45 PAGES 48 Hours To Translate

ANG KWENTO NG DALAWANG
LUNGSOD
Kabanata 1
Ang Panahon
Iyon ang pinakamagandang panahon , iyon dn ang pinakamalala sa

lahat , iyong ang panahon ng krunungan Iyon ang pinakamagandang
panahon, iyon din ang pinaka malala sa lahat, iyon ang panahon ng
karunungan at panahon ng kamangmangan, kapanahunan ng paniniwala
at panahon ng pagdududa, isang panahon ng liwanag at panahon ng
kadiliman, ang tagsibol ng pagasa, at taglamig ng kawalan nito, nasa
harapan natin ang lahat pati ang kawalan, lahat tayo ay papuntang langit
at lahat rin ay papunta sa kabilang dako nito—sa madaling salita, ang
panahong iyon ay malayo sa kasalukuyan, na kahit ang pinakamaingay
na awturidad ay pinilit itong tanggapin, para sa ikabubuti man o para sa
ikasasama nito, kung ikukumpara sa panukdulan lamang.
Mayroong isang hari na may malaking panga at isang reyna na
may simpleng mukha na nakaupo sa trono ng Inglatera; mayron
namang isang hari na malaki rin ang panga at ang kanyang reyna na
may magandang mukha sa trono ng Pransiya. Maliwanag pa sa
kristal na ang dalawang bansa ay masagana sa tinapay at isda na para
bang ang lahat ng bagay sa kabuuan ay walang hangganan.
Ang taong iyon ay isang libo’t pitong daan at pitungpo’t lima, ang
tinaguriang taon ng ating Panginoon. Sa panahong ito ay malayang
pinapayagan ng Inglatera ang anumang espirituwal na paghahayag.
Kakalipas lang ng ika dalawangpu’t limang kaarawan ni ginang
Southcott, na syang ipinahayag ng propetang kawal ng mga Tagapaligtas
ng Buhay sa kanyang dakilang pagdating sa inihandang pagpapahayag
ng pagsakop sa London at Westminster. Kahit ang multo sa Cock-lane
ay ihinihimlay lamang halos isang dosenang beses sa isang taon
pagkatapos niyang iparating ang kanyang mensahe sumunod ng
pagpapahayag ng iba pang multo ngayong taong ito (paniniwala lamang
at kulang sa katotohanan). Hamak na mga mensahe alinsunod sa mga
pangyayari mula sa krongeso ng mga Briton sa Amerika ang umabot sa
himpilan ng korona ng mga Ingles at mga mamamayan nito na syang
nakapagtataka dahil tila mas mahalaga pa ito sa sangkatauhan kaysa sa
ibang mensahe at komunikasyong kanilang natanggap galing sa mga
tauhan ng Cock-lane.
Sa kabilang dako, ang Pransiya na kung ikukumpara sa kanyang
kasanggang bansa ay siyang hindi masyadong pinagpala sa lahat ng
spiritual na kaganapang ito ay mabilis na nahulog sa pangpang ng
1
LUNGSOD
kapalpakan sa paggawa ng sariling perang papel at pagwawaldas.
Bukod rito, sa ilalim ng gabay ng mga Kristiyanong Pastor, nilibang
niya ang kanyang sarili sa pamamagitan ng matagumpay na
pagpapataw ng parusang putulan ng kamay ang isang bata, punitin
ang kanyang dila gamit ang mga sipit at sunugin ito ng buhay dahil
lamang hindi siya lumuhod sa gitna ng ulan upang magbigay pugay
sa maruming parada ng mga monghe na dumaan sa kanyang paningin
mula sa layong limampu hanggang animnapung yarda. Malamang sa
malamang na nung panahong pinatawan siya ng kamatayan ay
mayroong puno sa kagubatan ng Pransiya at Norway na minarkahan
na ng mangangahoy na kapalaran upang itumba at ilagari para gawing
tabla at mabuo ang gumagalaw na balangkas na mapaglalagyan ng
sako na may kutsilyo, isang karumaldumal na pangyayari sa
kasaysayan. Malamang rin na sa magagaspang na kubeta ng mga
magsasaka ng kalapit na lupain ng Pransiya, ay may nakasilong buhat
ng masamang panahon nung araw ding yun na mga mararahas na
mangangariton na puno ng pilansik ng maduduming putik,na
sinisinghot ng mga baboy at dindapuan ng mga manok na siya ring
pinaghiwa-hiwalay ng magsasaka na si Kamatayan upang gawing
gareta sa panahon ng rebolusyon. Gayunpaman, ang mangangahoy at
ang magsasaka, kahit walang tigil sa pagtatrabaho, ay tahimik lamang
sa kanikang ginagawa at walang sinumang nakakarinig sa kanila
habang patuloy sila sa katahimikan at mahinang kaluskos dahil para
sa kanila, ang pagdududa at pagkahuli sa kanilang ginagawa ay
katumbas na rin ng pagsasawalang-diyos at kataksilan.
Hindi maipagmamalaki ang kakulangan sa kaayusan at proteksyon
ng bansang Inglatera. Gabi-gabi ay laganap sa lungsod ang hayagang
pagnanakaw ng mga armadong lalaki at mga tulisan sa mga lansangan.
Pinaalalahanan na ang publiko na huwag nang umalis sa bayan nang
hindi kinukuha ang kanilang gamit sa bodega para masiguro na hindi ito
manakaw. Ang mga tulisan sa gabi ay nagiging negosyante sa araw at
dahil nakikilala at hinahamon sila ng kanilang mga kapwa negosyante na
kaniyag pinigilan bilang Kapitan, walang habas siyang binaril sa ulo at
agad na tumakas; ang pamilihan ay napaligiran ng pitong kawatan at
tatlo rito ay nabaril ng mga gwardiya na agad rin naming ginantihan at
binaril ng natitirang apat pa nitong kasamahan “bilang kapalit sa
kapalpakan ng kanyang armas at bala” pagkatapos ay nagpatuloy nan ga
nang matiwasay ang nasabing nakawan; ang kahanga-hangang
tagapamahala at alkalde ng London, ay nagawang patayuin at pinahatid
sa Turnham Green ng isa sa mga tulisan kung saan ang kanyang tanyag
2
LUNGSOD
na katauhan ay hinamak at ninakawan pati na rin ang lahat ng kaniyang
mga kasamahan; ang mga bilanggo ng kulungan ng London ay nakipag
laban sa kanilang mga bantay, at ang kamahalan ng batas ay pinaputok
ang kaniyang baril sa kanila, karga ang rekurida ng mga bala; hinablot
ng mga magnanakaw ang mga diyamanteng krus mula sa leeg ng mga
maharlikang panginoon sa kanilang sariling silid; nagtungo sa St. Giles
ang mga musketero at hinahap ang mga kontrabando na agad naming
pinaputukan ng mga nangugulo pagkatapos ay gumanti ang mga
musketero hanggang sa nagpalitan na ng putok sa pagitan ng dalawa.
Walang sinuman ang nakaisip na mangyayari ang lahat ng ito lalo na sa
ganitong paraan. Sa gitna ng lahat ng ito, ang mga tambay, na tila
palaging maraming ginagawa ngunit wala naming silbi ay patuloy na
nanghihingi , ngayon, tinutuhog na nila ang sari-saring mga criminal; binitay
rin nila nung Sabado ang mga nanloob sa mga kabahayan na nahuIi nung
Martes, nagsusunog ng mga dose-dosenang kamay ng kung sinuman sa
Newgate at ngayon ay nagsusunog naman ng mga polyeto sa bulwagan
ng Westminster ; ngayon ay babawian ng buhay ang mabangis na
mamamatay tao, bukas ay buhay naman ng kahabag-habag na
mangungupit na nagnakaw sa isang magsasaka ng sentimo.
Lahat ng ito at ng libo-libo pang katulad nito ay nangyari at dumaan
sa taong isang libo’t pitumpong daan at pitumpo’t lima. Habang ang
mangangahoy at magsasaka ay nagtatrabaho ng walang nakakapansin ,
ang dalawang malalaki ang panga at ang dalawa pang may simple at
magandang mukha ay naglalakad at malayang nakakagalaw dala-dala
ang kanilang banal na karapatan. Sa gayon, ang taong isang libo’t
pitungpong daan at pitumpo’t-pito ay nanguna sa kaniyang kadakilaan, at
ang karamihan ng mga maliliit na nilalang, mga nilalang ng sanaysay na
ito kabilang ng iba pa ay kasama sa daang kanilang kinakaharap.
3
LUNGSOD
4
LUNGSOD
Kabanata 2
Ang Liham
Nakalatag na ang daang tinatawag na Dover, sa gabi ng Biyernes sa

Nobyembre, bago paman naisuat sa kasysayan ang ang kauna-unahang
taong nakipagkalakal dito. Ayon sa kanya, ang daang Dover ay
nakalatag lampas sa tanggapan ng liham habang ito ay pasan ng burol
sa Dover. Nilakad niya ang burol sa may putikan sa gilid ng
tanggapan ng liham gaya ng ginawa ng iba pang pasahero hindi dahil
mayroon silang kahit kaunting hilig sa paglalakad sa kalagayang iyon
ngunit dahil ang burol, ang singkawan, ang putik at ang mismong
mga liham ay masyadong mabigat na kinailamgan nang huminto
ng tatlong beses ng sinasakyan nilang kabayo bukod pa sa
paghila nila sa kalesa patawid sa daan at layuning ibalik pa ito sa
Blackheath. Pagsamasamahin man ang mga rendahan, latigo, kutsero
at guwardiya, ay may nabasa sila mula sa lathala ng digmaan na
ipinagbabawal ang layuning kung hindi lang sang-ayon sa kanilang
pangangatwiran, na ang ilang mga malulupit na hayop ay mayroong
katwiran kaya naman ang kanilang pangkat ay sumuko na at bumalik
sa kanil-kanilang mga tungkulin.
Nangangalay na ang kanilang ulo at nangangatog nilang tinahak ang
putikan, nagkukumayod at nagkatisod-tisod sa gitna ng daanan na para
bang mahuhulog sila sa dugtungan ng kanilang tinatahak. Madalas ay
pinapagpahinga sila ng kutsero dinadala sa isang poste habang ramdam
ang pagod sabay sabi “Wo-ho! so-ho- sa wakas !” and kalapit na
namumuno ay marahas na umiling na para bang nakikisimpatiyang
kabayo at patuloy na itinatanggi na kakayanin ng kales ana umakyat sa
burol. Sa turing ginagawa ito ng namununo, nagsisimula ang mga
pasahero gaya ng isang kabadong pasahero na naguguluhan ang isipan.
5
LUNGSOD
May umuusok na ambon galing sa ilalim at pinalilibutan nito ng

kakungkutan ang burol na parang masamang esperitu na naghahanaap
ng katahimikan ngunit hindi na muling natagpuan. Dahan-dahang
umangat sa hagin ang mamasa-masa at malamig na ambon at sunod-
sunod na kumakalat kasabay ang isat-isa gaya ng isang alon ng
masamang daloy ng dagat. Sa kapal nito ay tinbunan nito ang liwanag
ng ilaw ng mga kalesa gayunpaman sa kaniyang sariling paraan, at
iilang yarda ng daan; pati na rin ng amoy ng mga nagsipag na kabayo ay
umusok patungo rito na para bang abot nito ang lahat.
Bukod sa naunang isa, dalawa pang pasahero ang nilakad ang burol sa ilid
ng tanggapan ng liham. Silang tatlo ay balot na balot abot sa kanilang panga at
nakasuot ng makakapal na bota. Walang ni isa sa kanilang tatlo ang
nakapagsabi, galing sa knailang nakita, kung anong klaseng tao ang nauna
pang dalawa at bawat isa din sa kanila ay balot na balot mula mata hanggang a
pag-iisip hanggang sa mata ng katawan ng dalawa pa nilang kasama. Sa mga
araw na iyon, ang mga manlalakbay ay nahihiya sa kanilang pagtatangkang
paglilihim sa isat-isa sa maikling panahon sapagkat kahit sinuman sa kanila ay
maaring isang magnanakaw o mayroong kakilalang magnanakaw. Kung
ganon man, bawat bahay-tuluyan at bahay-inuman ay maaring
makapaglabas ng isang tao na babayaran ng kanilang Kapitan, mula sa
mga may-ari ng lupa hanggang sa pinakamababang tauhan, ang pinaka di
kaaya-aya sa lahat ng pagpipilian. Kaya naman, noong Byernes ng
buwan ng Nobyembre taong isang libo’t pitong daan at pitongpo’t lima,
naisip ng guwardiya ng tanggapan ng liham na bakuran ang burol ng
Shooter habang nakatayo siya sa kaniyang sariling pwesto sa likod ng
tanggapan, mayat-mayang pinapalo ang kanyang mga paa at mahigpit na
nagbabantay habang hawak-hawak sa kamay ang kargadong anim o
walong piatola.
Ang tanggapan ng liham sa Dover ay nasa kaniyang karaniwang
maayos na katayuan na siyang pinaghihinalaan ng guwardiya sa mga
psahero habang ang mga pasahero naman ay pinaghihinalaan ang
guwardiya at ang kapwa nila pasahero, pinagdudahan nila ang lahat
habang ang kutsero ay tanging ang mga kabayo lamang ang
inaatupag dahil sa isinusumpa niyang ang hayop na ito ay hindi
angkop para sa kanilang paglalakbay.
“Wo-ho!” sigaw ng kutsero. “Sa wakas! Isang paakyat na lamang
at makakarating na tayo sa tuktok at sinusumpa n akita dahil sobra-
sobrang abala ang aking tiniis para madala lang kita dito!—Joe!”
“Halloa!” sagot ng guwardiya.
“Anong oras kang makakarating,
6
LUNGSOD
Joe?”
“sampung minuto, tamang-tama,
lampas ng alas-onse”
“Naku po!” sigaw ng kutsero, “Wala pa nga tayo sa tuktok ng
Shooter! Tst! Yah! Sege na at kumilos ka na!”
7
LUNGSOD
Ang maunawaing kabayo na natigil ng matinding pagpalo ng

latigo ay nagpasiyang makipagpangagawan dahil dto na siya naming
sinsunod din ng tatlo pang kabayo. Nahirapang muli ang tanggapan
ng liham sa Dover dagdag pa ang mga bota ng mga pasahero na
naiipit sa gilid nito. Tumigil lamang sila nang huminto ang kutsero, at
hindi na sila lumayo pa mula rito. Kung may isa lamang sa tatlo ang
may lakas ng loob na sabihin sa iba na magakad na lamang kaunti
patungo sa unahan na may ambon at madilim, ay nailagay sana niya
ang kaniyang sarili sa panganib na mabaril at mapagkamalang tulisan.
Sa huli ay nakarating din ang ga liham sa tuktok ng burol.
Tumigil din ang mga kabayo upang huminga at ang guwardiya ay
nagpadulas pababa upang buksan ang pintuan ng kalesa at patuuyin
ang mga pasahero.
“Tst! Joe!” sambit ng kutsero na may halong pagbabanta, habang
nakatingin sa kaniyang kahon.
“Ano sa palagay mo,
Tom?”
Pareho silang nakinig.
“Parang yagyag ng mga kabayo na paakyat, Joe.”
“parang kabayong kumakaskas, Tom,” sagot ng guwardiya, at
binitiwan ang kapit sa pintuan at tumindig sa kaniyang pwesto.
“Kayo! Sa ngalan ng Hari, kayong lahat!”
Sa kaniyang mabilisang sambit, kinasa niya ang kaniyang armas
at nag amba.
Ang mga pasaherong napakaloob sa ksaysayang ito ay nasa
tapakan ng kalesa, papasok; ang dalwan pang pasahero ay malapit sa
kaniya at, at malapit nang sununod. Nanatili sya sa tapakan, kalahati
sa loob ng kalesa at kalahati sa labas; nanatili sila sa daan sa ilalim
niya. Nagkatinginan silang lahat mula sa kutsero patungo sa
guwardiya, at mula sa guwardiya patungo sa kutsero, at nakinig. Ang
kutsero ay tumingin at ang guwardiya ay tumingin rin , maging ang
mauawaing namumuno ay kinamot ang kaniyang tainga at tumingin
rin nang walang pagtutol.
Dahil sa katahimikan dulot ng pagtigil ng kaluskos at iba pang
ginagawa ng kutsero dagdag pa ang katahimikan ng gabi ay mas
naging payapa sila doon. Ang paghingal ng mga kabayo ay
nangungusap sa galaw ng kutsero na pala bang nakakaranas ng
pagkabalisa. Malakas ang tibok ng puso ng mga pasahero sapat na
para marinig ng lahat ngunit gayunpaman, ang katahimikan ay
nagpapahiwatig ng mga taong kinakapos sa hininga, nagpipigil sa
8
LUNGSOD
paghinga at bumibilis na tibok ng pusong umaasa.
Ang tunog ng mga umaalpas na kabayo ay palapit ng palapit sa
tuktok ng burol “So-ho!” sigaw ng guwardiya, sa lakas sa abot ng
kaniyang makakaya. “Hoy kayo diyan!
Tigil! Magpapaputok ako!”
9
LUNGSOD
Biglang bumagal ang kanilang takbo at sa dami ng pilansik at

