielonych przez partnerów projektów

standardowych i mikroprojektów na pytanie dotyczące korzystania
z dobrych praktyk poprzedniego programu pokazuje wykres 51.
Wykres 46. Czy przygotowując projekt korzystali Państwo z rozwiązań /

produktów / praktyk wypracowanych w ramach realizacji polsko-słowackich
projektów współpracy transgranicznej w ramach wcześniejszej edycji
programu 2007-2013?
Projekty standardowe 30,3% 31,6% 38,2%
Mikroprojekty 22,0% 32,6% 45,4%
0% 20% 40% 60% 80% 100%
Tak Nie Nie wiem, trudno powiedzieć
Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badania CAWI partnerów projektów

standardowych (N=76) i mikroprojektów(N=218)
W przypadku projektów standardowych jedna trzecia respondentów

zadeklarowała, że inspirowała się rozwiązaniami stosowanymi w poprzedniej
edycji programu. Wśród partnerów mikroprojektów odsetek tych, którzy
inspirowali się rozwiązaniami z poprzedniego programu wyniósł 22%.
Partnerzy mikroprojektów wskazali konkretne projekty z poprzedniego
programu, które były dla nich inspiracją w 3 przypadkach, partnerzy
projektów standardowych nie wskazali żadnego konkretnego projektu, który
ich zainspirował. W pozostałych przypadkach wskazywali głównie na ogólne
dobre praktyki z realizacji poprzednich projektów w obszarach:
● formalnej realizacji projektów: procedury, przygotowania wniosku,

konstruowana wskaźników, sprawozdawczości, działania
informacyjno-promocyjnego, itd.
● współpracy z partnerami.
● merytorycznej treści projektu.
Również ok. 1/3 partnerów projektów standardowych i partnerów
mikroprojektów nie korzystała z inspiracji pochodzących z poprzedniej edycji
programu. Stosunkowo duży odsetek partnerów projektów (zarówno
standardowych, jak i mikroprojektów) wskazał, że nie wie, czy korzystał
z istniejących dobrych praktyk i rozwiązań.
Brak wykorzystywania produktów, rezultatów, dobrych praktyk

wypracowanych w ramach realizacji polsko-słowackich projektów
perspektywy 2007-2013 może wynikać z kilku czynników:
● różnic w perspektywach 2014-2020 i 2007-2013

● specyfiki projektów (unikalny projekt odpowiadający na konkretną
potrzebę).
● zmiany priorytetów organizacji, wynikających ze zmieniających się
uwarunkowań gospodarczych.
● dostępności nowszych i lepszych rozwiązań.
● braku świadomości możliwości skorzystania z doświadczeń
poprzedniego programu.
● braku dostępu do informacji o wcześniejszych projektach oraz ich
wynikach.
Obowiązkiem beneficjentów programów współpracy transgranicznej jest
udostępnianie efektów swojego projektu na potrzeby kapitalizacji 44 – aby
inne podmioty mogły skorzystać z wypracowanych efektów. Nie ma
natomiast obowiązku dla projektodawców, aby korzystali z udostępnionych
dobrych praktyk. Być może wśród wnioskodawców istnieje również obawa,
że wykorzystanie czyichś doświadczeń lub pomysłów zostanie
zinterpretowane jako kopiowanie i spowoduje, że nie otrzymają
dofinansowania lub nawet zostaną wobec nich podjęte kroki prawne za
złamanie prawa autorskiego.
5.7 Zasady horyzontalne w Programie

W jaki sposób i w jakim stopniu przy realizacji Programu uwzględniane są
polityki horyzontalne:
● zasada promowania równości mężczyzn i kobiet
44
Jak wynika z Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego I Rady (UE) 2021/1059 z dnia 24 czerwca 2021 r.
w sprawie przepisów szczegółowych dotyczących celu „Europejska współpraca terytorialna” (Interreg)
wspieranego w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz instrumentów
finansowania zewnętrznego
● zasada równości szans i niedyskryminacji, w tym dostępności dla osób

z niepełnosprawnościami
● zasada zrównoważonego rozwoju.
Zasady horyzontalne podczas etapu przygotowania wniosków i oceny

projektów
Zasady horyzontalne były stosowane na każdym z trzech poziomów

wdrażania Programu: oceny/wyboru projektów, realizacji i zakończenia.
W dokumencie programowym zostało opisane co twórcy Programu,
rozumieją pod pojęciem trzech głównych Zasad Horyzontalnych (czyli zasad,
które określają przebieg projektów, by były zgodne z celami strategicznymi
i priorytetami rozwojowymi określonymi w strategii Europa 2020). Tymi
zasadami są Zasada Zrównoważonego Rozwoju, Równości Szans
i Niedyskryminacji oraz Równości Płci. W ramach pierwszej z tych reguł
podczas selekcji projektów, szczególnie zwracano uwagę na wymogi
w zakresie ochrony środowiska, łagodzenia skutków zmiany klimatu,
racjonalne podejście do wykorzystania środków i zasobów oraz
uwzględnienie udziału społeczności lokalnej w działaniach prowadzonych
w ramach projektu. W ramach promowania równości szans, szczególny
nacisk podczas selekcji kładziono na rozwiązania promujące eliminowanie
barier w dostępie do udziału w projekcie dla kobiet, osób
z niepełnosprawnościami oraz osób starszych. W selekcji liczyły się nie tylko
aspekty dostępności architektonicznej, ale również kwestie środków tzw.
“miękkich”, czyli m.in. dostępności cyfrowej dla osób z
niepełnosprawnościami. By projekty realizowały zasadę Równości Płci,
podczas selekcji projektów, zwracano uwagę na aspekt tworzenia zespołów
realizujących projekt. Sprawdzano czy osoby zatrudnione do wykonania
zadań związanych z projektem, otrzymały swoje stanowiska na podstawie
kompetencji i zdolności. Ponadto szczególnie ważnym aspektem podczas
oceny projektu było podejście osób zarządzających do potrzeb obu płci
i nowoczesnego sposobu organizacji pracy m.in. elastycznych godzin pracy
i polityki przyjaznej rodzicom.
W karcie kryteriów oceny projektów uwzględnione zostały: wpływ projektu

