Işığın Fiziksel Özellikleri

Dr. Öğr. Üyesi Deniz BAYRAKTAR

 Foton
• Bir ışık dalgasının en küçük enerji parçasıdır.

• Fotonlar madde içinden geçtiği zaman atom veya moleküllerin elektromanyetik

alanı ile etkileşime geçer. Bu etkileşim fotonun madde içindeki hızını belirler.

• Fotonun enerjisi ışığın frekansına bağlıdır ve frekans arttıkça fotonun enerjisi de

artar.

• Enerji = Dalga boyu x Frekans (E= h x f)

• Atom ve molekül sayısı ne kadar fazla ise ışığın hızı o kadar yavaşlar. Işık
kaynağından gelen frekans sabit olduğundan dalga boyu değişime uğrar.
 Elektromanyetik Spektrum
Farklı ışın türlerinin dalga boyları ya da frekans değerlerinin rölatif pozisyonlarını ifade eden kavramdır.

Işığın frekansı rengi ile de ilişkilidir. Mavi renk yüksek frekansa, kırmızı renk düşük frekansa karşılık gelmektedir.
Elektromanyetik Dalgaların
Fiziksel Özellikleri

Mekanik dalgalara benzer şekilde elektromanyetik

dalgalar da;
• Frekans
• Dalga boyu
• Ortamdaki yayılım hızı özelliklerine sahiptir.

Ortamın özelliklerine bağlı olarak dalgalar;

• Yavaşlayabilir
• Yansıyabilir
• Kırılabilir
• Penetre veya Polarize olabilir.
 Dalga
Frekansı
Elektromanyetik dalgaların
saniyedeki tekrar sayıları (Hertz)
 Dalga Boyu

Dalganın herhangi bir noktası ile bu noktanın tekrar ettiği nokta arasındaki mesafe (metre, milimetre, nanometre vb.)

Dalga boyu ile frekans ters orantılıdır.

 Dalga Hızı

• Tüm elektromanyetik dalgalar boşlukta aynı hıza ve düz bir doğrultuya sahiptir
(saniyede 300 milyon metre)

• Bu dalgalar atmosferden geçerken hızları bir miktar azalır.

• Biyolojik dokular gibi yoğun yapılara ulaştıkları zaman ise belirgin hız kaybı
gerçekleşir.

• Hız kaybı enerjinin absorbe edilme oranına bağlıdır.

 Kırılma

• Işınlar az yoğun ortamdan çok yoğun ortama

geçerken ışınların bir kısmı yansırken, iletilen
ışınların hızı yavaşladığı için ‘y’ eksenine
yaklaşarak kırılırlar.
• Elektromenyetik dalgaların maddenin içinden geçmesine
penetrasyon adı verilir. Bu durumda maddeyle herhangi bir alış
veriş yapmadan geçip gidebilir.

• Elektromanyetik dalgaların maddenin içine girmeden, yani

penetre olmadan geri dönmesine yansıma denir.

• Dalgaların maddenin içinden geçerken ortam tarafından emilmesi

veya soğurulması olayına absorbsiyon adı verilmektedir.

• Absorbe edilen enerji doğası değişime uğrar. Ör: Isı artışıyla

moleküllerin daha hareketli hale gelmesi

• Gerçekte bu üç durum (penetrasyon, yansıma, absorbsiyon) bir

arada gerçekleşir.

• Her bir olayın gerçekleşmesi dalga boyu, frekans, maddenin

temel özellikleri ve pozisyonuna bağlıdır.
 Yansıma
Işınlar düzgün veya dağınık olarak yansıyabilir

Yansıma açısı ile geliş açısı eşit ise  Düzgün yansıma

Yansıma açısı ile geliş açısı eşit değil ise  Dağınık yansıma
Görülebilir ışınların maddelere çarparak yansıması insanoğlunun dünyayı algılaması açısından önemlidir.
Cisimlerin renkleri ve şekilleri yansımalar sayesinde algılanır.

Yansıma Açısını Etkileyen Faktörler

Radyasyon Frekansı
Geliş açısı
İki ortam arasındaki yoğunluk farkı
• Işınlar iki ortam arasında geçiş yaparken bir kısmı yansır
bir kısmı penetre olur.

• Yansıyan ışınlarla penetre olan ışınların oranı geliş açısına

bağlıdır.