pagdadabog, isang boses ang narinig mula sa likod ng ambon, “Ito na ba
ang tanggapan ng liham ng Dover?”
“Wala kang pakealam kung ano ito!” sagot ng guwardiya. “Sino
ka?” “Ito ba ang tanggapan ng liham ng Dover?”
“Bakit mo gusting
malaman?”
“May gusto akong pasahero.”
“Anong pasahero?”
“Sir Ginoong Jarvis Lorry.”
Lumabas sa listahan ng pasahero na ito nga ang kaniyang
pangalan. Ang guwardiya, ang kutsero at ang dalawa pang pasahero
ay tintigan siya ng masama.
“Diyan ka lang,” tawag ng guardiya sa boses sa likod ng ambon,
“dahil pag ako nagkamali, hindi mo na masisinagan ang iyong buhay.
Kung sino ka mang ang pangalan ay Lorry sumagot ka ng deretso.”
“Anong nangyayari?” tanong ng pasahero, tapos, habang nanginig
ang boses ay nagtanong. “Sino ang gusting kumuha sakin? Si Jerry ba?”
(“Hindi ko gusto ang boses ni Jerry, kung si Jerry nga” sambit ng
guwardiya sa kaniyang sarili. “masyado syang paos para sakin.”)
“Oo. Ginoong
Lorry.”
“Anong problema?”
“May ipinadalang sugo para sayo gaing doon, T. at Co.”
“Kilala ko ang mensaherong ito,” sabi ni Ginoong Lorry, pababa sa
daan habang dahan-dahang inaalalayan ng dalawa pang pasahero na agad
naming nagunahan papunta sa kalesa, sinarado ang pinto at ang bintana
“Baka lumapit pa siya, wala naming mali”
“Sana nga wala, pero kaya kung gawan ng problema, sisiguraduhin
iyan ng bayan” sabi ng guwardiya, sa masungit na tono. “Kamusta
kayo!”
“Kamsta ka rin!” sagot ni Jerry, mas paos pa ang kaniyang boses
kesa sa dati. “Halika bilis! Nakaabala ba ako? Tsaka kung may bairl
ka diyang tinatago, huwag mong hayaang makita kong inaangat mo ang
kamay mo diyan. Masama akong tao at mabilis magkamali, at kung
ako nagkamali, mabilis at matalas. Tingnan mo nga ikaw.”
Ang katawan ng isang kabayo at sakay nito ay bumungad mula sa
likod ng ambon at pumunta sa gilid ng tanggapan ng liham kung saan
nakatayo ang mga pasahero. Yumuko ang sakay ng kabayo at inabot
ang maliit na nakatuping papel. Tinangay ng hangin ang kabayo at
10
LUNGSOD
silang dalawa ay natabunan ng putik mula sa kuko ng kabayo hanggang
sa sombrero ng lalake.
11
LUNGSOD
“Guwardiya!” sambit ng pasahero, ang tono ng pasahero ay parang

nakikiusap lamang sa negosyo . Ang maingat na gwardiya na ang
kanang kamay ay nasa puno ng kaniyang baril, ang kaliwa naman ay
nasa kanyon ng kaniyang baril at ang mata ay nakatitig pari n sa
kutsero ay madiing sumagot
, “Sir.”
“Walang dapat na ioangamba. Kabilang ako sa bangko ng Tellson.
Alam mo naman siguro ang bangko ng Tellson sa London. Papunta ako
ng Pransiya para sa Negosyo at uminom. Maari ko bang basahin to?”
“Bilisan niyo lamang po.”
Binuksan niya ito sa ilalim ng ilaw ng kalesa at binasa niya muna ito
sa kniyang sarili at binasa ng malakas: “ ‘Maghintay ka lamang sa Dover
dahil di magtatagal ay makikita mor in ang binibini, kita mo na
guwardiya. Jerry, sabihin mo na ang sagot ko ay “pagaalala sa buhay”
Nagsalita si Jerry mula sa kaniyang silya. “sadyang
nakakapagtaka at nakakamanghang sagot,” sabi niya sa kaniyang
paos na boses.
“Ibalik mo ang mensaheng iyan at malalaman niyang natanggap ko
na ito katumbas ng para na rin akong sumulat sa kaniya, Mag ingat kayo
sa daan. Magandang gabi.”
Sa mga salitang yun ay binuksan na ng kutsero ang pintuan ng kalesa
at sumakay; ni hindi man lang siya tinulungan ng ni-isang pasahero na
nagsipagtago ng knailang mga relo at pitaka sa kanilang bota at ngayo’y
nagtutulug-tulugan na at wala nang iba pang layunin kundi ang
makatakas.
Umandar na ang kalesa kasabay ng lalong pagkapal ng ambon at
usok habang sila ay pababa. Di nagtagal ay pinalitan na rin ng guwardiya
ang kaniyang baril ng matapos busisihin ang laman nito, at matapos
tingnan ang mga pistolang sinuot niya sa kaniyang sinturon, sinipat niya
ang maliit na baul sa ilalim ng kaniyang silya kung saan may mga
kunting gamit ng panday, konting mga ilaw at maliit na kahon. Dahil
kompleto siya ng kagamitan, kung ang mga ilaw ng kalesa ay hinipan at
tinangay ng hangin, at nangyari nga, ay mananatili parin siya sa loob at
kunin ang mga panglapat at pangtilamsik ng apoy at makakagawa na sya
ng ilaw ng maingat at magtatagal (kung maswerte sya) sa loob ng limang
minuto.
“Tom!” sigaw niya sa ibabaw ng
kalesa
. “Oy, Joe.”
“Narinig mo ba ang
12
LUNGSOD
mensahe?”
“Oo, Joe.”
“Ano sa tingin mo, Tom?” “Wala
naman , Joe.”
“Nagkataon din yun, too,” sabi ng guwardiya, “dahil ginawan ko di
ang sarili ko ng ganon”
13
LUNGSOD
Si Jerry ay na naiwan mag isa sa ambon at kadiliman , bumaba sya

hindi lamang para maibsan ang pagod ng kaniyang kabayo ngunit para
na rin iyagyag ang basa sa kaniyang sombrero na parang aabot pa ng
isang gallon. Matapos tumayo habang nakahawak sa kabisada ng
kaniyang kabayo ang kaniyang napilansikang mga braso malayo-layo na
di na marinig ang gulong mula sa tanggapan ng liham at tahimik na muli
ang gabi, ay nagsimula muling maglakad pababa ng burol.
“Mtapos ang pag tatatalon mo galing sa Templo, hindi ko muna
pagkakatiwalaan ang iyong mga paa hanggang makarating tayo sa
patag” sambit ng mensahero, habang nakatingin sa kaniyang alaga. “
‘pagalala sa buhay.’ Nakakapagtakang mensahe. Parang sobra iyan para
sayo, Jerry! Sabihin mo, Jerry! Magliliyab ka sa masamang paraan, kung
umuso na ang pagalala sa buhay, Jerry!”
Chapter 3
Mga Anino ng
Gabi
Isang katotohanang magandang pagnilaynilayan, na ang bawat tao ay

binubuo ng mga sekreto at misteryo para sa iba. Isang taimtim na
konsiderasyon na kapag papasok sa lungsod tuwing gabi, na ang
lahat ng mga dikit-dikit na kabyahayan ay may nakabalot na sekreto;
na ang bawat silid nito ay may tinatagong lihim; na bawat tumitibok
na puso sa daan-daang libong dibdib roon, ay, sa iilan nitong
harayain, ay may malapit na sekretong tinatago ng kaniyang puso!
Tunay na kakila-kilabot, na kahit ang mismong kamatayan, ay
maaring itukoy rito. Hindi ko na maaring ilipat pa ang mga pahina
ng pinakamamahal kong libro at walang saysay na mangarap na
balang-araw ay mababasa ko ang lahat ng ito. Hindi ko na
matingnan ang kailaliman ng di maarok na tubig, kung saan sa saglit
na pagsilay ng liwanag rito ay nasilayan ko rin ang kayamanan at iba
pang nakalubog dito. Itinalaga na ang librong ito ay dapat bukal na
isara habang buhay, kahit na ang nabasa ko lang ay isang pahina.
Itinalaga na ang tubig ay dapat nakakandado sa yelo habang buhay
habang ang liwanag ay naglalaro sa ibabaw nito at habang nakatayo
lamang ako sa baybayin na walang kalam-alam. Wala na ang aking
kaibigan, pumanaw na rin ang aking mga kapitbahay, aking
minamahal, ang sinsinta ng aking kaluluwa ay wala na; isang hindi
14
LUNGSOD
maiiwasang pagsasama at pagpapatuloy ng mga sekretong lagi nang
nasa kanyang katangian at siyang aking dadalhin hanggang sa aking
kamatayan. Sa kahit saang libingan sa lungsod na ito na aking
dinaanan, may natutulog pa bang mas mahiwaga kaysa mga
nakahimlay rito, sa kaloob-looban ng kanilang pagkatao , sa aking
katauhan, o mas higit baa ko sa kanila?
15
LUNGSOD
Patungkol sa rito, ang kaniyang natural at di mapaghiwalay na

pinagmanahan, ang mensaherong nakasakay sa kabayo ay pantay
lamang ng kayamanan sa Hari, ang unang ministro ng estado, at kahit
ng pinakamayamang negosyante ng London. Kaya naman, kasabay
ng tatlong pasaherong tahimik na nakasakay sa masikip na saklaw ng
lumang kalesa; isa silang misteryo para sa isa’t-isa, buo na para bang
silang lahat ay nasa kanilang mga sariling kalesa at anim, o kaya
naman ay may ari ng kalesa at animnapu na mayroong bansang
pinamamahalaan sa pagitan niya at ng kaniyang katabi
Dahan-dahang bumiyahe pabalik ang mensahero, minsan ay
humihinto sa mga bahay-inuman habang ipinapamalas ang kaniyang
kakayahang bantayan ang kaniyang konseho at panatilihin ang
kaniyang sumbrerong natatakpan ang kaniyang mga mata. Ang
kaniyang mga mata ay bumagay sa mga dekorasyon dahil sa kaitiman
nito na walang lalim o ano mang balangkas, masyado rin itong
malapit sa isa’t-isa na para bang takot itong mahuling mag-isa kapag
naglayo sila. Mayroon silang masamang ekspresyon sa ilalim ng
kanilang lumang sombrero na para bang dumudura habang nattakpan
ng kaniyang bandana ang kaniyang baba at lalamunan at
mararamdaman pababa hanggang sa kaniyang tuhod. Nang tumigil
siya para moinom, tinanggal niya ang kaniyang bandana gamit
lamang ang kaniyang kaliwang kamay habang binubuhos ang alak
gamit naman ang kaniyang kanan; at pagkatapos ay agad din itong
binalik.
“Huwag, Jerry, Huwag!” sigaw ng mensahero sa iisang tono
habang nakasakay. “Walang maidudulot yan para sa iyo, Jerry. Jerry,
matapat kang negosyante, hindi yan babagay sa iyong negosyo!
Alakahanin mo—! Bugbugin moa ko kung hindi tama ang aking
iniisip na maglalasing siya!
Naguluhan siya sa sinabi nito at malabo na ang kaniyang isip na
ilang beses na niyang tinaggal ang kaniyang sombrero at kinamot ang
kaniyang ulo. Maliban sa korona na nakakalbo na, mayroon
siyang matigas na buhok na kulay itim na abot sa kaniyang
mukha at tumtutubo pababa sa kaniyang malaki at malapad
na ilong. Para bang gawa ito ng isang panday, mas mukhang
ibabaw ng matinik na pader kaysa ulong may buhok, na kahit
ang pinakamatatapang na mga palaka ay aayaw sa kaniya
dahil sa panganib na kakaharapin ng mundo sa kaniya
Habang bumabiyahe siya pabalik dala-dala ang mensaheng
nakapaloob sa isang kahon na ipinadala para sa panggabing bantay ng
16
LUNGSOD
bangko ng Tellson sa tabi ng Templo, ay dadalhin pala niya ito sa mas
mataas na awturidad sa loob, ang mga anino ng gabi ay bumu ng iba-
ibang hugis sa kaniyang paningin na parang galing sad ala niyang
mensahe , at mga hugis na naging dahilan na hindi na siya mapakali sa
kaniyang sarili .Tila sila ay dumadami dahil tiningnan niya ang bawat
anino sa daan sa oras na umandar, umalpas, nagulo at bumagga sa
kaniyang daanan ang kalesa habang kasama niya ang tatlo pa na nasa
loob. Kanino kaya tulad niya, ay nagpakita rin ang mga anino ng gabi
sa hugis ng mga matang inaantok at nagpalaboy-laboy na isip.
17
LUNGSOD
Ang bangko ng Tellson ay malaki na ang kita sa mga liham. Bilang

pasahero ng bangko, ang kaniyang kamay ay nakahawak sa taling yari sa
balat na siyang pumipigil sa kaniya upang hindi bumangga sa katabi niya at
hilahin siya sa sulok sa tuwing ang kalesa ay umaalpas kapag ang kutsero ay
nakakatulog at kalahating gising, ang mga maliit na bintana ng kalesa at ang
mga ilaw nito na sumisilaw sa kanila at ang punong bulto ng mga pasahero sa
kanilang harapan ang nagging bangko at kumita ng alaki sa kanilang
negosyo. Ang tunog ng taling hawakan ay siya ring tunog ng pera, at mas
marami pang liham ang kinilala sa loob ng limang minuto na ang Tellson
kahit na marami silang koneksiyon sa mga dayuhan, ay nalampasan pa ng
tatlong beses ng panahong iyon. Ang mga nakatagong silid sa ilalim ng
Tellson kung saan ang pinakamahal nilang bilihan at pinakaingat-
ingatang sekreto ay ipinaalam sa pasahero (at hindi lamang kaunti ang
nalalaman niya tungkol sa kanila), ay nagbukas sa kaniyang harapan at
pumasok siya hawak-hawak ang mga susi at ang mahinang ilaw ng
kandila at natagpuan niyang sila ay ligtas, malakas at maayos ang
kalagayan gaya ng huli niya silang nakita.
Kahit na palagi siyang sinasamahan ng bangko, at kahit na ang
kalesa (sa nakakapagtakang paraan na para bang sakit na nararamdaman
sa ilalim ng impluwensya ng gamot) ay palaging nakasunod sa kaniya,
mayroong bagong bugso ng pakiramdam ang hindi maalis-alis sa kaniya
buong gabi. Para na rin siyang papunta para hukayin ang bangkay ng
iba.
Ngayon, sa dami-dami ng mga mukhang nagpakita sa kaniyang
harapan ang tunay na mukha ng inilibing na katauhan, na hindi ipinaalam
ng mga anino sa gabi ; ngunit aaaninag na iyon ay mukha ng mga taong
nasa lima o apatnapung taon na, magkakaiba ang silakbo ng damdamin na
ipinaparating, at may malagim na pinagdaanan at sinapit. Magkakasunod
ang kayabangan, panghahamak, pagsuway, pagmamatigas, pagiging
sunod-sunuran at paghikbi; gayundin ang magkakaibang nakalubog na
pisngi, mala-bangkay na kulay, at payat na katawan. Ngunit ang
pinakamukha nila ay makikitang mapuputi ang ulo. Ilang beses ang
inaantok na pasahero ay nagtanong tungkol sa kaniya ng nakita :
“Gaano katagal nang inilibing?”
Pare-pareho lang ang kanilang sagot: “Halos
labingwalong taon na” “Iniwan mo na ba lahat ng pag-
asang iyong nahukay?”
“Matagal na.”
“Alam mo bang pinapaalalahanan ka ng
buhay?” “Yun ang sabi nila.”
18
LUNGSOD
“Sana ay gustuhin mo
pang mabuhay?” “Di ko
masasabi.”
“Gusto mo bang dalgin kita sa kaniya? Gusto mo ba siyang makita?”
19
LUNGSOD
Magkakaiba ang sagot sa tanong na ito. Minsan ang sagot nila ay,
“Teka! Ikamamatay ko kung makikita ko siya agad.” Sinsan ay
mangiyak-ngiyak silang sumasagot ng, “Dalhin moa ko sa
kaniya.”Minsan naman ay nakatitig lamang at nagugulahan silang
sumasagot ng , “Hindi ko siya kilala. Hindi ko maintindihan.”
Matapos ang palaisipang usapan, ang pasahero sa kanyang sariling
kagustuhan ay maghuhukay at maghuhukay gamit ang pala, gamit ang
susi, gamit ang kaniyang kamay para lamang hukayin ang nilalang na
ito. Sa wakas, ay nahukay rin siya, may lupa pang nakalawit sa kanyang
mukha at buhok at bigla niyang pinapaypay ang buhangin at alikabok.
Ang pasahero ay agad namang tutungo sa sarili at ibababa ang bintana,
para maramdaman ang ambon at ulan sa kaniyang pisngi.
Ngunit kahit na ang mulat ang kaniyang mga mata sa ambon at ulan, ang
mga anino ng gabi ay mahuhulog sa kanilang sariling anino at dilim ng gabi
tungo sa gumagalaw na liwanag gaing sa mga ilaw ng kalesa at sa mga bakod
sa kilid ng kalsada na inuurong ng mga haltak. Ang tunay na bahay-bangko
ng Templo, ang tunay na negosyo noong araw, ang tunay na matibay na silid,
ang tunay na sundo na ipinadala at ang mensaheng ibinalik sa kanya ay
naroroon. Sa gitna nilang lahat ay babangon ang mukha ng multo at
sasalubungin siyang muli.
“Gaano katagal nang inilibing?”
“Halos labingwalong taon na”
“Sana ay gustuhin mo
pang mabuhay”
“Di ko masasabi”
Maghuhukay siya at maghuhukay hanggang ang di mapakaling
kilos ng isa o dalawang pasahero ay magpapaalala sa kaniya na itaas
ang bintana , hawakan ng mahigpit ang taling-hawakan at mag isip-
isip sa dalawang natutulog na hugis , hanggang ang makalimot ang
kaniyang isip, hanggang muli silang magpadausdos patungo sa
bangko at hukay.
“Gaano katagal nang
inilibing?”
“Halos labingwalong
taon na.”
“Iniwan mo na ba lahat ng pag-asang iyong nahukay?”
“Matagal na.”
Ang mga salita ay narririning pari niya mataos itong bigkasin,
malinaw na malinaw sa lahat ng salitang kaniyang narinignsa kaniyang
buong buhay, nang ang pagod na pasahero ay namulat sa kamuwangan
20
LUNGSOD
ng umaga at nalamang ang mga anino ng gabi ay naglaho na.
Ibinaba niya ang bintana at sumilip sa sumisikat na araw. May
palupo ng inararong lupa na may inararong naiwan mula pa kagabi nung
ang mga kabayo ay walang pamatok; sa kabila ng tahimik na kakahuyan
kung saan nananatili a rin ang mga dilaw at mapupulang dahon sa
kanilang mga puno. Kahit na ang lupa ay malamig at basa, maaliwalas
ang kalngitan at sikat ng araw ay maliwanag, kalmado at kaaya-aya.
21
LUNGSOD
“labingwalong taon!” sambit ng pasahero habang nakatitig sa araw.
“Mahabanging Panginoon! Ako’y inilibing ng buhay ng labingwalong
taon!”
Chapter 4
Ang Paghahanda
Nang matagumpay ng maihatid ang liham sa Dover, sa bandang