na realizację Polityki Zrównoważonego Rozwoju, wpływ projektu na
realizację polityki Równości Szans i Niedyskryminacji oraz wpływ projektu na
realizację polityki Równości Płci. Za każdy z wyżej wymienionych wpływów
projekty mogły otrzymać punkty niezbędne do przyznania dofinansowania.
W podręczniku beneficjenta, który za zadanie miał pomagać przygotować

partnerom wniosek oraz zrealizować projekt, szczegółowo został opisany
aspekt dostępności projektów, który wchodzi w zakres zasady horyzontalnej:
Równość Szans i Niedyskryminacji. W jej ramach, wnioskodawcy projektów,
musieli opisać, jak zostaną uwzględnione specjalne potrzeby osób z różnego

rodzaju niepełnosprawnościami wchodzącymi w zakres grup odbiorców
działań projektu.
Ponadto wszystkie działania projektowe miały zostać zaplanowane tak, by

zapewniona była dostępność wszystkich produktów projektu (w tym
cyfrowych, drukowanych i infrastrukturalnych). Na etapie oceny projektu
ważne było również rozplanowanie budżetu, który miał uwzględniać wydatki
związane z udziałem osób z niepełnosprawnościami w projekcie.
W zakresie oceny projektów znalazła się również ocena wpływu na

środowisko, która dokonywana była przez ekspertów zewnętrznych, co ma
bezpośredni związek z zasadą Zrównoważonego Rozwoju. W ramach tej
oceny, eksperci brali pod uwagę zakres oddziaływania projektu na
środowisko oraz wkład projektu na rzecz poprawy stanu środowiska.
W każdym przypadku, w którym stwierdzano na podstawie "Prognozy
oddziaływania projektu na środowisko’, że projekt będzie miał negatywny
wpływ, został on odrzucony.
5.7.1. Realizacja zasad horyzontalnych podczas realizacji

projektów
Oś 1 Kultura i turystyka
Projekty z Osi 1 Programu najczęściej stosowały Zasadę Zrównoważonego

Rozwoju w swoich projektach w czterech wymiarach:
● Promowaniu Świadomości Ekologicznej: beneficjenci projektów

eksponowali w projektach zwiększanie świadomości ekologicznej
poprzez zastosowanie materiałów przyjaznych dla środowiska,
zarządzania środowiskowego i organizowania szkoleń i konferencji,
które kształtują świadomość społeczeństwa na temat konieczności
dbania o środowisko naturalne.
● Rozwój Społeczno-Gospodarczy: Projekty wzmacniały aspekt
wspierania rozwoju społeczno-gospodarczego, zachowując
równowagę w przyrodzie, poprzez zwiększenie konkurencyjności
małych i średnich przedsiębiorstw, wspieranie zatrudnienia
i mobilności pracowników, oraz zwiększanie atrakcyjności turystycznej
regionu bez negatywnego wpływu na środowisko.
● Wykorzystanie Materiałów Lokalnych i Naturalnych: w projektach
podkreślano stosowanie naturalnych i lokalnych materiałów
budowlanych, biologicznie czynnych i energię solarną, aby poprawić
efektywność energetyczną i ograniczyć wpływ na środowisko
naturalne.
● Udostępnienie zabytkowych obiektów: Projekty, które koncentrowały

się na renowacji obiektów zabytkowych podkreślały fakt ich
udostępniania w sposób zrównoważony, zaspokajając potrzeby
społeczne regionu i wzmocnienie potencjału pogranicza poprzez
rozwój nowych form wykorzystania dziedzictwa przyrodniczego
i kulturowego w sektorze usług czasu wolnego.
W każdym z tych aspektów, projekty te wdrażały różne strategie

zrównoważonego rozwoju, aby osiągnąć cele społeczne, ekonomiczne
i środowiskowe, zgodnie z zasadą horyzontalną Zrównoważonego Rozwoju.
W przypadku zapewnienia Zasady Równości Szans i Niedyskryminacji

w projektach zastosowano ją w następujące aspektach:
● Równość dostępu: Wszystkie projekty zapewniają równy dostęp do

infrastruktury i rezultatów projektu dla wszystkich, niezależnie od płci,
rasy, pochodzenia etnicznego, religii, przekonań, wieku, orientacji
seksualnej czy niepełnosprawności.
● Dostępność dla Osób z Niepełnosprawnościami: w projektach zwraca
się szczególną uwagę na potrzeby osób z niepełnosprawnościami,
wprowadzając usprawnienia, takie jak podjazdy dla wózków
inwalidzkich, utwardzanie i wyrównywanie ścieżek, ścieżki
sensoryczne, podnośniki platformowe oraz zapewnienie bez
barierowego dostępu do obiektów i miejsc parkingowych.
● Dostępność cyfrowa: strony internetowe projektów oraz materiały
promocyjne zostały zaprojektowane tak, aby były dostępne dla
wszystkich, na przykład poprzez możliwość zmiany wielkości pisma
i kontrastu.
● Równość w uczestnictwie: projekty te zakładają równy dostęp do
efektów projektu oraz uczestnictwo w różnych działaniach, takich jak
warsztaty, seminaria, konkursy i spotkania, dla wszystkich
uczestników, bez żadnych ograniczeń. Podczas wyboru personelu
projektu, partnerzy postępują zgodnie z Zasadą Równości Szans
i Niedyskryminacji.
W rezultacie, projekty te zapewniają szerokie i równoprawne uczestnictwo

w życiu społecznym, eliminują bariery dostępu do infrastruktury
i aktywności, promują dostępność cyfrową, oraz gwarantują równość
w zatrudnieniu, zgodnie z Zasadami Równości Szans i Niedyskryminacji.
W projektach z Osi 1 równość płci została zapewniona poprzez szereg działań

i podejść. W projektach najczęściej zapewniono równy dostęp do udziału
w projektach dla kobiet i mężczyzn, co obejmowało zatrudnienie, działania
i inne korzyści wynikające z realizacji projektu. W zarządzaniu projektami,
decyzjach projektowych oraz doborze personelu uwzględniono Zasadę

