Podstawy ekonomii

WYKŁAD 2
Magdalena Rybicka

1 Wykład przygotowany na podstawie: Milewski R., Kwiatkowski E., Podstawy ekonomii, PWN, wyd.
IV, Warszawa 2018. W przypadku pozostałych źródeł – informacja na slajdach.
System ekonomiczny
! Mechanizm koordynujący i kontrolujący
podejmowanie i realizację decyzji ekonomicznych w
danym państwie.
! Zbiór praw regulujących dany system ekonomiczny.
! Działania człowieka zmierzające do realizacji danego
systemu ekonomicznego.

2
 System ekonomiczny - rodzaje
Tradycyjny Centralnie
planowany
▪ Oparty na ▪ Oparty na
własności własności
prywatnej publicznej

System ekonomiczny

▪ Składa się z
▪ Oparty na sektora
własności publicznego i
prywatnej prywatnego

Rynkowy Mieszany
Pojęcie rynku
! Rynek – podstawowa kategoria w ekonomii:
! stanowi on ogół transakcji kupna i sprzedaży towarów i
usług.
! Jest zespołem mechanizmów umożliwiających kontakt
producentów z konsumentami
! Wywodzi się z niemieckiego słowa Ring,
oznaczającego miejsce, w którym odbywała się
wymiana handlowa (targ)
! Dla jego istnienia niezbędne jest występowanie, co
najmniej dwóch podmiotów wymiany tj. wytwórcy-
sprzedawcy i konsumenta nabywcy.
! Sprzedający oferując swoje dobra tworzą podaż.
Nabywcy zaś chcąc je kupić reprezentują popyt na
te dobra. W wyniku negocjacji między
sprzedającymi a kupującymi kształtują się ceny.

4
Pojęcie rynku
Przepływ strumieni finansowych miedzy podmiotami rynku
! Podstawowe
podmioty rynku:
! Gospodarstwa
domowe
! Przedsiębiorstwa
! Jednostki
administracji
centralnej i lokalnej
! Strefa produkcji
niematerialnej
(nauka, kultura,
wojsko, służba
zdrowia)

5 R. Michalik, Politechnika Warszawska Wprowadzenie. Pojęcie i struktura rynku finansowego

https://slideplayer.pl/slide/10159403/
Pojęcie rynku
Rynek jest wszędzie tam, gdzie ludzie:
! sprzedają i kupują towary,
! oferują usługi,
! ustalają za nie ceny.

! Przedmiotami obrotu rynkowego są nie tylko dobra

materialne i usługi, lecz również wartości
intelektualne i artystyczne, jak informacja, patenty,
dzieła sztuki, czyli wszystko to, co znajduje nabywcę.

6
Pojęcie rynku - konkurencja
! Konkurencja – proces za
pomocą którego uczestnicy
rynku dążą do realizacji swych
interesów, próbują
przedstawić korzystniejsze od
innych oferty pod względem
ceny, jakości lub innych
charakterystyk wpływających
na decyzje zawarcia transakcji