tanghali,binuksan ng punong tagapagpanahala ang pinto ng kalesa.
Ginawa niya ito sa pamamagitan ng magarbong seremonyas para
ipagdiwang ang matagumpay na paglalakgbay ng mensahero aging sa
panahon ng taglamig.
Sa mga oras na iyon, may natitira na lamang isang manlalakbya
upang batiin sapagkat a g dalwa pang iba ay namahinga na sa kanya-
kanyang naiatas na patutunguhan. Ang amag sa kalesa at ang basa at
masangsang na amoy nito dahil sa kasikipan at pagkakubli ay
nagmistulang isang malaking kulungan ng aso. Nagmistula na ring
isang malaking aso si ginning Lorry habang pinapagpagan ang
kaniyang sarili pati na rin ang kanyang sombrero, maputik nap aa at
magulong saplot.
“May kaha ba sa Calais, bukas?”
“Opo, kung mananatiling Maganda ang panahon at ang hangin ay
kalmado. Magiging Maganda ang alon sa bandang alas dos ng
hapon. Matutulog na ho ba kayo?” “Hindi na muna ako matutulog
habang wala pa ang gabi; pero gusto ko ng mahihigaan at isang
barbero.” “at tsaka agahan rin po?” “ Sge po” “ Magkaisa! Dalhin niyo
dito ang lalagyan at malamig na tubig at pag-isahin. Sabay niyong
hilahin ang bota ng ginoo. (May makikita kayong apoy mula sa pinong
uling-dagat.)
“Sunduin niyo na ang barbero! Halina’t paghaluin ang mga kailangan!”
Ang silid-tulugan ng Concord, na laging ipinapagamit sa pasahero ng
liham, mga pasaherong laging balot na balot mula ulo hanggang paa, ang
silid ay may kakaibang interest mula sa gusali ng kamahalang si George,
na kahit isang lalake ang nakitang pumasok sa silid na ito ay ibat-ibang
lalake na ang makikitng lumalabas mula rito. Dahil dito, isa pang
tagapamahala ng bahay, dalawang tagabitbit at marami pang katulong at
tagapamahala ng lupa ang akidenteng tumambay sa iba’t-ibang bahagi
ng kalsada, sa pagitan ng Concord at sa silid na pinagkakapehan nang
isang lalakeng nasa animnapu, nakabihis ng pormal na kulay
22
LUNGSOD
kayumangging kasuotan. Medyo gamit na pero mainman ang
pagkakalaga, may malalaking bulsa, ang dumaan nang siya ay
magtungo sa kanyang agahan.
23
LUNGSOD
Ang silid na pinagkakapehan ay walang ibang nakikituloy, nang
tanghaling iyon maliban sa lalaking kulay kayumanggi ang kasuotan.
Ang kanyang agahan ay inihanda malapit sa apuyan at nang siya ay
umupo at nasisinagan ng liwanag habang naghihintay sa kaniyang
almusal ay nakaupo lamang siya nang hindi gumagalaw na para bang
ipinipinta.
Maayos at naayon ang kaniyang dating, ang kaniyang kamay sa
kaniyang mga tuhod at isang alaking relong tumutunog na para bang
mataginting na sermon sa ilalim ng kaniyang amerikana na para bang
kinaawaan nito ang grabidad at katagalan laban sa kakawalang-tino at
lumilipas na apoy. Maganda ang kaniyang mga binti, na medyo
ipinagmamalaki pa niya dahil ang kaniyan kayumangging stocking ay
hapit na hapit at Maganda ang pagkakahabi; ang kaniyang sapatos at
sinturon rin, kahit na simple ay malinis. Nakasuot siya ng kakaiba,
presko at tila manila-nilaw na peluka na nakapwesto ng maigi sa
kaniyang ulo; ang pelukang ito ay ipinapalagay na yari sa buhok ngunit
mukhang itoy bigkos lamang ng sinulid o salamin. Ang kaniyang lino,
kahit di kasing pino ng knaiyang stockings ay singputi ng buhangin sa
kalapit na dagat o kaya naman ay mga batik ng manlalayag na
kumikinang sa araw sa dagat. Mukhang lagi-laging nagpipigil at tahimik,
ay nagliliwanag parin sa ilalim ng kaniyang peluka at ng kaniyang mga
kumikinang na mat ana tila ay ilang pagod din ang ininda upang makuha
ng may-ari ng mga matang ito ang blanking expression ng bangko nng
Tellson. Malulusog ang kulay ng kaniyang pisngi, at ang kaniyang
mukha kahit na nangungunot ay may naiwang bakas ng kaba. Ngunit
siguro ang mapagkakatiwalaang mga binatang mga klerk sa bangko ng
Tellson ay napuno na ng pagaalala mula sa ibang tao o kaya naman ay
pagaalala para sa ibang tao, gaya ng pinaglumaang damit na hindi
nagtatagal.
Para kumpletuhin ang kaniyang katauhan na tila isang lalaking
ipinapaguhit ang sarili, si ginoong Lorry ay nakatulog na. Ang
pagdating ng kanyiyang almusal ang gumising sa kaniya sabay sab
isa kaniyang tagapamahala habang inuusog ang kaniyang upuan:
“Sana ay ipinaghanda niyo ako ng isang binibini na maaring
dumating anumang oras ngayon. Maaari niyang hanapin si ginoong
Jarvis o kaya naman ay matanong sa mga lalaki sa bangko ng Tellson,
ipaalam mo lang sa akin”
“Sege po. Bangko po ba ng Tellson sa
London?” “oo.”
“Sege po. Madalas naman po ay merong dumadating na maglilbang sa
mga manlalakbay papunta at pabalik sa London at Paris. Mga malalayong
24
LUNGSOD
manlalakbay po sa Tellson at bahay ng kompanya.
25
LUNGSOD
“Oo. Para nga tayong nasa bahay sa Pransiya gayundin ng mga Ingles”
“Opo. Sa tingin ko po ay hindi rin kayo mahilig maglakbay?”
“Hindi na nitong mga nakaraang taon. Labinglimang taon na ang
nakalipas nang kami—nang ako—ay huling nagpunta ng Pransiya.”
“Talaga po ba? Bago pa ho ako nakarating niyan dito. Bago pa
ang panahon ng mga tauhan dito. Ang George ay sa ilalim ng
paamalakad ng iba nung panahong iyan.”
“Sa tingin ko rin”
“Pero pupusta po ako, , na ang bahay katulad ng sa Tellson at ng
kompanya ay maunlad kahit na nung limampung taon o, higit na siguro
pagkaraan ng labinglimang taon?”
“Masyado kang malayo, sabihin na nating isang daan at limampu,
pero hindi na rin malayo sa katotohanan.”
“Tama po kayo!”
Inikot niya ang kaniyang paningin at tinikom ang bibig nang siya
ay umatras n amula sa kaniyang hapag, inilipat ng tagapagsilbi ang
kaniyang panyo mula sa kanan tunho sa kaliwa, nagging komportable
ang pakikitungo at tumayo habang pinagmamasdan ang mga bsita
habang sila ay kumakain at umiinom na para bang nagmamasid mula
sa isang mataas na tore.
Ayon sa di na maalalang simula ng paninilbihan ng mga
tagapagsilbi sa bahay,
Matapos si ginoong Lorry sa kaniyang almusal ay naglakad-lakad
ito sa baybayin ng dagat. Itinago ng maliit at baluktot na bayan ng
Dover ng kaniyang sarili malayo sa dagat at tumakbo papalapit sa
mga pangpang na parang isang Abestrus. Ang karagatan ay
mistulang desyerto na tinambakan ng tubig at nagbabagsakang bato at
ginawa ng dagat ang gusto niya , at ang gusto niya ay ang tuluyang
pagkawasak. Ito ay nagpamalas ng kidlat sa buong bayan, sa mga
pangpang at pinababa ang mga baybayin sa kaniyang galit. Ang hangin
sa mga kabahayan ay napakalakas na ang lasa ng pamamansing ng
aakalain mong sirang isda ay aahon para lamang makalangoy pabalik
sa dagat.Isang munting pangingisda ang ginawa sa pantalan, na may
dami ay tila nagpalaboy-laboy lamang sa gabi at patungo sa dagat;
lalo na sa mga panahong taog ang tubig at malapit nang magbaha.
Minsan, ang mga maliliit na negosyante, na walang ibang ginawang
kalakal ay nakakuha na malaking kit ana sa sobrang laki ay walang
sinuman sa kanila ang balak magtiis sa kakarampot.
Nang paparating na ang hapon at ang hangin ay paminsan-minsang
lumilinaw para makia ang baybayin ng Pransiya ay muling binalot ng
26
LUNGSOD
ambon at singaw na siya ring paglabo ng pagiisip ni ginoong Lorry.
Nang dumilim na, umupo siya sa harap ng apuyan sa silid na
pinagkakapehan habang naghihintay ng kaniyang hapunan gaya ng
paghihintay niya sa kaniyang almusal, ang kaniyang pagiisip ay abala sa
paghuhukay at patuloy na paghuhukay sa nagsusumiklab na pulang
uling.
27
LUNGSOD
Isang bote ng masarap nap uang alak matapos ang hapunan ay

nakapagpagaan sa sinumng naghihintay sa harap ng nagsusumiklab na
pulang uling kung hindi ay marapat lamang na alisin na lang siya sa
kaniyang trabaho. Matagal nang walang ginagawa si ginoong Lorry at
kakatapos lang punuin ng alak ang kaniyang baso at makikitang
kompleto ng itsura nito ati na rin ang kasiyahang natagpuan ng
matandang lalaki na may preskong kulay at kaka-ubos lamang ng isang
bote ng alak nang ang kaluskos ng gulong ay narinig galing sa masikip
na lansangan at dumadagundong papasok sa kanilang bakuran.
Ibinaba niya ang kaniyang basong hindi man lang nabawasan ng alak.
“Siya si Mam’selle!” sambit niya.
IIang minuto pa ay dumating na ang tagapagsilbi upang ipaalam
na dumating na si binibining Manette galing London, at masayang
batiin ang mga lalaki mula sa Tellson.
“Masyado bang maaga?”
Uminom na si binibining Manette ng pampapresko sa daan papunta
at nananabik na agad na makita ang mga lalaki mula sa Tellson, kung ito
ay sang-ayon sa kaniyang paningin.
Wala nang nagawa ang mga laaki sa Tellson kundi inumin at
desperadong ubusin ang alak sa kanilang baso, at ayusin ang
kaniyang kakaibang peluka sa kaniyang tainga at sumunod sa
tapagsilbi papunta sa silid ni binibining Manette. Ang silid ay malaki,
madilim at inayos na parang sa isang lamay na may itim na buhok ng
kabayo at pinapalooban ng mabigat at pusikit na lamesa. Ito ay paulit
na linangisan hanggang sa ang dalawanag mataas na kandila sa
lamesa sa gita ng silid ay nababanaag na sa bawat dahin; na para
bang sila ay inilibing sa malalim na hukay ng maitim na amahogany,t
walang anumang liwanag na maasahang kakausap sa kanila hanggang
sila ay mahukay.
Ang karimlang ito ay mahirap ng pasukin kaya si ginoong Lorry, ay
tinahak ang kaniyang daanan sa ibabaw ng alpombra galing Turkey carpet,
na dapat kay binibining Manette, sa sandal, sa kalapit na silid, hanggang
makalmpas siya sa dalwang mataas na kandila , nakita niya ang isang
bababeng di lalagpas ang edad sa labingpito na nakatayo para
salubungin siya sa pagitan ng lamesa at ng apuyan, nakasuot ng balabal
at hawak-hawak parin ang kaniyang panglakbay na sombrero sa tali nito
sa kaniyang mga kamay. Habang siya ay nakatitig sa maliit at agandang
imahe na may malagintong buhok, mga matang kulay asul na nakatitig
pabalik sa kaniya na tila ba nagtataka at noong walang bahid ng
pagngungunot (pagalala sa kung gaano kakinis ito), na pinupunit at
28
LUNGSOD
pinagtatagpi-tagpi ang kaniyang sariling itsura upang hindi masyadong
magmukhang natataranta, o natataranta o nangangamba o kaya naman
ay isang maliwanang na atensiyon lamang kahit na sabay-sabay na
mababatid ang lahat ng ekspresyon sa kaniyang mga mata nang makita
niya ang mga bagay na ito, biglang isang malinaw na kahawig ng isang
batang kanyang kinarga sa tapat mismo ng daanang iyon isang malamig
na panahon nang lumipas ang ulan, bumigat ang hangin at tumaas ang
alon ng dagat, ang dumaan sa kaniyang paningin
29
LUNGSOD
Dumaan lamang ang kahawig ng bata na parang hangin sa ibabaw ng

salamin sa likod ng una niyang nakitang babae, isang balangkas kung saan
isang prosisyon sa ospital ng mga negro, kasabay ng mga pugot-ulo at
mga baldado na nag aalay ng mga bayong na naglalaman ng mga patay a
prutas-dagat sa mga maiitim na esperitu, hanggang sa pormal na siyang
yumuko kay binibining Manette.
“Umupo ka.” Sambit niya sa isang malumanay na boses; may bahid
ng pagkadayuhan sa kaniyang pananalita, ngunit hindi naman
masyadong halata.
“Maaari bang halikan ko ang iyong kamay?,” tanong ni ginoong
Lorry, sa kaniyang asal na tila nanliligaw at muli siyang yumuko at
agad na umupo.
“Nakatanggap ako ng liham mula sa bangko kahapon upang ipaalam
sa akin isang kaalaman o bagong tuklas—”
“Ang salita ay hindi material binibini, walang anumang salita ang
makakpagpatunay”
“—nirerespeto ko ang maliit na ari-arian ng aking ama na hindi ko
kailanman nakita sapagkat matagal na siyang pumanaw—”
Inusog ni ginoong Lorry ang kaniyang upuan at tiningnan ng
nakababahalang titig ang kaniyang nakikitang prosisyon ng mga negro sa
ospital na para namang may naitulong sila sa mga bitbit ilang bayong ng
mga patay na prutas!
“—kinakailangang pumunta ako sa Pransiya para makipag usap sa
mga tauhan ng bangko. Mabuti nang pumunta ako ng prasiya ng may
mabuting layunin”
“Ang aking sarili.”
“Handa akong marinig iyan.”
Tumungi ang binibini sa kaniya at nagbigay galang ( sa panahong
iyon ay kinakailangang yumuko ang mga babae para magbigay galang),
upang iparating na batid niya kung gaano ka higit na marunong ang
ginoo kaysa sa kaniya at yumuko siyang muli.
“Sinagot ko na po ang bangko, sapagkat iniisip ko na kinakailangan
ito, sa mga nakakaalam, at sa mga mabubuting tao na pinayuhan ako, na
marapat lamanag na pumunta ako ng Pransiya, na ako ay isang ulia at
walang ni isang kaibigan para sumama sa akin that as it was considered
necessary,higit kong ikinararangal kung ako ay pahihintulutang
mapasailalim sa proteskyon ng mga tauhan. Umalis na patungong
London ang mga tauhan pero sa tingin ko ay isang mensahero ang
ipinadala sa kanila upang humingi ng pabor na hintayin nila ako doon”
“Akoy nasisiyahan,” sabi ni ginoong Lorry, “na maatsan sa
30
LUNGSOD
tungkuling ito. Isang kasiyahan ang gawin ito.”
“Lubos po akong nagpapasalamat sa inyo. Maraming maraming
salamat po. Sinabi na sakin ng bangko na ang mga tauhan na ang
magpapaliwanag sa akin ang mga detalye ng Negosyo at na dapat kong
ihanda ang aking sarili sa kung anumang ikakagulat ko tungkol sa
kanila. Ginawa ko na lahat ng aking makakaya para maghanda at natural
na matibay ang aking loob at interesado akong malaman kung sino sila.”
31
LUNGSOD
“Dapat lang,” sagot ni ginoong Lorry. “Oo—ako—”