Równości Szans Kobiet i Mężczyzn. W trakcie tworzenia projektów często
stosowano zasadę "gender mainstreaming", co oznacza analizowanie
wszystkich działań i polityk z perspektywy płci. Zakazano jakiejkolwiek
dyskryminacji i starano się nie tworzyć barier dla włączenia kobiet lub
mężczyzn do projektu. Ostatecznie, gwarantowano równość szans na
każdym etapie realizacji projektów, a wszystkie działania i produkty były
adresowane w równym stopniu do obu płci.
Oś 2 drogi i transport multimodalny
W projektach transportowych z Osi 2 projekty uwzględniały Zasadę

Zrównoważonego Rozwoju w kilku kluczowych obszarach:
● Ochronie Środowiska: w projektach, które były realizowane

w pobliżu/w parkach narodowych, podkreślano, że działania takie jak
modernizacja i remonty dróg przyczyniły się do poprawy płynności
ruchu drogowego, obniżenia emisji zanieczyszczeń i pyłów, co
pozytywnie wpłynęło na przystosowanie i złagodzenie skutków zmian
klimatycznych.
● Rozwój Ekonomiczny: podkreślano, że inwestycje poprawiały
połączenia komunikacyjne między gminami po polskiej i słowackiej
stronie granicy, co zwiększało rozwój społeczno-gospodarczy regionu,
stwarzając "magnes" przyciągający inwestorów i przedsiębiorców.
● Rozwój Społeczny: większa dostępność transportowa, dzięki
inwestycjom poprawiła jakość życia mieszkańców w obszarach
przygranicznych, wspierając rozwój w turystyce, biznesie, edukacji,
działalności kulturalnej i społecznej.
● Aspekt Instytucjonalny: Projekty te przyczyniły się do wzmocnienia
aspektu instytucjonalnego zrównoważonego rozwoju poprzez
stworzenie lub pogłębienie istniejących powiązań między partnerami
projektu, co sprzyjało długotrwałej współpracy.
W sumie, projekty te przyczyniły się do realizacji czterech filarów

zrównoważonego rozwoju: ochrony środowiska, rozwoju ekonomicznego,
społecznego i instytucjonalnego, co jest zgodne z założeniami strategii
lizbońskiej.
Projekty transportowe skupiały się na eliminacji dyskryminacji i promowaniu

równości szans poprzez różne działania. Zdaniem beneficjentów
modernizacja infrastruktury drogowej po obu stronach granicy pomaga
eliminować bariery i poprawiać warunki dostępności dla osób
z niepełnosprawnościami fizycznymi, w tym poprzez poziome oznakowanie.
Projekty również sprzyjały tworzeniu nowych miejsc pracy w różnych
dziedzinach życia gospodarczego, co otwiera rynek pracy dla kobiet i osób z

niepełnosprawnościami, oraz promuje rozwój obszarów wiejskich,
umożliwiając wyrównanie szans rozwojowych z obszarami miejskimi.
Ponadto, rezultaty projektów są dostępne dla całego społeczeństwa,
bezpłatnie i bez ograniczeń, co pozytywnie wpływa na równość szans, oraz
na możliwość swobodnego korzystania z szans bez stałych ograniczeń ze
względu na płeć lub inne bariery w uczestnictwie w życiu gospodarczym,
politycznym i społecznym.
Podejście do zapewnienia równości płci w projektach transportowych opiera

się na kilku kluczowych zasadach. Przede wszystkim, zarówno mężczyźni, jak
i kobiety są traktowani równo we wszystkich aspektach projektu, od
zarządzania po zatrudnienie. Osoby zaangażowane w projekty są wybierane
na podstawie wiedzy, kompetencji i umiejętności, a nie płci. Poza tym,
projekty te mają na celu poprawę komunikacji i tworzenie nowych miejsc
pracy w różnych dziedzinach życia gospodarczego, co otwiera rynek pracy
dla kobiet, które często mają gorszą sytuację na rynku pracy w niektórych
obszarach. Równość płci jest jedną z podstawowych wartości Unii
Europejskiej, dlatego projekty te są realizowane tak, aby nie ograniczać ani
uprzywilejowywać żadnej płci, więc produkty projektów mogą być
wykorzystywane przez wszystkich. Działania projektowe są dostosowane do
potrzeb i preferencji grup docelowych obu płci, a kryteria doboru osób
w zespołach projektowych opierają się na fachowości, a nie na płci.
W rezultacie, zarówno mężczyźni, jak i kobiety mogą uczestniczyć
w projektach w równym stopniu.
Oś 3 edukacja
Podejście do zapewnienia zrównoważonego rozwoju w projektach

edukacyjnych obejmuje kilka kluczowych elementów. Pierwszym z nich jest
dedykowanie edukacji środowiskowej, co jest zgodne z polityką horyzontalną
"Zrównoważony Rozwój". Ta polityka zakłada efektywne gospodarowanie
zasobami, dostosowanie się do zmian klimatu, dbanie o różnorodność
biologiczną i odporność na klęski żywiołowe. Projekty mają również na celu
rozwijanie kształcenia zawodowego w tym zakresie. Kolejnym elementem
jest współpraca transgraniczna, która ma na celu budowanie bardziej
konkurencyjnej gospodarki, poprawę warunków do rozwoju
przedsiębiorczości, transfer dobrych praktyk, promocję regionu i walorów
turystycznych, zwiększenie wymiany handlowej oraz rozwijanie nowych
potencjałów współpracy. Zajęcia treningowe mają na celu zwiększenie
świadomości ekologicznej i środowiskowej uczestników, a także uczulenie na
zachowanie naturalnych ekosystemów i środowiska. Trwałość projektów jest
gwarantowana przez przyszłą współpracę i działania promocyjne partnerów.
Ponadto, edukacja jest uznawana za warunek wstępny do wyposażenia

obywateli w kluczowe kompetencje potrzebne do osiągnięcia
zrównoważonego rozwoju. Realizacja projektów wspiera rozwój
transgranicznego rynku pracy, wzrost zatrudnienia, poprawę jakości
kształcenia i szkolenia zawodowego, co przyczynia się do większej spójności
społecznej, dobrobytu i zapewnienia równych szans.
Zapewnienie równości szans i niedyskryminacji w projektach edukacyjnych

