GÖR OKU GİT DUY İZLE Yazar Ol

DUY

Notalar Nasıl Ortaya Çıktı? Varoluş

Serüven

Müz ğ n evrensel d l ve alfabes olan notaların ortaya çıkış

h kayes
Yazar: Mah r Erg n - İstanbul Ün vers tes

Dünyada tüm kültürler n ortak okuduğu ve konuştuğu, müz ğ değ şse b le s stem
aynı kalan b r alfabe var: Notalar. Yüzyıllardır tüm dünyada ortak d l olarak kabul
ed len notalar b r günde ortaya çıkmış değ l. İşte b z de bu cadın serüven n ele
aldık. B rçok yerde notaların tar hte P sagor'a dayandığı b lg s geç yor ama
notaların tar h daha esk .

Notalar Nasıl Bulundu?

Bu b lg y paylaşmadan önce tar hte nota le lg l gel şen yazı s stemler n ele alalım:
Bunlardan b r , Mezopotamya, Ant k Mısır ve Yunan Meden yet 'ne dayanan harf
yazısı. İk nc s harf-şek l yazısı: Günümüz notalarının temel olan Neuma'lar
K l se ve B zans müz ğ n n s stem . D ğer se tablaturalar: Perdel enstrumanlarda
perdeler n yer n göstermek ç n kullanılıyor.

Notaların bulunduğu en esk uygarlık: Sümerler

İlk nota yazısının kullanılması, en esk uygarlık olarak kabul ed len Sümerler
zamanına dayanıyor. 1950 yılında Sur ye’n n kuzey nde yapılan kazı çalışmalarında
bununla lg l tabletlere rastlandı. MÖ. 2000’lere dayandığı düşünülen bu 36 adet
tablet Hurr lere a t. (Hurr ler, Hurr Devlet mensubu Mezepotamya’da yaşamış
Asya kökenl topluluktur.) Ancak Sümer d l yle yazılmış bu tabletlerden yalnızca b r
tanes anlaşılab l r durumda. 6 numaralı bu tablet d nleneb l r hale get r lm ş ve
‘‘Hurr an Hymn No 6’’ sm le d nleyeb leceğ m z ş r n b r bestey çer yor.

İşte tar hte b l nen en esk notalarla

çalınan melod

Hurr ler n g zem yakın geçm şte çözülmes ne rağmen notaların lk defa ne zaman
ve nerede ortaya çıktığı konusuyla lg l kaynaklarda çeş tl b lg ler bulunuyor.

Notaların ortaya çıkışı ve P sagor

R vayete göre P sagor, (MÖ 570 – MÖ 495) b r gün dem rc n n önünden geçerken
dem rc n n çek çlerle çıkardığı sesler arasındak t zl k farklılıklarını duyup, oluşan
armon ve uyumsuzluğu hesaplayarak müz k aralıkları le lg varsayımlarda
bulunduğu söylen l r. Fakat bu r vayet o dönem n kaynaklarıyla tey t ed lm ş değ l.

P sagor le lg l araştırmalarda Ra aello Sanz o’ın At na Okulu tablosunda

P sagor’un öğrenc ler ne müz k üzer ne ders verd ğ ne rastlıyoruz.

Ra aello Sanz o’nun şamp yonlar l g n resmett ğ ‘‘Scuola d Atene’’ tablosu

‘‘Tabloyu b raz yaklaştırdığımızda P sagor’u göreb l r z. Öğrenc ler nden b r müz k

oktavlarını göster yor.’’

Notaların Ortaya Çıkışı: Orta Çağda Nota

S stem
Orta Çağ’da manastırlarda ve k l selerde şarkıcıların şarkılarının n ş ve çıkış yerler n
bel rtmek ve hatırlayab lmek ç n b r müz k yazısı buldukları ortaya çıktı. Bu müz k
yazısına "Neuma" adı ver l yordu. Bu kel me Yunanca'da " şaret" demek.

Notaların ç z ld ğ 5 satırdan oluşan d zekler n se 1030 yılında İtalya'da yaşayan

rah p Gu do D'arezzo tarafından kullanıldığı b l n yor. Nota s mler n ve s stem n
oluşturan k ş n n de y ne rah p olduğu düşünülüyor.