Tumigil siya saglit at nagsalitang muli matapos niyang ayusin ang
kaniyang peluka sa kaniyang tainga , “Mahirap siyang simulan.”
Hindi na niya sinimulan ngunit sa kaniyang pagdadalwang-isip ay
nagtagpo ang kanilang mga tingin. Ang noo ng binibini ay tumaas at
kumunot ngunit ito ay kaaya-aya at itinaas niya rin ang kaniyang
kamay na para bang isang pilit na kilos at nanatiling parang isang
aninong dumaan lamang.
“Itinuturing mo po ba akong iba sa inyo?”
“Hindi ba?” binuka ni ginoong Lorry ang kaniyang kamay at
iniabot ito sa binibini sabay ang isang ngiti.
Sa pagitan ng kaniyang mga kilay at sa ibabaw ng kaniyang maliit
na ilong, isang pinong linya ay lumabas ang malalim na ekspresyon
habang umupo siya ng marihin sa kaniyang silya kung saan siya
nakatayo kanina. Pinagmasdan lang niya ang kilos ng binibini at nang
ibuka niya ang kaniyang mga mata muli ay nagsalita ito:
“Sa bansang kumupkop sayo, batid kong nararapt kamang kitang
tawaging Binibining Ingles, binibining Manette?”
“Maari naman po.”
“Binibining Manette, negosyante akong tao. Bilanggo ako ng
Negosyo at ni ako ay aminadong kailangan kong palayain ang sarili ko
rito. Huwag mong tanggapin ang iyong naririnig mula s akin na para
bang isa akong makina na nagsasalita, Hindi ako ganyan , ako ay
maikisimpatiya sayo, binibini dahil ang kwento mo ay kwento rin ng
mga klyente ng aking Negosyo.
“Kwento!”
Parang sinasadya niyang magkamali sa salitang kaniyang ginamit at
pinaulit-ulit nang muli siyang magsalita “Oo. Mga kliyente; sa larangan
ng pagbabangko, kliyente ang tawag namin sa aming mga konseksyon.
Isa siyang lalaki mula sa Pransiya, lalaking maka-siyensya, isang taong
may magandang katauhan, isang doctor.”
“Hindi Beauvais?”
“Oo, gaya ng Beauvais. Gaya ni ginoong Manette, ang iyong ama,
ang taong yun ay isang Beauvais. Gaya ni ginoong Manette, ang iyong
tatay ay may magandang reputasyon ang lalaking yun sa Pransiya. Isang
karangalan ang makilala siya doon. Ang aming relasyon ay nanatiling sa
neosyo lamang, ngunit mananatili rin itong sekreto. Nandun ako nun sa
aming bahay sa Pransiya, mga dalawangpung taon na rin ang
nakakalipas”
“Nung panahong iyon—anong taon po?”
32
LUNGSOD
“Mga dalawampung taon na ang nakakalipas. Ikinasal siya sa isang
babaeng Ingles at isa ako sa mga katiwala niya. Kaniyang mga nagging
karelasyon, kagay ng mga nagging relasyon ng ibang mga lalake sa
Pransiya at ng kanilang mga pamilya ay nasa kamay ng Tellson. Ganun
ding paraan ay nagging katiwala rin ako ng aking mga kliyente.
33
LUNGSOD
Ang mga ugnayang iyon ay pawang tungkol sa Negosyo lamang

binibini; walang pagkakaibigan sa pagitan nila, walang anumang interes
o anumang pagpapahalaga, sa aking buhay negosyo gaya ng pagdaan
lamang ng aking mga kliyente araw-araw; sa madaling salita ay wala
akong anumang nararamdaman para sa kanila; isa lamang akong makina
na patuloy na gumagana.”
“Ngunit ito ay kwento ng aking ama; at mas lalo lang akong
napapisip—” ang nagtatakang kunot ng kanyang noo ay nangungusap sa
kanya—“ nung ako ay naiwang ulila dahil sa pagkawala ng aking ina
dalawang taon mula nang pumanaw ang aking ama, ikaw ang nagdala sa
akin dito sa Europa. Nakakasiguro akong ikaw yun.”
Hinawakan ni ginoong Lorry ang kamay ng nagaatubiling binibini at
agad rin naman itong ipinagkatiwala sa kaniya at hinalikan. Agad ring
niyang pinabalik ang babae sa kaniyang kinauupuan , hawak ang upuan
gamit ang kaliwang kamay at ang kanan naman upang masahiin ang
kanyang baba, hawiin ang kanyang peluka sa kanyang tainga o idiin ang
kaniyang mga sinabi, ay naupo na lamang siya habang tinitingala ang
ginoo.
“Binibining Manette, ako nga yun. At ngayon ay makikita mo na
kung paano ko ilalahad ang aking sarili para sabihing wala akong
nararamdaman , na lahat ng mga naiugnay sa akin ay pawang dahil sa
Negosyo lamang, kung mababatid mo na gayon lamang kita nakita.
Hindi totoo yun. Matagal ka nang namalagi sa bahay ng Tellson noon
paman at ako naman ay nagging abala sa aking Negosyo sa nahay ng
Tellson noon paman din. Damdamin! Wala akong oras para Riyan, wala
akong pag-asa diyan. Dumaan ang aking buong buhay binibini na
nakatutok lamang ako sa pagpapalago ng aking pera.”
Matapos ilarawan ni ginoong Larry ang kaniyang pang araw-araw na
gawain, ay pinatag niya ang kaniyang manila-nilaw na peluka gamit ang
kaniyang dalawang kamay ( hindi na sana dapat kailangan, dahil wala na
yatang mas iapapatag pa sa kaniyang makinang na peluka noon), at
bumalik sa kaniyang datng pakikitungo.
“Sa ngayon binibini, (gaya ng sinabi mo), ito ay kwento ng iyong
yumaong ama. Ngayon mo makikita ang kaibahan. Kung ang iyong ama
ay hidi namatay ng panahong iyon—Wag kang matakot kung paano ka
magsisimula!”
Sinimulan nga ng binibini. At hinawakan niya ang kaniyang
pulsuhan sa kaniyang dalawang kamay. “Magdasal ka” sambit ni
ginoong Lorry sa malumanay na tono, at I inalik ang kaniyang kaliwang
kamay sa kaniyang upuan, upang ilapat ito sa nagsusumamong mga
34
LUNGSOD
daliri na nanginginig na nakahawak sa kaniya: “magdasal ka at kontrolin
mo ang iyong pagkabalisa—parang negosyo lang. gaya ng sabi ko—”
Labis na pagkabahala ang gumuhit sa mukha ng binibini na
siyang nagpatigil sa kaniya, nagpalaboy-laboy ang tingin at
nagsaltang muli:
“Gaya nga ng sinabi ko binibini; kung si ginoong Manette ay hindi
namatay; kung biglaan na lang syang naglaho
35
LUNGSOD
kung naligaw na lang sana siya if he had been spirited away; kung hindi
lang mahirap malaman kung saang lupalop siya naroroon, na kahit anong
sining ay di siya matatagpuan; kung may kalaban lang siya sa kaniyang
mga kababayan na kakayanin siya, kahit ako ay may kakilalang
matatapang na tao ngunit takot magsalita o kahit bulong man lang
papunta sa tubig roon; ipagpalagay natin ang karangalang punan ang
mga blanko para ipadala sa kahit sinuman sa kulungan gaano man nila
gusyo katagal ng lingid sa kanilang kaalaman; kung nakiusap lang ang
kaniyang asawa sa hari, ang reyna ang korte , ang kumbento sa kung
anumang balita tungkol sa kaniya, at lahat ay tila walang kahulugan;
kung gayon ay ang kasaysayan ng iyong ama ay siya ring magiging
kasaysayan ng hindi pinagpalang Doctor ng Beauvais.”
“Nakikiusap ako sa inyo, magkwento pa kayo.”
“Gagagawin ko, Magku-kuwento ako, kakayanin mo ba?”
“kakayanin ko ang lahat maliban lamang sa kawalang-
kasiguraduhan na iyong dulot sa akin sa mga sandalling ito.”
“Kalmado kang magsalita, at ikaw mismo ay kalamado, Mabuti
iyan!” (Kahit na ang kaniyang kilos ay hindi ma pantayan ng kaniyang
binitawang salita) “Usapang Negosyo. Ituring mo itong isang Negosyo
na kailangan mong gawin. Ang asawa ng doktor na ito, kahit na malakas
ang loob, ay nagtiis at naghirap ng husto bago niya ipanganak ang
kaniyang supling—”
“Babae po ang kaniyang anak.”
“Babae. Parang Negosyo lang—wag kang mabahala. Binibini, kung
ang babaeng iyon ay nagtiis at naghirap ng husto bago siya manganak,
na umabot siya sa desisyong huwag ipamana sa kawawang anak ang
lahat ng sakit at pighating kaniyang dinanas sa pamamagitan ng
pagpapalaki sa kaniya sa paniniwalang ang kaniyang ama ay patay na
—Huwag, Huwag kang lumuhod! Sa ngalan n Diyos bakit ka luluhos sa
akin!”
“Para sa katotohanan. Mahabaging Diyos, maawa kayo, para sa
katotohanan!”
“Parang negosyo lang. Nalilito ako sayo, at paano ako makikipag
Negosyo sayo kung ako ay nalilito? Linawin natin ang ating mga pag-
iisip. Kung masasagot mo ngayon, halimbawa ang magmultiplika ng
siyam at siyam na sentimo, o ilang ilang shillings ang dalawampung
guineas, ito ay labis na makakatulong. Dapat ay wala akong pag-aalala
sa kalagayan ng iyong pag-iisip.”
Hindi na sinagot ng binibini ang tanong ng ginoo at bumalik na siya
sa kaniyang pagkakaupo at ang kaniyang mga kamay na hindi na
36
LUNGSOD
mapaghiwalay sa pagkakayapos ay hindi na nanginginig, ipinaparating
na huwag nang mag-alala si ginoong Jarvis Lorry.
“Yan, tama yan. Lakas ng loob! Negosyo! Marami ka pang
kakaharaping negosyo, mauunlad na kalakalan. Binibining Manette,
tinahak rin ng iyong ina ang daang tatahakin mo. At nang siya ay
namatay, at naniniwala akong nasaktan ang kaniyang puso—nang hindi
man lang nilubayan ng paghahanap sa iyong ama, ay naiwan ka na niya
sa edad na dalawang taong gulang para lumaking namumukadkad,
maganda, at masaya . Malayo sa kulob ng walang katiyakan kung ang
iyong ama ay ibinuhos ang kaniyang puso sa kulungan o kaya ay
nanatili lamang dito sa maraming taon na lumipas.
37
LUNGSOD
Matapos niyang masabi ang mga salitang iyon ay napayuko siya at
nakaramdam ng awa sa mala ginto nitong buhok; na para bang napaisip
siya sa kaniyang sarili kung nangingitim na ba ito.
“Alam mo, ang iyong mga magulang ay walang magarbong
kayamanan, na kung ano man ang meron sila ay nakalaan para sa iyo at
sa iyong ina. Walang kahit anumang natuklasang anuman, pera, ari-
arian; pero—”
Naramdaman niyang humihigpit ang pagkakahawak sa kaniyang
pulsuhan kaya tumigil siya. Ang ekspresyon sa kaniyang noo, na lagi
niyang napapansin, ngayon ay di na gumagalaw at lalong lumalim
dahil sa sakit at takot.
“Ngunit siya—siya ay natagpuan na. Buhay siya. Malaki ang
pinagbago dahil na rin sa sinapit niya; halos wasak, wala paring
imposible; aasa parin tayo sa ikabubuti niya. Ang importante, buhay
siya. Dinala ang iyong ama sa lumang bahay ng isang utusan sa Pransiya
at papunta kami roon: Ako mismo, para kilalanin siya sa aking
makakaya; at ikaw, para ibalik ang kaniyang buhay, pagmamahal,
tungkulin, pahinga at ginhawa.
Nnalamig ang katawan ng binibini at siya ring naramdaman ng
ginoo. Sa isang mahina at namamanghang boses na para bang nanaginip
ay nagsalta siya,
“ Gusto kong makita ang kaniyang multo, Multo niya ang aking
makikita at hindi na siya!”
Tahimik na nayamot si ginoong Lorry at inalis ang kamay na
nakahawak sa kaniyang braso. “Ayan! Ayan nan ga ba ang sinasabi ko.
Nakita mo na! Alam mo na ang masama at mabuting balita. Papunta ka
na sa napagsamantalahang lalake, at , kunting paglalakbay lang sa
karagatan at pagbiyahe sa lupa ay hindi magtatagal ay hindi ka na aalis
sa kaniyang tabi.”
Inulit niya ang kaniyang sinabi sa parehong pabulong na boses,
“Malaya na ako, masaya na ako ngunit hindi pa ako kailanman hinabol
ng kaniyang multo!”
“Isang bagay na lang” madiing sagot ni ginoong Lorry, upang
maayos niyang makuha ang kaniyang atensyon: “natagpuan siya gamit
ang ibang pangala; sarili niyang pangalan na matagal nang
nakalimutan at nakatago. Hindi na mabuting magtanong pa at mas
lalong wala nang saysay kung uusisain pa siya kung siya ba ay
napabayaan sa loob ng mga nakalipas na taon o sadyang namalagi
bilang bilanggo. Hindi na makakabuti at wala nang saysay kung
magtatanong pa tayo ngayon, dahil ito ay mapanganib. Mas
makakabuti kung wag na lang pag-usapan pa kahit saan o sa kahit na
38
LUNGSOD
anong paraan at wag na siyang banggitin sa anumang okasyon sa
labas ng Pransiya. Kahit na ako ay ligtas bilang Ingles, at kahit na ang
Tellson ay mahalaga sa pinagkakautangan ng Pransiya, huwag nang
banggitin pa.
39
LUNGSOD
Wala akong dal-dala ni isang kasulatan na tumutukoy rito. Ito ay isang

