‫‪Power. Power.

Petroleum‬‬
‫دوره آموزشی نقشه خوانی صنعتی‬

‫فصل اول‬
‫بخش اول ‪ :‬آشنایی با انواع نقشه ها‬

‫بخش دوم ‪ :‬اصول اولیه نقشه خوانی‬

‫‪ ‬آشنایی با انواع نقشه ها‬

‫نقشه های مهندسی برق را از نظر نوع ترسیم میتوان به دو دسته ی تک خطی و‬
‫چندخطی تقسیم نمود‪ .‬اولین مرحله در خواندن نقشه برق ‪ ,‬مشخص نمودن نوع‬

‫ترسیم است‪.‬‬

‫‪ ‬نقشه ی تک خطی)‪(single line‬‬

‫نقشه ی تک خطی نمایش ساده شده است که عموما برای تابلوهای قدرت کاربرد‬
‫دارد‪ .‬در این نقشه ها میتوان چیدمان کلی تجهیزات الکتریکی ‪ ,‬تعداد سیم های‬

‫استفاده شده و نحوه ی تغذیه و حفاظت آنها را نمایش داد‪ .‬از این نقشه ها‬
‫همچنین برای نمایش سیستم های کنترل ‪ plc‬استفاده میشود‪.‬‬
‫همچنین نقشه های ساختمانی عموماً به صورت تک خطی رسم می شوند‪.‬‬
‫‪Power. Power.Petroleum‬‬
‫دوره آموزشی نقشه خوانی صنعتی‬

‫‪ ‬ترسیم چند خطی یا‪Multi Line:‬‬

‫در این نقشه ها معموالً جزئیات بیشتری مشخص می گردد‪ .‬برای مثال نقشه‬
‫های مدار فرمان و همچنین نقشه سیم کشی یا وایرینگ معموالً به این روش‬
‫کشیده می شود‪.‬‬
‫انواع نقشه ها در مهندسی برق‬
‫اگر بخواهیم نقشه های مهندسی برق را از نظر نوع استفاده طبقه بندی کنیم‪ ،‬به‬
‫‪ 01‬کاربری مختلف به صورت زیر خواهیم رسید‪:‬‬

‫نقشه مدار فرمان‬

‫نقشه مدار قدرت‬
‫نقشه سیم کشی یا وایرینگ)‪(Wiring‬‬
‫نقشه جانمایی یا‪Layout‬‬
‫نقشه‪Loop Diagram‬‬
‫نقشه پیکربندی‪System Configuration‬‬
‫نقشه بالک دیاگرام‬
‫نقشه‪P & ID‬‬
‫نقشه ترمینال ها یا کانکشن دیاگرام‬
‫نقشه های ساختمانی‬
‫در یک پروژه‪ ،‬برخی از این نقشه ها همچون نقشه ‪ P & ID‬در اختیار مهندس برق‬
‫قرار می گیرد و دیگر نقشه ها را می بایست طراحی نماییم‪.‬‬
‫‪Power. Power.Petroleum‬‬
‫دوره آموزشی نقشه خوانی صنعتی‬

‫‪ ‬نقشه مدار فرمان و مدار قدرت‬

‫در این شکل در سمت چپ مدار قدرت و در سمت راست مدار فرمان یک پمپ‬
‫هیدرولیک را مالحظه می فرمایید‪ .‬به بخش هایی از مدار که رسیدن برق اصلی به‬
‫مصرف کننده را از لحاظ نحوه کار و ایمنی کنترل می کند مدار فرمان می گوییم‪.‬‬

‫تجهیزات که در مدار فرمان به کار می روند شامل کنتاکتور‪ ،‬شستی استاپ و‬

‫استارت‪ ،‬رله الکتریکی‪ ،‬رله مغناطیسی‪ ،‬المپ های سیگنال‪ ،‬فیوز ها‪ ،‬لیمیت سوئیچ‬
‫ها‪ ،‬تایمر‪ ،‬ترموستارت و تجهیزات دیگری می باشند که در نوشته های بعدی به‬
‫معرفی آن ها خواهیم پرداخت‪.‬‬
‫مدار قدرت مداری است که نیرو را از شبکه به مصرف کننده ها انتقال می دهد‪.‬‬
‫‪Power. Power.Petroleum‬‬
‫دوره آموزشی نقشه خوانی صنعتی‬

