Temat lekcji: Nowe kierunki artystyczne końca XIX wieku – impresjonizm, symbolizm,

secesja

1. Impresjonizm:

- nazwa pochodzi od fr. impressionisme, impressio i oznacza „odbicie, wrażenie”

- nazwa ta została utworzona od tytułu obrazu Claude’a Moneta „Impresja. Wschód słońca” (obrazek
poniżej)

- impresjonizm najpierw zrodził się w malarstwie, gdzie był próbą uchwycenia na płótnie ulotnego wrażenia, a potem
rozprzestrzenił się na inne dziedziny sztuki i znalazł zwolenników także na gruncie literatury, a poza tym był on
opozycyjny w stosunku do powszechnie stosowanych w tym czasie: realizmu i naturalizmu.
- podstawowym dążeniem impresjonistów było zatrzymanie chwili, oddanie zmysłowych wrażeń za pomocą
stosownych technik
- sama nazwa kierunku wywodząca się od słowa impresja, czyli wrażenie, zawiera w sobie esencję myślenia o tym, co
ma oddać artysta na swym obrazie. Nie liczy się w nim jak najwierniejsze oddanie rzeczywistości, ale właśnie
wrażenie, jakie odczuł artysta, gdy na portretowany obiekt spojrzał. Oddanie przelotnego momentu, subiektywnego
doznania w danej chwili - to właśnie było celem impresjonistów. A że jako pierwsi z malarzy impresjoniści wyszli na
zewnątrz ze swych pracowni, stąd ogromne znaczenie miała gra światła na ich obrazach.

a) Cechy impresjonizmu w malarstwie:

 - punktualizm (dywizjonizm) – malowanie techniką barwnych plam, tak, jakby ktoś zrobił rozmazane zdjęcie; jeśli
natomiast popatrzy się z dalszej perspektywy na obraz, to uzyskiwany jest efekt łączenia się barw
- specyficzna kolorystyka - malarze korzystali zaledwie z siedmiu barw tęczy – czerwonej, pomarańczowej, żółtej,
zielonej, niebieskiej, indygo i fioletowej – i mieszali je dopiero na płótnie, nie używano koloru czarnego ani białego
- odzwierciedlenie ulotności chwili w ostatniej sekundzie jej trwania - impresjoniści jako jedni z pierwszych wyszli w
plener i malowali to, co oferowała im właśnie dana chwila. Skupiali się raczej na tym, co nie każdy może dostrzec.
- gra światła – przykładanie dużej wagi do roli światła, do kąta widzenia, do nastroju, jaki chciano uwiecznić; często w
tym celu malowano cykle obrazów (ten sam malowany obiekt widziany w różnych porach dniach, by pokazać różny
kąt padania światła)
- przedkładanie formy (techniki malarskiej) nad treść - coraz mniejsze znaczenie miała treść obrazu. Ważne było
raczej, w jakiej formie został on wykonany.
- najwybitniejsi przedstawiciele impresjonizmu w malarstwie to: (wypisz na podstawie podręcznika lub
zaproponowanego linku)

b) Cechy impresjonizmu w literaturze:

Chociaż impresjonizm jest kierunkiem artystycznym typowym dla malarstwa, możemy dostrzec jego przejawy także
w literaturze. Zafascynowani dążeniem do oddawania wrażeń, malarze impresjoniści zainspirowali literatów, którzy
pozazdrościli im rozkoszy ukazywania świata widzianego na swój własny, przelotny jak mgnienie oka sposób.
Postanowili również uchwycić przelotność wrażeń i oddać ją słowem.
Wśród cech impresjonizmu w literaturze wymienić należy:
- ukazywanie świata przez pryzmat wrażliwości jednostki, która nie musi określać w swym utworze poglądów na
świat, może pozostać intelektualnie bierna i oddać jedynie chwile przeżywania nieokreślonych doznań
- ukazywanie świata nie takim, jaki jest, ale takim, jakim go widzi artysta (subiektywizm)
- dążenie do ukazywania odczuć jednostki w określonym momencie jej życia, przede wszystkim wyjątkowych wrażeń
w kontakcie z przyrodą
- szczególną rolę wyznaczano opisowi, którego zadaniem było oddanie zmiennych właściwości przedmiotów, np.
mgieł, które „tańcząc”, zmieniają swój wygląd, a także wygląd otoczenia
- opisywany krajobraz najczęściej był nieostry, widziany jakby przez rozpościerające się wokół mgły
- amorfizm – odrealnienie, brak konkretnych kształtów przedmiotów
- opisywanie zmiennych, najczęściej górskich pejzaży, gry świateł i zmienności obrazów, ulotności chwil było
typowym zabiegiem impresjonistycznym charakteryzującym poezję
- posługiwanie się specyficznym językiem poetyckim, gdzie na uwagę zasługuje zwłaszcza synestezja, czyli łączenie
wrażeń wzrokowych, słuchowych, zapachowych i dotykowych (np. widzę ciszę)
- w prozie impresjonizm przejawiał się głównie w luźnej kompozycji utworu, w zestawianiu niepowiązanych ze sobą
scen i epizodów, a także w eksponowaniu ulotnych chwil w życiu bohaterów, czy w opisach przyrody (krajobraz
najczęściej był rozmyty, widziany jakby przez mgłę)
- najwybitniejsi przedstawiciele impresjonizmu w literaturze to: (wypisz na podstawie podręcznika lub
zaproponowanego linku)

2. Symbolizm:

- nazwa pochodzi z gr. sýmbolon i oznacza „znak umowny”

- jest to kierunek w literaturze i sztuce z przełomu XIX i XX w., posługujący się symbolem jako podstawowym
środkiem wyrazu. Zadaniem symbolu było „wyrazić to, co niewyrażalne”, na co brakuje określeń w codziennym
języku, co wymyka się poznaniu zmysłowemu. Pomagał w tym symbol, czyli dwupoziomowa konstrukcja, w której od
bezpośrednio danego znaczenia ważniejszy jest jej drugi ukryty, domyślny sens. Dzięki temu chwytowi symboliści
widzieli możliwość „wyrażenia tego, co niewyrażalne”, zaznaczano również, że w przypadku symbolu odmiennie niż
w alegorii, możliwość odczytania ukrytego sensu jest wieloznaczna (np. biel- symbol czystości, niewinności, odnowy,
doskonałego piękna, boskości, zwycięstwa, ocalenia, ratunku).
- najwybitniejsi przedstawiciele symbolizmu w literaturze to: (wypisz na podstawie podręcznika lub innych
dostępnych Ci źródeł)

3. Secesja:
Kierunek typowy dla sztuki użytkowej i architektury, w literaturze prawie nieobecny