ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΟ ΈΤΟΣ 2023-2024

ONOM/MO ΦΟΙΤΗΤΗ: Λιόφτη Γαρόφλη Σταυρούλα

ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ : Ιωάννου Παναγιώτης
ΣΠΟΥΔΕΣ ΣΤΟΝ ΕΥΡΩΠAΪΚΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ
ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ : ΕΠΟ20
ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΤΕΧΝΩΝ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ
ΤΜΗΜΑ: ΗΛΕ47

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
ΕΙΣΑΓΩΓΗ … σελ.2
ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ … σελ.3-4
ΓΛΥΠΥΙΚΗ … σελ.4-5
ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ … σελ.5-8
ΜΟΥΣΙΚΗ … σελ.8-9
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ … σελ.9
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ … σελ.10

1
 ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Τα νέα δεδομένα του 19ου αιώνα συνάμα με τη Γαλλική και τη βιομηχανική
επανάσταση άλλαξαν άρδην την πορεία της μέχρι τώρα κοινωνίας. Η πλέον
ακατανίκητη αστική τάξη είχε καταλύσει τις συντηρητικές δυνάμεις που είχαν
επιβληθεί στη Γαλλία , ενώ ταυτόχρονα στην Ευρώπη λάμβανε χώρα η αφύπνιση των
εθνικών συνειδήσεων. 1 Η ανεξέλεγκτη εξέλιξη που έφερε η βιομηχανική
επανάσταση και η μετεξέλιξη της εμπορικής ζωής συντέλεσαν σε μια μεγάλη
πληθυσμιακή μετακίνηση της αγροτικής τάξης από την ύπαιθρο στις μεγαλουπόλεις
προς εύρεση εργασίας. 2 Η τεράστια αυτή πληθυσμιακή μετακίνηση είχε ως απόρροια
τον συνωστισμό των πόλεων , οι οποίες ήταν ανέτοιμες για την υποδοχή του τόσου
μεγάλου πληθυσμιακού όγκου. Οι αγρότες σύντομα μεταλλάχθηκαν σε ένα
βιομηχανικό προλεταριάτο που ζούσε και εργάζονταν στις πόλεις υπό απάνθρωπες
συνθήκες διαβίωσης. 3 Η εξουσία των αστών σε περιοχές όπου η σημασία της
βιομηχανικής επανάστασης ήταν υπερμεγέθης και η μετάλλαξη της οικονομίας από
αγροτική σε φιλελεύθερη καπιταλιστική αποτέλεσαν τους λόγους της αλλαγής των
κοινωνικών δομών των ευρωπαϊκών πόλεων.4 Η εξάπλωση των ιδεών του Κάρλ
Μάρξ και του Φτίντριχ Ένγκελς μέσω του κομμουνιστικού μανιφέστου είχε
συνταράξει για τα καλά τις ευρωπαικές συνειδήσεις. 5 Η τεχνολογική πρόοδος και οι
νεοσύστατες φιλοσοφικές θεωρίες αναθεώρησαν τη θέση στην οποία βρισκόταν μέχρι
τότε ο άνθρωπος και ως εκ τούτου τον έφεραν σε σύγκρουση με τις υπάρχουσες
θρησκείες.6 Η οικονομική κυριαρχία της Ευρώπης επήλθε μέσω της ανάπτυξης των
συγκοινωνιών , του τραπεζικού συστήματος και των επικοινωνιών. Η Ευρώπη
αποτελούσε πλέον το κέντρο της προόδου κα των εξελίξεων καθώς όλες οι νέες
κοινωνικές δομές , οι σχέσεις εργασίας, καθώς και οι σχέσεις μεταξύ παραγωγής και
κατανάλωσης εξαρτιόταν από εκείνη. 7 Οι μεταβολές σε κοινωνικοπολιτικό ,
τεχνολογικό και πνευματικό επίπεδο των Ευρωπαϊκών πόλεων από τα μέσα του 19 ου
αιώνα και έπειτα διαμορφώσαν ριζικά το πλαίσιο διαβίωσης και τον τρόπο ζωής των
ευρωπαίων. Οι αλλαγές αυτές σηματοδότησαν τοι ο δρόμο προς τον σύγχρονο κόσμο
και προετοίμασαν το έδαφος για πολιτιστική επανάσταση. Ήδη από τα μέσα του 19ου
αιώνα οι ρεαλιστές ζωγράφοι εστίασαν το ενδιαφέρον τους στο πραγματικό και το
αληθινό , χαρίζοντας πρωτότυπα έργα στην τέχνη, τα οποία πρωτοεμφανίστηκαν στο
δεύτερο μισό του αιώνα.8