malaking sekreto. Ang aking mga kredensyal, mga sulat at memoranda
ay mauunawaan sa isang linya lamang “Pagalala sa Buhay”, na maaring
magbunga ng iba’t-ibang kahulugan. Pero an oba ang problema! Hindi
naman niya pinapansin ni isang salita binibining Manette!”
Nnanatiling tahimik at nakaupo ang binibini, ni hindi man lang
gumalaw sa kaniyang pinagkakaupuan, nakaupo lang siya na para bang
walang pakiramdam at nakabuka ang mga mat ana nakatitig lang sa
ginoo habang ang ekspresyon ng kaniyang mukhang di magpapatinag.
Mahigpit siyang nakakapit sa kaniyang braso at takot na humiwalay
dahil baka masaktan siya; kaya naman ay humingi na lang siya ng
tulong nanang hindi gumagalaw.
Isang nakakatakot tingnan na babae, na kahit sa kaniang
pagkabalisa ay napansin ni ginong Lorry na may pulang buhok, at
nakadamit ng hapit na hapit sa katawan, ang kaniyang ulo ay
nababalot ng magandang talungkob na parang sukatan ng mga
Grenadier, isang magandang sukatan o parang kesong Stilton, ang
tumakbo papalapit sa mga utusan ng bahay-tuluyan at agad na
tinaggal ang pagkakakapit ng bbinibini sa pamamagitan ng paglapat
ng kaniyang kamay sa kaniyang dibdib at paghila sa kaniya sa
pinakamalapit na pader.
(“Sa tingin ko ay lalake talaga ito!” yan ang bulong ni ginoong.
Lorry sa kaniyang sarili habang siya ay hinihila sa pader)
“Aba’y tingnan mo nga ito!” sigaw ng katauhang iyon, sambit niya sa
mga utusan. “Bakit hindi niyo kunin ang mga gamit kaysa tumayo lang
diyan at titigan ako? Hindi naman siguro ako magandang tingnan diba?
Bakit di niyo kunin ang mga gamit sinasabi ko sa inyo pag hindi kayo
nakadala ng asin, malamaig na tubig at suka, ako na lang mismo ang
kikilos.”
Agad namang nagsipag kilos ang mga utusan at dahan-dahan niyang
ihiniga ang kaniyang pasyente sa upuan at inalagaan niya ng mahusay at
maayos.: tinatawag niya itong “ang aking pinaka iniingatan!” and
“aking ibon!” at inilalatag ang kaniyang malagintong buhok sa kaniyang
braso ng dahan-dahan.
“Ikaw na nakabihis ng kayumanggi!” sabay tingin kay ginoog Lorry;
“hindi mo ba pwedeng sabihin sa kaniya kung ano man ang kailangan
mong sabihin nang hindi siya mamamatay sa takot? Tingnan mo ang
putla ng maganda niyang mukha at malalamig na kamay, matatawag mo
ba ang sarili mo bilang isang taga bangko?”
Lubos pang nangunguyam sa mahirap na tanong si ginoong Lorry na
40
LUNGSOD
nakakaya lamang niyang tumingin sa malayo at nakikisimpatya habang
ang malakas na babaeng ito , na pinaalis ang mga utusan sa
nakakapagtakang parusa “para malaman nila” na hindi na nila napag-
usapan, nakatitig lamang, bumawi sa pamamagitan ng pagtatapos at
sinuyo siyang ilatag na ang kaniyang laylayan. Ng taas noo.
41
LUNGSOD
“Sana ay gumaling na siya,” sabi ni ginoong Lorry.
“Wag na lang ukulay kayumanggikung gumaling man siya. Ang
aking pinakamagandag dilag!”
“Sana nga,” sabi ni ginoong Lorry, matapos ang isa pang
katahimikan ng emoatiya at simpatiya sa kapwa at pagpapakumbaba.
Matapos ang isa pang panahon ng saglit na katahimikan , “ na
sasamahan mo si binibing Manette sa Pransiya?”
“Prang ganon na nga!” sagot ng malakas na babae. “Kung intensiyon
man na akoa ay tumawid sa maalat na karagatan, sa tingin mo ba ang
pagkalinga ay magagamit ko sa isla?”
Isa na namang tanong na mahirap tanungin, hindi na tumuloy si
ginoong Larry.
Chapter 5
Ang Tindahan ng
Alak
Isang malaking bariles ng alak ang nahulog at nabasag sa daan.

Nangyari ang aksidente nang ito ay ibinaba sa kariton; nagpagulong-
gulong, nasira at sumambulat sa daan sa labas lamang ng mabatog tapat
ng tindahan ng alak, nabasag na parang nogales.
Lahat ng taong malapit roon ay tinigil ang kanilang mga
ginagawa, o ang knailang katamaran at tumakbo papunta sa daan para
uminom ng alak. Maiisip mong parang mga pilay ang mga taong
lumalapit dito dahil sa matigas at iba-ibang hugis at disenyo ng mga
bato na nakaharap sa iban’t-ibang direksiyon, ngunit wala silang
pakialam; pinalibutan nila ang nabasag na alak daka ang kanilang
kaniya-kaniyang sisidlan na magkakaiba din ang laki. May ibang
lumuhod at nagsarok gamit ang kanilang dalawang kamay at
humigop ng alak, may iba ri namang sinnusubukang tulungan ang
mga babae na nakayuko na para lamang makahigop bago pman
maubos ang kanilang sinarok sa knailang mga kamay. Ang ibang
lalake at bababe ay sumawsaw sa putikan gamit ang kanilang mga
tasa gawa sa luwad o kahit ang mga panyo sa ulo ng mga babae na
siyang kanilang pinipiga sa mga bibig ng kanilang musmos; ang iba
naman ay naghukay sa lupa upang doon padaluyin ang alak ; ng iba,
tinuturuan ng mga nanonood galing sa kanilang mga bintana na kahit
saan ka tumingin ay iyong makikita na sinisibad ang alak para ito ay
42
LUNGSOD
umagos sa ibang direksiyon; ang iba naman ay ginugol ang kanilang
sarili sa tigmak at kinulayang parte ng bariles, dinilaan nila ito at
mayroon pa ngang iba na nilalasap ang bawat na basag na parte ng
bariles na kanilang napulot. Walang anumang iba pang daluyan para
dalhin ang nabasag na laman ng bariles at ang natapong alak ay
nahaluan na ng putik na tila ba parang pinagkainan ng isang hayop sa
lansangan, kung sino man ang nakakita ng pangyayaring iyon ay
akapagsasabing sila ay nakatuklas ng himala.
43
LUNGSOD
Isang matinis na tawanan ng mga namamanghang boses—voses ng
mga lalake babae, at mga bata—ang dumagungdong sa daan habang
nangyayari ang insidente ng alak na ito. Merng kaunting kagaslawan
ngunit mas higit ang pagiging mapaglaro. Mayroong isang espesyal na
Samahan ang namamgitan sa pangyayaring iyon, ang di mapigilang
kagustuhan ng Samahan ng isa ang kaniyang kapwa na siyang nagdala
ng pagyayakapan, pagkakamayan at paghawak kamay para sumayaw ng
karamihan lalo na ang mga magagaan ang puso. Nang maubos na ang
alak at ang lugar kung saan pinakamaraming kumuha ng alak ay naiwang
tila inararo ng mga daliring nagsumikap na makakuha at makainom ng
natapon na alak, natigil na ang kumusyon at naghiwa-hiwalay na sila. Ang
lalaking nakitang ang kaniyang lagari ay nakadikit pa rin sa kahoy na
kaniyang pinuputol ay sinimulan muli ang kaniyag naiwang Gawain;
binalikan na rin ng nga babae a kanilang pintuan ang kanilang iniwang
maiinit na abo para maibsan ang pananakit ng kaniyang daliri ng kamay at
paa , at ng kaniyang mga anak; mga lalaking walang kalaman-laman ang
braso, magagaspang na buhok at mala-bangkay na mukha ay lumabas mula
sa dilim ng bodega ng alak at umalis na at bumalik roon.; at napalibotan
ng kalumbayan ang pinangyarihan na para bang normal lang sa lugar na
iyon.
Pula ang alak na natapon kaya namantsahan nito ang makipot na
daan sa narik ng Saint Antoine, sa Paris, kung saan ito natapon.
Nmantsahan din nito ang maraming mga kamay, mga mukha, mga hubad
na paa at maraming sapatos na gawa sa kahoy. Ang kmay ng llaking
naglalagari ng kahoy ay nag iwan ng marka sa kaniyang pinagputulan; at
ang noo ng bababeng nagpapasuso sa kaniyang musmos ay namantsahan
ng lumang basahan na kaniyang ginamit sa alak at sinuot muli. Yung
mga nagging madamot sa nabasag na parte ng barilees, ay napuno ng
pahid sa kanilang mga bibig; at isang kenkoy na parang sir ana nilagyan
ng supot ang kaniyang ulo imbes nag gorang pantulog, ay sumulat ng
padaskul-daskol sa pader gamit ang kaniyang daliring kaniyang
isinawsaw sa maputik— dugo.
Darating ang panahon na ang alak day matatapon din sa mabatong
daan at ang mantsa nito ay magiging pula.
Ngayong lumiwanag na ang ulap sa Saint Antoine, dahil sa
panandalian nitong sinag na dala ng kaniyang sagradong mukha, ang
diim nito ay mabigat at malamig, sakit sa pagdumi, pagkawalang-alam at
pagpapagusto ang nagingg panginoo naghihintay sa mga banal na
presensya ng mga maharlika na higit na makapangyarihan sa kanila; at
higit sa lahat ay nahuhuli. Ang mga taong dumaan sa kakila-kilabot na
paggiling at patuloy na paggiling sa gilingan, at siguradong hindi kaaya-
44
LUNGSOD
aya na
45
LUNGSOD
Gilingan kung saan ang mga kinulong, mbata man o matanda ay

naginginig sa sulok, nahihimatay sa kahit saang lagusan , sumisilip sa
bawat bintana, nanginginig sa bawat pagihip ng hangin sa kanilang
bestida. Ang gilingan kung saan sila napagod at nalustay, ay ang gilingan
na nagpapatanda sa mga batang nagtatrabaho doon; ang mga bata ay boses
matanda at nangungunot na ang mukha; at sa kanila, sa mga tumatandang
mukha, mistulang inararo na sa lahat ng kunot ng katandaan at ang natitira
na lamang paghinga ng kanilang pagkabata ay ang kanilang
nararamdamang gutom. Laganap ito kahit saan. Ang kagutuman ay
makikita sa labas ng mga matatayog na kabahayan, sa mga sirang damit na
nakasampay sa mga poste at linya; ang gutom ay idinikit sa kanila ng
Dayami, ng kahoy at ng papel, ang gutom ay paulit-ulit na nakadikit sa
bawat piraso ng maliit na panggatong na pinutol ng lalaki; nakatitig ang
kagutuman mula sa kanilang mga tsimenea, galing sa maruruming
lansangan na walang kahit na ano mang tapunan dahil wala rin namang
makakain. Ang kagutuman ay nakaukit sa paminggalan ng Panadero, at
nakasulat sa bawat maliit na tinapay ng imbakan ng sirang tinapay; sa
tindahan ng karne, sa bawat patapong pagkain na ibinebenta sa na lang sa
murang halaga. Kinakalampag ng kagutuman ang kaniyang tuyong buto
kasama ng mga sinangag na kastanyas sa pinaikot na silindro; ang
kagutuman ay pinunit sa pinakamaliliit na piraso sa bawat malayong tasa
ng magaspang na sitsiryang patatas na iprinito sa kakarampot na mantika.
Ang kaniyang matibay na palasyo ay bagay dito. Isang makipot
na daan na puno ng kasalanan at baho, at isa pang magkahiwalay na
makipot na daan na natatauhan ng mga basahan at gorang pantulog at
ang lahat ng iyong makikita ay nakatulala lamang at mistulang
maysakit. Sa minumultong hangin ng mga tao roon ay tila may isang
halimaw na nagtatangkang mag-alsa. Nanlulumo man at tumatalilis,
hindi sila gutso ng mga matang nagliliyab; ni ng mga nakatikom na
bibig, ng puti ng kung anuan ang kanilang pinipigilan; o ng mga noo na
naka gantsilyo na sa parang bitayanng kanilang pinag-sisipang tiisin at
paghirapan. Ang mga karatola ng kalakal ( na halos mas marami pa sa
mismong tindahan) ay pawang mga larawan ng kanilang kagustuhan.
Ang mangkakatay ay pinakita lamang ang pinaka payat na hiwa ng
karne; ang Panadero naman ay nagmasa ng pinakamagaspang lamang
niyang tinapay. Ang mga tao ay nagpapakita ng imaheng umiinom
lamang ng alak at serbesa at halatang may tinatago sa isa’t-isa. Wala
kang makikitang masagana, maliban na lamang sa kagamitan at armas;
ngunit kahit ang kutsilyo ng mangangatay ay Matulis at maaliwalas,
ang martilyo ng mga panday naman ay mabibigat at ang nakaimbak na
46
LUNGSOD
armas ay nakakapatay. Ang mga malulubak na bato sa simento na
pinapalibutan ng putik at tubig ay wala nang malalakaran at bumibigay
na sa may pintuan, The people rudely pictured as drinking in the wine-
shops, croaked over their scanty measures of thin wine and beer, and
were gloweringly confidential together. Nothing was represented in a
flourishing condition, save tools and weapons; but, the cutler’s knives
and axes were sharp and bright, the smith’s hammers were heavy, and
the gunmaker’s stock was murderous. The crippling stones of the pave-
ment, with their many little reservoirs of mud and water, had no foot-
ways, but broke off abruptly at the doors.
47
LUNGSOD
Ang kulungan ng aso, para makabawi ay itinakbo sa gitna ng daan—na

halos di na nga makatakbo: pagkatapos ng malakas na ulan, at umulan
muli ng sira-sirang mga damit sa mga kabahayan. Sa kabilang kalsada,
sa malalayong pagitan, isang ilaw ang nakasampay sa isang tali at
hilahan at inilawan at itinaas muli, isang mahinang uka ng dilim ang
umindayog sa ibabaw , na para bang nasa karagatan sila. Totoonga, nasa
karagatan sila, at ang kanilang barko at ang sakay nito ay naghihirap na
ng sukdulan.
Dahil darating din ang panahon, na ang mga payat na uwak sa kanilang
lugar ay binantayan sana ang tagailaw, sa kanilang katamaran at gutom, sa
katagalan, papaunlarin nila ang kanilang mga paraan, sa paghatak sa mga
lalaki sa mga pisi at hatakan at mailawan nila ang kadiliman ng kanilang
kalagayan. Ngunit hindi pa ngayon ang panahon; at bawat ihip ng hangin sa
Pransiya ay tatangayin ang mga mayayabang na uwa, sapagkat ang mga ibon,
kahit na pino ang balahibo, ay hindi mababalaan.
Ang tindahan ng alak ay nasa sulok, mas maganda ang itsura
kaysa sa iba, at ang may-ari ng tindahan ng alak ay nakatayo sa labas
nito, suot ang dilaw na kapote at luntiang salawal, tiningnan niya ang
nangyari sa nabasag na alak “ Hindi ko na problema iyan” at nag
kibit-balikat na lamang sabay sabing “Ang mga tao sa pamilihan ang
gumawa niyan. Hayaan mo silang palitan yan”
Doon din ay naguli ng kaniyang mga mata ang kenkoy na nagsusulat
ng kung ano-ano sa pader sa tapat:
“Hoy, anong ginagawa mo?”
Itinuro naman ng kenkoy ang kaniyang sinulat na mga kakatawanan
gaya ng kaniyang laging gingawa ngunit pumalpak siya, na dati na rin
niyang ginagawa.
“Ano ba, nababaliw ka na ba?” abi ng bantay ng tindahan ng alak
habang tumatawid sa kalsada at inaalis ang mga putik, at kumuha nito
para ipahid sa pader “ Bakit ka nagsusulat sa pampublikong daanan?”
Wala na ba —sabihin mo nga sakin—wala na bang ibang lugar na
pwede mong sulatan?”
Sa kaiyang paglalahad ay ibinaba niya ang malinis niyang kamay
(maaring aksidente o maaring hindi) sa dibdib ng kenkoy. Inalis ng
kenkoy ang kaniyang kamay at umalis papalayo habang parang
sumasayaw pa, at ang kaniyang isang sapatos ay tumalsik mula sa
kaniyang paa patungo sa kaniyang kamay at kaniyang hinawakan. Isang
kenkoy na may naakatawang at masayahing pagkatao kahit na ganon ang
kaniyang kalagayan.
“Isuot mo yan, isuot mo,”s abi ng iba. “Kunin mo ang alak, at
48
LUNGSOD
dun mo na inumin.” Sa gayong payo ay ipinahid niya ang kaniyang
maruming kamay sa damit ng kenkoy, na para bang sinsadya dahil
nadumihan siya dahil rin sa kenkoy at tumawid na siya pabalik at
pumasok sa tindahan.
49
LUNGSOD
Ang bantay ng tindahan ng alak na ito ay isang dambuhala, at
mukhang manlalaban na may edad na tatlumpu, at mainitin sana ang
kaniyang ulo dahil isa nga namang mapait na araw iyon, hindi siya
nakasuot ng kapote at isinabit lamang ito sa kaniyang balikat.
Nakarolyo ang manggas ng kaniyang damit hanggang sa kaniyang siko,
at kit ana ang kaniyang mga bisig. Wala rin siyang suot na kung anuman
sa kaniyang ulo maliban sa kaniyang sariling kulot na itim na buhok. Isa
siyang maitim na lalaki kung titingnan, maganda ang mata at maayos
ang pagitan. Palabiro naman sa kabuuan, pero wala ka rin namang
makikitang kamalian sa kaniyang itsura; ahahalata mo ring mahusay siya
at may patutuguhan sa buhay; isang lalaking hindi mo gugustuhing
makatagpo sa isang makipot na lansangan dahil walang sinuman ang
gusting lumaban sa kaniya.
Ang kaniyang asawa na si Ginang Defarge, ay nakaupo lamang sa
tindahan ang siya ay dumating. Si Ginang Defarge ay maliit na babae
at magkasing-edad lamang ng kaniyang asawa, may mga
mapagmasid na mat ana kung iyong tititigan ay parang wala namang
tinitingnan, malaki ang kamay nap uno ng singsing, kalmadong
mukha at may mabuting asal. Mayroong katauhan si Ginang Defarge,
na sa tingin ng iba ay hindi siya kadalasang nagkakamali sa mga
bagay na kaniyang pinapangasiwaan. Si Ginang De- farge, bilang
maramdamin sa lamig ay balot na balot sa mabalahibong damit, at
maraming matitingkad na alampay sa kaniyang ulo ngunit hindi
natatabunan ang kaniyang malalaking hikaw. Nasa harapan niya ang
kaniyang ginagantsilyo pero ibinaba niya ito para magtinga. Kaya
naman dahil siya ay nakatutok sa kaniyang pagtitinga habang
nakapatong ang kaniyang kanang siko sa kaniyang kaliwang kamay
ay hindi na siya umimik nang pumasok ang kaniyang asawa ngunit
tumikhim na lamang ng isang beses. Kasabay ng pagtaas ng
kaniyang maiitim na kilay habang nagtitingaay ang pakiusap ng
kaniyang asawa na tingnan ang tindahan kung mayroon bang bagong
mamimili na dumating habang siya ay umalis.
Ang bantay ng tindahan ng alak ay nag tingin-tingin lamang sa
paligid hanggang nakita niya ang isang matandang lalaki at isang
binibini na nakaupo sa sulok. May ibang tao namanag naroroon,
dalawang naglalaro ng baraha, dalawang naglalaro ng domina at tatlong
nakatayo sa harap ng tindahan para mag ibak ng paubos nang alak. Nang
dumaan siya sa harap ng tindahan, napansin niyang naguusap ang
matandang lalaki at ang binibini sabay sabing “ Ito ang ating hinahanap”
“Anong ginagawa niyo diyan?” bulong ni Ginoong Defarge sa
kaniyang sarili;
50
LUNGSOD
“Hindi ko naman kayo kilala.”
51
LUNGSOD
Gayunpaman, hindi niya mapigilng hindi pansinin ang dalawang