opiera się na kilku kluczowych zasadach. Przede wszystkim, projekty te są
zaprojektowane zgodnie z polityką "Równość szans i niedyskryminacja", co
oznacza, że są one dostępne dla szerokiej grupy docelowej, w tym osób
z niepełnosprawnościami, osób w wieku 50+ narażonych na wykluczenie
zawodowe oraz osób z różnych grup rasowych, etnicznych, religijnych
i ekonomicznych.
Zauważalna jest też szczególna staranność przy dostosowaniu materiałów

promocyjnych i pomieszczeń do potrzeb osób z niepełnosprawnościami, na
przykład poprzez tłumaczenie na język migowy, duże czcionki, brak barier
architektonicznych, zapewnienie tłumacza języka migowego i pętli
indukcyjnych dla osób niedosłyszących, oraz możliwość wejścia z psem
przewodnikiem. Ponadto, projekty te są zgodne z zasadą projektowania
uniwersalnego, co oznacza, że są one dostosowane do potrzeb różnych grup
użytkowników. Wszystkie materiały są napisane prostym językiem
i zawierają opis miejsca, w którym odbywa się wydarzenie, a także
przeprowadzane są badania indywidualnych potrzeb uczestników. Wszystkie
działania i zadania są zaplanowane w taki sposób, aby każdy mógł w nich
uczestniczyć, niezależnie od wieku, płci, rasy czy wyznania. Wreszcie, projekty
te umożliwiają nieograniczony dostęp dla wszystkich osób, w tym osób
z problemami zdrowia psychicznego.
Z kolei podejście do zapewnienia równouprawnienia płci w projektach

edukacyjnych opiera się na kilku kluczowych elementach.
● Parytetu: projekty zazwyczaj są planowane zgodnie z zasadą parytetu,

co oznacza, że są one dostępne dla kobiet i mężczyzn w równym
stopniu. To pomaga w wyrównywaniu szans edukacyjnych kobiet
i mężczyzn, zwłaszcza w obszarach, w których istnieją duże
dysproporcje między płciami.
● Aktywnego wsparcia: w projektach wszyscy pracownicy i pracownice,
w tym podwykonawcy, są zobowiązani do przestrzegania Zasady
Równości Szans Kobiet i Mężczyzn. Ponadto, organizacja pracy
zespołu projektowego uwzględnia elastyczne formy pracy i wspiera
godzenie życia zawodowego i prywatnego pracowników i pracownic.
● Braku dyskryminacji: w ramach projektów nie są realizowane żadne

działania mające charakter dyskryminujący ze względu na płeć.
Oznacza to, że zarówno uczniowie, jak i uczennice, trenerzy i trenerki,
oraz członkowie zespołu projektowego są reprezentowani przez obie
płcie.
Podsumowując, podejście do zapewnienia równouprawnienia płci

w projektach edukacyjnych opiera się na planowaniu działań zgodnie
z zasadą parytetu, aktywnym wspieraniu działań na rzecz równości płci przez
zespoły projektowe, braku dyskryminacji w realizacji działań projektowych
i dostępności rezultatów projektu.
Podsumowanie
Podsumowując zarówno w procesach oceny i realizacji oraz zakończenia

projektów, należy zauważyć wysoki stopień uwzględnienia polityk
horyzontalnych. Zarówno w wytycznych dla wnioskodawców, jak i w karcie
oceny projektów, podkreślano istotność Zasad Horyzontalnych. W każdej
z trzech osi, zasady były przestrzegane w trakcie realizacji projektów,
w sposób przystający do tematyki osi.
Dla przykładu w projektach Osi 1 szczególny nacisk kładziono na

wykorzystanie materiałów lokalnych i naturalnych w trakcie budowy
infrastruktury turystycznej, tak by projekt miał korzystny wpływ na przyrodę
pogranicza, co nawiązywało bezpośrednio do zasady horyzontalnej
Zrównoważonego Rozwoju. Projekty z Osi 2 i 3 musiały swoimi działaniami
przestrzegać zasady ochrony środowiska, włączania społeczności lokalnej
i rozwoju społeczno-gospodarczego obszarów pogranicza, co każdy
z projektów realizował w sposób odpowiadający potrzebom grup
docelowych. Ponadto każdy projekt, który został na etapie oceny wniosków
uznany za możliwie szkodzący środowisku, był odrzucany i nie mógł ubiegać
się o dofinansowanie.
Wszystkie projekty, które uzyskały pozytywną ocenę na etapie weryfikacji

wniosków, zostały zrealizowane w sposób respektujący zasady Równych
Szans i Niedyskryminacji oraz Równości Płci. Zadbano na etapie oceny oraz
kontroli w trakcie realizacji, by projekty w równym stopniu włączały osoby
z niepełnosprawnościami oraz kobiety i mężczyzn, zarówno jako członków
zespołów projektowych, jak i uczestników, korzystających z produktów
projektów. Ponadto w procesie oceny, gdy wnioskodawca deklarował
neutralny stosunek do realizacji polityki dostępności, musiał szczegółowo
opisać, dlaczego ten ważny wymóg nie może być przez niego zrealizowany,
by móc nadal ubiegać się o dofinansowanie. Jednak starano się by zachować
zasadę horyzontalną dotyczącą Równych Szans i Niedyskryminacji, przy
realizacji każdego z projektów, nawet jeśli mogło to dotyczyć tylko

