STAROŻYTNY RZYM

1. Budynki
Bazylika
• W architekturze starożytnego Rzymu bazylika była dużym budynkiem publicznym o wielu
funkcjach, zwykle budowanym obok forum miejskiego.
• Funkcja:
> hala targowo-sądowa
Termy
• W starożytnym Rzymie łaźnie publiczne.
• Funkcja:
> łaźnia
> rozrywkowa
Akwedukt
• Kanał wodociągowy, rurociąg podziemny lub nadziemny, doprowadzający wodę z odległych
źródeł – na ogół do miast.
• Funkcja:
> doprowadzanie wody do miast czy terenów odległych od źródeł wody
Teatr
• Budowla służąca wystawianiu sztuk widowiskowych (komedii, tragedii, sztuk mimicznych),
wywodząca się z teatrów Grecji klasycznej
• Funkcja:
> rozrywkowa
> przedstawienie bitw gladiatorów, męczeństwa i naumachii (bitw morskich na śmierć i
życie)
Cyrk
• Długa budowla przeznaczona do oglądania wyścigów konnych, rydwanów i walk
gladiatorów.
• Funckja:
> rozrywkowa
Świątynie
• świątynia poświęcona jednemu lub więcej rzymskich bóstw, czczonych w starożytnym
Rzymie. Miejsce przechowywania wizerunków bóstw, przedmiotów związanych z kultem i
wotów. Świątynia nie była miejscem publicznych zgromadzeń, gdyż ołtarz na którym
składano ofiary znajdował się na zewnątrz budynku.
• Funkcje:
> sakralna
> miejsce kultu religijnego i czczenia bogów.
 Akwedukt Pont du Gard Circus Maximus

• Koloseum (amfiteatr Flawiuszów)

Czas powstania: 70 – 80 r. n.e – 1 w. n. e.

Fundatorzy: Wespazjan i Tytus
Funkcje:
• Rozrywkowa; Przedstawienie bitw gladiatorów, męczeństwa i naumachii (bitw morskich na
śmierć i życie)
Nazwa Koloseum została nadana od usytuowanego przed budowlą olbrzymiego (gr. „kolossos”)
posągu Nerona przedstawionego jako Apollo.
• W czterokondygnacyjnym podziale zewnętrznym (fasady koloseum) zastosowano spiętrzenie
porządków (najniższa kondygnacja w porządku toskańskim, druga w jońskim, trzecia w
korynckim). Miało to dawać poczucie lekkości i stabilności budynku. Do teatru prowadziło aż 80
wejść.
• Koloseum powstało na miejscu wcześniejszego sztucznie utworzonego jeziora należącego do
złotego domu Nerona.
Bazylika Konstantyna i Maksencjusza
Widok obecny Rekonstrukcja
 Bazylika Julia

• Panteon
Czas powstania: 118 r. - 126 r. ( 2 w. n. e.)
Architekt: Apollodoros
Fundator: Cesarz Hadrian
Wybudowany został na planie koła (rotundy) . Panteon nie ma za dużo okien. Głównym źródłem
światła jest duży otwór na środku kopuły (oculus). Budynek posiada trzyrzędowy portyk gdzie
kolumny są w porządku korynckim. Najbardziej charakterystyczna dla budynku jest sama kopuła
oraz fronton. Panteon powstał na cześć wszystkich bóstw w dawnej religii starożytnego Rzymu
oraz wtedy panującemu cesarzowi. Budynek w środku jest zbudowany w bardzo monumentalny i
bogaty sposób.
Świątynia Westy w Tivoli Świątynia Maison Carree
Bukranion (ornament rzymski)

• Złoty dom (Willa) Nerona

Rekonstrukcja pałacu Dioklecjana w Splicie

Dom rzymski

2. Architekci
Witruwiusz - rzymski architekt żyjący w I w. p.n.e. Był konstruktorem machin wojennych
za panowania Juliusza Cezara i Oktawiana Augusta. Twórca tzw. człowieka
witruwiańskiego – opisu proporcji ludzkiego ciała zobrazowanego rysunkiem
nagiego mężczyzny wpisanego w okrąg i kwadrat (własną wersję tego rysunku
upowszechnił później Leonardo da Vinci).
 Apollodoros z Damaszku - architekt rzymski pochodzenia syryjskiego żyjący w I i na
początku II w.. wprowadził do architektury rzymskiej wiele elementów zaczerpniętych z
budownictwa wschodniego, m.in. monumentalne założenia, stopniowanie elementów wizualnych i
niezwykłą ozdobność. Przyczynił się do budowy m.in. Kolumny Trajana.

