REPUBLIKA POŁUDNIOWEJ AFRYKI- PROBLEMY PAŃSTWA PO UPADKU

APARTHEIDU

Historia i upadek apartheidu w Republice Południowej Afryki stanowią jedno z

najbardziej fascynujących i jednocześnie trudnych rozdziałów w dziejach tego kraju.
Apartheid, dosłownie tłumaczone jako "separacja rasowa", był polityką systemową
wprowadzoną w RPA w 1948 roku przez Narodową Partię. System ten zakładał
rasistowskie prawa segregacji i dyskryminacji, które naruszały podstawowe prawa
czarnoskórej większości ludności. W kraju zakazano mieszanych rasowo małżeństw,
tworzone specjalne osobne strefy mieszkalne i komercyjne dla białych i czarnych
oraz wprowadzono segregacje rasową w sferach takich jak służba zdrowia czy
edukacja- czarnoskórzy nie mogli podejmować wyższej edukacji. Władze
wykorzystywały wdrażane przepisy do wyburzania osiedli czarnych i przygotowania
ziemi dla białoskórych rolników.
Apartheid zakładał podział społeczeństwa na trzy kategorie rasowe: białą, czarną i
kolorową. Każda grupa była przypisana do określonych obszarów geograficznych, a
prawa i przywileje były ściśle uzależnione od przynależności rasowej. Czarna
większość była również pozbawiona podstawowych praw obywatelskich, takich jak
prawo do głosowania czy swoboda poruszania się.
Przez lata apartheidu narastał opór społeczny. Ludzie różnych ras i przekonań
politycznych zaczęli jednoczyć się przeciwko systemowi. Organizacje takie jak
Afrykański Kongres Narodowy (ANC) oraz Komunistyczna Partia Południowej
Afryki (SACP) prowadziły kampanie przeciwko segregacji rasowej i dążyły do
równouprawnienia wszystkich obywateli.
W miarę narastającego międzynarodowego sprzeciwu wobec apartheidu, RPA stała
się obiektem sankcji gospodarczych i politycznych ze strony społeczności
międzynarodowej. To zaostrzenie nacisku międzynarodowego znamiennie wpłynęło
na zmianę wewnętrznych polityk kraju.
Decydującym, przełomowym momentem w historii upadku apartheidu były
negocjacje prowadzone przez Frederika Willema de Klerka, ówczesnego prezydenta
RPA, z Nelsonem Mandelą, przywódcą ANC, będącym więźniem politycznym przez
27 lat. W 1990 roku de Klerk ogłosił zniesienie wielu restrykcyjnych ustaw
apartheidu, a w kolejnych latach doszło do rozmów i negocjacji, które doprowadziły
do uwolnienia wielu więźniów politycznych, a także przeprowadzenia pierwszych
demokratycznych wyborów w 1994 roku.
Wybory te zakończyły ponad 40-letnią era apartheidu, a Nelson Mandela został
pierwszym demokratycznie wybranym prezydentem RPA. Transformacja ta była
symbolicznym wyrazem pojednania narodowego i dążenia do równości oraz
prawdziwej demokracji. Nowa konstytucja RPA, uchwalona w 1996 roku,
gwarantowała prawa równościowe dla wszystkich obywateli bez względu na rasę czy
kolor skóry.
W dużej mierze jest to jednak równość czysto formalna. Nierówności społeczne i
ekonomiczne w Republice Południowej Afryki pozostają wyraźne. Wielu
czarnoskórych obywateli nadal boryka się z ubóstwem, brakiem dostępu do edukacji,
opieki zdrowotnej i zatrudnienia.
