Organizacja – „grupa ludzi, którzy współpracują ze sobą w sposób uporządkowany i

skoordynowany, aby osiągnąć pewien zestaw celów” (R.W. Griffin)

Według prakseologicznego nurtu teorii organizacji i zarządzania (dominującego w literaturze

polskiej), organizacja oznacza „pewien rodzaj całości ze względu na stosunek do niej jej
własnych elementów, mianowicie taka całość, której wszystkie składniki współprzyczyniają
się do powodzenia całości” (T. Kotarbiński). Organizacje w tym ujęciu można postrzegać w
znaczeniu czynnościowym, atrybutowym i rzeczowym.
Organizacja w ujęciu czynnościowym (jako proces organizowania) – czynność
organizowania, czyli świadomego i celowego tworzenia i przekształcania zorganizowanej
całości.
Organizacja w ujęciu atrybutowym (jako sposób zorganizowania) – cecha rzeczy
zorganizowanej mówiąca o stopniu jej zorganizowania, czyli układ powiązanych ze sobą
elementów składających się na określoną całość.
Organizacja w ujęciu rzeczowym (jako rezultat zorganizowania) – rzecz zorganizowana, czyli
zbiór elementów uporządkowanych według jakiejś zasady i powiązanych w jedną całość.

Tabela. Typologia organizacji według charakteru zaspokajania potrzeb oraz motywu

podejmowania zorganizowanego działania
Organizacje komercyjne
 nastawione na osiąganie
zysku, na zwrot z
zainwestowanego kapitału
 zaspokajanie potrzeb ma
charakter indywidualny
 potrzeby zaspokajane są przez
oferowanie dóbr prywatnych
 przedsiębiorstwa
jednoosobowe, spółki,
przedsiębiorstwa państwowe,
spółdzielnie
Organizacje publiczne
 działające w różnych sferach
życia publicznego
 zaspakajanie potrzeb ma
charakter zbiorowy
 potrzeby zaspokajane są
poprzez dobra publiczne
 jednostki budżetowe, agencje
rządowe, uczelnie publiczne
Organizacje społeczne
 nie są nastawione na zysk
(non-profit)
 zaspokajanie potrzeb
społecznych poprzez
działalność nienastawioną na
zysk
 oferowane dobra i usługi
tworzone są dzięki
dobrowolności członkostwa i
pracy społecznej
 stowarzyszenia, fundacje

Uniwersalne cechy organizacji

1. Utworzona przez ludzi lub członków założycieli, którymi mogą być zarówno osoby
fizyczne, jak i osoby prawne albo na podstawie decyzji zewnętrznego organu
założycielskiego.
2. Połączenie ludzi jako podstawowego czynnika twórczego z materialno-technicznymi
lub rzeczowymi środkami działania, stąd też można im nadać miano systemów
społeczno- technicznych.
3. Celowe zorientowanie, tj. powołanie do realizacji indywidualnych i zbiorowych celów
swych uczestników oraz określonych w akcie założycielskim celów społecznych,
realizowanie misji społecznej, jaką jest wytwarzanie na rzecz otoczenia dóbr lub usług
materialnych albo usług i wartości niematerialnych.
4. Posiadanie wewnętrznej struktury (czyli zbioru reguł organizacyjnych i oddziaływań
materialnych, energetycznych, informacyjnych), ukształtowanej ze względu na cele i
zadania, a także podział pracy, funkcji, ról organizacyjnych.
5. Posiadanie wspólnego członu kierowniczego – zarządu, inaczej systemu sterującego,
koordynującego współdziałanie składników poprzez podejmowanie czynności
planistycznych, organizatorskich, motywacyjnych i kontrolnych dla zapewnienia sprawnej
realizacji celów i maksymalizacji efektu organizacyjnego, inaczej synergetycznego.
6. Rozmyślne zachowanie się, czyli zdolność do samodzielnego określenia i
modyfikowania celów oraz sposobów ich osiągania.
7. Ekwifinalność, zdolność do osiągania przyjętych tych samych celów końcowych przy
różnych warunkach początkowych i przy wykorzystaniu różnych środków.
8. Zdolność do utrwalania wzorców działań i do powtarzalnej, a czasami ciągłej realizacji
celów, czyli do tworzenia warunków sprzyjających instytucjonalizacji, tj. wyodrębnienia
przestrzennego, ekonomicznego i prawnego oraz formalizacji celów, funkcji i struktury.
9. Współdziałanie z otoczeniem, prowadzenie z nim wymiany dóbr materialnych, środków
pieniężnych, energii i informacji, co jest uzasadnieniem dla nazwy „system otwarty”.
10. Zdolność do samoorganizacji, do zwiększania swojej sprawności i stopnia
uporządkowania (negatywnej entropii).