estranghero at naghanap a lang ng makakausap sa kaniyang mga
mamimili na nagiinuman sa harap ng kaniyang tindahan.
“Kamusta na Jacques?” pagbati ng isa sa mga lalaki kay Ginoong
De- farge. “Naubos mo ba lahat ng alak?”
“Hanggang sa huling patak, Jacques,” sagot ni Ginoong Defarge.
Matapos ang usapang iyon, si Ginang De- farge, habang nagtitingi
ay tumikhim ulit.
“Bihira lang,” sabi ng pangalawang lalakig umiinom sa harapan ng
tindahan, kausap si Ginoong Defarge, “na ang mga miserableng tao dito
ay alam ang lasa ng masarap na alak o kahit anuman maliban na lamang
sa lasa ng kadiliman, tinapay at kamatayan. Hindi ba, Jacques?”
“Gayon na nga, Jacques,” sagot ni Ginoong Defarge.
Muli, matapos ang usapang ito ay tumikhim muli si Ginang
Defarge, habang nagtitinga parin at itinaas ang kaniyang kilay habang
pinapanatili ang kaniyang posisyon.
Ang panghuli sa tatlong manginhinom ay nagsalita naman habang
ibinababa ang kaniyang baso habang linalasahan ang kaniyang labi
“Ah! Mas Malala pa diyan! Ang mapait ay ang mga kawawang baka
na lagi nilang nginunguya sa kanilang bibig at ang mahirap na buhay na
kanilang nararanasan, tam aba ako, Jacques?”
“Tama ka, Jacques,” ang sagot ni Ginoong Defarge.
Sa pangatlong pagkakataon ay tinapos na nila ang usapan nang
patuloy na pagtitinga ni Ginang Defargeng at pagtaas ng kaniyang kilay
habang kumakaluskos sa kaniyang kinauupuan.
“Oo nga pala! Naku!” sambit ng kaniyang asawa. “Kaibigan—ito
nga pala ang aking asawa!” Ibinaba ng tatlong manigninom ang
kanilang sombrero para kay Ginang Defarge. Kinilala naman ng
ginang ang kanilang paggalang sa pamamagitan ng pagyuko rin sa kanila
bilang tugon. Pagkatapos ay nagtingin-tingin siya sa tindahan at tinuloy
ang kaniyang paggantsilyo.
“Kaibigan,” sabi ng kaniyang asawa, habang nakatitig lamang sa
ginagawa ng ginang, “Magandang Araw. Ang silid, inayos sa pambinatang
disenyo na gusto ninyong makita at ipinagtanong sa akin nang ako ay
lumabas ay nasa ika limang palapag. Ang daanan patungo sa hagdanan sa
looban sa may bandang kaliwa” sabay turo ng kaniyang kamay, “malapit sa
bintana ng gusaling ito. Oo nga pala. Isa sa inyo ay nakapunta na doon at
siyang magdadala sa inyo doon. Paalam mga kaibigan!”
Nagbayad na sila sa kanilang alak at umalis na sa lugar. Ang mat
ani Ginoong Defarge ay nagmamasid s kaniyang asawang naggagantsilyo
52
LUNGSOD
nang ang matandang lalake ay umalis sa sulok at lumapit at nakiusap na

kausapin si Ginoong Defarge “Oo naman,” sagot ni Ginoong
Defarge, at sabay silang pumasok.
Maikli lamang ang kanilang pag-uusap ngunit ito ay agad na
napagpasyahan. Sa simula pa lang ay agad nang nakinig at nakatutok
si Ginoong Defarge sa sinasabi ng matanda. Hindi man lang iyon
nagtagal ng isang minuto at lumabas na siya ulit. Agad namang sinenyasan ng
matandang lalaki ang binibini at sabay na rin silang lumabas. Patuloy parin sa
paggagantsilyo si Ginang Defarge at wala siyang napansin sa mga
nangyari
Sinamahan ni Ginoong Defarge sina Ginoong Jarvis Lorry at
binibining Manette, galing sa tindahan ng alak patungo sa daanan
papunta sa silid na kanyang binaggit kanina. Ang bungad nito ay sa
isang mabahong looban at siyang daanan ng publiko papunta sa
kanilang sari-sariling kabahayan na pinaninirahan ng maraming tao.
Sa loob ng madilim na hagdanan, lumuhod si Ginoong Defarge sa
anak ng kaniyang dating amo at hinalikan ang kamay nito. Dahan-
dahan lamang ang kaniyang kilos pero hindi ito malumanay; ilang
sandal lang ay bumungad ang isang pambihirang transpormasyon.
Wala siyang halong pagbibiro sa kaniyang mukha o kahit ano mang
natitirang emosyon ngunit isa na lamang malihim, galit at
mapanganib na tao.
“Masyadong mataas, medyo mahirap; mas Mabuti nang mag dahan-
dahan.” Paalala ni Ginoong Defarge kay Ginoong Lorry, sa madiin
niyang boses, habang sila ay papaakyat sa hangdanan.
“Mag-isa lang ba siya?” tanong ng ginoo.
“Mag-isa! Kaawaan nawa siya ng Diyos, na sana’y kasama na niya
ngayon!” sabi ng isa sa mahinang boses.
“Kung gayon ay palagi
siyang mag -isa?” “Oo.”
“Ginusto niya yun?”
“Kinakailangan. Iyan ang sabi niya nung una ko siyang makita at
nakiusap na malaman niya kung kukupkupin ko ba siya, at yun nga, kahit
na mapanganib siya noon, ay andito na siya ngayon.”
“Malaki ba ang
pinagbago niya?”
“Nagbago!”
Ang bantay ng tindahan ng mga alak ay tumigil para tamaan ang
pader at bumulong ng mga masasamang salita. Walang anumang
direktang sagot ang maaring ipagpilit. Habang papaakyat sila sa
53
LUNGSOD
hagdanan ay lalong bumibigat ang pakiramdam ni Ginoong Lorry.
Ang ganoong hagdaanan at kaniyang dekorasyon ay bagay sa
makaluma at mataong bahagi ng Paris gunit ngayon ay hindi na
naaakma lalo na sa mga hindi marunong kumilatis.
54
LUNGSOD
Bawat munting tirahan sa mga matataas na gusali , ang mga kwarto

sa loob ng bawat pintuan na bumungad sa hagdanan ay nagiiwan ng
kani-kanilang buntong ng pagtanggi sa mga dumadating maliban sa
pagtanggi nitong magpatuloy mula sa kaniyang mga bintana. Ang
hindi maiwasang maging sanhi ng wala nang pag-asang pagkabulok ,
ang polusyon sa hangin, kahit ang kahirapan at pagkakait ay hindi ito
nahawaan ng kanilang di makitang kadumihan; ang dalawang ito ang
naging rason na hindi na ito naging matibay. Dahil sa paligid na
makitid, madilim at madumi, ganoon na lamang ang pagkakatayo
nito. Dahil na rin sa bagabag na kaniyang iniisip, at dahil na rin sa
pagkabalisa ng kaniyang mga kasama na habang tumatagal ay lalong
lumalala, dalawang bess na huminto si Ginoong Jarvis para
magpahinga. Bawat pagtigil niya ay puno ng kalungkutan at
pagkayamot, sa bawat mahihinang hangin na natitira sa
kanila ay hindi na naabutan at lahat ng nabubulok at sakiting
singaw ay gumagapang sa kanilang pakiramdam. Sa mga
nangangalawang na bakal, nalalasahan imbes na nakikita ay
nadadakip ng mga buhol-buhol na kabahayan; at walang
sakop nito, malapit man o malayo sa tuktok ng mga tore ng
Notre-Dame, ang may maipapangakong maayos na buhay o mabuting
pangarap
Sa wakas ay nakarating na sila sa pianka-ibabaw ng hagdanan, at sa
ikatlong pgkakataon ay tumigil muna sila. Meron pang isang hagdanan,
na mas makitid at maikling sukat, na kailangan pa nilang akyatin bago
paman ang palapag ng Garret ay kanilang marating. Ang bantay ng
tindahan ng alak ay laging nauuna sa kanila at laging nasa tabi lang na
inakala nila Ginoong Lorry na umiiwas lamang na tanungin ng binibini ,
palipat-lipat ito at nangangapa sa bulsa ng kaniyang kapote na
nakasablay lamang sa kaniyang balikat at kinuha ang isang susi.
“Nakakandado pala ang pintuan kaibigan?” tanong ni ginoong
Lorry, sa kaniyang pagkagulat. “Ay. Opo,” ang maikling sagot ng
bantay.
“Kailangan ba talagang iligpit ng ganiyan ang kaawa-awang taong
yan?”
“Sa tingin ko ay kailangan ko nang buksan ang pinto.” bulong ni
Ginoong Defarge a kaniyang sarili at sumimangot na ang kaniyang
mukha.
“Bakit?”
“Bakit! Dahil matagal na siyang buhay at nakakulong na takot na
siya kung ano ang kaniyang kayang gawin sa kaniyang sarili o sa iban g
55
LUNGSOD
tao kapag hinayaang bukas ang pintong ito.”
“Posible ba yun!” sigaw ni ginoong Lorry.
“Posible!” nagagalit niyang sagot. “Oo. At ang ganda ng mundong
ating tinitirahan sapagkat maraming bagay ang possible, at possible rin
ito, hindi lamang possible ngunit nagawa na! Eto na! Nakikita mo ba?
Naway maghari ang kasamaan at mapatuloy na tayo sa ating layunin.”
56
LUNGSOD
Ang kanilang pag-uusap ay sa pamamagitan ng bulungan lamang at
mahihinang boses na wala ni isa man nito ang narinig ng binibini.
Ngunit sa sandaling iyon ay nanginig siya dahil sa kaniyang
nararamdamang emosyon at ang kaniyang mukha ay may bahid ng
pagkabalisa, higit sa lahat ng pangamba at ng takot, na naisip ni ginoong
Lorry na kausapin siya upang makapanigurado.
“Lakasan mo ang iyong loob binibini! Lakas lang ng loob! Prang
Negosyo lang ito. Matatapos rin ito sa ilang sandali; papasok ka lang sa
pntuan ng isang kwarto at pagkatapos ay tapos na. Pagkatapos, ang lahat
ng kabutihang dala mo, lahat ng kaginhawaan, kasiyahan ay
magsisimula na. Hayaan mong ang ating mabuting kaibigan ay alalayan
ka sa iyong tabi. Ayun na nga Defarge, aking kaibigan! Parang Negosyo
lang”
Umakyat na sila ng dahan-dahan. Maikli lamang ang hagdanan at di
nagtagal ay nandun na sila sa itaas. Sa isang biglaang liko ay naabutan
nila ang tatlong lalakeng ang ulo ay magkakalapit na nakayuko sa tabi
ng pintuan at nakikinig ng mabuti sa kung ano man ang nasa loob nito sa
pamamagitan ng mga butas sa pader. Nang madinig nila ang tunog ng
mga paang papalit na, agad na tumayo ang mga lalake at humarap sa
kanila, ang mga lalaking iyon ay ang tatlong lalaking uminom ng alak sa
harap ng tindahan kanina.
“Nakalimutan ko pong sabihan sila sa inyong sorpresang pagbisita,”
paliwanag ni Ginoong Defarge. “Iwanan niyo muna kami, may pag-
uusapan muna kami dito.”
Ang tatlong lalaki ay agad na umalis at tahimik na bumaba.
Tila walang ibang silid sa palapag na iyon, at ang bantay ng
tindahan ng alak ay dumiretso sa pintun nito at naiwan silang dalawa
ng binibini, pabulong na nagtanong si Ginoong Lorry sa kaniya na
may kunting galit:
“Ginagamit mo ba sa iyong mga palabas si Ginoong Manette?”
“Pinapakita ko siya, gaya ng nakita niyo kanina, sa mga
kukonti at pilig mga tao”
“Ayos lang ba yan?”
“Sa tingin koy ayos lang naman.”
“Sino-sino sila? Pano mo sila pinipili?”
“Pinipili ko sila bilang tunay kong tauhan, sa aking pangalan—
Jacques ang aking pangalan—yaong mga sa tingin ko ay gagawa ng
mabuti. Tama na iyon; Isa kang Ingles; ibang usapan iyan. Diyan lang
kayo, sandali lang.”
Sabay ng pagsenyas na wag na muna silang lumapit, pumatong siya
at sumilip sa siwang ng pader. Ilang sandal pa, ay itinaas na niya ang
57
LUNGSOD
kaniyang ulo, tinamaan niya ng mga dalawa hanggang tatlong beses ang
pintuan, makikitang wala siyang ibang magagamit para gumawa ng
ingay. Sa parehong intensiyon, inilabas niya ang susi at isinuksok ng
tatlo hanggang apat na beses bago niya ito padaskol-daskol na pinasok sa
kandado, at pinihit ito ng sobrang higpit.
58
LUNGSOD
Dahan-dahang bumukas papasok ang pintuhan habang hawak-hawak
niya ito, tiningnan niya ang loob at may sinabi. Sumagot ang isang
mahinang boses, hindi aabot sa isang pantig ang binigkas ng boses
Luingon siya sa kaniya g likod at sinenyasan silan pumasok.
Mahigpit na hinawakan ni Ginoong Lorry ang baywang ng binibini at
inalalayan siya dahil ramdam niyang unti-unti na itong lumulubog.
“A-a-a-negosyo, Negosyo lang!” paalala niya, na may kunting
mamasa-masang pawis na dumaan sa kaniyang pisngi.
“Pasok, Pasok ka!”
“Natatakot ako,” sabi ng binibini, habang
nanginginig.
“Dito? Saan?”
“Sa kaniya. Sa aking ama.”
Dahil sa malubha na niyang estado at dahil na rin sa pagihimok
ng bantay, inilagay niya sa kaniyang leegan ang kamay na dati ay
nakahawak sa kaniyang balikat, at kinarga ito papasok sa kwarto.
Pinaupo niya ito sa may pintuan at mahigpit na humawak sa kaniya.
Inilabas ni Ginoong Defarge ang susi, isinara ang pinto at
kinandado ito sa loob, inilabas niya ulit ang susi at hinawakan. Ang
lahat ng kaniyang kilos ay ginawa niya ng may ingay at sa
pinakamalakas na kaluskos na kaniyang magagawa. Sa wakas, ay
naglakad siya papasok sa kwarto sabay pagmamasid sa kung saan ang
bintana. Doon na siya tumigil at humarap.
Ang maliit na silid na ito, na itinayo para gawing tambakan ng
mga panggatong at iba pa, ay madilim: ang maliit na bintanang to ay
nagmistulang pintuan sa bubungan, na may maliit na tungkod na
ginagamit upang iangat ang mga tindahan sa baba; walang liwanag at
naisasara sa gitna gaya ng karaniwang gawa sa Pransiya. Para hindi
pumasok ang lamig, ay ang kalahati ng bintana ay nakasara at ang
lahati ay binuksan ng konti. Sa ganoong paraan rin nakakapasok ang
kaunting liwanag, na kung wala, ay hindi ka na makakakita pagpasok mo
dahil sa dilim; ang kahit anumang Gawain ay mahirap at matagal matapos sa
ganoong sitwasyon, ang kakayahang makagawa ng isang magandang gawain
sa isang napakalabong lugar. Ngunit kahit ganoon ay nakakagawa parin siya
ng magagandang gawain sa maliit na silid na iyon; sapagkat nakatalikod siya
sa kaniyang pinto at nakaharap sa bintana kung saan ang tagabantay ng
bintana ay nakatayo at nakatingin sa kaniya, isang lalaking puti ang buhok ang
nakaupo sa isang mababang upuan, nakayuko at abala sa paggawa ng
sapatos.
59
LUNGSOD
Chapter 6
Ang Sapatero
“Magandang Araw!” pagbati ni Ginoong Defarge, ghabang