7
Pojęcie rynku – elementy rynku

8
 Podział rynku
ze względu na zasięg geograficzny

lokalny światowy

regionalny międzynarodowy
krajowy

9
 Podział rynku
ze względu na zasięg geograficzny
! Rynek lokalny – jest przykładem najwyższego stopnia koncentracji przestrzennej sprzedawców i
nabywców. Cechą rynku lokalnego (miasta lub wsi) jest koncentryczna budowa – na mniejsze rynki
lokalne jednych branż nakładają się nieco większe rynki lokalne innych branż, powodując powstanie
określonych zależności między rynkami mniejszymi. Wykazuje on tendencję do przekształcania się
w rynki regionalne.
! Rynek regionalny – (większe miasto, województwo, region kraju). To kompleks przyrodniczo-
produkcyjny o wykształconych funkcjach i profilu społeczno-ekonomicznym. Zasięg rynku
regionalnego zależy od lokalizacji i struktury sieci handlowej, struktury i stanu sieci komunikacyjnej,
kultury i zwyczajów, warunków naturalnych i przyrodniczych. W Polsce są to rynki wojewódzkie.
Znajomość liczby i struktury konsumentów zaopatrujących się na danym rynku regionalnym jest
podstawą poznania popytu i zaproponowania właściwej oferty towarowej i usługowej (a więc
podaży towarów i usług).
! Rynek krajowy – terytorium kraju. O jego rozmiarach decyduje ogół stosunków między kupującymi
a sprzedającymi funkcjonujących na terenie danego kraju. Globalny popyt, podaż przy określonym
poziomie cen wyrażony jest w walucie danego kraju.
! Rynek międzynarodowy – otoczenie handlowe danego kraju, które obejmuje kraje wchodzące w
powiązania eksportowo – importowe z tym krajem. Jest kombinacją rynków eksportowych i
importowych.
! Rynek światowy (globalny) – zunifikowany obszar obejmujący trwałe stosunki wymiany pomiędzy
producentami dóbr standardowych, a ich masowymi odbiorcami. Cechą charakterystyczną tego
rynku są duże wymagania co do jakości i cen, które mają odpowiadać ogólnym tendencjom
światowym. Przedmiotem obrotu są głównie surowce i materiały o nieznacznych różnicach
technologicznych i łatwo jest ustalić standardy jakościowe oraz ceny światowe.
10
 Podział rynku
ze względu na przedmiot transakcji

towarowy
pracy

finansowy
usług

11
 Podział rynku
ze względu na przedmiot transakcji
! Rynek towarowy – rynek, na którym handluje się towarami takimi jak: metale szlachetne, ropa
naftowa, gaz ziemny, zboża, kawa, itp.; szczególnym jego przypadkiem jest giełda towarowa
! Rynek finansowy – miejsce, gdzie dokonuje się transakcji środkami pieniężnym. Przedmiotem
rynku finansowego są walory finansowe występujące w postaci zmaterializowanej lub
zdematerializowanej
! Rynek pieniężny - segment rynku, na którym dokonywane są transakcje o okresie zapadalności do jednego roku (rynek
międzybankowy depozytów i lokat, rynek zbywalnych papierów wartościowych)
! Rynek kapitałowy - segment rynku, na którym dokonywane są emisje średnio- i długoterminowych instrumentów
finansowych takich jak akcje i obligacje, przeznaczone na finansowanie inwestycji. Podstawową formą rynku kapitałowego
jest rynek papierów wartościowych (towar: papier wartościowy stwierdzający istnienie określonego prawa majątkowego,
może stanowić samodzielny przedmiot obrotu)
! Rynek instrumentów pochodnych (terminowy) - część rynku finansowego, na której zawiera się kontrakty terminowe.
Przedmiotem obrotu nie są aktywa, lecz umowy (kontrakty) na transakcje, które zostaną wykonane w ściśle określonym
terminie w przyszłości. Cena na produkt (tzw. instrument bazowy), o którym jest mowa w umowie, jest określana w
momencie zawarcia umowy. Rynek terminowy istnieje ze względu na niemożność całkowitego wyeliminowania ryzyka
związanego z kształtowaniem się przyszłych cen aktywów bazowych.
! Rynek kredytowy - rynek, którego instrumentem finansowym jest kredyt bankowy. Dla pożyczkobiorców, którzy nie mają
dostępu do rynku pieniężnego i kapitałowego, rynek kredytowy jest miejscem, gdzie pozyskują fundusze potrzebne na cele
inwestycyjne i obrotowe
! Rynek usług – obejmuje dobra które są konsumowane w trakcie ich produkcji, np.: usługi
spedycyjne, bankowe
! Rynek pracy – rodzaj rynku ekonomicznego, na którym z jednej strony znajdują się poszukujący
pracy i ich oferty, a z drugiej strony przedsiębiorcy tworzący miejsca pracy i poszukujący siły
roboczej.