1
Burns, Ed., (1983), Ευρωπαϊκή Ιστορία. Εισαγωγή στην Ιστορία και τον πολιτισμό τηςΝεότερης
Ευρώπης , τ. Β’, Θεσσαλονίκη: Παρατηρητής , σ.35 και 47.
2
Berstein, S. Milza, P., (1997),Ιστορία της Ευρώπης. Η ευρωπαϊκή συμφωνία και ηΕυρώπη των Εθνών
1815-1919, τ. Β΄,μτφρ. Αναστάσιος Κ. Δημητρακόπουλος, επιμ.Κώστας Λιβιεράτος, Αθήνα:
Αλεξάνδρεια,σ.179.
3
Burns, σ.48.
4
Bernstein-Milza, σ.208.
5
Burns,σ.76.
6
Bernstein-Milza,σ.221-222.
7
Burns,σ.37.
8
Bernstein-Milza,σ.231-234.

2
ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ- 19ος ΑΙΩΝΑΣ-ΙΜΠΡΕΣΙΟΝΙΣΜΟΣ/ EDOUARD MANET(1832-
1883) A bar at the Folies-Bergere(1881-1882) Courtauld Institute of Art, London.
Ο Ιμπρεσιονισμός εμφανίστηκε δυναμικά στην τέχνη αναδεικνύοντας τη σύγχρονη
προσέγγισή της. Σαν κίνημα έκανε τη εμφάνισή του μετά την ήττα της Γαλλίας στον
γαλλοπρωσικό πόλεμο(1870-1871), μια περίοδο ιδιαιτέρως δύσκολη για τη χώρα.
Αψηφώντας τους κανόνες της Ακαδημίας των καλών τεχνών ,οι ιμπρεσιονιστές
αρνήθηκαν να περιορίσουν τα θέματα και τις τεχνικές τους υπό τα σκήπτρα της
ακαδημίας, όπως συνέβαινε μέχρι πρότινος. 9 Το 1874 ο Edgar Degaw (1834-1917)
εξέχων ζωγράφος του 19ου αιώνα διοργάνωσε την πρώτη έκθεση ιμπρεσιονιστών. Τα
έργα, απορριφθέντα από την ακαδημία καλών τεχνών παρουσιάστηκαν στο στούντιο
του φωτογράφου Ναντάρ.10 Τούτη η επιλογή του Degas για την πραγματοποίηση ης
έκθεσης στο στούντιο φωτογραφίας δεν ήταν τυχαία, καθώς η εξέλιξη της
φωτογραφίας και τα γιαπωνέζικα χαρακτηριστικά επηρέασαν τα μάλα τους
ιμπρεσιονιστές προσφέροντας τους νέες προοπτικές αναπαράστασης. Το όνομα
«ιμπρεσιονισμός» υιοθετήθηκε από τους καλλιτέχνες του κινήματος , θεωρώντας το
συμβατό με την τέχνη τους , εντούτοις , αξίζει να σημειωθεί πως σε πρώτο χρόνο είχε
ειρωνική χροιά και ήταν δοσμένο από την κριτικό τέχνης Louis Leray.11
Οι ιμπρεσιονιστές έπαιρναν έμπνευση από το περιβάλλον της αστικής τάξης ως
θεματολογία στα έργα τους (καμπαρέ, καφενεία, πάρκα) και οποιοδήποτε «τυχαίο «
συμβάν αποτελούσε για αυτούς πηγή έμπνευσης. 12 Βασικό μέλημα στην αποτύπωση
των έργων τους ήταν η αποκλειστική χρήση των βασικών χρωμάτων και η χρήση του
μαύρου μόνο σε σημεία όπου δεν γινόταν να αποφευχθεί , αλλά και η προσήλωσή
τους για την πιστή αποτύπωση του φωτός.13
Το έργο « A bar at the Folies- Bergere» (1881) του Edouard Manet(1832-1883)
υπήρξε ο τελευταίος του πίνακας λίγο πριν φύγει από τη ζωή. Στο έργο αυτό
παρουσιάζεται μια σκηνή από την παρισινή διασκέδαση της Belle Epoque. Κεντρικό
πρόσωπο του έργου είναι μια μπαργούμαν η οποία κοιτά κατάματα τον θεατή-
ζωγράφο και στα μάτια της αντανακλάται το πλήθος που διασκεδάζει. 14 Η
αποστασιοποιημένη έκφρασή της αναδεικνύει την κούραση και την απομόνωση που
περιβάλλει την νυχτερινή ζωή. 15 Στο έργο αντικατοπτρίζεται μια ψυχολογική
διάσταση μελαγχολίας , άκρως αντίθετης με το ευδιάθετο κλίμα που επικρατεί. Η
επίδραση της φωτογραφίας είναι ξεκάθαρη με την αντανάκλαση του κυρίου με το
καπέλο που αλληλοεπιδρά με την κοπέλα , και στη γωνία λήψης , αποτυπώνοντας μια
9
Argan, G., C., – Oliva, A., B., (2014), Η μοντέρνα τέχνη, 1770 - 1970. Η τέχνη στην καμπήτου 21ου
αιώνα , μτφρ. Λίνα Παπαδημήτρη, Ηράκλειο: Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, σ.54 · Gombrich,
E., H., (1994), Το χρονικό της τέχνης,μτφρ. Λίνα Κάσδαγλη, Αθήνα: ΜΙΕΤ,σ.514.

