Autor: mgr Anna Borusiewicz

Historia zawodu fryzjerskiego

Historia rzemiosa fryzjerskiego siga bardzo odlegych czasw. Podobnie jak inne rzemiosa, pielgnowanie wosw byo wynikiem potrzeb czowieka, zwaszcza chci upikszania ciaa i dbaoci o wygld zewntrzny. Pojcie pikna zmieniao si w cigu wiekw, a decydujcy wpyw na rozwj rzemiosa fryzjerskiego wywieraa przede wszystkim kaprynie zmieniajca si moda. ycie ludzkie i otaczajcy czowieka wiat ulegaj jednak cigym zmianom. W cigu wiekw czowiek uczy si opanowywa przyrod oraz sporzdza rne narzdzia pracy potrzebne do zaspokojenia swoich yciowych potrzeb. To, co dzi wyrasta na naszych gowach, stanowi tylko niewielk cz okazaego owosienia, ktre niczym futro okrywao ciaa naszych praprzodkw. Byo ono niezbdne dla ochrony przed zimnem, promieniami sonecznymi i urazami. W miar rozwoju ludzkoci owosienie to powoli zanikao. Przestao by bezwzgldnie konieczne a czowiek mg chroni si przed zimnem w inny sposb. Jednak nawet dzi jestemy bardziej zwizani z natur, ni sdzimy. Istniej przypuszczenia, a take pewne dowody na to, i okresowe wypadanie wosw u czowieka waha si, podobnie jak u zwierzt, w zalenoci od pory roku. Wiosn tracimy wicej wosw ni jesieni czy zim. Jednak s to jedynie hipotezy wymagajce dokadnych bada. Rozwj narzdzi pracy, umiejtno posugiwania si nimi i nabywane z czasem dowiadczenia doprowadziy w spoeczestwie pierwotnym do naturalnego podziau pracy. Jedne grupy zajmoway si np. tkactwem, inne szyciem, garncarstwem, ciesielstwem itp. Powstawanie grup zawodowych
1

poprawiao warunki yciowe, podnosio poziom ycia, a take pozwalao na peniejsze zaspokajanie potrzeb i wymaga. W miar poprawy warunkw bytowych powstaway nowe zawody, podnoszce estetyk wygldu czowieka, m.in. fryzjerstwo. Rozwj rzemiosa fryzjerskiego czy si cile z istnieniem miast. W najdawniejszych rdach historycznych, zwizanych z yciem i rozwojem miast, znajduj si dowody istnienia sztuki fryzjerskiej, o wysokim poziomie artystycznym, co jest wynikiem sprzyjajcych warunkw, jak wiksze skupiska ludnoci, wysze potrzeby mieszkacw miast ni wsi oraz wyszy stopie ich kultury. Z dokonanych odkry i bada wynika, e ju ok. 5000 lat p.n.e. pielgnowaniu ciaa ludzkiego powiecono wiele uwagi i troski. Niemal we wszystkich dawnych kulturach znajdujemy przedmioty suce do pielgnacji i ukadania wosw. Stosowano rnego rodzaju rodki, przyrzdy i ozdoby, ktre umoliwiay nadawanie modnego w danym okresie wygldu.(ryc. 1, 2, 3).

Ryc. 1 Ozdobny grzebie z drewna hebanowego uywany przez staroytnych Egipcjan

Ryc. 2 Sztabka z brzu do ukadania wosw w loki uywana przez staroytnych Egipcjan

Ryc. 3 Brzytwa z brzu w ksztacie sierpa uywana przez staroytnych Egipcjan

Egipt
Rzeby i malowida egipskie wiadcz o tym, e pielgnowanie wosw znane byo ju w staroytnym Egipcie. Cech charakterystyczn fryzury by jej ksztat zbliony do trapezu. Wosy splatano przewanie w drobne warkoczyki i obcinano w taki sposb aby tworzyo uczesanie na tzw. pazia (ryc. 4). Wykonanie takiej fryzury byo bardzo pracochonne.