3.Pojęcia
Termy – Łaźnia publiczna w starożytnym Rzymie.
Cyrk - Długa budowla przeznaczona do oglądania wyścigów konnych, rydwanów i walk gladiatorów.
Bazylika - W architekturze starożytnego Rzymu bazylika była dużym budynkiem publicznym o wielu
funkcjach, zwykle budowanym obok forum miejskiego.
Akwedukt - Kanał wodociągowy, rurociąg podziemny lub nadziemny, doprowadzający wodę z odległych
źródeł – na ogół do miast.
Teatr - Budowla służąca wystawianiu sztuk widowiskowych (komedii, tragedii, sztuk mimicznych),
wywodząca się z teatrów Grecji klasycznej.
Amfiteatr - odkryta arena o kształcie elipsy lub koła, otoczona – najczęściej wznoszącymi się schodkowo
– rzędami siedzeń dla widzów i przeznaczona do publicznych pokazów m.in. walk gladiatorów, walk z
dzikimi zwierzętami, naumachii.
Forum – pierwotnie rynek oraz publiczny plac w miastach świata rzymskiego.
Łuk triumfalny – budowla w kształcie monumentalnej, wolno stojącej bramy. Była stawiana dla
upamiętnienia ważnej osoby lub uczczenia ważnego wydarzenia, zwykle zwycięstwa militarnego.
Przejście pod łukiem triumfalnym autora lub autorów zwycięstwa było punktem kulminacyjnym pochodu
triumfalnego.
Porządek spiętrzony – czyli spiętrzenie porządków architektonicznych, wprowadzenie w jednym
obiekcie, na kilku kondygnacjach, porządków reprezentujących kolejno: porządek dorycki, joński, koryncki.
Wskazany zabieg architektoniczny ma na celu zwiększenie walorów estetycznych budowli dla odbiorcy.
Bukranion – reliefowy motyw dekoracyjny w postaci byczej głowy lub czaszki, najczęściej dodatkowo
zdobiony girlandami i wstęgami zawieszonymi na rogach zwierzęcia.
Atrium - niezadaszonym pomieszczeniem wewnętrznym budynku.
Perystyl - wewnętrzny dziedziniec lub ogród w starożytnych świątyniach egipskich lub pałacach, willach
itp., otoczony portykiem kolumnowym.
Compluvium – prostokątny otwór w dachu nad atrium w domach etruskich i rzymskich. Służył do
zbierania wody w impluvium i oświetlania wnętrza.
Impluvium – w domu rzymskim prostokątny basen w posadzce atrium, zbierający wodę deszczową
spływającą z dachu przez otwór compluvium.
Oculus - okrągły bądź owalny niezamykany otwór w ścianie lub szczytowej części sklepienia, który
przepuszcza powietrze i światło do wnętrza budowli.
Kopuła – sklepienie o kształcie półkolistym.
Kaseton – ozdobne wieloboczne, najczęściej kwadratowe, zagłębienie reliefowe.
Portyk – część budynku na planie prostokąta z jednym lub kilkoma rzędami kolumn, które wspierają dach,
otwarta co najmniej z jednej strony.
Apsyda – pomieszczenie na rzucie półkola, półelipsy lub wieloboku, dostawione do bryły budynku, często
świątyni i otwarte do jej wnętrza
Naumachie – bitwy morskie na śmierć i życie.
Gladiator - najczęściej niewolnik toczący walkę na arenie.
Tympanon – detal architektoniczny. W architekturze klasycznej terminem tym określano wewnętrzne
trójkątne pole pomiędzy gzymsami frontonu, gładkie lub wypełnione rzeźbą.
Półkolumna - element architektoniczny - kolumna uwięzła. Kolumna, która wystaje z lica muru połową
grubości.
Pilaster – element architektoniczny w formie płaskiego filara, nieznacznie występującego przed lico
ściany. Pełni on zarówno funkcję konstrukcyjną, jak też dekoracyjną.