10
Argan-Oliva, σ.53.
11
Gombrich, σ.519 ·Argan – Oliva, σ.53.
12
Πετρίδου, B., Ζιρώ, Ό., (2015), Τέχνες και αρχιτεκτονική από την αναγέννηση έως τον21ο αιώνα ,
Αθήνα: Εκδόσεις Κάλλιπος,σ.122.
13
Argan-Oliva, σ.54-55.
14
Εμμανουήλ, Μ. ,–Πετρίδου, Β.,– Τουρνικιώτης, Π., (2008),Η Ιστορία των Τεχνών στηνΕυρώπη.
Εικαστικές Τέχνες στην Ευρώπη από τον 18ο ως τον 20ο αιώνα, τ.Β’, Πάτρα:ΕΑΠ, σ.42.
15
Honour, H. - Fleming, J., (1998), Ιστορία της Τέχνης , μτφρ. Ανδρέας Παππάς, Αθήνα:Υποδομή, σ.
64-65)

3
νέα διάσταση στον παρασκηνιακό κόσμο της πόλης. 16 Κύριο γνώρισμα του
ιμπρεσιονισμού ήταν η σχολαστική μελέτη του φωτός , γεγονός που γίνεται άμεσα
αντιληπτό μέσα από το έργο του Manet. Οι αντανακλάσεις του φωτός που είναι
εμφανείς στα πρόσωπα , αλλά και σε διάφορα αντικείμενα μέσα στο κέντρο
διασκέδασης από φώτα που διαχέονται στον πίνακα , μπορεί είτε να προέρχονται από
λάμπες που υπάρχουν στις κολώνες δεξιά και αριστερά ,ή από δυνατούς πολυελαίους
που μας δίνουν την εντύπωση ενός πολύβουου κέντρου διασκέδασης.17 Οι πινελιές
των ιμπρεσιονιστών ήταν κοφτές και γρήγορες , το ίδιο και στο έργο του Manet ,
ώστε να απο18τυπώσουν κίνηση και θαμπό περιβάλλον στον πίνακα , λόγω του
τεχνητού φωτισμού αλλά και του καπνού. Για λόγους ταχύτητας , όπως
προαναφέραμε, γινόταν αποκλειστική χρήση βασικών χρωμάτων καθότι δεν υπήρχε
χρόνος για να περιμένουν κάθε χρώμα να στεγνώσει.19

Edouard Manet (1832-1883) A bar at the Folies-Bergere(1881-1882) Courtauld Institute of Art, London, πηγή εικόνας:
https://medium.com/@mcheriearthistory/manet-a-bar-at-the-folies-berg%C3%A8re-bass-beer-6140545f4166