12
 Podział rynku
ze względu na szczebel obrotu towarowego

zbytu
detaliczny
skupu hurtowy

13
 Podział rynku
ze względu na kryterium braku równowagi rynkowej

producenta konsumenta

14
 Podział rynku
ze względu na kryterium kontroli

wolny regulowany /
reglamentowany

15
 Podział rynku
ze względu na stopień konkurencji
Mechanizm rynkowy - proces obejmujący działania podmiotów na
rynku w wyniku którego dochodzi do ustalenia równowagi rynkowej, a
więc samoczynnego dostosowania wielkości popytu i podaży poprzez
odpowiednie ustalenie ceny równowagi. Innymi słowy jest to gra popytu
i podaży, która prowadzi do obiektywnej wyceny poszczególnych
towarów i zrównoważenia rynku, czyli zrównania się oferowanej ilości
towaru z ilością pożądaną.
➢ Jeżeli popyt na jakieś dobro przewyższa podaż, wówczas nabywcy są
skłonni płacić za nie więcej. Gdy przejawiają tę skłonność na rynku, cena
tego dobra rośnie. Wzrost ceny skłania natomiast producentów do
zwiększenia jego produkcji, co doprowadzi w końcu do zrównania podaży z
popytem.
➢ Jeżeli nastąpi ograniczenie popytu na dane dobro (np. zmiana gustów
konsumentów), wówczas nie wszystkie produkowane towary znajdą
nabywców. Skłoni to część producentów do zmniejszenia produkcji i
obniżenia ceny, celem zachęcenia części konsumentów do zakupu
większych ilości towarów. Efektem będzie ustalenie się równowagi rynkowej
przy niższym poziome produkcji i niższej cenie.
W gospodarce rynkowej wyróżnia się cztery struktury rynkowe:
➢ Konkurencja doskonała
➢ Konkurencja monopolistyczna
➢ Oligopol
➢ Monopol
16
 Podział rynku
ze względu na stopień konkurencji

Oligopol Konkurencja
Konkurencja doskonała
Monopol
monopolistyczna

17
Konkurencja doskonała
! W warunkach konkurencji
doskonałej krzywa popytu
indywidualnego jest
doskonale elastyczna
! Doskonale elastyczny popyt
sprawia, że :
! Przedsiębiorca może
sprzedawać całość
produkcji po jednej
ustalonej na rynku cenie
! Zmiany rozmiarów
produkcji nie będą miały
wpływu na rynkowa
cenę towaru
! Na rynku doskonale
konkurencyjnym cena jest
równa utargowi
przeciętnemu oraz utargowi
krańcowemu

18
Monopol
! Monopolista chciałby
sprzedać jak najwięcej
jednostek swojego produktu
za jak największą cenę.
! Mimo że nie jest on
ograniczony konkurencją ze
strony innych przedsiębiorstw,
ograniczony jest jednak
popytem ze strony nabywców.
! Jeżeli monopolista podniesie
swoją cenę zbyt wysoko,
wówczas nabywcy po prostu
przestaną kupować jego
produkt i sprzedaż
monopolisty zmaleje.

19
Oligopol
! Oligopolista wychodzi z założenia
że konkurenci dostosują się do
obniżki cen, lecz nie do ich
podwyżki. Jego krzywa popytu jest
złamana w punkcie A.
! Podwyżka ceny powoduje dużą
utratę udziału w rynku, obniżka
ceny zaś większa sprzedawaną
ilość, ale wyłącznie dzięki wzrostowi
sprzedaży całej gałęzi. Co więcej,
cena w oligopolu może pozostać na
tym samym poziomie, nawet jeśli
koszty wytwarzania ulegną zmianie.
! Utarg krańcowy jest nieciągły przy
produkcji Q0, czyli wielkość
produkcji, przy której MC (koszt
krańcowy) przecina wykres MR
(= UR utarg / przychód krańcowy).