Ryc. 4 Nefretete fryzura egipska

Modne byo te noszenie kunsztownie wykonanych peruk (ryc. 5), ktrych rodzaj wiadczy o stanowisku i piastowanej godnoci.

Ryc. 5 Peruka z dugimi wosami uywana przez staroytnych Egipcjan

Rwnie kolor wosw mia due znaczenie w obowizujcej modzie, utrzymywano je w kolorze ciemnobrzowym i czarnym, uywajc do tego min. Barwnika rolinnego - henny. Malowano rwnie paznokcie. W pniejszych czasach robiono fryzury kobiece z wasnych wosw, stosowano trwa ondulacj. Pielgnowanie i ukadanie wosw naleao do niewolnic, przy czym kada z nich miaa powierzone czynnoci, jak mycie, czesanie, farbowanie.

Babilonia i Asyria
Odkrycia i znaleziska babiloskie i asyryjskie wiadcz rwnie o bardzo wysokiej kulturze i istnieniu tam m.in. sztuki fryzjerskiej. Odnaleziono np. prawzory dzisiejszej brzytwy. Fryzury rniy si od greckich. Na podstawie pozostaych zabytkw mona opisa fryzury, zwaszcza mskie. Mczyni nosili dugie wosy zarzucone do tyu i luno ujmowane w siatk lub specjalne upicie. Nad czoem ukadano wosy w mae loki i spirale, a koo uszu i policzkw zwijano w kka. Niezwykle pieczoowicie czesano brod i strzyono j schodkami w d. Wida w tym wielki kunszt fryzowania i strzyenia.

Grecja
Jak wynika z wielu przekazw, rwnie staroytni Grecy przywizywali du wag do ubioru i fryzury. Pozostae pomniki kultury greckiej, np. rzeby, wiadcz m.in. o wysokim poziomie fryzjerstwa i jego artyzmie. Reguom harmonii i estetyki podporzdkowano take fryzjerstwo. Fryzura musiaa idealnie pasowa do caoci postaci i tworzy z ni harmonijn cao. Nigdzie w dziejach ludzkoci nie mona doszuka si tylu zdobie gowy co w staroytnej Grecji. Fryzowanie wosw stao si tam do pewnego stopnia ceremoniaem. Do najbardziej znanych stylowych uczesa greckich naleaa fryzura o nazwie Lampadion (pomie) (ryc. 6).

Ryc. 6 Fryzura grecka Lampadion (400 r. p.n.e.)

Rzym
Wpywy i oddziaywanie kultury greckiej, take w zakresie fryzjerstwa, rozcigay si na cay wczesny wiat, a szczeglnie silnie zaznaczyy si u Rzymian. Pomniki i rzeby oraz inne zabytki rzymskie wiadcz rwnie o daleko posunitym rozwoju fryzjerstwa. Przez dugi okres czasu
5

niepodzielnie panowa tam grecki styl czesania. Zasadnicz, odrbn cech stylu rzymskiego byo nadawanie fryzurze naturalnego ksztatu i fryzjerzy, stosujc wysok technik, dyli do tego aby fryzura mimo kunsztownego wykonania miaa jak najbardziej naturalny wygld. W okresie rozkwitu Cesarstwa Rzymskiego fryzury uzyskay ksztat bardziej bogatych i urozmaiconych rnymi ozdobami (ryc. 7).

Ryc. 7 Fryzura tytusowa z czasw rzymskich, pocztek n.e.

Moda staroytnego Rzymu stawiaa fryzurom kobiecym o wiele wysze wymagania ni fryzurom mczyzn, ktrzy ze wzgldw etycznych nosili wosy krtko przystrzyone (ryc. 8).