materiałów promocyjnych.
WARSZAWA
Październik 2023
6. Rekomendacje
Adresat
Treść wniosku Treść rekomendacji rekomendac Sposób wdrożenia Termin wdrożenia Klasa rekomendacji
ji
Aby zwiększyć atrakcyjność
profilu konieczne należy
poprawić: (1) czytelność postów,
ograniczając ich długość, (2)
używając prostego języka, (3)
minimalizując użycie
emotikonów i (4) koncentrując
Profil Programu się na jednym temacie na post.
na Facebooku jest Ważne jest zwiększenie
nieatrakcyjny częstotliwości postów
i nieangażujący Usprawnienie działania
WST i publikowanie ich w czasach, IV 2023 Programowa i operacyjna
dla interesariuszy profilu FB Programu gdy użytkownicy są najbardziej
Programu aktywni, w tym także
Strona 97-98 w weekendy. Warto podjąć
interakcję z użytkownikami
poprzez angażowanie się
w dyskusje i odpowiadanie na
komentarz. Zaleca się również
uatrakcyjnienie treści poprzez
organizowanie konkursów
i sponsorowanie postów.
205
www.evaluation.pl
Regularne tworzenie
i promowanie wydarzeń na
Facebooku może zwiększyć
zainteresowanie
i zaangażowanie obserwujących.
Dodatkowo zalecamy:
stosowanie grafik własnych,
wysokiej rozdzielczości zdjęć,
ograniczanie liczby elementów
na grafikach i utrzymanie
spójności stylistycznej.
Implementacja tych zaleceń
może przyczynić się do
zwiększenia zasięgu
i atrakcyjności profilu.
Waga: priorytet umiarkowany
Zalecamy przeprojektowanie
Strona niektórych elementów strony,
internetowa usunięcie przestarzałych
Programu, mimo informacji, poprawienie
że jest odbierana spójności i użyteczności oraz
przez optymalizację strony pod kątem
beneficjentów urządzeń mobilnych.
jako użyteczna Usprawnienie strony
WST Dodatkowo, poprawa I kw. 2024 Programowa i operacyjna
i przyjazna internetowej Programu
widoczności wyszukiwarki,
wymaga zmian ułatwienie nawigacji oraz
poprawiających udostępnienie konkretnej
doświadczenia ścieżki dla czytania
w użytkowaniu. dokumentów mogą znacznie
Strona 120-125 poprawić ogólne doświadczenie
użytkownika.
206
www.evaluation.pl
Waga: priorytet umiarkowany

Minimalizacja materiałów
drukowanych informujących
o Programie. Przejście na źródła
cyfrowe.
Materiały Gromadzenie wszystkich

promocyjne w materiałów ze szkoleń, spotkań
formie papierowej Minimalizacja informacyjnych, filmów, broszur
są najrzadziej materiałów w jednym miejscu na stronie Programowa i
wskazywanym drukowanych WST internetowej Programu. Strona IV 2024
operacyjna
źródeł informacji informujących powinna być hubem
o Programie o Programie wiedzowym o Programie, gdzie
użytkownik może znaleźć
Strona 101 i 104 wszystkie dostępne informacje.
Podobnie, jak jest to
zorganizowane na stronie
Interreg Europa.
Waga: priorytet niski
Uwzględnienie w kryteriach
oceny merytorycznej wniosków
dodatkowych punktów za udział
Udział organizacji
NGO w projekcie
pozarządowych
jest na podobnym Zwiększenie aktywności Wsparcie lepszej integracji NGO
poziomie, jak NGO w perspektywie KM/WST z instytucjami publicznymi IV 2024 Programowa i operacyjna
w poprzedniej 2021-2027 poprzez organizację
perspektywie. dedykowanych wydarzeń
„networkujących” i
Strona 190-191
szkoleniowych, których celem
jest wzajemne poznanie,
budowa zaufania i stworzenie
207
www.evaluation.pl
gruntu pod przygotowanie

projektów, które można złożyć
w programie Polska-Słowacja
2021-2027. Inspirację może
stanowić platforma Interreg
Central Europe Applicant
Community, która umożliwia
networking z innymi
użytkownikami, którzy
poszukują partnerów projektów
lub szukają pomysłu na projekt.
Waga: priorytet wysoki
Premiowanie partnerstw nie
przekraczających 4-5 organizacji
zaangażowanych w projekt.
Optymalne Proces przygotowania projektu
partnerstwo powinien być częściowo
powinno wynosić wspierany przez WST/RPK, aby
nie więcej niż 4 Budowa partnerstw upewnić się, że wszyscy
organizacje, z ograniczoną liczbą partnerzy w sposób rzetelny są
powinno organizacji w celu KM/ WST/RPK zaangażowani w tworzenie I kw. 2024 Programowa i operacyjna
poświęcić dużo poprawy współpracy założeń projektu. Dobrym
czasu na i osiąganych efektów przykładem są Program Interreg
przygotowanie Europa Centralna oraz Interreg
projektu. Europa, w których proces
inicjacji projektu jest elementem
Strony 71-72
procedury aplikacyjnej.
Partnerzy projektu mogą
otrzymać wsparcie ze strony
sekretariatu
208
www.evaluation.pl
(https://www.interregeurope.eu/
your-projects-relevance)
Wsparcie WST może polegać na
organizacji sesji service design
dla potencjalnych
projektodawców chcących
wspólnie składać projekty.
Warto także aktywować nowej
stronie platformę do
networkingu partnerów w
projektach.
Waga: priorytet wysoki
6. Odporúčania
Obsah návrhu Obsah Adresát Spôsob realizácie Termín realizácie Klasa rekomendacji
odporúčania odporúčania
Profil Programu Zlepšenie profilu STS Na zvýšenie atraktívnosti profilu je IV. 2023 Programové a
na Facebooku je programu na FB potrebné zlepšiť: (1) čitateľnosť prevádzkové
pre príspevkov obmedzením ich dĺžky, (2)
zainteresované používanie jednoduchého jazyka, (3)
strany Programu minimalizovanie používania
neatraktívny a emotikonov a (4) zameranie sa na
nezaujímavý jednu tému v rámci jedného
príspevku. Je dôležité zvýšiť
Strana 97-98 frekvenciu príspevkov a uverejňovať
ich v čase, keď sú používatelia
najaktívnejší, vrátane víkendov. Je
209
www.evaluation.pl
vhodné uskutočňovať interakciu s