20
Konkurencja monopolistyczna
! W długim okresie
konkurencja między
istniejącymi producentami
oraz możliwość pojawienia się
nowych konkurentów eliminują
możliwość osiągania zysku
nadzwyczajnego.
! Przy optymalnej skali produkcji
(MR = MC) następuje
zrównanie utargu przeciętnego
z kosztem przeciętnym
(AR=P=AC).
! Jest to tzw. równowaga w
punkcie styczności

21
 Podział rynku ze względu na stopień konkurencji
PODSUMOWANIE
Konkurencja Konkurencja Oligopol Monopol
doskonała monopolistyczna
Liczba firm Dużo Dużo firm, produkcja Kilka dużych firm Jedna duża
niezależnych podobnych dóbr firma
firm
Kontrola Rynek Ograniczona ze Duży wpływ cen Bardzo duża
cen determinuje względu na lidera
ceny substytuty
Zróżnicow Bardzo małe Duże; produkty dla zróżnicowane i Żadne
anie różnych segmentów niezróżn.
produkcji
Wejście na Brak barier Duża łatwość wejścia Trudne, liczne Bariery wejścia
rynek wejścia/ na rynek bariery
wyjścia
Przykłady GPW, produkty Usługi, kawa, pasty Samochody, stal, Rynki
spożywcze do zębów, zegarki żarówki, przewozy użyteczności
lotnicze, wynajem publicznej (np
22
samochodów poczta)
Fazy rynku

23
 Fazy rynku
➢ Faza wprowadzenia
W fazie wprowadzenia powstaje nowy produkt, doprowadzany jest on do dojrzałości rynkowej i
wprowadzany na rynek (tzw. innowacja produktowa). W tym stadium określanym także jako faza
eksperymentalna, pozycja rynkowa i udział w rynku przedsiębiorstw określane są z reguły jako
jeszcze mało stabilne i nietrwałe. Aktywność konkurencji w tej fazie jest najczęściej raczej
niewielka z uwagi na monopolistyczną pozycję przedsiębiorstwa pionierskiego.
➢ Faza ekspansji
Wprowadzenie na rynek uwieńczone sukcesem powoduje wzrost przychodów w fazie ekspansji,
ponieważ dołączają się nowe rzesze nabywców. Inne przedsiębiorstwa wchodzą na rynek i
imitują produkt, z tego powodu na skutek rosnącej aktywności konkurencji zgodnie z
oczekiwaniami cena spada. We wczesnej fazie rynku nie można wykluczyć, iż wysoki udział w
rynku, względnie wiodąca pozycja przedsiębiorstwa pionierskiego na tym rynku, mogą w
następnej fazie ulec osłabieniu, gdyż z reguły spodziewać się można w tym okresie
nieprzeciętnego wzrostu popytu, ewentualnych innowacji produktowych oraz nowych prób
wejścia na rynek. Wniosek taki na rynku w fazie wprowadzania ma charakter przejściowy, wiąże
się szczególnie z wymaga jednak zbadania każdego przypadku indywidualnie. Oczekiwanie, że
dominująca pozycja założeniem, że rynek jest lub będzie rynkiem otwartym na wejście
konkurentów. Z tego powodu w ocenie konkurencyjności należy uwzględnić także istniejące
ograniczenia dostępu (np. ochronę patentową w przypadku lekarstw) oraz wszelkie tendencje do
blokowania dostępu do rynku względnie "zamknięcie rynku" (np. w przypadku systemów
operacyjnych dla komputerów osobistych).

24
 Fazy rynku
➢ Faza dojrzałości
Kiedy popyt zostanie w znacznym stopniu zaspokojony, następuje faza dojrzałości, w
której zaostrza się konkurencja i powstaje nacisk na racjonalizację. Cechą
charakterystyczną jest z reguły duża aktywność konkurencji. Przedsiębiorstwa mogą
poprawić swoją pozycję rynkową praktycznie tylko kosztem konkurentów. W wymiarze,
w jakim zmniejszają się możliwości innowacyjne, rośnie nacisk na obniżenie kosztów, a
nieefektywni oferenci muszą opuścić rynek. Ponieważ warunki konkurencji w
późniejszych fazach rynku zmieniają się wolniej, nie należy raczej oczekiwać spadku
wysokich udziałów w rynku. Od fazy dojrzałości następuje tendencja w kierunku
rosnącej koncentracji podaży.
➢ Faza stagnacji
W fazie stagnacji, względnie schyłkowej rynku następuje stagnacja lub nawet spadek
podaży (np. w przypadku lodówek wyłącznie popyt odtworzeniowy). Nacisk na
zmniejszenie kosztów i racjonalizację dalej wzrasta, w ten sposób prawdopodobne są
(dalsze) odejścia z rynku. W przypadku jednolitych towarów masowych (np. beton
towarowy) w tej fazie można zaobserwować tendencję do porozumiewania się.10
Nowe ożywienie konkurencji jest jednak możliwe, choćby wtedy, gdy dotychczasowy
rynek na skutek innowacji technologicznych przemieni się w nowy rynek

25
Zawodność rynku
! Wolna gra sił rynkowych nie zawsze prowadzi do
efektywnej alokacji zasobów.
! Czasami mamy do czynienia z tzw. „zawodnością
rynku“.

