wakcji.elamed.
pl W AKCJI 1/2023
Ustalanie prawdopodobnych
przyczyn pożarów
przez funkcjonariuszy
Państwowej Straży Pożarnej
Ustalanie przyczyn pożarów nie
należy do zakresu ustawowych
zadań PSP. Funkcjonariusze
powinni jednak wstępnie określić
przyczynę pojawienia się ognia.
Obserwacje te mogą posłużyć celom
statystycznym i ukierunkowaniu
działań prewencyjnych, a także
wesprzeć inne pracujące przy
zdarzeniu służby. Artykuł przybliża
prawdopodobne przyczyny pożarów.
mł. bryg. Wojciech Miciuła
U
stalanie przyczyn pożarów nie należy
do ustawowych zadań Państwowej Straży
Pożarnej. Niemniej jednak w zakresie obo-
wiązków komendanta powiatowego (miejskiego)
PSP znajduje się m.in. wstępne ustalenie okolicz-
ności oraz przyczyn powstania i rozprzestrzenia-
nia się pożaru i miejscowego zagrożenia (art. 13,
ust. 6, pkt 13 Ustawy o Państwowej Straży Pożar-
nej z dnia 24 sierpnia 1991 roku, Dz.U. z 2022 r.,
poz. 1969).
Współpraca służb
w zakresie ustalania przyczyn pożarów
Ponadto do jednego z podstawowych zadań
Państwowej Straży Pożarnej należy współpra-
ca z Szefem Krajowego Centrum Informacji Kry-
minalnych w zakresie niezbędnym do realiza-
cji jego ustawowych zadań (art. 1, ust. 2, pkt. 7
ustawy o PSP). Natomiast zgodnie z art. 42,
pkt 1 Ustawy z dnia 11 września 2015 roku
o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyj-
nej (Dz.U. z 2015 r., poz. 1844) sąd, prokuratura,
policja oraz inne organy i instytucje, na wnio-
35
 W AKCJI 1/2023 wakcji.elamed.pl

Fot. 1. Pożar budynku gospodarczego Fot. 2. Przewód kominowy w trakcie eksploatacji Fot. 3. Pożar spowodowany najprawdopodobniej
spowodowany najprawdopodobniej przez urządzenie elektryczne emitujące ciepło
przez podpalenie. Źródło wszystkich zdjęć:
archiwum autora

Fot. 4. Przewód kominowy po pożarze sadzy Fot. 5. Pożar budynku gospodarczego Fot. 6. Pożar budynku gospodarczego
spowodowany przez podpalenie spowodowany przez podpalenie

Fot. 7. Pożar budynku gospodarczego Fot. 8. Pożar spowodowany przez wadę lub Fot. 9. Pożar spowodowany przez niewłaściwą
spowodowany zaprószeniem ognia przez osoby nieprawidłową eksploatację instalacji eksploatację pieca typu „koza”
nieletnie elektrycznej

sek zakładu ubezpieczeń, w zakresie zadań
przez ten zakład ubezpieczeń wykonywanych
i w celu ich wykonania, w związku z wypadkiem
lub zdarzeniem losowym będącym podstawą
ustalania odpowiedzialności, udzielają informa-
cji o stanie sprawy. Instytucje te udostępniają
ponadto zebrane materiały, jeżeli są one nie-
zbędne do ustalenia okoliczności wypadków
i zdarzeń losowych oraz wysokości odszkodo-
wania lub świadczenia.
Czasami zdarza się też, że funkcjonariusze
policji proszą strażaków będących na miejscu
zdarzenia o pomoc w ustaleniu wstępnej przy-
czyny pożaru z uwagi na niedostępność biegłe-
go z zakresu pożarnictwa. Zdarza się również,
że kierujący działaniem ratowniczym jest prze-
słuchiwany w charakterze świadka przez policję
lub prokuraturę w sytuacji prowadzenia śledz-
twa na podstawie artykułu 163 Kodeksu karne-
go, który określa pożar jako zdarzenie zagraża-

36
 wakcji.elamed.pl W AKCJI 1/2023

Fot. 10. Konstrukcja więźby dachowej Fot. 11. Przewód kominowy z widocznymi Fot. 12. Zwęglenia na ścianie zewnętrznej budynku
po pożarze ubytkami mieszkalnego