Ryc. 8 Fryzura rzymska

Rzymianki w szerokim zakresie korzystay ze sztucznych rodkw aby podkreli swoj pikno i powab. Stosoway masae ciaa, kpiele
6

lecznicze, rodki do malowania paznokci i wosw. Najmodniejsze byy kolory: blond i rudy. W Rzymie, podobnie jak w Grecji, prac fryzjera wykonyway niewolnice i niewolnicy. Poszczeglne czynnoci przy ukadaniu fryzur rozoone byy pomidzy wyspecjalizowanych fachowcw, a kocowe uoenie fryzury wykonywaa niewolnica zwana kupasis. Zabiegi te odbyway si nie tylko w domach prywatnych ale i w publicznych, tzw. termach, specjalnie w tym celu urzdzonych i wyposaonych. Niewolnikw wykonujcych masae nazywano kosmetami od tego wyrazu pochodzi dzisiejsza kosmetyka. W aniach pracowali take specjalici od zarostu i strzyenia wosw, tzw. tonsores. Wrd nich byli biedniejsi rzemielnicy, z ktrych usug korzystay biedniejsze warstwy spoeczne, nie majce wasnych niewolnikw. Podboje i walki z Germanami przyniosy wiele zmian w stylu uczesania, a przede wszystkim w kolorze wosw. Rzymianki naladujc wzite do niewoli kobiety germaskie, zaczy utlenia i farbowa je na kolor zoty i blond.

redniowiecze
Stosunki panujce w redniowieczu, a zwaszcza w pocztkowym jego okresie nie sprzyjay rozwojowi sztuki i kultury oraz rozwojowi mody fryzjerskiej. Pod wpywem kocioa wszelkie przejawy kultu ciaa ulegy zahamowaniu. Fryzury tego okresu nie przedstawiay ciekawych technicznie rozwiza. Kobiety nosiy przewanie wosy dugie, proste, opadajce na szyj, z przedziakiem porodku gowy, z tyu zwizane wstk lub splecione w warkocze. Zgodnie z nakazem kocioa kobiety zakryway wosy welonami, woalami, czepkami wykonanymi niejednokrotnie z drogich ozdobnych materiaw (ryc. 9).

Ryc. 9 Uczesania i nakrycia gowy z czasw redniowiecza

Renesans
W okresie odrodzenia moda we fryzjerstwie rozwijaa si w rnych kierunkach. Wpywowe damy tworzyy wasny styl, chtnie naladujc uczesania greckie i rzymskie. Dopiero w okresie pniejszym uczesania przybieray charakterystyczne cechy stylu, nazywanego dzisiaj renesansowym. W przeciwiestwie do fryzur greckich, ktrych ideaem byo zakrywanie czoa wosami, w epoce renesansu dono do podkrelenia wysokoci czoa. W tym celu kobiety goliy nawet wosy nad czoem. Na stroje i sposb czesania w decydujcy sposb wpyway dwory i paace monych, a przede wszystkim dwory krlewskie, zwaszcza dwr francuski.

Barok
Modne byy fryzury bardzo wysokie. Kobiety nosiy peruki z naturalnych lub sztucznych wosw. Zasig dziaania fryzjerw ogranicza si do zamknitych domw monych panw i dworu krlewskiego. ona Ludwika XIII Anna Austriaczka stworzya nowy typ fryzury. W tym okresie modne fryzury nisze, przystrojone sznurami pere i drogimi kamieniami.

Rokoko
W tym okresie modzie w caej Europie nadawa ton dwr francuski. Fryzury rokokowe pocztkowo do niskie, z biegiem czasu staway si coraz wysze, bardziej fantazyjne i skomplikowane (ryc. 10).

Ryc. 10 Fryzura rokoko

Wykonanie ich wymagao nieraz wielu godzin pracy. Stosowano rwnie ozdoby w ksztacie fregat, wie lub grodw. Barw wosom nadaway rnorodne pudry by on wtedy najmodniejszym produktem fryzjerskim W okresie rokoka wyrnili si trzej fryzjerzy francuscy: Laseneur, Dage, i Legros. Najwikszym mistrzem by Legros, ktry opracowa zasady techniki fryzjerskiej i lansowa dostosowanie rodzaju fryzury do caej sylwetki. Otworzy rwnie w Paryu akademi szkolc fryzjerw.