používateľmi zapájaním sa do
diskusií a odpovedaním na
komentáre. Odporúča sa tiež
zatraktívniť obsah organizovaním
súťaží a sponzorovaním príspevkov.
Pravidelné vytváranie a
propagovanie udalostí na Facebooku
môže zvýšiť záujem a angažovanosť
sledovateľov. Okrem toho
odporúčame: používať vlastnú
grafiku, obrázky s vysokým
rozlíšením, obmedziť počet prvkov
na grafike a zachovať štýlovú
konzistenciu. Realizácia týchto
odporúčaní môže pomôcť zvýšiť
dosah a príťažlivosť profilu.
Závažnosť: stredná priorita
Webová stránka Zlepšenie webovej STS Odporúčame zmeniť dizajn I. 2024 Programové a
Programu, hoci ju stránky Programu niektorých prvkov stránky, odstrániť prevádzkové
príjemcovia zastarané informácie, zlepšiť
vnímajú ako konzistentnosť a použiteľnosť a
užitočnú a optimalizovať stránku pre mobilné
ústretovú, si zariadenia. Okrem toho zlepšenie
vyžaduje zmeny viditeľnosti vo vyhľadávačoch,
na zlepšenie zjednodušenie navigácie a
užívateľského poskytnutie špecifickej cesty na
prostredia. čítanie dokumentov môže výrazne
zlepšiť celkový užívateľský dojem.
210
www.evaluation.pl
Strana 120-125 Závažnosť: stredná priorita
Papierové Minimalizácia STS Minimalizácia tlačených materiálov IV. 2024 Programové a

propagačné tlačených poskytujúcich informácie o prevádzkové
materiály sú materiálov Programe. Prechod na digitálne
najmenej často informujúcich o zdroje.
uvádzaným Programe
zdrojom Zhromažďovanie všetkých
informácií o materiálov zo školení, informačných
Programe stretnutí, filmov a brožúr na jednom
mieste na webovej stránke
Strana 101 i 104 Programu. Webová stránka by mala
byť centrom vedomostí o Programe,
kde používateľ nájde všetky
dostupné informácie. Podobne ako je
to usporiadané na webovej stránke
Programu Interreg Europa.
Závažnosť: nízka priorita
Účasť MVO je na Zvýšenie činnosti MV Zapracovať do kritérií pre vecné IV. 2024 Programové a
podobnej úrovni MVO v hodnotenie žiadostí dodatočné body prevádzkové
ako v programovom za účasť MVO na projekte
predchádzajúcom období 2021-2027
programovom Podporiť lepšiu integráciu MVO s
období. verejnými inštitúciami
prostredníctvom organizovania
Strana 190-191 špecializovaných "networkingových"
a vzdelávacích podujatí zameraných
na vzájomné spoznávanie sa,
budovanie dôvery a položenie
základov pre prípravu projektov,
211
www.evaluation.pl
ktoré môžu byť predložené do

Programu Poľsko-Slovensko 2021-
2027. Inšpiráciou môže byť platforma
Interreg Central Europe Applicant
Community, ktorá umožňuje
nadväzovanie kontaktov s inými
užívateľmi, ktorí hľadajú projektových
partnerov alebo hľadajú nápad na
projekt.
Závažnosť: vysoká priorita
Optimálne Vytváranie MV/ STS/RKB Uprednostniť partnerstvá, ktoré I. 2024 Programové a

partnerstvo by partnerstiev s nepresiahnu 4 až 5 organizácií prevádzkové
nemalo mať viac obmedzeným zapojených do projektu.
ako 4 organizácie počtom
a malo by venovať organizácií s Proces prípravy projektu by mal byť
veľa času príprave cieľom zlepšiť čiastočne podporovaný STS/RKB, aby
projektu. spoluprácu a sa zabezpečilo zodpovedné
výkonnosť zapojenie všetkých partnerov do
Strana 71-72 prípravy projektu. Dobrým príkladom
sú programy Interreg Central Europe
a Interreg Europa, kde je proces
iniciovania projektu súčasťou
postupu predkladania žiadostí.
Projektoví partneri môžu získať
podporu od sekretariátu
(https://www.interregeurope.eu/your-
projects-relevance)
Podpora zo strany STS by mohla

zahŕňať organizovanie pracovných
212
www.evaluation.pl
stretnutí pre potenciálnych

predkladateľov projektov, ktorí chcú
predkladať projekty spoločne. Je tiež
vhodné aktivovať novú webovú
stránku ako platformu na vytváranie
sietí projektových partnerov.
Závažnosť: vysoká priorita
213
www.evaluation.pl
WARSZAWA
Październik 2023
Spis wykresów
Wykres 1. Wpływ granicy polsko-słowackiej na aktywność beneficjentów 44
Wykres 2. Identyfikacja punktów na granicy, w których aktywność jest istotnie
wyższa po jednej ze stron 45
Wykres 3. Mapa rozkładu beneficjentów realizujących najwięcej projektów 46
Wykres 4. Zestawienie liczby NGO w podziale na liczbę projektów
i mikroprojektów realizowanych przez jeden podmiot 47
Wykres 5. Zestawienie liczby realizowanych mikroprojektów i projektów przez
poszczególne NGO w ramach Programu 49
Wykres 6. Graf partnerstw w mikroprojektach 51
Wykres 7. Struktura partnerstw w mikroprojektach według kraju partnera
wiodącego w podziale na projekty parasolowe zarządzanie przez Euroregiony
i osie priorytetowe 52
Wykres 8. Struktura partnerstw w mikroprojektach według narodowości
partnera wiodącego (Polska i Słowacja) oraz typu mikrobeneficjenta 53
Wykres 9. Struktura partnerstw w mikroprojektach według typu
mikrobeneficjenta oraz projektów parasolowych zarządzanych przez
Euroregiony, osi priorytetowej i podregionu 54
integrację i współpracę transgraniczną w mikroprojektach 56
Wykres 11. Odległość między partnerami w mikroprojektach 57
Wykres 12. Ocena różnych etapów współpracy z partnerami w mikroprojektach
58
wspólnej realizacji projektów z tymi samymi partnerami. 59
Wykres 14. Graf partnerstw w projektach 62
Wykres 15. Struktura partnerstw w projektach według kraju partnera wiodącego
w podziale na osie priorytetowe 64
Wykres 16. Struktura partnerstw w projektach według narodowości partnera
wiodącego (Polska i Słowacja) oraz typu beneficjenta 65
214
www.evaluation.pl
Wykres 17. Struktura partnerstw w projektach według typu beneficjenta oraz osi
priorytetowej i podregionu 66
Wykres 18. Udział beneficjentów w układzie gminnym w Programie Polska
Słowacja w perspektywach 2007-2013 i 2014-2020 67
Wykres 19. Zmiana struktury typów beneficjentów projektów pomiędzy
perspektywami 2007-2013 i 2014-2020 68
integrację i współpracę transgraniczną w projektach 70
Wykres 21. Odległość między partnerami w projektach 71
Wykres 22. Ocena różnych etapów współpracy z partnerami w projektach 72
wspólnej realizacji projektów z tymi samymi partnerami. 73
Wykres 24. Struktura mikrobeneficjentów Programu w podziale na podregiony
77
i osie priorytetowe 78
i projekty parasolowe zarządzane przez Euroregiony 79
Wykres 27. Mapa gmin polskich i słowackich, w których nie realizowano żadnego
mikroprojektu 81
Wykres 28. Struktura beneficjentów Programu w podziale na podregiony 82
Wykres 29. Struktura beneficjentów Programu w podziale na podregiony i osie
priorytetowe 83
Wykres 30. Mapa gmin polskich i słowackich, w których nie realizowano żadnego
projektu 86
Wykres 31: W jakich źródłach poszukiwali Państwo informacji na temat
w ramach Programu? – projekty standardowe 102
Wykres 32. W jakich źródłach poszukiwali Państwo informacji na temat
w ramach Programu? – mikroprojekty 105
Wykres 33: Ocena szkoleń wśród mikrobeneficjentów (średnia ocena n skali 1-5)
111
Wykres 34. Ocena szkoleń wśród beneficjentów projektów (średnia ocena na
skali 1-5) 112
215
www.evaluation.pl
Wykres 35. Ocena strona internetowej Programu: https://pl.plsk.eu/ 115