Fot. 13. Usytuowanie metalowego przewodu Fot. 14. Konstrukcja więźby dachowej przy Fot. 15. Konstrukcja drewnianego stropu
kominowego od wkładu kominkowego przewodzie kominowym usytuowana przy przewodzie kominowym

Fot. 16. Pożar spowodowany niewłaściwą eksploatacją Fot. 17. Pożar w skrzynce elektrycznej
prowizorycznego paleniska w budynku gospodarczym

jące życiu lub zdrowiu wielu osób albo mieniu
w wielkich rozmiarach. Dlatego podczas sporzą-
dzania informacji ze zdarzenia należy rzetelnie
i zgodnie z posiadaną wiedzą wpisywać jego
przypuszczalną przyczynę. Czasami trudno jest
cokolwiek ustalić z uwagi na zniszczenia spowo-
dowane przez pożar, prowadzone działania ga-
śnicze, prace rozbiórkowe, warunki atmosferycz-
ne lub porę nocną. Niemniej jednak obowiązek
ustalenia wstępnej i przypuszczalnej przyczyny
ciąży na kierującym działaniem ratowniczym.
W trudnej i skomplikowanej sytuacji właści-
we byłoby napisanie w informacji ze zdarzenia,
że przyczyna jest nieustalona, a dochodzenie
prowadzi policja. Nie warto natomiast „wróżyć
z fusów” i wpisywać np. zwarcia instalacji elek-
trycznej w sytuacji, gdy nic nie wskazuje na taką
przyczynę, a w obiekcie nie ma instalacji elek-
trycznej lub w miejscu, gdzie doszło do pożaru
nie było żadnego okablowania.

37
 W AKCJI 1/2023 wakcji.elamed.pl
Fot. 18. Kocioł grzewczy w budynku gospodarczym po pożarze
Fot. 19. Kotłownia budynku mieszkalnego po pożarze
Fot. 20. Pożar naczepy samochodu ciężarowego spowodowany awarią
układu jezdnego naczepy
Fot. 21. Pożar budynku mieszkalnego spowodowany pożarem sadzy
w kominie oraz powstaniem nieszczelności w przewodzie kominowym
38
W sytuacji, gdy pożar bardzo się rozprzestrze-
nił i doszło do dużych zniszczeń w budynku,
przez co możliwość ustalenia nawet wstępnej
i prawdopodobnej przyczyny pożaru jest mocno
utrudniona, to przy braku naocznych świadków
lub odmowy współpracy z ich strony, należy po-
stępować drogą eliminacji i wykluczeń. Najważ-
niejszą rzeczą powinno być odnalezienie miej-
sca lub obszaru, w którym znajdowało się praw-
dopodobne źródło ognia. Takie miejsce wykryć
można po śladach największych wypaleń, zwę-
gleń, odkształceń oraz wyraźnych oznak oddzia-
ływania wysokiej temperatury. Dopiero wtedy,
gdy znajdziemy miejsce, w którym przypuszczal-
nie doszło do pożaru, możemy skupić się na jego
prawdopodobnych przyczynach.
Prawdopodobne przyczyny pożarów
Zgodnie z „Zasadami ewidencjonowania zdarzeń
w systemie wspomagania decyzji Państwowej
Straży Pożarnej” kierujący działaniem ratowni-
czym przy sporządzaniu informacji ze zdarzenia
powinien wybrać jedną z poniższych przypusz-
czalnych przyczyn pożarów.
1. Nieostrożność osób dorosłych (NOD) przy
posługiwaniu się ogniem otwartym, w tym
papierosami, zapałkami (okoliczności wska-
zujące na spowodowanie pożaru, np. od nie-
dopałka papierosa, to pożar w budynku
mieszkalnym w obrębie łóżka, fotela, zazwy-
czaj w porze nocnej).
2. Nieostrożność osób dorosłych przy wypalaniu
pozostałości roślinnych na polach (pora let-
nia i sezon żniw, pozostałości słomy po kom-
bajnie).
3. Nieostrożność osób dorosłych przy posłu-
giwaniu się substancjami łatwopalnymi i pi-
rotechnicznymi (np. cieczami typu benzy-
na, denaturat itp. lub pirotechnicznymi, np.
petardami, racami; potencjalne miejsca po-
wstania pożaru to garaże, piwnice, budyn-
ki gospodarcze; ponadto: prace związane
ze sprzętem spalinowym, np. pilarkami, ko-
siarkami lub okres świąteczny).
4. Nieostrożność przy prowadzeniu prac niebez-
piecznych pod względem pożarowym (pro-
wadzenie prac remontowo-budowlanych, np.
 wakcji.elamed.pl W AKCJI 1/2023