26
Zawodność rynku
Oznacza to, że:
➢ Rynki załamują się,
➢ Rynki w ogóle nie powstają,
➢ Rynki są niewystarczająco wykorzystywane,
➢ Rynki nie biorą pod uwagę wszystkich konsekwencji
wiążących się z transakcjami rynkowymi pomiędzy
uczestnikami rynku lub pomiędzy nimi a osobami trzecimi.
Ważnymi powodami zawodności rynków są:
➢ Efekty zewnętrzne,
➢ Niepodzielność,
➢ Ograniczenia informacyjne, brak zdolności dopasowania,
➢ Niepewność.

27
Zawodność rynku
Efekty zewnętrzne
! Efekty zewnętrzne pojawiają się
zawsze wtedy, gdy występuje
bezpośredni związek pomiędzy
funkcjami zysku, względnie
użyteczności wielu podmiotów
gospodarczych, którego nie
można do końca kontrolować i
który nie znajduje
odzwierciedlenia w relacjach
rynkowych

28
Zawodność rynku
Niepodzielność
➢ Zdolność wykorzystania określonych zasobów może z przyczyn technicznych być zmieniana
wyłącznie skokowo, co często prowadzi do koncentracji na rynku:
➢ Korzyści skali - są wynikiem spadających kosztów średnich, względnie rosnących przychodów
ze skali. Mogą one mieć rożne przyczyny:
➢ Minimalne ilości wykorzystywanych czynników produkcji: Przy zwiększeniu stopnia
wykorzystania mocy produkcyjnych koszty czynnika produkcji dzielą się na większą liczbę
jednostek (spadek kosztów stałych).
➢ Korzyści wielkiej partii produkcji: jeżeli za pomocą jednego czynnika produkcji można
wyprodukować więcej produktów a zmiana technologii czy sposobu produkcji wiąże się z
dużymi kosztami, to opłaca się wyprodukować jak największą liczbę w jednej partii, ponieważ
koszty zmian technologicznych rozkładają się na liczbę sztuk w partii i wraz z wielkością
partii tracą na znaczeniu.
➢ „Zasada dwóch trzecich“ w naukach technicznych mówi, że podwojenie mocy produkcyjnych
wiąże się najczęściej ze wzrostem kosztów materiałowych jedynie o dwie trzecie.
Stochastyczne korzyści skali wynikają z tego, że wraz z rosnącą wielkością przedsiębiorstwa
w wyniku prawa wielkich liczb łatwiej jest kalkulować wydarzenia
➢ Korzyści zakresu - wynikają z korzystniejszej sytuacji kosztowej przy produkcji rożnych dóbr.
Wyrastają one z produkcji skojarzonej, niewykorzystanych mocy produkcyjnych lub efektów
portfelowych. Procesy produkcji skojarzonej charakteryzują się tym, że podczas produkcji
jednego dobra automatycznie produkowane są inne dobra (np. podczas rafinacji ropy naftowej
powstają oprócz benzyny także rożne frakcje olejowe). Korzyści zakresu przy
niewykorzystanych mocach produkcyjnych mają miejsce wtedy, gdy można je wykorzystać także
do innej produkcji, jak np. sieci telekomunikacyjne (telefonia, telewizja, internet).

29
Zawodność rynku
Ograniczenia informacyjne
! Jeżeli uczestnicy rynku są źle
poinformowani o
okolicznościach istotnych dla
dokonania transakcji,
negatywna selekcja (ang.
adverse selection) prowadzi
do załamania rynku dóbr
wysokiej jakości i pozostania
na nim wyłącznie dóbr o
jakości niskiej, ponieważ
kiedy odbiorcy znają jedynie
przeciętną jakość
oferowanych dóbr, nie są
gotowi do zapłacenia wyższej
ceny za domniemane dobro
wysokiej jakości.