Upadek apartheidu ,pozostawił wypaczoną rasową hierarchię ekonomiczną, która
nadal umieszczała białą ludność na szczycie, za nimi następnie plasowali się Indianie,
Kolorowi, a na samym końcu Czarni. Rząd Afrykańskiego Kongresu Narodowego
uczynił Black Economic Empowerment (BEE) jednym z głównych elementów
polityki wyrównywania szans, ale jak sama przyznaje partia, nie udało mu się
poprawić losu zdecydowanej większości czarnych mieszkańców RPA. Około
dziesięciu procent ze 100 największych firm na giełdzie w Johannesburgu było
bezpośrednio w posiadaniu czarnych inwestorów poprzez programy Black Economic
Empowerment. Ta polityka wywołała krytykę ze strony Banku Rozwoju Afryki
Południowej za skupienie się „prawie wyłącznie na promowaniu indywidualnej
własności przez Czarnych co nie ma za wiele wspólnego z faktycznym radzeniem
sobie z problemami ekonomicznymi ogółu,program jedynie sprawia że bogaci mogą
stać się bardziej zróżnicowani rasowo, więc chociaż
zaczeły maleć międzyrasowe dysproporcje w poziomie zamożności cały czas
narastają nierówność wewnątrzrasowe.
System był również krytykowany za umieszczanie osób gorzej wykształconych na
ważniejszych stanowiskach w miejscu pracy, a ich niespełnianie wymaganych
standardów miało ogromny wpływ na gospodarkę.
Inna krytyka obejmuje również to, że system jest sprzeczny z głoszeniem przez
konstytucję równości, ponieważ ma pierwszeństwo przed ludźmi, nie ze względu na
ich zasługi, ale ze względu na ich kolor skóry i w tym wymiarze jest uważany za
przeciwieństwo tego, o co wielu ludzi walczyło w czasach apartheidu.
RPA charakteryzuje się skrajną i utrzymującą się wysoką stopą bezrobocia od lat
przekraczającą 30% oraz innymi problemami. społeczno-ekonomicznymi, takimi
jak: niski poziom nauczania i wykształcenia, zły stan zdrowia( dane wskazują ,że co
6 osoba zarażona wirusem hiv pochodzi z RPA) i wysoki poziom przestępczości.
Najbiedniejsi mają ograniczony dostęp do możliwości ekonomicznych i
podstawowych usług. Jedna czwarta mieszkańców RPA żyje za mniej niż 1,5 dolara
dziennie. Wysoka Stopa bezrobocia( w 2023 roku wyniosłą 33%) doprowadziła do
przestępczości, nierówności i niepokojów społecznych.
W ostatnich latach w dużym stopniu nasiliła się emigraacja osób w zawodach
wykfalifikowanych z Republiki Południowej Afryki , szacuje się że na każdego
takiego emigranta prace traci dziesięciu niewykfalikowanych pracowników.
Wśród wymienianych powodów chęci wyjazdu z kraju była obniżająca się jakość
życia i wysoki poziom przestępczości. Co więcej, polityka akcji afirmatywnej rządu
została zidentyfikowana jako kolejny czynnik wpływający na emigrację
wykwalifikowanych białych z kraju ,którzy sprzeciwiają się tej polityce i
argumentom wysuwanym na jej poparcie,ze względu na negatywny wpływ, jaki
wywarła ona na sytucje gospodarczą w Afryce Południowej .
 Zgodnie z obowiązującymi w RPA zasadami, tamtejsze firmy są zobligowane do
zatrudniania ustalonego procentu czarnych pracowników. Przepis ma na celu
odwrócenie wieloletnich skutków apartheidu . W rzeczywistości niszczy rynek pracy
i promuje ludzi niekompetentnych i nieprzygotowanych do pracy. Wskutek tego
wielu młodych białych ludzi opuszcza swój kraj i emigruje do Australii, Wielkiej
Brytanii czy Holandii.
W RPA ksenofobia jest powszechna, wielu mieszkańców czuję urazę do imigrantów z
sąsiednich Mozambiku, Zimbabwe czy Demokratycznej Republiki Konga, których
postrzega się jako pozbawiających miejscową ludność pracy, - wielu
południowoafrykańskich pracodawców zatrudnia imigrantów z innych krajów za
niższe wynagrodzenie zwłaszcza w budownictwie, turystyce, rolnictwie i usługach
domowych. Poza tym w kraju często dochodzi do masowych strajków robotniczych.