nakatingin sa lalaking may puting buhok na nakayuko sa paggawa ng
sapatos.
Tinaas niya ang kaniyang ulo saglit, at isang mahinang boses ang
sumagot na parang nasa malayo:
“Magandang Araw!”
“Marami ka paring ginagawa dito?”
Atapo ang matagal na katahimikan, itinaas niya ang kaniyang uo
nang ilang sandal at sumagot, “ Oo. May ginagawa ako”. Sa
pagkakataong ito, tumingin ang mga pagod na mata sa nagtanong sa
kaniya, at yumukong muli.
Kaawa-awa ang hina ng boses ng lalaki. Hindi iyon boses ng
isang nanghihinang katawan kahit na hindi maipagkakait na ang
kaniyang pagkakakulong at mga ginagawa ay nakadagdag rin dito.
Nakakalungkot ang di pangkaraniwang kalamyaan at pag-iisa at
kawalan ng gamit nito. Tila ba ito ang huling alingawngaw ng tunog
na binitawan matagal na panahon na ang nakakalipas. Nawalan na ito
ng buhay at ugong ng boses ng isang tao, na nakakabagbag
damdamin gaya ng isang kulay na kumupas na a mahipusyaw na
bahid. Nakalubog at nakatago ang kanyang boses na para bang ito ay
naggaling sa ilalim. Nagpapahiwatig ng isang nilalang na naliligaw
at nawalan na ng pag-asa , ng isang gutom na manlalakbay na
pinagod ng pag-iisa sa kawalan, ganoong boses ang pagaalala sa mga
tahanan at kaibigan bago pumanaw.
Ilang minuto ng katahimikan ang lumipas: at ang pagod na mga
mata ay tumingin muli : na walang bahid ng pagtataka sa halip ay
isang blangkong pananaw na noon ang pwesto kung saan nakatayo
ang kaniyang nagiisang bisita, ngayon ay mayroon nang kasama.
“Gusto ko,” sabi ni Ginoong Defarge, na kailanman ay hindi iniwan
ng tingin ang sapatero “na papasukin ang ilaw dito. Kaya mo ba ang
kaunting liwanag?”
Tinigil ng sapatero ang kaniyang ginagawa; tumimgin sa hangin at
nakinig, sa sahig sa kaniyang gilid; at gayundin sa kabilang banda;
hanggang humarap sa nagsasalita.
“Anong sabi mo?”
“Kakayanin mo ba ang konti pang liwanag?”
60
LUNGSOD
“Kakayanin ko kung papapasukin mo.” (Binigyan ng konting dii
ang ikalawang salitang kaniyang binitawan.)
Ang kalahating bukas na bintana ay binuksan pa ng bahagyam at
61
LUNGSOD
inanggulo para hindi gumalaw. Pumasok ang malaking sinag ng
liwanag sa silid at The opened half-door was opened a little further,
and secured at that angle for the time. A broad ray of light fell into
the garret, at inilawan ang himdi pa tapos na sapatos na naka
kandong sa kaniya, habang tinigil niya ang kaniyang ginagawa. Ang
kaniyang konting kagamitan at mga retaso ng balat ay nasa kaniyang
paanan sa baba ng kaniyang upuan. Mayroon siyang puting balbas, na
hindi maayos ang pagkakagupit ngunit hindi naman masyadong mahaba,
guwang na mukha at makikislap na mga mata. Ang kaguwangan at
kanipisan ng kaniyang mukha ay magmumukha sanang malaki kasabay
ng kaniyang itim na kilay at kaniyang puting buhok, malaki nga naman
ang kanjyang mukha, kakaiba ang laki nito. Bujas ang kaniyang punit-
punit na dilaw na damit sa bandang lalamunan at pinapakita ang
kaniyang tumatandang katawan. Siya at ang kaniyang lumang
kanyamaso at maluwag na medyas at lahat ng kaniyang luma at punit-
punit na mga damit, ay kumupas na at manilaw-nilaw na sa tagal nitong
nakatabi malayo sa liwanag at hangin at hindi mo na malaman kung alin
ang kaibahan nila,
Itinaas niya ang kanyang kamay upang tabunan ang liwanag at ang
mga buto nito ay makikitang labis ang kanipisan. Umupo siya,
nakatulala at tinigil ang kaniyang ginagawa. Hindi niya tinitingnan ang
mga taong nasa harap niya nang hindi muna tumitingin sa kaniyang
gilid, na para bang nasanay siya na kilalanin ang tao base sa boses nila;
hindi siya nagsasalita kung hindi niya ito nagagawa at minsa’y
nakakalimutan pang magsalita.
“Tatapusin mo ba ang sapatos na to ngayon?” tanong ni Ginoong
Defarge, habang sinisenyasan si Ginoong Lorry na umabante.
“Gusto mo bang tapusin ang sapatos na to ngayon?”
“Hindi ki masasabing gusto ko, pero dapat tapusin ko, hindi ko alam.
Gayunpaman, pinaalalahanan siya ng tanong ng kaniyang
ginagawa kaya yumuko siya at ipinagpatuloy ito.
Tahimik na umabante si Ginoong Lorry at iniwanan ang binibini sa may
pintuan. Nang dalawang minutonna siyang nakatayonsa tabi ni Ginoong
Defarge, tumingin ang sapatero. Hindi siya nabigla na makakita ng ibang tao
ngunit ang kaniyang nangiginig na kamay ay nagawi sa kaniyang labi habang
tiningnan niya ito (ang kaniyang kuko at labi ay magkatulad na maputla na ang
kulay) at ang kaniyang kamay ay bumalik na sa kaniyang ginagawa at yumuko
ulit sa kaniyang ginagawang sapatos. Mabilis ang kaniyang pagtingin at
pagbalik sa kaniyang ginagawa.
“May bisitanka,” sabi ni Ginoong Defarge.
62
LUNGSOD
Kagaya ng dati ay tumingin ulit ang sapatero ng hindi tinatanggal
63
LUNGSOD
ang kamay sa kaniyang ginagawa.
“Halika!” imbita ni Ginoong Defarge. “May isang lalaki dito magaling
kumilatis sa isang sapatos na maganda ang pagkakagawa. Ipakita
monsa kaniya ang ginagawa mong sapatos ngayon. Kunin mo
kaibigan.
Kinuha ni Ginoong Lorry ang sapatos.
“Sabihin mo sa lalaking ito aking sapatos iyan at ang pangalan ng
gumawa”
May mahabang katahimikan ang sumunod ngunit mas tumagal ito
ngayon bago sumagot ang sapatero:
“Nakalimutan ko na kung anong tinanong mo, ano nga yun?”
“Ang sabi ko, pwede mo bang ilarawan ang sapatos na iyong
ginagawa para malaman ng lalaki dito?”
“ Pangbabae ito. Sapatos na panglakad ng isang binibini. Bago
lamang ang disenyo nito, hindi ko nakita pero may sinusundan aki sa
aking kamay.
“At ang pangakan ng gumawa?” taning ni Ginoong Defarge.
Ngayong wala na siyang ginagawa, hinawakan ng kaniyang
kanang kamay ang kaniyang kaliwang kamay at nakahawak rin ang
kaniyang kaliwa pagkatapos y hinawakan ang kaniyang mabalbas na
baba ng paulit-ulit at walang pangitan. Ang gawain ng paggawag sa
kaniya sa kasalukuyan sa tuwing ang kaniyang isip ay naliligaw
matapos siyang magsalita ay parang paggising sa isang taong
hinimatay o abala sa pag-asang may maisisiwalat upang mapukaw
ang loob ng isang taong naghihingalo.
“Tinatanong mo ba ang aking
pangalan?”
“Ayun na nga.”
“Isang daan at lima, sa Hilagang Tore.”
“Yun lang ba?”
“Isang daan at lima, sa Hilagang Tore.”
Sa kaniyang mahinang boses na hindu buntong-hininga, o ungol,
yumuko siya para magtrabahong muli, hanggang sa mabasag muli
ang katahimikan.
“Negosyo mo ba ang pagiging sapatero?” tanong ni Ginoong Lorry,
habang matimtimang nakatingin sa kanya.
Tumingin ang kaniyang pagod na mga mata kay Ginoong
Defarge na para bang siya na lamang ang sasagot sa tanong: ngnunit
dahil hindi siya nito tinulungan sa pagsagot, ay tumingin siya sa
nagtanong ng mahanap niya ito.
“Negosyo ko ba ang pagiging sapatero? Hindi, hindi ko ito
64
LUNGSOD
negosyo. Natutunan ko ito rito. Tinuruan ko ang aking sarili.
Nakiusap akong umalis—”
Nawala ulit ang kaniyang iniisip, kahit sa ilang minuto, at sinisipat ang
65
LUNGSOD
kaniyang kamay. Sa wakas ay nakabalik na ang kaniyang mga
matang nagpalaboy-laboy sa kaniyang mga mukha: nang nagpahinga na
ang kaniyang mata, nagoatuloy siya at nagsimula muli na parang tulog
na nung panahong iyon ay nagising at binabalikan ang mga nangyari sa
gabi.
“Ginusto kong umalis para turuan ang aking sarili, nahiraoan ako
oero natutunan ko rin pagdaan ng panahon, simula nun ay gumagawa na
aki ng sapatos.”
Nang inabot niya ang kaniyang kamay para kunin ang sapatos ,
kinausap siya ni Ginoong Lorry:
“Ginoong Manette, naalala mo pa ba ako?”
Nahulog ang sapatos sa sahig, at umupo siya habang nakatitig sa
nagtanong sa kaniya
“Giniing Manette”; tinapik ni Ginoong Lorry ang kaniyang
kamay kay Ginoong Defarge, “wala ka bang naaalala sa taong ito?”
Tingnan mo siya. Tingnan mo ako. Wala bang tauhan ng bangko
dati , dating negosyo, dating utusan, mga lumipas na panahon na
lumalabas sa iyong isip?”
Bilang jsang bilanggo nang napakatagal na panahon, ang makitang
nakaupo at nakatulala ang kanilang kaibigan, nakikita parin ni Ginoong
Lorry at Ginoong Defarge ang mga bakas ng kahusayan at katalinuhan
sa kanyang mga noo, na unti-unting hinihila ang kaniyang sarili sa
madilim na hamog na kaniyang binagsakan. Malabo sila, parang
mahihimatay, hanggang sa sila ay nawala; ngunit minsan ay naroon sila.
Ganon din ang napinta sa mukha ng binibini na nakatago sa kasulok-
sulukannng pader at sapat lamang na makita niya ang lalaki, at kung saan
siya nakatayo ngayon at nakatingin , ang kanyang mga kamay na
pinalaki ng katakot-takot na awa, para lang hindi siya makilala at makita,
ngayon ay inaabot na niya , nanginginig sa sabik na yakapin ang
kaniyang mukha sa kaniyang dibdib, at mahalin ito ng lubos at bigyan ng
pag-asa , ganyang-ganyan ang ekspresyong kaniyang ipinakita (na
palakas ng palakas) sa kaniyang simpleng mukha na para bang dumaan
ang ilaw mula sa kanjya patungo sa lalake.
Binagsakan siya ng kadiliman sa kaniyang kinaroroonan. Tiningnan
niya ang dalawa at unti-unting nawawalan ng interes, kanyang mga mata
ay natatakman ng kung anumang makita at nahagilap niya sa baba
hanggang sa tiningnan siya nitongaya ng dati. Sa wakas, matapos ang
isang buntong hininga ay kinuha niya ang sapatos at muling bumalik sa
kaniyang ginagawa.
“Nakilala mo ba siya ?” pabulong na tanong ni Ginoong Defarge.
66
LUNGSOD
“Oo. Sandali lang. Akala ko ay wala nang pag-asa pero hindi
maikakailang nakita ko , kahut sandali, ang mukha ng aking kakilala.
Tumahimik ka na, nalalayo na tayo bumalik na tayo sa trabaho.”
67
LUNGSOD
Gumalaw ang binibini mula sa kaniyang kinatatayuan papalapit sa
upuan ng lalaki. May parang hindi kaaya-ayang nararamdaman ang
binibini sa hugis ng lalaki na parang tumutulak sa kanjya para hawakan ito
habang bumabalik sa kaniyang ginagawa.
Wala ni isang salita man ang binitan, walang tunog ang lumabas.
Nakatayo lang siya na parang kaluluwa sa tabi ng lalaki habang
nakayuko siya sa kaniyang ginagawa.
Matagal-tagal rin ang sitwasyong iyon na nakapagpalit pa sya ng gamit
sa kaniyang kamay ng kutsilyong pang sapatero. Nakalagay lamang
ito sa gilid kung saan hindi nakatayo ang babae. Kinuha niya iyon at
bumalik sa kaniyang ginagawa, nang mahagilap ng kaniyang mga mata
ang laylayan ng palda ng babae. Tiningnan niya ito at nakita ang
mukha ng babae. Lumapit ang dalawang nanonood, ngunit sinenyasan
niya ang mga ito na manatili lamang. Wala siyang takot na baka
tamaan siya ng kutsilyo nito, gaya ng takot ng dalawa.
Tiningnan niya ito ng may takot, at ilang sandali pa, ang kanjyang
mga labi ay bumubuo na ng mga salita, gayunpaman ay walang boses
na lumalabas rito. Sa pagitan ng kaniyang hingal at paghinga, narinig
ang kaniyang sinabi:
“Ano to?”
Habang tumutulo ang kaniyang luha sa kaniyang mukha ay inilapat
niya ang kanjyang mga kamay sa labi ng lalaki at hinalikan ito: at
niyakap ito sa kaniyang dibdib na parang nakabaon na ang kaniyang ulo
doon.
“Hindi ba ikaw ang anak ng gaoler?”
huminga siya ng malalim, “Hindi.”
“Sino ka?”
Hindi pa niya lubos na mapagkatiwalaan ang kaniyang boses, umupo
siya katabi nito. Umiwas ang lalaki ngunit inilapat niya ang kaniyang
kamay sa kanjyang braso. Isang nakakapanibagong pangangatal ang
kaniyang naramdaman ng gawin iyon ng babae, at siyang makikita rin
sa kaniyang balangkas; ibinaba niya ang kutsilyo ng dahan-dahan at
umupo habang tinititigan siya.
Ang kaniyang mala gintong buhok, na kaniyang kinulot ay agad na
hinawi sa tabi at bumaba sa kaniyang leeg. Linilipat niya ang kamay ng
dahan-dahan , kinuha niya ito at tiningnan. Sa kalagitnaan ng
pangyayaring ito, ay naligaw na naman siya at matapos ang malalim na
paghinga ay bumalik muli sa kaniyang ginagawang sapatos, ngunit hindi
rin ito nagtagal. Binitawan niya ang kanyang braso, at inilapat ang
kaniyang kamay sa kaniyang leeg at kinuha ang itim na sinulid na may
68
LUNGSOD
retaso ng tela na nakakabit dito.
Maingat niyang binuksan ito at inilapag sa kaniyang tuhod, na
naglalaman ng dalawang buhok, mala gintong buhok , na kaniyang
69
LUNGSOD
pinanghawakan sa kaniyang mga daliri matagal na taon na ang
nakakalipas. laman nito
Hinawakan niyang muli ang buhok ng babae at tinitigan niya
itong mabuti
. “Magkatulad sila! . Pano nangyari ito! Ano yun! Kailan lang
yun! Paano yun!”
Habang ang napipintang malalim na iniisip sa kaniyang mukha ay
bumabalik na sa kaniyang noo, parang namamalayan na niyang sa
kanjya din iyun. Inusog niya ito sa may liwanag at tiningnan siya.
“Inilapag niya ang kaniyang ulo sa aking balikat nung araw na ako
ay ipinatawag, takot siya sa aking pag-alis kahit na ako ay hindi, at
nang ako ay dinala na sa Hilagang Tore, nakita nila ito sa aking
manggas. ‘Iiwanan mo ako? Hindi nila ako matutulungang tumakas
roon, pero lagi silang nasa aking isip’ yan ang mga salitang sinabi
ko, naalala ko pa yun.
Nagsumikap siyang mabigkas ang kanjyang mga salita bago niya
ito masabi. At nang matagpuan na niya ang mga salita, agad itong
nagbabalik sa kanjyang malay kahit na dahan-dahan.
“Paano nangyari yun—ikaw ba yun?”
Sa isa pang pagkakataon, nagulat ang dalawang nanonood, nang
lumingon ito sa kaniya ng may halong kalungkutan. Ngunit ang
babae ay hindi umiwas sa kaniyang paghawak, at sinabihan lang siya
sa mahinang boses , “Nakikiusap ako sayo, mabuting tao, huwag
kang lumapit sa amin, huwag kang magsalita, at huwag ka ring
gagalaw!)
“Diyos ko!” sigaw niya. “Kaninong boses iyon?”
Agad niyang binitawan ang babae matapos niyang bitawan ang mga
salitang iyon, at tumingin sa kaniyang maputing buhok, na kanilang
sinabunutan dahil sa galit. Naglaho na lang ito, gaya ng iba pa. Ngunit
ang kanjyang paggawa ng sapatos ay hindi nawala sa kaniya, at muli
niyang tinupi ang kaniyang bulsa at inipit sa kaniyang dibdib; pero
timingnan niya pari nang babae, at nanlulumong nagpailing-iling ng
kaniyang ulo.
“Hindi, hindi, hindi maari; masyado ka pang bata; masyadong
maganda, hindi maaari. Tingnan mo ang mukha ng presong ito. Hindi
ito ang kamay na kaniyang nakilala, hindi ito ang mukhang kaniyang
nakilala, hindi ito ang boses na kaniyang narinig. Hindi, hindi. Ikaw ay
—at ako ay—bago pa ang mga taong namalagi ako sa Hilagang Tore—
matagal na taon na ang nakakalipas. Anong pangalan mo aking munting
anghel?”
Gaya ng kanyang mahinhin na boses at pananalita, ang kanjyang
70
LUNGSOD
anak ay lumuhod sa kaniyang harapan at ng kaniyang kamay sa
kanjyang dibdib.
71
LUNGSOD
“O, sa ibang pagkakataon, malalaman mo rin ang aking pangalan, at
kung sino ang aking ina, at ang aking ama, at kung paanong hindi
konalam ang kanilang mahirap na pinagdaanan. Ngunit hindi ko pa
masasabi sa ngayon, hindi rito. Ag masasabi ko lang sayo ngayon at
dito ay ipinagdarasal ko na hawakan mo ako at basbasan at
mahalikan!”
Ang kaniyang puting buhok ay nagtagpo sa buhok ng babae na
maaliwalas at matingkad na para bang kalayaang sumisinag sa
kaniya.
“Kung maririnig mo sa aking tinig—hindi ko alam kung ano yun
pero sana — kung marinig monsa aking tinig ang anumang
pagkakapareha sa tinig na minsang naging himig sa iyong pandinig ,
tumangis ka! Tumangis ka! Kung mahahawakan mo, sa paghawak ng
aking buhok ang anumang makakalagpa alala sa iyo ng ulo na lumapat
sa iyong dibdib nang ikaw ay bata pa at malaya, tumangis ka! Tumangis
ka! Kung sakaling, sabihin ko sayo ang tahanan natin noon kung saan
magpapakatotoo ako sayo sa lahat ng aking tungkulin at matapat na
serbisyo, aking ibabalik ang pagkakahawigbng isang tahanang matagal
na nawalay, habang ang iyong kaawa-awang puso ay napalayo, tumangis
ka, tumangis ka!”
Hinawakan niya ito at niyakap hanggang sa may leeg at dinuyan
sa kanjyang dibdib na para bang isang sanggol.
“Kung sasabihin ko sayo, mahal ko, na ang iyong pagtitiis ay tapos
na , at narito na ako para iligtas ka rito, at pupunta tayo sa Inglatera para
manahimik at mamahinga, gagawin ko ang lahat para isipin mong may
kabuluhan ang iyong buhay na nasayang lamang at ang Pransiya ay
naging masama sayo, tumangis ka, tumanngis ka! Atvkung sasabihin ko
sayo ang aking pangalan , at ng aking amang nabubuhay pa at nang
aking inang pumanaw na, malalaman mong kinailangan kong lumuhod
para sa aking marangal na ama, at hingin ang kanjyang kapatawaran para
sa aking pagkawala sa kanjyang tabi buong araw at sa kanjyang pag-iyak
buong gabi, sapagkat ang pagmamahal ng aking ina ay itinago niya ang
kaniyang sinapit mula sa akin tumangis ka, tumangis ka! Tumangis ka
para sa kaniya at para sa akin! Mga Kaibigan, Salamat sa Diyos!
Ramdam ko ang kanjyang banal na luha sa aking mukha at ang kaniyang
mga hikbi sa aking puso, tingnan mo, Salamat sa Diyos! Salamat sa
Diyos!
Lumubig siya sa kanjyang bisig at ang kaniyang mukha ay
nanatili sa kanjyang dibdib: nakakabagbag damdaming panoorin,
ngunit nakakapanglumo ang kanilang dinanas bago nila ito makamit,
tinakpan na lamang ng dalawang nanonood ang kanilang mukha.
72
LUNGSOD
Nang muling mag-ingay ang dating tahimik na silid, at ang bigat ng
kaniyang dibdib at nanginginig na katawan ay kumalma na matapos ang
unos—sagisag ng katauhan at nang natitirang katahimikan ng bagyo ng
buhay na dapat agad na itigil—lumapit sila at pinatayo ang mag-ama sa
73
LUNGSOD
sahig .Dahan-dahan siyang bumagsak sa sahig at naglumpasay sa
pagod. Tinabihan siyabng babae nang ang kaniyang ulo ay mamahinga
sa kanjyang bisig; ang buhok na lumaylay ay sinasangga ang liwanag.
“Kung hindi man nakakaabala sa kanjya” sambit ng binibini
habang inaabot ang kamay kay Ginoong Lorry at nakatayo na ito sa
kanjyang tabi, matapos ang paulit-ulit na pag singa ng kaniyang ilong, , “ay
ating aasikasuhin ang aming paglipad sa Pransiya nang sa gayon ay
makaalis na siya sa silid na ito.—”
“Naisip mo ba kung kakayanin niya ang biyahe?” tanong ni
ginoong Lorry.
“Mas kakayanin niyang bumjyahe kaysa manatili sa lungsod na
ito, hindi nakakabuti para sa kaniya”
“Sang-ayon ako,” sagot ni Ginoong Defarge, na nakaluhod na
para makita at makarinig .“Higit pa riyan, si Ginoong Manette ay, sa
lahat ng kadahilanan, ay mas mabuting makalabas sa Pransiya. Dapat
na ba akong kumuha ng mga kalesa at kutsero??”
“Iyan ay negosyo ,” sambit ni Ginoong Lorry,na biglang nagbalik
sa kaniyang dating pakikitungo; “at isang negosyong dapat nang
tapusin, kaya ako na lang ang gagawa.”
“Kung gayon,” sambit ni bibinibing Manette, “tulungan mo
kaming umalis dito. Nakita mo namang naging maayos na siya, at
hindi ka na dapat mag-alalang iwanan siya sa akin. Hindi ba? Kng
iyong isasarado ang pinto para maiwasang kami ay magambala, hindi ako
nagdududang babalikan mo siyang manatiling tahimik kung paano mo
siya iniwan. Kahit anong mangyari, aalagaan ko siya hanggang
bumalik ka at agad tayong aalis”
Pareho sila Ginoong Lorry at Ginoong Defarge na hindi sang-ayon sa
paraang ito, at mas gugustuhin na lang na isa sa kanila ang maiwan.
Gayunpaman, dahil hindi lamang kabayo at kutsero ang dapatbna
asikasuhin ngunit pati na ang kanilang mga papeles at habang tumatagal
ay gumagabi na rin kaya naman ay kailangan na nilang magmadali at
hatiin ang mga kailangang gawin.
Pagsapit ng gabi, inihiga ng anak ang kanjyang ulo sa matigas na
sahig malapit sa kaniyang ama at pinagmasdan siya. Mas lalompang
lumalimbang gabi at tahimik lang silang nahiganhanggang sa umabot na
ang liwanag sa mga pader.
Bumalik na sina Ginoon aLorry at Ginoong Defarge at dala nila
ang mga balabal at pambalot, tinapay at alak at mainit na kape.
Inilapag ni Ginoong Defarge ang pagkain at ang lamparang kaniyang
dal asa puan ng sapatero (walang ibang lama nang silid kundi isang
kahoy na higaan) at sila ni Ginoong Lorry ay itinayo ang preso at
74
LUNGSOD
inalalayan ang kaniyang paa.
75
LUNGSOD
Walang anumang katalinuhan sa sangkatauhan ang makakaalam ng
misteryo ng kanjyang isip, sa takot na blankong itsura ng kaniyang mukha.
Kung alam ba niya ang mga nangyari, o kung naalala ba niya ang mga
sinabi nila sa kaniya, kung alam ba niya na siya ay malaya na, ay mga
tanong na walang sinuman ang makakasagot. Sinubukan nilang kausaoin
siya; ngunit siya ay nalilito, at napakabagal sumagot na natakot na sila sa
kaniyang kalituhan, at sumang-ayon na lang sa panahong iyon na hayaan
na lang siya pansamantala. Meron siyang kakaibang ginagawa kung saan
paminsan-minsan ay kumakapit siya sa kaniyang ulo, na hindi pa nila
nakikita noon; gayunpaman ay nasisiyahan siya sa tuwing naririnig ang
boses ng kanjyang anak at laging lumilingon sa tuwing nagsasalita ito.
Sa pasukong paraan ng isang matagal ng nasanay na laging pinipilit
na sumunod, kinain niya at iniinom ang anumang ibigay sa kaniya, at
isinuot ang mga balabal at pambalot na binigay sa kaniya. Agad siya
tumutugon sa kaniyang anak sa tuwing inilalapat nito ang kaniyang
kamay sa kaniyang braso at hinahawakan— at kumakapit—ito sa
kaniyang mga kamay.
Dahan-dahan na silang bumaba; nauna na si Ginoong Defarge dala-dala
ang kaniyang lampara habang nasa huli naman si Ginoong Lorry. Hindi pa
sila nakakalayo sa hagdan ay tumigil siya at tinitigan ang bubong at pader.
“Naalala mo ba ang lugar na ito ama? Naaalala mo ba ang pag-akyat
dito?”
“Aning sabi mo?”
Ngunit bago paman niya ulitin ang kaniyang tanong, binulong na
niya ang sagot na tila narinig niya na ito.
“Naaalala? Hindi, Hindi ko na maalala. Matagal na yun.”
Batid nilang wala na siyang maalala ng kahit anuman tungkol sa
kaniyang pagkakakulong hanggang sa pagdala sa kaniya sa bahay na
iyon. Narinig nilang sinabi nito na “Isang daan at lima, Hilagang Tore”
at nang tumingin siya, mababanaag na tumutukoy ito sa matibay na kuta
kung saan siya ikinulong. Nang marating na nila ang looban, agad
niyang niyang binago ang kaniyang mga pagtapak na para bang
inaasahan na niyang may dadaanan siyang tulay; at nang walang tulay at
nakita na niya ang kalesang naghihintay sa daan, binjtawan niya ang
kamay ng kanjyang anak at kumapit ulit sa kaniyang ulo.
Walang taong malapit sa pintuan, walang sinuman ang makikita sad
ami g mga bintana; ni walang dumaang tao sa daan. Isang
nakakapanibagong katahimikan ang naghari doon. Iisa lamang ang
makikita at iyon ay si Ginang Defarge—na nakasandal sa poste ng
pintuan habang naggagantsilyo, at walang napansin sa nangyari.
Sumakay ang preso sa kalesa, at sumunod ang kaniyang anak, nang
76
LUNGSOD
ang paa ni Ginoong Lorry’s ay natigil sa tapakan, nang magtanong siya
tungkol sa kaniyang gamit sa paggawa nf sapatos at mga sapatos na hindi
pa tapos gawin. Agad tinawag ni Ginang De- farge ang kaniyang asawa
na kunin ang mga gamit at bumalik siya sa paggagantsilyo sa ilalim ng
ilaw ng lampara patungo sa looban. Mabilis nuya itong ibinaba at
ibinigay sa kanila at sandali pa ay sumandal ulit sa poste, nagpatuloy sa
paggagantsilyo at walang napansin sa mga nangyari.
Sumakay si Ginoong Defarge dala ang kahon at sinabi sa kutserong
“Papunta sa Barrier!” pumuwesto na ang kutsero at pinaandar ang mga
kabayo at umalis na sila habang dumadaan sa mabatong daan na naging
sanhi upang magpaduyan-duyan ang mga lampara.
Sa ilalim ng dumuduyang lampara—dumuduyang malakas ang
liwanag, at mas lumiliwanag pa sa magagandang daan, at dumidilim
naman sa mabatong daan, at sam ga miilaw na tindahan, mga tao, mga
pinailawng bahay na ponagkakapehan at sinehan hanggang sa bulwagan
ng lungsod kung saan naroroon ang mga sundalong may dala ring
lampara. “Nasaan ang inyong mga papeles!” “Andito po,” sagot ni
Ginoong Defarge, bumaba siya, at papalayo sa kanila, “ito ho ang aming
mga papeles sa loob kasama ng taong puti ang buhok. Ipiinadala sila sa
akin, kasama niya sa—” natigil ang kaniyang pagsasalita, patay-sindi ang
ilaw sa lampara ng mga sundalo at isa rito ay ibinigay sa isa sa
kasamahan nikang sundalo papunta sa kanilang kalesa, nagkatinginan
sila ng lalaking may putting buhok at batid niyang di pangkaraniwan ang
tingin nito. “Ayos na, pwede na kayong umalis!” sabi ng sundalo.
“Paalam!” sabi ni Ginoong Defarge. Kaya naman, sa ilalim ng
dumuduyang lampara at mabatong daan aynnagpatuloy sila sa ilalim ng
mga bituwin sa kalangitan.
Sa ilalim ng arko ng hindi gumagalaw at walang katapusang ilaw;
ilan sa kanila, sa sobrang layo mula dito sa ating mundo ay
nakakapagduda kung ang kanilang ilaw ay natuklasan na, sa
kalawakan kung saan ang lahat ay tiniis na at nagawa: ang mga anino
ng gabi ay malawak at madilim. Mula sa malamig at walang
pahingang pagitan, hanggang sa madaling araw, ay muli silang
bumulong kay Ginoong Jarvis Lorry—nakaupo sa harapan ng
inilibing na lalaki na hinukay, at nagtataka kung aning kapangyarihan
ang habang buhay na nawala sa kaniya, at alin dun ang kayang ibalik
—ang dati pang tanong:
“Sana ay naalala mo na ang buhay?”
At ang dati na niyang sagot :
“Hindi ko masasabi.”
77
Book the Second
The Golden Thread