Okres nowoytny
Na mod i styl wywiera wpyw dwr cesarski Napoleona III, nie wytworzono jednak oryginalnego stylu uczesa. Fryzjerzy zaczli stosowa dowoln technik i ksztaty fryzur, zalenie od potrzeb okrelonego rodowiska spoecznego. W kadej epoce historycznej, zalenie od stopnia rozwoju spoecznego, wystpoway rodzaje fryzur, ktre miay odrbne cechy charakterystyczne, waciwe tylko dla danego okresu. Niewtpliwie na rodzaj i cechy fryzur wpyway gusty i upodobania, a poza tym panujce zwyczaje narodowe lub regionalne i obowizujca na danym terenie moda.
9

W rzemiole fryzjerskim przyj si zwyczaj nazywania uczesaniem stylowym kadej fryzury o pewnych charakterystycznych cechach artystycznych, dziki ktrej mona pozna, w jakim okresie i w jakim kraju zostaa ona wykonana. Poznanie rnych stylw uczesa, od czasw najdawniejszych a do dzisiejszych, jest niezmiernie wane dla kadego fryzjera, ktry chce uchodzi za wysoko wykwalifikowanego rzemielnika. Bardzo czsto fryzjerzy sigaj do historii, szukajc wzorw i pomysw do komponowania nowoczesnych, modnych linii uczesa. Stylowe historyczne fryzury znajduj zastosowanie w teatrze, filmie i telewizji. Ponadto na egzaminach mistrzowskich oraz na konkursach fryzjerskich wymagana jest nie tylko znajomo stylowych fryzur ale i umiejtno ich technicznego wykonania.

Fryzjerstwo na ziemiach sowiaskich i polskich

rda historyczne dotyczce ziem sowiaskich i polskich dostarczaj wiele materiau wiadczcego o tym, e ju Prasowianom nieobca bya troska o higien ciaa. Znane byy kpiele i proste zabiegi kosmetyczne. Istniej rwnie dowody wiadczce o pielgnowaniu wosw. Nale do nich m.in. grzebienie z czasw kultury uyckiej oraz wyrazy uywane obecnie, a wzite z jzyka prasowiaskiego, takie jak np. czesanie (czosanie) oraz grzebie (od sowa grzeba we wosach w celu ich oczyszczania). W uczesaniu i stroju gw obu pci, a nawet wrd tej samej midzy dziewcztami a kobietami zamnymi istniay wyrane rnice. Matki nosiy wosy upite i schowane pod czepcami, dziewczta natomiast nosiy wosy rozpuszczone lub splecione w warkocze i zwizane wenianym sznurem z przypitym bursztynowy guzem. Mczyni nosili
10

dugie wosy opadajce na ramiona, czasem brod i wsy kunsztownie fryzowane; czsto te golili zarost. Z biegiem lat wytworzyy si na ziemiach polskich odrbne grupy zawodowe specjalizujce si w sztuce fryzjerskiej. Byli to aziebnicy, balwierze, cyrulicy. Nie stworzyli oni jednak specjalnego charakteru fryzury ani dla kobiet ani dla mczyzn. Polacy bardzo silnie ulegali wpywom obcym, przejmowali zwyczaje i mod uczesa z krajw ssiadujcych. Polki dopiero od pocztkw XVII wieku zaczy powica uwag wosom w toalecie. Moda docierajca tu z Woch zachcaa odwane kobiety do wysunicia spod czepka pukla wosw bd grzywki, oraz do noszenia siatki na wosach. Szeroki za og szlachty stosowa modne golenie gw. Mod francusk wprowadzia do Polski ona Wadysawa IV Maria Ludwika. Zaczto stosowa fryzury (peruki) pudrowane, ozdabiane przernymi strojeniami. Jednak na pomysowo i odwag fryzur w spoeczestwie mogy sobie pozwoli jedynie wysze sfery. Kobiety niszych stanw, niezamne i niemajtne chwytay si kadej nawet najgorzej patnej pracy, eby zarobi na chleb. Nie mona powiedzie, aby fryzjerzy polscy zajli jakie przodujce miejsce w rozpowszechnianiu modnych fryzur, ktre oglnie przyjy by si w spoeczestwie. Niemniej jednak Polska posiadaa wysokiej klasy fachowcw. Niektrzy z nich np. Antoni Cierplikowski Antoine, s dobrze znani i cenieni za granic.