30
Państwo a rynek
„Wyznaczenie rynku właściwego stanowi centralny element dokonywanej na
podstawie prawa konkurencji oceny koncentracji przedsiębiorstw, przypadków
nadużywania pozycji dominującej oraz pionowych i poziomych ograniczeń
konkurencji. Prawidłowa ocena siły rynkowej w przypadkach zachowań o
charakterze nadużyć albo w przypadkach łączenia przedsiębiorstw wymaga, by
konieczność ewentualnej interwencji została właściwie oceniona. Punktem
wyjścia jest produkt lub usługa, oferowane przez brane pod uwagę
przedsiębiorstwo. Dla osądu istniejących stosunków konkurencji, produkty lub
usługi muszą zostać zidentyfikowane z punktu widzenia ich substytucyjności.
Zadanie wyznaczenia rynku polega tym samym na systematycznym badaniu sił
konkurencji, którym podlegają brane pod uwagę przedsiębiorstwa. Wynik
wyznaczenia rynku może wypaść rożnie w zależności od sformułowania
zapytania (np. odnośnie fuzji czy porozumień wertykalnych).”
UOKIK „Instrumenty ekonomiczne w prawie konkurencji”

31
Państwo
Państwo jest polityczną organizacją społeczeństwa, wyposażoną w
suwerenną władzę, jest też organizacją terytorialną i przymusową
(ponieważ określa ją obywatelstwo). Państwo ma dwie podstawowe
funkcje:
➢ Zewnętrzną - to całokształt działalności prowadzonej w zakresie
stosunków z innymi państwami i organizacjami międzynarodowymi
zmierzającej do ochrony interesów państwa; przejawia się w
zawieranych układach politycznych, wojskowych, gospodarczych,
handlowych; funkcje te realizują służby dyplomatyczne kraju,
➢ Wewnętrzną - polega na zapewnienia bezpieczeństwa i porządku w
kraju, czemu służą działania podejmowane przez organy
administracyjne (policję, prokuraturę i sadownictwo i służby
więzienne); państwo podejmuje również działania w sferze
kulturalnej, świadczy usługi na rzecz nauki i kultury- w sferze
socjalnej zależy od stopnia zamożności państwa, stworzenie
obywatelom niezbędnych warunków egzystencji.
Rynek a państwo
! Cele makroekonomiczne państwa:
! szybki wzrost gospodarczy
! pełne zatrudnienie
! stabilność cen
! równowaga bilansu płatniczego
!
! Konflikt celów
! Między równością a sprawiedliwością społeczną a
efektywnością społeczną

33
Rynek a państwo

Rynek jest mechanizmem bardzo sprawnym, ale nie

doskonałym.

! Czy należy korygować jego błędy?

! Kto powinien / może to robić?

! Jak to robi?