Wykres 36. Rozkład przestrzenny beneficjentów realizujących projekty
standardowe w osi 1. 128
Wykres 37. Ocena efektów projektów standardowych zrealizowanych w osi 1 136
Wykres 38. Rozkład przestrzenny beneficjentów realizujących mikroprojekty
w osi 1 138
Wykres 39. Ocena efektów mikroprojektów zrealizowanych w osi 1 139
Wykres 40. Struktura przestrzenna projektów zrealizowanych w osi priorytetowej
nr 2 146
Wykres 41. Rozłożenie przestrzenne projektów standardowych 166
Wykres 42. Rozłożenie przestrzenne mikroprojektów 167
Wykres. 43. Jakie czynniki sprzyjały integracji i współpracy transgranicznej w
mikroprojektach? 178
Wykres 44. Ocena wpływu mikroprojektów na sytuację społeczności na obszarze
realizacji i rozwój polsko-słowackiej współpracy transgranicznej 182
Wykres 45. Wpływ cech realizowanych projektów na osiągnięcie wszystkich
wskaźników 189
Wykres 46. Czy przygotowując projekt korzystali Państwo z rozwiązań /
produktów / praktyk wypracowanych w ramach realizacji polsko-słowackich
projektów współpracy transgranicznej w ramach wcześniejszej edycji Programu
2007-2013? 199
Wykres 47. Powiązania wystąpień mikrobeneficjentów w mikroprojektach
w podziale na kraje, podregiony, Euroregiony, osie priorytetowe i typy. 218
Wykres 48. Wpływ siedziby i typu mikrobeneficjentów oraz Euroregionu na
liczbę i wartość składanych mikroprojektów przez jeden podmiot 220
Wykres 49. Powiązania wystąpień beneficjentów w projektach w podziale na
kraje, podregiony, osie priorytetowe i typy. 223
Wykres 50. Wpływ siedziby i typu beneficjentów oraz osi priorytetowej na liczbę
i wartość składanych projektów przez jeden podmiot 224
Wykres 51. Związki między zmiennymi charakteryzującymi projekty 226
Spis rysunków
Rysunek 1: Assessment Tool Interreg Europa 96
Rysunek 2. Profil Programu Interreg Poland-Slovakia na Facebooku 98
216
www.evaluation.pl
Rysunek 3: Wynik analizy prostego języka: 116

Rysunek 4. Strona internetowa Programu Interreg Europa. 120
217
www.evaluation.pl
Załączniki
Załącznik 1: Dodatkowe analizy
Wykres 47. Powiązania wystąpień mikrobeneficjentów w mikroprojektach
w podziale na kraje, podregiony, Euroregiony, osie priorytetowe i typy.
Instrukcja: Prostokąty oznaczają poszczególne kategorie charakteryzujące

mikroprojekty, jak kraj i podregion siedziby lidera lub partnera, Euroregion
i oś priorytetowa, do którego składany był mikroprojekt, a na końcu typ
mikro beneficjenta. Szerokość przepływów między kategoriami oznacza
liczbę mikroprojektów – im szersza linia, tym więcej mikroprojektów posiada
dwie połączone ze sobą cechy. Na wykresie zachowane są proporcje, stąd
można porównać wielkość przepływów między różnymi kategoriami, aby
zobaczyć relacje ilościowe. Dodatkowo, można wyciągnąć wnioski dotyczące
dominujących kategorii mikroprojektów oraz tych, które są mniej istotne.
218
www.evaluation.pl
219
www.evaluation.pl
Wykres 48. Wpływ siedziby i typu mikrobeneficjentów oraz Euroregionu na

liczbę i wartość składanych mikroprojektów przez jeden podmiot
Instrukcja: Punkty na wykresie określają wpływ poszczególnych cech na

liczbę i wartość mikroprojektów, podczas gdy wąsy wokół punktów
wskazują, gdzie najprawdopodobniej ten wpływ się lokuje. Jeśli punkty są po
prawej stronie zera i wąsy nie przecinają zera – oznacza to, że dany efekt ma
istotny wpływ na zwiększenie liczby lub wartości mikroprojektów
realizowanych przez pojedynczego mikrobeneficjenta. Podobnie, jeśli punkty
są po lewej stronie zera i wąsy nie przecinają zera, to efekt wpływa na
zmniejszenie liczby lub wartości tych mikroprojektów.
Podregion i kraj
Wpływ na liczbę mikroprojektów Wpływ na wartość mikroprojektów
Typ beneficjenta
220
www.evaluation.pl
Euroregion
221
www.evaluation.pl
Wykres 49. Powiązania wystąpień beneficjentów w projektach w podziale