zgrzewanie palnikiem gazowym papy w po-

bliżu materiałów palnych, prace spawalnicze
w warsztacie samochodowym itp.).
5. Nieostrożność w pozostałych przypadkach.
6. Nieostrożność osób nieletnich (NON) przy
posługiwaniu się ogniem otwartym, w tym
papierosami, zapałkami (podobnie jak z do-
rosłymi).
7. Nieostrożność osób nieletnich przy wypala-
niu pozostałości roślinnych na polach (po-
dobnie jak z dorosłymi). Fot. 22. Kotłownia budynku mieszkalnego po pożarze
8. Nieostrożność osób nieletnich przy posługi-
waniu się substancjami łatwopalnymi i piro-
technicznymi (podobnie jak z dorosłymi).
9. Nieostrożność osób nieletnich przy prowa-
dzeniu prac niebezpiecznych pod względem
pożarowym (podobnie jak z dorosłymi).
10. Nieostrożność osób nieletnich w pozosta-
łych przypadkach.
11. Wady urządzeń i instalacji elektrycznych,
w szczególności: przewodów, osprzętu oświe-
tlenia, odbiorników bez urządzeń grzewczych
(sprzęt AGD, RTV, oświetlenie, okablowanie
itp.). Fot. 23. Kotłownia budynku mieszkalnego po pożarze
12. Nieprawidłowa eksploatacja urządzeń i insta-
lacji elektrycznych (np. pozostawienie gorą-
cego żelazka w pobliżu materiałów palnych
lub podłączenie kilku urządzeń elektrycznych
o dużym poborze mocy do jednego gniazd-
ka elektrycznego czy przedłużacza).
13. Wady elektrycznych urządzeń ogrzewczych
(w szczególności: piecyków, grzałek czy ku-
chenek elektrycznych).
14. Nieprawidłowa eksploatacja elektrycznych
urządzeń ogrzewczych (np. pozostawienie
tzw. farelki lub innego urządzenia elektrycz-
nego emitującego ciepło w pobliżu materia- Fot. 24. Przykładowe wyposażenie kotłowni w budynku mieszkalnym
łów palnych). (kocioł grzewczy, elementy instalacji solarnej)
15. Wady urządzeń ogrzewczych na paliwo sta-
łe (np. kotła grzewczego w kotłowni, kuchni 18. Nieprawidłowa eksploatacja urządzeń
węglowej, pieca kaflowego). ogrzewczych na paliwo ciekłe (np. spalanie
16. Nieprawidłowa eksploatacja urządzeń ogrzew- niewłaściwej substancji).
czych na paliwo stałe (np. niedomknięcie 19. Wady urządzeń ogrzewczych na paliwo ga-
drzwiczek kotła grzewczego, rozpalanie w pie- zowe (kotłów gazowych itp.).
cu za pomocą cieczy łatwopalnej). 20. Nieprawidłowa eksploatacja urządzeń
17. Wady urządzeń ogrzewczych na paliwo cie- ogrzewczych na paliwo gazowe (np. brak
kłe (kotły grzewcze na olej opałowy itp.). regularnego czyszczenia dysz).