• Geliş açısı ne kadar büyükse o kadar çok enerji geri

yansır.

• Geliş açısı 0 ise yansıyan enerji minimum düzeyde olup,

penetre olan enerji miktarı maksimumdur.

• Kollar ve bacaklar gibi eğimli yüzeylerde yansıma miktarı

düz yüzeylere göre daha fazladır ve bu nedenle daha az
enerji absorbe olur.

• Daha düzgün yüzeylerde ise absorbsiyon daha yüksek

miktarlarda gerçekleşir.
 Absorbsiyon ile penetrasyon ters orantılıdır. Absorbe edilen ışın miktarı arttıkça penetre olan ışın miktarı azalır

• İyonize ışın canlı doku tarafından absorbe edilir.  Fotoelektrik etkiler açığa çıkar

• Fotoelektrik etki radyasyonun enerji miktarı ve dokunun atom numarasına bağlıdır. Dokunun atom numarası düşükse yüksek
enerji ve fotoelektrik etki açığa çıkar

• SAÇILIM: Işınlar homojen olmayan ortamlara girdikleri zaman fotonların bir kısmının yönü değişerek penetrasyonun
derinliğinin azalmasına neden olur. Bu olaya saçılım adı verilir.
 Spektrumda açığa çıkan enerji iki bölge halinde incelenir
Non-iyonize Enerji İyonize Enerji
Ultraviyole, görülebilir ışın ve infraruj ışınları dahil edilir. Atomun yapısını değiştirebilir.

Fizyoterapistlerin tedavide tercih ettikleri ışınlardır Dokulara kolaylıkla penetre olur.

Penetrasyonları sınırlıdır. Enerji yüksek seviyede ölümcül etkiye sahiptir.

Örnek: Röntgen ışınları yüksek enerji düzeylerinde kanser tedavisinde

kullanılır
AYDINLATMA KANUNLARI

1. Cosinüs Kanunu
Eğer ışınlar yüzeye 90 derecelik açıyla gelirlerse ışıma olayının
gerçekleştiği alan küçük olacağı için birim alandaki enerji miktarı
yüksek olur. Işınların absorbsiyonu hedef dokuya dik açıyla
ulaştıklarında maksimumdur.

2. Ters Kare Kanunu

Işınların şiddeti ışık kaynağından uzaklığın karesiyle ters orantılıdır.
Işık kaynağından uzaklaştıkça radyasyon geniş alanlara yayılır.
Birim alana düşen enerji şiddeti azalır.
Birim alana düşen enerji miktarı = W/m2
 INFRARUJ
Dalga boyu 0.7 – 1000 mikrometre (µm) (760 nm-1 mm) bandında yer alan görünür ışıktan daha büyük olan dalga boyları infraruj
ışınları ya da infrared ışınları olarak adlandırılır.

Infraruj ışınları absorbe edildikleri dokuda moleküler ve atomik hareketlerin artışı ile ısı oluştururlar ve yüzeyel sıcaklık modalitesi
olarak tedavide kullanılırlar.

Enerji transferi radyasyon yoluyla gerçekleşir.

DOZAJ ve UYGULAMA

Lamba çıkış gücü (watt)

Lamba ve hasta arasındaki mesafe
Işınların geliş açısı
Tedavi süresi

Şiddet mesafenin karesi ile ters orantılıdır

Lambalar hedef alana dik gelecek şekilde pozisyonlanmalıdır

Uygulama süresi 15-30 dakikadır.

Her gün ya da gün aşırı kullanılabilir.

 UYGULAMA TEKNİĞİ
Isıtıcı lambalar olarak sıklıkla 250 Watt’lık ampuller kullanılır
Kullanım öncesi 1-2 dk ısıtılmalıdır.

Çıplak cilt üzerine uygulanmalıdır.

Uygulama öncesi deri temiz ve kuru olmalıdır.
Yüze yapılan uygulamalarda gözler kapatılmalıdır.

Hasta ile lamba arasında 50-75 cm olmalıdır.

Hastanın üzerindeki eşya-takılar çıkarılır.
 AVANTAJLARI DEZAVANTAJLARI

• Uygulanan bölgeye yük oluşturmaması
• Tedavi edilen alanın izlenebilmesi
• Şiddetinin kolay ayarlanabilmesi
• Tedavi edilen deri bölgesinin kurumasına neden
olur.
• Lambalar patlayabilir