34
Funkcje ekonomiczne państwa

➢ Funkcja alokacyjna
➢ Funkcja redystrybucyjna
➢ Funkcja stabilizacyjna
Funkcje ekonomiczne państwa
Funkcja alokacyjna
➢ Polega na podejmowaniu działań sprzyjaj cych optymalnej alokacji
zasobów gospodarczych. Jest oczywiste, że pewne dzi łania państwa
mogą w rzeczywistości wpływać negatywnie na alokację zasobów.
Zakładamy tu jednak, że państwo zawsze poszukuje rozwiązań
pozytywnych. Ogólnie biorąc w gospodarce rynkowej chodzi przede
wszystkim o ochronę wła ności prywatnej oraz o wspomaganie i
uzupełnianie, a w pewnych sytuacjach także o korygowanie lub
zastępowanie mechanizmu rynkowego. W kwestiach szczegółowych
obserwuje się jednak bardzo duże różnice poglądów.
➢ Wynika ona z efektów zewnętrznych, braku konkurencji strukturalnych
gospodarki państwa z pominięciem mechanizmu rynkowego, albo
wpływanie na mechanizm rynkowy
➢ W ramach tej funkcji państwo określa np. wizję rozwoju strategicznych
gałęzi przemysłowych
s­
ą­
a­
Funkcje ekonomiczne państwa
Funkcja redystrybucyjna
Funkcja redystrybucyjna
➢ Polega na działaniach zmierzających do niwelowania zbyt dużych,
nieakceptowanych społecznie różnic dochodowych i majątkowych oraz pomocy
tym, którzy nie są w stanie radzić sobie sami. Państwo oddziałuje jednocześnie
na strukturę konsu pcji oraz dostęp do preferowanych społecznie produktów i
usług w takich dziedz nach życia, jak np. kultura, oświata, szkolnictwo wyższe,
mieszkalnictwo i służba zdrowia. Wzrost znaczenia opiekuńczych funkcji państwa
jest związany, z jednej strony, z poziomem rozwoju gospodarczego i aspiracji
ludzi w krajach stosunkowo zamożnych, z drugiej zaś strony, z osłabieniem
solidarności społecznej i więzi r dzinnych, upowszechnieniem się egoizmu i
obojętności wobec ludzi zagrożonych ekonomicznie i potrzebujących pomocy.
➢ Głównymi instrumentami realizacji omawianej tu funkcji państwa są: system
podatkowy (w tym zwłaszcza tzw. podatek progresywny), wydatki budżetowe,
składki na ubezpieczenia społeczne oraz systemy różnego typu opłat i cen.
Interwencja państwa w podziale dochodu narodowego państwa ustala minimalne
płace transfery składki na ubezpieczenia społeczne realizuje poprzez system
podatkowy wydatki z budżetu i oddziaływanie na system cen.
m­
i­
o­
Funkcje ekonomiczne państwa
Funkcja stabilizacyjna
➢ Polega na oddziaływaniu państwa na wielkość globalnego popytu i podaży
by zapobiec kryzysom.
➢ Na podaż państwa oddziałuje przez:
➢ promocje zmian technologii
➢ za pomocą procesów stabilizacja na rynku pieniężnym
➢ hamowanie inflacji
➢ regulacje podatkowe
➢ Na popyt:
➢ ustalenie poziomu dochodów i wydatków budżetu państwa, oraz
wprowadzenie polityki socjalnej co jest ściśle związane z redystrybucją
dochodów.
➢ Ogólnie można stwierdzić, że w gospodarce rynkowej podstawowym
obowiązkiem państwa jest dbanie o to by ceny w jak najlepszym stopniu
odzwierciedlały względną rzadkość różnych dóbr i usług.
Ekonomiczna rola państwa
Podsumowanie

39
Rodzaje państw
Państwo demokratyczne :
! Realizuje następujące zasady ustrojowe: suwerenności
narodu (społeczeństwa obywatelskiego), pluralizmu
politycznego i społecznego, podziału władz, rządów prawa,
respektowania praw człowieka i obywatela.
! Państwo, w którym władza zwierzchnia należy do narodu-
suwerena (społeczeństwa obywatelskiego). Charakteryzują
je ograniczone rządy większości. Wszystkie organy
państwowe pochodzą od suwerena, który je wybrał i
zakreślił prawem granice władzy. Wszyscy obywatele mają
równe szanse, bez dyskryminacji, ale i bez przywilejów,
oraz możliwości dobrowolnego uczestnictwa w życiu
społecznym. Mają też zagwarantowane konstytucyjne
prawa i wolności obywatelskie.
Rodzaje państw
Państwo totalitarne
! Stara się kontrolować całokształt życia obywateli we
wszystkich jego dziedzinach.
! Władza w takim państwie jest skupiona w ręku
jednego człowieka - wodza lub wąskiej grupy.
Rodzaje państw
Państwo autorytarne
! Dyktatura, choć łagodniejsza niż dyktatura totalitarna.
! Nie pozwala na powstanie społeczeństwa
obywatelskiego i jego działanie, a obywateli
postrzega jako nie mnogość jednostek, lecz jako
masy.
! Interes państwa jest zawsze ustawiany ponad
interesem pojedynczego człowieka.
 DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ

43