na kraje, podregiony, osie priorytetowe i typy.
222
www.evaluation.pl
Wykres 50. Wpływ siedziby i typu beneficjentów oraz osi priorytetowej na

liczbę i wartość składanych projektów przez jeden podmiot
Podregion i kraj
Wpływ na liczbę projektów Wpływ na wartość projektów
Typ beneficjenta
223
www.evaluation.pl
Oś priorytetowa
224
www.evaluation.pl
Instrukcja: Graf pozwala wizualnie analizować, które związki są silne i istotne,

a także jakie cechy oddziałują na siebie w projektach Programu. Szerokość
i kolor połączeń między elementami odzwierciedlają siłę tych powiązań. Im
połączenie jest szersze i intensywniejszy kolor, tym większa jest siła tego
związku. W celu ułatwienia czytania grafu, powiązania o niskiej sile, czyli
poniżej wartości 0.3, nie zostały uwzględnione na grafie. Innym ważnym
aspektem jest umiejscowienie poszczególnych zmiennych na grafie. Im
bliżej siebie znajdują się zmienne, tym bardziej są ze sobą powiązane.
Wykres 51. Związki między zmiennymi charakteryzującymi projekty
Załącznik 2: Lista projektów analizowanych w ramach studiów

przypadku
Projekty standardowe:
1. Za woniom drzewa
2. Historyczno-kulturowo-przyrodniczy szlak wokół Tatr
3. Szlak Maryjny ("Światło ze Wschodu")
4. Budowa transgranicznego połączenia komunikacyjnego Jaworzynka –
Čierne – Skalite
5. Cezhraničný gymnaziálny klaster G13
Mikroprojekty:
225
www.evaluation.pl
6. Wsparcie nauczycieli i uczniów w czasach pandemii

7. Bezpieczne pogranicze - szkolenia transgraniczne ratowników
górskich z Polski i Słowacji
8. Na szlaku pieszo-rowerowym. Kościelisko – Witów – Oravice – Tvrdošin
9. Na szlaku kultur pogranicza
10. Świat przyrody i kultury Karpat Wschodnich – wspólna promocja -
lepsza ochrona
11. Morza Karpackie. Działania promujące dziedzictwo przyrodnicze
Jeziora Solińskiego i Wielkiej Domazy
12. Wspólna edukacja na temat hodowli pszczół do praktycznego
zastosowania w Beskidach
226
www.evaluation.pl

Ewaluacja Wplywu Raport

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

Ewaluacja Wplywu Raport

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Ewaluacja Wplywu Raport

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

WARSZAWA

RAPORT KOŃCOWY BADANIA pn.

INTERREG V A Polska-Słowacja 2014-2020

SPIS TABEL .............................................................................................................. 1

WYKAZ SKRÓTÓW ............................................................................................... 4

2. METODYKA BADANIA ..................................................................................28

3. AKTYWNOŚĆ UCZESTNIKÓW PROGRAMU .......................................... 29

3.1. Aktywność beneficjentów i mikrobeneficjentów .................................................... 29

3.2 Tworzenie i funkcjonowanie partnerstw ..................................................................... 49

3.3 Rozkład przestrzenny projektów .................................................................................... 74

4. REALIZACJA PROGRAMU ...........................................................................85

4.1. Zarządzanie Programem ................................................................................................... 85

4.2 Informacja i promocja ........................................................................................................ 87

5. EFEKTY PROGRAMU ................................................................................... 124

5.1 Efekty w osi 1 ......................................................................................................................... 124

5.2 Efekty w osi 2 ........................................................................................................................ 141

5.3 Efekty w osi 3 .........................................................................................................................161

5.4 Czynniki warunkujące sukces / niepowodzenie Programu ................................ 180

5.5 Wartość dodana projektów z udziałem NGO ........................................................... 188

5.6 Kapitalizacja efektów ....................................................................................................... 194

5.7 Zasady horyzontalne w Programie ............................................................................... 196

INTERREG V A Polska-Słowacja 2014-2020

6. REKOMENDACJE ......................................................................................... 205

SPIS WYKRESÓW ............................................................................................. 214

SPIS RYSUNKÓW .............................................................................................. 216

ZAŁĄCZNIKI ........................................................................................................ 218

Załącznik 1: Dodatkowe analizy ............................................................................................ 218

Załącznik 2: Lista projektów analizowanych w ramach studiów przypadku ....... 225

INTERREG V A Polska-Słowacja 2014-2020

Wspomagany komputerowa o wywiad internetowy (Computer

EWT Europejska Współpraca Terytorialna

EFRR Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego

JST Jednostka Samorządu Terytorialnego

NGO Organizacje pozarządowe (Non-Governmental Organizations)

PKB Produkt Krajowy Brutto

RDD Model Regresji Nieciągłej (Regression Discontinuity Design)

RPK Regionalny Punkt Kontaktowy

SPZOZ Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej

TEN-T Transeuropejska Sieć Transportowa

VR Rzeczywistość wirtualna (Virtual Reality)

WJT Wyższa Jednostka Terytorialna

WST Wspólny Sekretariat Techniczny

INTERREG V A Polska-Słowacja 2014-2020

Program Polska-Słowacja 2014-2020 obejmuje następujące regiony

1. po stronie polskiej: podregiony (NUTS III): krośnieński, przemyski,

2. po stronie słowackiej: kraj preszowski, żyliński oraz powiat Spiska

Aktywność uczestników Programu

Warto zauważyć, że JST nie tylko najczęściej uczestniczyły w

INTERREG V A Polska-Słowacja 2014-2020

Tworzenie i funkcjonowanie partnerstw

INTERREG V A Polska-Słowacja 2014-2020

wpływały na zwiększenie szans na wspólne składanie wniosków do

INTERREG V A Polska-Słowacja 2014-2020

Porównując obecny Program z programem z lat 2007-2013, widzimy znaczne

Realizacja celów strategii komunikacji

1. podniesienie świadomości i aktywizacja potencjalnych beneficjentów

2. wsparcie beneficjentów w realizacji projektów zgodnie z wymogami

3. rozpowszechnianie informacji o rezultatach realizowanych projektów i