ΓΛΥΠΤΙΚΗ-19ΟΣ ΑΙΩΝΑΣ,ΙΜΠΡΕΣΙΟΝΙΣΜΟΣ-ΜΟΝΤΕΡΝΑ ΤΕΧΝΗ/

AUGUSTE RODIN(1840-1917) Les Bourgeois de Calais(1884-1889) Κεντρική

πλατεία του Καλάι, Γαλλία.
Ο Auguste Rodin (1840-1917) υπήρξε ένας από τους πιο αξιόλογους γλύπτες του
19ου αιώνα, συνέβαλε σημαντικά στις νέες δυνατότητες έκφρασης της γλυπτικής σε
σύγκριση με τα ακαδημαϊκά δεδομένα.20 Παρότι ήταν λάτρης της κλασικής γλυπτικής
του Μιχαήλ Άγγελου , τα γλυπτά του Rodin περιβάλλει μια αστείρευτη δύναμη , η
οποία είναι δοσμένη έτσι , ώστε να φαίνεται πως ασκεί πίεση στην ύλη του έργου από
το εσωτερικό του, προς τα έξω. 21Κατάφερε μέσω της τέχνης του να κλονίσει την
επισημότητα της τέχνης και τον αλληγορικό ρεαλισμό της. Κάποια εκ των έργων του
Rodin, κομμάτια από πέτρα ή μάρμαρο , έμεναν ακατέργαστα , ώστε να δώσουν την
εντύπωση πως η μορφή του έργου αναδύεται μέσα από το υλικό. Παρότι στόχος του

16
Εμμανουήλ-Πετρίδου-Τουρνικιώτης, σ.39 · Gombrich , σ.524-525.
17
Ό.π, σ.42-43.
18

19
Gombrich, σ.518-519.
20
Εμμανουήλ-Πετρίδου-Τουρνικιώτης , σ. 46.
21
Πετρίδου,σ.157.

4
Rodin ήταν να αφήσει τη φαντασία του θεατή να ανθίσει μέσα από τα έργα του , για
τους κοινούς ανθρώπους αλλά και τους κριτικούς τέχνης αυτό ήταν μη αντιληπτό, με
αποτέλεσμα να θεωρούν τα έργα του εκκεντρικά χωρίς ουσία , ακόμη και
«τεμπέλικα». 22
Η ιστορία πίσω από το γλυπτό των αστών του Καλάι , εκτυλίσσεται κατά τη
διάρκεια του εκατονταετούς πολέμου . Μετά την κατάκτηση του Εδουάρδου στην
πόλη του Καλάι , έξι κάτοικοι της πόλης αποφάσισαν να θυσιαστούν ώστε να σώσουν
την πόλη τους. Η κατασκευή του έργου από τον Rodin αναπαράγει την
δραματικότητα της δεδομένης στιγμής με μεγάλη ακρίβεια. Σήμα κατατεθέν του
έργου αποτελεί η τοποθεσία της γλυπτικής σύνθεσης, η οποία δεν βρίσκεται
τοποθετημένη σε υψηλότερο βάθρο όπως συνηθίζεται, αλλά στο ίδιο επίπεδο με τον
παρατηρητή , ο οποίος μέσω αυτού του ιδιαίτερου στοιχείου καλείται, ουσιαστικά, να
γίνει μέρος του έργου και να συμμετέχει ψυχολογικά στην περίστασή του.23

Auguste Rodin(1840-1917) Les Bourgeois de Calais(1884-1889) Κεντρική πλατεία του Καλάι, Γαλλία, πηγή εικόνας :
https://antikleidi.com/2013/11/12/auguste-rodin-1840-1916/#google_vignette

ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ- ΕΚΛΕΚΤΙΚΙΣΜΟΣ/ Charles Garnier(1825-1898) , Opera

de Paris(1861-1875) , Paris,France.

Η οικονομική ευμάρεια της βιομηχανικής επανάστασης άρχισε να διαφαίνται από

τα μέσα του αιώνα και έπειτα. Η φιλελεύθερη ιδεολογία των αστών υποστήριζε
επιμόνως την ιδιωτική πρωτοβουλία έναντι της κρατικής παρέμβασης, προωθώντας
την εξουσιαστική επιβολή των ανώτερων κοινωνικά στρωμάτων. Στην αρχιτεκτονική
του πρώτου μισού του 19ου αιώνα, πολλά στιλ αντιπαρατίθεντο, παρέχοντας στον