‫در نقشه بعدی هم یک مدار فرمان و قدرت را می بینید که به صورت تک خطی‬

‫رسم شده است‪ .‬این نقشه مربوط به تابلو موتورخانه است که توسط کلید های‬
‫‪ push button‬فرمان به بخش های قدرت داده می شود‪.‬‬

‫‪ ‬نقشه سیم کشی یا وایرینگ دیاگرام‬

‫نقشه سیم کشی یا وایرینگ دیاگرام یکی از اصلی ترین مدارک در هر پروژه ای به شمار‬
‫می رود‪ .‬این نقشه شامل بخش های فرمان و قدرت است که عموماً یه صورت چندخطی‬
‫ترسیم می گردد‪ .‬در این شکل بخشی از نقشه وایرینگ یک تابلو کنترل را مالحظه می کنید‬
‫که مربوط به سیم بندی دو منبع ‪ 42‬ولت است‪ .‬این دو منبع به صورت رداندنت به ماژول‬
‫مربوطه وصل شده اند‪.‬‬
‫‪Power. Power.Petroleum‬‬
‫دوره آموزشی نقشه خوانی صنعتی‬

‫‪ ‬نقشه جانمایی یا‪Layout‬‬

‫نقشه جانمایی یا‪ Layout‬به نقشه ای گفته می شود که چیدمان تجهیزات را در داخل‬
‫تابلو مشخص می کند‪ .‬همانطور که در ‪ 3‬تابلو نشان داده شده در شکل زیر می بینید این‬
‫نقشه شمال چیدمان سینی تابلو‪ ،‬داکت ها و نمای تابلو در جهت های مختلف است‪ .‬اگر‬
‫‪Power. Power.Petroleum‬‬
‫دوره آموزشی نقشه خوانی صنعتی‬

‫تابلو دو طرفه باشد الزم است نمای تابلو از هر دو طرف و از باال کشیده شود و همچنین‬
‫در صورتی که فن و فیلتر در کنار تابلو نصب شده باشد‪ ،‬نمای جانبی هم نیاز خواهد بود‪.‬‬

‫‪ ‬نقشه‪Loop Diagram‬‬

‫یکی از مدارکی که عموماً کارفرما در پروژه ها از مهندس برق درخواست می کند‪ ،‬نقشه‬
‫لوپ دیاگرام است‪ .‬در این نقشه که مربوط به یک پروژه کنترلی است‪ ،‬نحوه اتصال هر‬
‫یک از تجهیزات سایت به ‪ Junction Box‬و سپس محفظه کنترل ترسیم شده است‪ .‬در‬
‫قسمت بعد تجهیزات داخل محفظه تا رسیدن سیگنال به سیستم مانیتورینگ را می‬
‫توانید ببینید‪.‬‬

‫این نقشه را به صورت عمودی نیز می توان ترسیم کرد و با کشیدن سیم های دیگر محفظه‬
‫مانند تغذیه و تجهیزات دیگر‪ ،‬این نقشه به کاملی یک نقشه ‪ Wiring Diagram‬در خواهد‬
‫آمد‪.‬‬
‫‪Power. Power.Petroleum‬‬
‫دوره آموزشی نقشه خوانی صنعتی‬

‫‪ ‬نقشه پیکربندی یا‪System Configuration‬‬

‫نقشه پیکربندی یا ‪ System Configuration‬عموماً در پروژه های کنترلی کشیده می‬

‫شود‪ .‬این نقشه نحوه ارتباط اجزای مختلف سیستم کنترل و شبکه آن ها را نشان می‬
‫دهد‪.‬‬

‫شکل زیر مربوط به پیکربندی یک پروژه پاالیشگاهی است‪ .‬در این شکل در قسمت باال دو‬
‫اتاق کنترل پاالیشگاه و کامپیوتر های کالینت داخل هر یک از اتاق ها نمایش داده شده‬
‫است‪ .‬در هر یک از این اتاق های کنترل یک سرور قرار داده شده است و همانطور که می‬
‫بینید سرور ها به یکدیگر و به چهار ‪ PLC‬مجموعه وصل می باشند‪ .‬هر کدام از ‪ CPU‬ها‬
‫نیز به ‪ Rack‬های متعددی در نقاط مختلف پاالیشگاه متصل شده اند‪.‬‬
‫‪Power. Power.Petroleum‬‬
‫دوره آموزشی نقشه خوانی صنعتی‬