W lipcu 2014 r., podczas strajku 220 000 metalowców, General Motors tymczasowo
zamknął fabrykę pojazdów, udaremniając plany budowy 50 000 samochodów rocznie
w tym kraju. W oświadczeniu firma podała że „Ciągłe zakłócenia w pracy szkodzą
gospodarce RPA i wpływają na wizerunek tego kraju na całym świecie” .Jeszcze
wcześniej w 2012 roku policja zastrzeliła 44 górników kopalni platyny co
przyczyniło się serią masowych strajków w całym kraju.
Rosnące napięcie społeczne oraz pogarszające się warunki inwestowania obniżyły
rating kredytowy RPA.
Warto również wspomnieć o problemach infrastruktury energetycznej w RPA.
Spółka ESCOM jest odpowiedzialna za produkcje około 95% całej energii w Kraju.
Wraz ze wzrostem gospodarczym na początku lat 90’, spółka powinna była
rozbudować placówki energetyczne oraz sieci przesyłowe w celu zaspokojenia
rosnących potrzeb rozwijającego się przemysłu, już w 1998 roku międzynarodowi
eksperci informowali, że jeżeli RPA nie podejmie działań w tym kierunku to za blisko
dekadę może popaść w gigantyczny kryzys energetyczny, gdyż sama spółka nie
będzie wstanie zaspokajać potrzeb rodzimego przemysłu.
Efektem był oczywiście przewidywany kryzys energetyczny w 2007 roku, który miał
poważne konsekwencje dla całości gospodarki, dławił on bowiem dalszy wzrost
gospodarzy kraju co przekładało się na brak nowych miejsc pracy i pogłębiający się
problem bezrobocia. Mimo niezwykłej wagi sytuacji, aż do 2016 roku w sprawie
ESCOM-u nikt niczego nie zrobił.
Kryzys energetyczne w dużej mierze przełożył się również na pogłębienie kryzysu
humanitarnego. W ostatnich latach dochodziło do regularnych nawet i 16 godzinnych
przerw w dostawie prądu, co sprawiało też że ludność była pozbawiona dostępu do
czystej wody gdyż nie działają wtedy oczyszczalnie ścieków.
RPA mierzy się również z problemem ogromnej przestępczości, w zaledwie 12 lat po
zniesieniu apartheidu do roku 2006 w kraju doszło do 400 tysięcy morderstw i 600
tysięcy gwałtów. W badaniu przeprowadzonym w prowincjach Wschodnie Cape i
KwaZulu-Natal 27,6% wszystkich badanych mężczyzn stwierdziło, że zgwałciło
kobietę co najmniej raz, z czego połowa przyznała się do wielokrotnych gwałtów.
Normą stały się także ataki na bogatszą, przeważnie białą część społeczeństwa. Jest
to nie tylko skutek historycznej niechęci do afrykanerów, ale i przede wszystkim
efekt skrajnej biedy oraz desperacji popychającej do napadów rabunkowych na farmy
i posiadłości. W odpowiedzi na te , rząd RPA zobowiązał się do zwiększenia
bezpieczeństwa na obszarach wiejskich. Jednak skuteczność tych działań jest
przedmiotem dyskusji, a wielu krytyków uważa, że konieczne są dalsze wysiłki w
celu rozwiązania problemu. Bogatsi obywatele kraju decydują się na samodzielne
dbanie o swoje bezpieczeństwo w samym 2021 roku w kraju działało niemal 500 tys
prywatnych ochroniarzy. W latach 2001-2018 doszło do 1647 morderstw na farmach,
rasa sprawców nie jest podawana przez władzę.
Podsumowując historię i upadek apartheidu w Republice Południowej Afryki, można
zauważyć, że był to zarówno fascynujący, jak i trudny rozdział w życiu tego kraju.
Apartheid, jako system rasowej segregacji, pozostawił głębokie rany społeczne, które
są wciąż obecne w dzisiejszym społeczeństwie.