22
Gombrich, σ.530 · Πετρίδου,σ.157.
23
Πετρίδου-Ζιρώ,σ.157

5
καλλιτέχνη την ελευθερία να συνδυάσει διάφορα στοιχεία κατά το δοκούν.
Συνδυαζόμενα μνημεία της ελληνορωμαϊκής αρχαιότητας με πρότυπα από άλλες
εποχές και πολιτισμούς δημιουργούν στυλ όπως το νεοβυζαντινό, νεογοτθικό και
νεοαναγεννησιακό, προσφέροντας ποικιλία και ελευθερία έκφρασης στον
καλλιτέχνη.24
Η τεχνολογική ανάπτυξη αποτέλεσε σύμμαχο των αρχιτεκτόνων, επιτρέποντας τη
δημιουργία εντυπωσιακών κτιρίων. Η βιομηχανοποίηση εισήγαγε νέα υλικά δόμησης,
όπως ο χυτοσίδηρος και το τσιμέντο, πιο εύκολα στην επεξεργασία και με
χαμηλότερο κόστος. Αυτές οι υλικές αλλαγές, σε συνδυασμό με τον σίδηρο,
επέφεραν επαναστατικές μεταβολές στην αρχιτεκτονική. Παράλληλα, η επεξεργασία
του γυαλιού εξελίσσεται ραγδαία, επιτρέποντας τη δημιουργία μεγάλων εσωτερικών
χώρων όπου εισχωρεί φυσικό φως. Η αρχιτεκτονική γίνεται το ιδανικό πεδίο
εφαρμογής για τις νέες τεχνολογικές καινοτομίες, καθιστώντας εμφανείς τις
δυνατότητες τους σε έργα όπως σιδηροδρομικοί σταθμοί, γέφυρες, και εμπορικά
κέντρα. Ένα ενδεικτικό παράδειγμα αποτελεί η Opéra de Paris,(1861-1875)
δημιουργία του Charles Garnier(1825-1875), που εκτιμήθηκε για την χρήση των νέων
τεχνολογιών στην αρχιτεκτονική.25 Ο συνδυασμός πολλών μεθόδων απέφερε ακόμη
πιο περίτεχνους συνδυασμούς. Ο Απώτερος σκοπός των δημιουργιών αυτών
απέβλεπε στην ικανοποίηση της ματαιόδοξης αστικής τάξης αλλά και των
επικρατέστερων επιχειρηματιών της εποχής.26
Το Παρίσι υπήρξε το κέντρο του πολιτισμού και της τέχνης. Το χρονικό διάστημα
1850-1875 ο βαρόνος Georges – Eugene Haussman (1809-1891) ανέλαβε την
αναδημιουργία ολόκληρου του Παρισιού. Πολλές περιοχές γκρεμίστηκαν ολοσχερώς,
ώστε τη θέση τους να πάρουν νέα αρχοντικά κτίρια , τα οποία θα εξέπεμπαν τη
μεγαλοπρέπεια της δεύτερης γαλλικής αυτοκρατορίας. Η όπερα, το ίδιο χρονικό
διάστημα, ήταν ο πλέον κυριότερος και επικρατέστερος τρόπος διασκέδασης, και
χώρος συνάθροισης της αστικής τάξης. Συμπληρωματικά, συνάμα με τη
δημοτικότητα που παίρνει, γίνεται όλο και πιο απαιτητικό ως είδος μουσικής, καθώς
ανανεώνεται συνεχώς με νέες μουσικές , και όχι μόνο, προσθήκες (κοστούμια,
χορωδίες, αξιοσημείωτα σκηνικά). Με όλες αυτές τις νέες προσθήκες στο είδος, είχε
δημιουργηθεί πλέον άμεση ανάγκη προς δημιουργία νέων κτιρίων , με τις κατάλληλες
τεχνολογικές προσθήκες , ούτως ώστε να μπορέσουν με αξιοπρέπεια να
υποστηρίξουν το είδος.27
Η Όπερα του Παρισιού (1861-1875) του Charles Garnier (1825-1898) αποτελεί ένα
αξιοθαύμαστο αρχιτεκτονικό δείγμα του 19ου αιώνα, χαρακτηριστικό μοντέλο
μητροπολιτικού κτιρίου, το οποίο εξακολουθεί να βρίσκεται στη δεσπόζουσα θέση
του στο Παρίσι του 21ου αιώνα. 28 Το κτίριο της όπερας κατακλύει το πνεύμα της E
cole des Beaux-Arts , την οποία χαρακτηρίζει η προσοχή της στη συμμετρία και τη
διακόσμηση.29 Έπειτα από αλλεπάλληλες καθυστερήσεις , εξαιτίας της άθλιας