39
W AKCJI 1/2023 wakcji.elamed.pl
21. Wady urządzeń mechanicznych (pojazdów
silnikowych, urządzeń silnikowych, urządzeń
spalinowych itp.).
22. Nieprawidłowa eksploatacja urządzeń me-
chanicznych (np. użytkowanie szlifierki ką-
towej w pobliżu materiałów łatwopalnych).
23. Wady procesów technologicznych (proces
produkcyjny na hali w zakładzie produkcyj-
nym).
24. Nieprzestrzeganie reżimów technologicz-
nych (w obiektach, halach, zakładach pro-
dukcyjnych itp.).
25. Nieprawidłowe magazynowanie substancji
niebezpiecznych.
26. Wady środków transportu (np. zwarcie w in-
stalacji elektrycznej spalinowego pojazdu sil-
nikowego).
27. Nieprawidłowa eksploatacja środków trans-
portu (np. jazda pojazdem z niesprawnym
układem hamulcowym, użytkowanie po-
jazdu z nieszczelnym przewodem paliwo-
wym).
28. Samozapalenia biologiczne – to zjawisko
egzotermicze polegające na wytwarzaniu
i kumulowaniu się dużej ilości ciepła pod-
czas procesu biologiczno-chemicznego lub
chemicznego powodujące samonagrzewa-
nie zmagazynowanych materiałów stałych
lub cieczy bez pobierania ciepła z innego
źródła do chwili, w której materiały osiągną
temperaturę zapalenia, czyli zapalą się sa-
morzutnie płomieniem (4).
29. Samozapalenia chemiczne – to zapalenie,
które jest rezultatem reakcji egzotermicz-
nych, występuje z reguły przy tzw. powino-
wactwie chemicznym, tzn. wówczas, kiedy
substancje chemiczne wchodzą ze sobą w re-
akcje (5).
30. Wyładowania atmosferyczne – silne wyła-
dowania elektryczne naturalnego pocho-
dzenia.
31. Wady konstrukcji budowlanych (np. drew-
niana belka stropowa przechodząca przez
murowany komin, na poziomie stropu).
32. Nieprawidłowa eksploatacja konstrukcji bu-
dowlanych (niezachowanie odpowiedniej
odległości materiałów palnych od elemen-
40
tów nagrzewających się lub brak wykonania
odpowiedniej izolacji materiałem niepalnym
elementów palnych, np. usytuowanie czopu-
cha przy kominie za blisko materiałów pal-
nych).
33. Elektryczność statyczna.
34. Podpalenia, w tym akty terroru (gdy okolicz-
ności wskazują jednoznacznie na taką przy-
czynę, np. kilka miejsc powstania pożaru,
nocna pora, konflikt, pogróżki itp.).
35. Pożary jako następstwo innych miejscowych
zagrożeń (np. pożar samochodu, do którego
doszło w wyniku wypadku drogowego lub
wybuch gazu, który spowodował pożar).
36. Inne przyczyny (wszystkie inne przyczyny,
które nie zostały wymienione wyżej).
37. Nieustalone (gdy przyczyn pożaru nie uda-
ło się ustalić).
Podsumowanie
Podsumowując – mimo że funkcjonariusze Pań-
stwowej Straży Pożarnej nie są ustawowo zobli-
gowani do ustalania przyczyn pożarów, to jed-
nak z racji posiadanej wiedzy i doświadczenia
zawodowego muszą przynajmniej wstępnie
ustalić okoliczności oraz przyczynę powstania
i rozprzestrzeniania się pożaru czy miejscowe-
go zagrożenia. Wstępne ustalenie przyczyn po-
żarów przez PSP służy raczej tej formacji celom
statystycznym i ukierunkowaniu działań pre-
wencyjnych. 
Piśmiennictwo
1. Ustawa o Państwowej Straży Pożarnej z 24 sierp-
nia 1991 r. (Dz.U. z 2022 r., poz. 1969).
2. Ustawa z dnia 11 września 2015 r. o działalności
ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej (Dz.U. z 2015 r.,
poz. 1844).
3. Zasady ewidencjonowania zdarzeń w systemie
wspomagania decyzji Państwowej Straży Pożar-
nej, KG PSP, 2019.
4. Dworakowski A.: Badanie przyczyn powstania
pożarów. Samozapalenie materiałów biologicz-
nych. „Problemy Kryminalistyki”, 2015, 288 (2).
5. Sawicki T.: Badanie przyczyn pożarów. Elamed
Media Group, 2008.