Rah p, çocuk korosuna duaları ezberletmek amacıyla b r yöntem gel şt rd . Bu

yönteme göre her yen ses b r öncek nden daha yüksek başlıyordu ve dualar halk
ezg s şekl nde söylen yordu. Buradan ortaya çıkan "Gu do'nun El " metodu
notaların adının ortaya çıkışını da göster yor.

Notalar adını nereden alıyor?

Rah p Arezzo “Az z Johannes Batt sta” lah s n n lk heceler n nota sm ne çev rd .
Bunu da parmaklarını kullanarak yaptı. El n n parmaklarındak g r nt ve çıkıntılara
metn n lk heceler n yazdı. Böylece müz kte b r gam d z s n n sek z ses n b rden
ortaya çıkardı. Müz k tar h nde buna "Gu do'nun El " den yor.

Nota s mler n n ortaya çıkmasına lham veren o lah n n Lat nces ve Türkçe'ye
çev r s de şöyle:

Utqueant lax s (ut sonradan Do olarak değ şecekt r) : Kullanın

Resonare f br s : Har kulade başarılarını

M ra gestorum : Bağıra bağıra duyurab lmeler

Famul tuorum : İç n onların dudaklarında

Solve pollut : Her türlü p sl k

Lab reatum : İthamını s l ver

Sancte Joannes (sonradan S olarak değ şecekt r) : Ey Az z Yohanna

Gu do, sesler n b rb r ne göre daha nce veya daha kalın olduğunu şaret etmek
amacıyla ayrı renklerde d zeklere kullandı. İşaretler n bu d zeklere yerleşt rd ve
"d zek" müz ğe kazandırdı.

Tar hte notaların en y okur yazarlarından b r olan Amadeus şöyle d yor,

"Müz k notalarda değ l, aralarındak sess zl kted r"

Kaynaklar:

NOTA YAZISININ TARİHSEL GELİŞİMİ, San. Öğr. El. Kamer GÜNGÖR / Hacettepe
Ün vers tes Ankara Devlet Konservatuvarı

MÜZİK KÜLTÜRÜ DERS NOTLARI, Doç. Dr. Ömer Can Satır

Türk Müz ğ nde Geçm şten Günümüze Nota Yazıları Yüksek L sans Tez , Sare Ebru
Ekmekç oğlu

Müz kal Seslere Da r, İhsan Feyz beyoğlu

BENZER YAZILAR

K-Pop Ned r? Nasıl Ortaya Çıktı ve Neden Bu Kadar Tuttu?

Dünyada Z jenerasyonunu kasıp kavuran K-Pop ned r, nasıl fenomen oldu?

Programlı Müz k: D s pl nler n Müz kte Buluşması

Programlı müz k ned r? Programlı müz ğ n çıkışı ve eserlerde kullanışı hakkında b lg ler.

Paylaş



İy k görmüşüm'ü Keşfet

P xar Teor s : Bütün P xar

Yurtdışındak Kayak Tat l
Merkezler
İsv çre, Bulgar stan ve Fransa... Yurtdışı kayak
tat l nde terc h ed len st kametler derled k.
Taşyaran Vad s : G zl Kalmış F lmler Bağlantılı Mı?
B r Cennet Bütün P xar Stüdyoları f lmler n n b rb rler ne
bağlı olduğunu ve tek b r evrende geçt kler n
Nad r görülen sert kayaçları b n yıllardır söyleyen P xar Teor s hakkında b lg ler.
aşındırılmasıyla oluşmuş b r güzell k, Taşyaran
Vad s ’n nceled k. İZLE

GİT GİT

Br tney Spears K md r? Türk S nemasının Özgün

Yapımları: Ağır Roman,
90'lardan bu yana tüm dünyada büyük b r hayran
Peyam Safa’nın Server Bed V cdan ve Aaahh Bel nda!..
k tles ne sah p olan b r kon. Br tney' hep
beraber daha yakından tanımaya ne ders n z?
Küll yatı: Çek rge Zehra ve Türk s nemasının kült f lmler arasında yer n alan
T lk Leman bu yapımların konuları, oyuncu kadrosu ve özgün
DUY yanlarına hep b rl kte bakalım.
Peyam Safa’nın Çek rge Zehra ve T lk Leman
h kâyeler n karşılaştırdık.
İZLE
OKU