24
Πετρίδου, -Ζιρώ, , σ.118.
25
Εμμανουήλ, σ.229-230.
26
Gombrich, σ.500.
27
Πετρίδου-Ζιρώ , σ.123.
28
Πετρίδου-Ζιρώ,σ.123.
29
Εμμανουήλ-Πετρίδου-Τουρνικιώτης,σ.224.

6
οικονομικής κατάστασης στη Γαλλία, απόρροια της ήττας της στο Γαλλοπρωσικό
πόλεμο, σε συνδυασμό με την θέσπιση της Παρισιανής Κομμούνας το 1871, το
αρχιτεκτονικό έμβλημα ανακαινίστηκε εν τέλει το 1874.30

Charles Garnier (1825-1898),Opéra de Paris(1861-1875), Paris, France,Πηγή Εικόνας:

https://www.opera-online.com/en/items/opera_houses/opera-national-de-paris-palais-garnier

Ο Garnier όπως αποδείχτηκε , εμπνεύστηκε από την αρχιτεκτονική των ιταλικών

και γαλλικών ανακτόρων. Τη μπροστινή όψη της Όπερας απαρτίζουν περίτεχνης
διακόσμησης αγάλματα , καμπυλωτά σχέδια με μπαρόκ ύφος, εντούτοις, δε φαίνεται
να υστερεί σε αναγεννησιακά χαρακτηιστικά, όπως η συμμετρία και η επικράτηση
του οριζόντιου άξονα.31 Στον δεύτερο όροφο του κτιρίου αναγνωρίζεται ο
συγκερασμός από στήλες δύο διαφορετικών ρυθμών. Πάνω από τις κολόνες,
βρίσκουμε μια σειρά από προτομές και παράθυρα στρογγυλού σχήματος , τα οποία
καταλήγουν στην κορυφή και συναντούν γλυπτές γιρλάντες και επιχρυσωμένες
μάσκες. Στο εσωτερικό της Όπερας έγινε χρήση μάρμαρου και χρυσού , αλλά και
υλικών όπως το χυτοσίδηρο , για τη δημιουργία γλυπτών, ψηλών στηλών κτλ. 32 Την
είσοδο της Όπερας γεμίζουν οι μεγάλοι καθρέφτες, κέντρο της προσοχής, ωστόσο,
αποτελεί η μαρμάρινη σκάλα , με τα διαφορετικής μεγέθους σκαλιά της που δίνουν
την εντύπωση της κίνησης, σε συνδυασμό με το πράσινο και κόκκινο μάρμαρο με τα
οποία έχει σχεδιαστεί η κουπαστή της. Τις ζωγραφισμένες οροφές της Όπερας
φωτίζουν οι επιβλητικοί πολυέλαιοι. Τα χρώματα που επικρατούν στο αμφιθέατρο
είναι το χρυσό σε συνδυασμό με το κόκκινο. Αυτό που τραβά όπως πραγματικά την
προσοχή είναι το φως που διαχέεται από τον τεράστιο κρυστάλλινο πολυέλαιο , ο
οποίος κρέμεται από το έργο τέχνης του Marc Chagall , τη ζωγραφισμένη οροφή της
όπερας.

30
Honour-Fleming, σ.58.
31
Honour-Fleming, σ.58.
32
Εμμανουήλ-Πετρίδου-Τουρνικιώτης, σ.227

7
Charles Garnier (1825-1898),Opéra de Paris(1861-1875), Αμφιθέατρο ,Paris, France,Πηγή Εικόνας:
https://www.newyorker.com/culture/culture-desk/well-never-have-paris

ΜΟΥΣΙΚΗ 19ΟΥ ΑΙΩΝΑ-ΚΛΑΣΙΚΙΣΜΟΣ. LUDWIG VAN BEETHOVEN

(1770-18270-Συμφωνία Αρ.5 σε Ντο Ελάσσονα (1807-1808)