45 PAGES 48 Hours To Translate

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

45 PAGES 48 Hours To Translate

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ANG KWENTO NG DALAWANG

Iyon ang pinakamagandang panahon , iyon dn ang pinakamalala sa

Nakalatag na ang daang tinatawag na Dover, sa gabi ng Biyernes sa

May umuusok na ambon galing sa ilalim at pinalilibutan nito ng

Ang maunawaing kabayo na natigil ng matinding pagpalo ng

Biglang bumagal ang kanilang takbo at sa dami ng pilansik at

“Guwardiya!” sambit ng pasahero, ang tono ng pasahero ay parang

Si Jerry ay na naiwan mag isa sa ambon at kadiliman , bumaba sya

Isang katotohanang magandang pagnilaynilayan, na ang bawat tao ay

Patungkol sa rito, ang kaniyang natural at di mapaghiwalay na

Ang bangko ng Tellson ay malaki na ang kita sa mga liham. Bilang

Nang matagumpay ng maihatid ang liham sa Dover, sa bandang

Isang bote ng masarap nap uang alak matapos ang hapunan ay

Dumaan lamang ang kahawig ng bata na parang hangin sa ibabaw ng

“Dapat lang,” sagot ni ginoong Lorry. “Oo—ako—”

Ang mga ugnayang iyon ay pawang tungkol sa Negosyo lamang

Wala akong dal-dala ni isang kasulatan na tumutukoy rito. Ito ay isang

Isang malaking bariles ng alak ang nahulog at nabasag sa daan.

Gilingan kung saan ang mga kinulong, mbata man o matanda ay

Ang kulungan ng aso, para makabawi ay itinakbo sa gitna ng daan—na

Gayunpaman, hindi niya mapigilng hindi pansinin ang dalawang

nang ang matandang lalake ay umalis sa sulok at lumapit at nakiusap na

Bawat munting tirahan sa mga matataas na gusali , ang mga kwarto

“Magandang Araw!” pagbati ni Ginoong Defarge, ghabang

You might also like