‫نقشه بالک دیاگرام)‪(Block Diagram‬‬

‫این نقشه شامل تمام تجهیزات مختلف سایت می باشد و ارتباط اجزای مختلف را به‬
‫صورت بلوک نشان می دهد‪ .‬این نقشه یک دید کلی به ما می دهد ولی شامل جزئیات‬
‫ارتباط اجزا نمی باشد‪ .‬این نقشه عموماً توسط کارفرما تهیه و به پیمانکاران جهت طراحی‬
‫ارائه می شود‪.‬‬

‫‪ ‬نقشه)‪P & ID (Piping and Instrument Diagram‬‬

‫در نقشه ‪ P & ID‬پایپینگ و تجهیزات سیستم کشیده می شوند‪ .‬این نقشه یکی از مهم‬
‫ترین مدارک در صنعت نفت و گاز می باشد‪ .‬پرچه تهیه این نقشه به عهده مهندسین برق‬
‫نیست‪ ،‬اما یک مهندس برق باید بتواند قست های مختلف این نقشه را بخواند و تفسیر‬
‫‪Power. Power.Petroleum‬‬
‫دوره آموزشی نقشه خوانی صنعتی‬

‫نماید‪ .‬همچنین باید بتواند تجهیزات ابزار دقیق استفاده شده در مجموعه را شناخته و بر‬
‫اساس آن ها طراحی نماید‪.‬‬

‫‪ ‬ترمینال دیاگرام یا ‪Connection Diagram‬‬

‫هدف از تولید این مدرک استفاده تکنسین ها برای سیم کشی اجزای مختلف سیستم‬
‫می باشد‪ .‬نقشه ترمینال دیاگرام بیشتر در مورد تابلو های برق استفاده می شود‪ .‬در‬
‫بسیاری از پروژه های این مدرک در نرم افزار اکسل تهیه می شود‪ ،‬اما در نرم افزار ‪Eplan‬‬
‫این کار با سهولت بیشتری انجام می گیرد‪.‬‬
‫‪Power. Power.Petroleum‬‬
‫دوره آموزشی نقشه خوانی صنعتی‬

‫‪ ‬نقشه های برق ساختمان‬

‫نقشه های برق ساختمان تفاوت های زیادی با نقشه های صنعتی دارند‪ .‬این نقشه ها بر‬
‫روی نقشه های معماری ترسیم می شوند‪ ،‬به طوری که در پالن های مختلف به منظور‬
‫وضوح بیشتر این نقشه ها کشیده می شوند‪:‬‬

‫نقشه روشنایی (نرمال و اضطرار ی)‪ ،‬نقشه پریز های برق‪ ،‬نقشه پریز های تلفن‪ ،‬نقشه‬
‫سیستم صوتی‪ ،‬نقشه پریز شبکه‪ ،‬نقشه سیستم دوربین مدار بسته‪ ،‬نقشه آنتن مرکزی‪،‬‬
‫نقشه آیفون و در بازکن‪ ،‬رایزر دیاگرام ها و نقشه های تابلو برق ساختمان‪.‬‬
‫‪Power. Power.Petroleum‬‬
‫دوره آموزشی نقشه خوانی صنعتی‬

‫‪ ‬بخش دوم ‪ :‬اصول اولیه نقشه خوانی تابلوهای برق صنعتی‬

‫‪-0‬نقشه در حالت بی برقی رسم میشود و باید در حالت برقدار یا اصطالحا ‪energize‬‬
‫تحلیل شود‪.‬‬
‫‪ -4‬هر تیغه یا رله به وسیله ی یک نیروی مکانیکی و یا نیروی مغناطیسی و حرارتی‬
‫وصل یا قطع میشود‪.‬‬
‫‪ -3‬اکثر نقشه ها برای حفاظت و کنترل مدار به صورت سری بین شبکه ی برق و‬
‫مصرف کننده وصل میشوند‪.‬‬
‫‪ -2‬اکثر نقشه های تابلو برق صنعتی به صورت چند خطی است‪.‬‬
‫‪Power. Power.Petroleum‬‬
‫دوره آموزشی نقشه خوانی صنعتی‬

‫‪ ‬آشنایی با عالیم اختصاری تجهیزات‬

‫‪Power. Power.Petroleum‬‬
‫دوره آموزشی نقشه خوانی صنعتی‬
‫‪Power. Power.Petroleum‬‬
‫دوره آموزشی نقشه خوانی صنعتی‬
‫‪Power. Power.Petroleum‬‬
‫دوره آموزشی نقشه خوانی صنعتی‬