Στο τέλος του 18ου αιώνα, η Ευρώπη βίωσε τις συνέπειες της Γαλλικής
Επανάστασης. Τούτο το γεγονός, στην τέχνη της μουσικής αποδόθηκε μέσω της
μετατόπισης του ενδιαφέροντος από το εξεζητημένο ύφος του μπαρόκ , στην
απλότητα του κλασικισμού. Με την ανάπτυξη της αστικής τάξης οι μεγάλοι μουσικοί
καλλιτέχνες οδηγήθηκαν στα αριστοκρατικά σαλόνια. Εντούτοις, μέσω αυτών των
ιδιωτικών συναυλιών που λάμβαναν χώρα, οδήγησαν στην εμπορευματοποίηση της
μουσικής τέχνης, αφού το αριστοκρατικό κοινό που τις απολάμβανε επέβαλε τις
προτιμήσεις του στους συνθέτες της εποχής.33 H παράδοση των δημόσιων συναυλιών
άρχισε στη Λειψία, και μέχρι τα μέσα του 18ου αιώνα είχε επεκταθεί στην γαλλική ,
αγγλική και αυστριακή πρωτεύουσα. 34 Με την τακτική των δημόσιων συναυλιών , η
αστική τάξη σταμάτησε να κρατάει τα δεσμά των συνθετών, και η μουσική τέχνη
πλέον απευθυνόταν σε όλους.35 Ένας από τους σημαντικότερους εκφραστές του
κλασικισμού της Βιέννης υπήρξε ο Ludwig van Beethoven (1770-1827) . Οι εννέα
συμφωνίες που συνέθεσε εξέφραζαν το δραστήριο πνεύμα του, τα συναισθήματά του,
αλλά και την αφοσίωσή του στα πρότυπα της Γαλλικής Επανάστασης. 36

33
Μάμαλης, Ν., (2008),Η Ιστορία των Τεχνών στην Ευρώπη. Η Μουσική στην Ευρώπη,τ. Γ’, Πάτρα:ΕΑΠ, σ.129.

34
Μάμαλης,σ.130.
35
Μάμαλης,σ.170.
36
Μάμαλης,σ.148.

8
 Το δημοφιλέστερο έργο του Beethoven είναι η Συμφωνία Αρ.5 σε Ντο Ελάσσονα
(1807-1808). Το έργο αποτελείται από τέσσερα μέρη: allegro con brio, andante con
moto, allegro Scherzo και allegro.Στο πρώτο κομμάτι του έργου είναι γρήγορο και
κυριαρχεί ο ρυθμός «τρεις μικρές αξίες και μια μεγάλη» που βρίσκουμε και σε άλλες
μορφές εντός του έργου. Βασικό χαρακτηρηστικό είναι τα ισχυρά κρεσέντο καθώς
και οι έντονες αυξομειώσεις του ήχου. Στο δεύτερο μέρος της συμφωνίας κυριαρχεί η
γαλήνη, ενώ στο τρίτο η ένταση μεγαλώνει και ακολουθούν νέα πρωτοεμφανιζόμενα
όργανα , κοντραφαγκάτο, τρομπόνι και πίκολο. Το τέταρτο μέρος του έργου
ξεχωρίζει για τη δυναμικότητα του ρυθμού, καθώς ο Beethoven ξανααναφέρει
μουσικά στοιχεία από τα προηγούμενα μέρη και κατά αυτόν τον τρόπο κλείνει
μαεστρικά τον κύκλο της η συμφωνία. 37ακούστηκε για πρώτη φορά τον Δεκέμβριο
του 1808 σε συναυλία που δημιούργησε ο ίδιος ο Beethoven στο θέατρο της
Βιέννης.38

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
Εν κατακλείδι, ο 19ος αιώνας αναδεικνύεται ως μια εποχή εκρηκτικής καινοτομίας
στον τομέα των τεχνών , όπου οι καλλιτέχνες αναζητούν νέες εκφραστικές
δυνατότητες εκτός των ακαδημαϊκών προτύπων. Στη ζωγραφική και τη γλυπτική, η
αποστασιοποίηση από την ακαδημαϊκή τέχνη αποτυπώνεται σε έργα που
απευθύνονται σε ένα νέο, αστικό κοινό. Οι καλλιτέχνες αντικατοπτρίζουν τις
κοινωνικές αλλαγές, ενσωματώνοντας τις στη δημιουργική τους διαδικασία. Στην
αρχιτεκτονική η επιρροή της βιομηχανικής επανάστασης είναι εμφανής, ενώ κτήρια
όπως εργοστάσια και σιδηροδρομικοί σταθμοί αντιπροσωπεύουν τη νέα μορφή και τη
χρήση καινοτόμων οικοδομικών υλικών. Αυτά τα κτήρια αναδεικνύουν το πνεύμα
ανανέωσης που διακρίνει την εποχή ενσωματώνοντας τις τεχνολογικές εξελίξεις. Στη
μουσική, οι μουσικοί του 19ου αιώνα εγκαινιάζουν μια νέα εποχή εργαζόμενοι ως
ελεύθεροι επαγγελματίες και απευθυνόμενοι σε ένα ευρύτερο , αστικό ακροατήριο.
Οι αλλαγές στη θέση του μουσικού στην κοινωνία αντικατοπτρίζουν τις κοινωνικές
μεταβολές, με τη μουσική να ενσωματώνει νέους χώρους συναυλιών και να
εξυπηρετεί τις προσδοκίες της αστικής τάξης επικεντρώνοντας την έκφραση και το
συναίσθημα. Συνολικά, ο 19ος αιώνας συνιστά μια περίοδο πολυδιάστατων και
σημαντικών μεταβολών στον πολιτιστικό χώρο, καθιστώντας αυτές τις αλλαγές
αναπόσπαστο μέρος της ιστορίας της τέχνης και της μουσικής.

37
Machlis J., – Forney K., (1996),Η Απόλαυση της Μουσικής. Εισαγωγή-Μορφολογία της Δυτικής
Μουσικής,στην Ιστορία επιμ. μτφρ. Δημήτρης Πυργιώτης,Αθήνα:Fagotto, σ.232.
38
Machlis , σ.233.

9
 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
– Εμμανουήλ, Μ. , – Πετρίδου, Β. , – Τουρνικιώτης, Π., ( 2 2008), Η Ιστορία των
Τεχνών στηνΕυρώπη. Εικαστικές Τέχνες στην Ευρώπη από τον 18 ο ως τον 20 ο
αιώνα , τ. Β’, Πάτρα:ΕΑΠ .

– Μάμαλης, Ν. , ( 2 2008), Η Ιστορία των Τεχνών στην Ευρώπη. Η Μουσική στην

Ευρώπη, τ. Γ’, Πάτρα : ΕΑΠ .

– Πετρίδου, B., Ζιρώ, Ό., (2015),Τέχνες και αρχιτεκτονική από την αναγέννηση
έως τον21ο αιώνα, Αθήνα: Εκδόσεις Κάλλιπος.

– Argan, G., C.,– Oliva, A., B., (2014),Η μοντέρνα τέχνη, 1770-1970. Η τέχνη στην
καμπήτου 21ου αιώνα ,μτφρ.Λίνα Παπαδημήτρη, Ηράκλειο: Πανεπιστημιακές
ΕκδόσειςΚρήτης.

– Berstein, S.– Milza, P., (1997), Ιστορία της Ευρώπης. Η ευρωπαϊκή συμφωνία
και ηΕυρώπη των Εθνών 1815 -1919, τ. Β΄,μτφρ. Αναστάσιος Κ.
Δημητρακόπουλος, επιμ.Κώστας Λιβιεράτος, Αθήνα: Αλεξάνδρεια.

– Burns, Ed., (1983),Ευρωπαϊκή Ιστορία. Εισαγωγή στην Ιστορία και τον

πολιτισμό τηςΝεότερης Ευρώπης, τ. Β’, Θεσσαλονίκη: Παρατηρητής.Gombrich,
E., H., (1994),Το χρονικό της τέχνης,μτφρ. Λίνα Κάσδαγλη, Αθήνα: ΜΙΕΤ.

– Honour, H.– Fleming, J., (1998),Ιστορία της Τέχνης, μτφρ. Ανδρέας Παππάς,
Αθήνα:Υποδομή.

– Machlis J.,– Forney K., (1996),Η Απόλαυση της Μουσικής. Εισαγωγή στην
Ιστορία-Μορφολογία της Δυτικής Μουσικής,επιμ. μτφρ. Δημήτρης
Πυργιώτης,Αθήν:Fagotto.

10