Cel i znaczenie spoeczne fryzjerstwa

Zawd fryzjera przechodzi rne stadia rozwojowe, zalenie od oglnego rozwoju ludzkoci, stopnia i poziomu jej kultury oraz
11

ksztatowania si stosunkw spoecznych. W czasach staroytnych fryzjerzy nie zajmowali adnej pozycji spoecznej. Niejednokrotnie uzyskana przez nich uprzywilejowana pozycja wrd wielkiej rzeszy niewolnikw dawaa im chwilowe i dorane korzyci, przynosia ulg w warunkach bytowych, nie dawaa im jednak praw niezalenego i wolnego czowieka. W miar rozwoju spoecznego czowieka stanowisko fryzjera w spoeczestwie ulegao rwnie zmianom. Przede wszystkim walka antagonistycznych klas spoecznych podnosia w coraz to wyszym stopniu prawa, rol i znaczenie spoeczne fryzjera. Z pracownika, ktrego prac pogardzano, rzemielnik fryzjer stawa si stopniowo penowartociowym czonkiem spoeczestwa. Zawd fryzjera mia zawsze charakter wiadczenia usug osobistych dla czowieka. W pocztkowej fazie rozwoju tego rzemiosa zasig wiadczenia usug by jednak ograniczony i odnosi si do najbardziej elitarnych i uprzywilejowanych grup spoecznych. Okres feudalizmu i szczytowego rozwoju miast w czasach pnego redniowiecza przyniosy fryzjerom nowe formy pracy i ustaliy ich pozycj spoeczn. W tym okresie fryzjer, nazywany by aziebnikiem, balwierzem, golarzem lub cyrulikiem a prac jego zaczto ceni. Posiada wasny warsztat pracy i by czowiekiem wolnym; mg si swobodnie specjalizowa w swoim zawodzie i ulepsza swoje narzdzia pracy. Zorganizowani w cechy cyrulicy wraz z ca warstw rzemielnikw brali udzia w yciu politycznym i spoecznym miast. Walczyli o udzia swoich przedstawicieli w radach miejskich, o dostp do urzdw miejskich i innych godnoci, byli wsporganizatorami ycia miejskiego zarwno pod wzgldem gospodarczym i politycznym, jak i kulturalnym. Praca fryzjera bya zawsze zwizana z aktualn mod, z chci nadania postaci ludzkiej estetycznego
12

wygldu.

Fryzjer

by

wspuczestnikiem w tworzeniu nowej mody, a nieraz nawet nadawa jej zasadniczy kierunek. Korzystanie z usug fryzjera stawao si stopniowo wewntrzn potrzeb czowieka, tak nieodzown, jak zaspokajanie innych materialnych potrzeb, zwaszcza e stan psychiczny czowieka i jego wewntrzne zewntrznego. samopoczucie w duej mierze zale od wygldu

wiat fryzjerstwa w dzisiejszych czasach

Dzi wosy, niezalenie od pozycji i rangi spoecznej, stanowi wany element naszej osobowoci. Fryzura staa si wyrazem postawy yciowej, a niekiedy wrcz protestu. wiadcz o tym chociaby przykady dzieci kwiatw, hippisw, punkw, czy wymuskanych od stp do gw poppersw. We wszystkich epokach historycznych fryzury i metody pielgnacji wosw podlegay kaprysom mody. W naszym stuleciu mod lansuj przede wszystkim gwiazdy muzyki, filmu, polityki i sportu. Obraz i dwik obiega kul ziemsk w cigu kilku sekund. Jeszcze nigdy liczba potencjalnych naladowcw nie bya tak liczna jak dzi. Wzrost zapotrzebowania na usugi fryzjerskie zwizany ze wzrostem wymaga, jakie wspczesna kultura stawia czowiekowi, powoduje coraz wiksze wymagania stawiane fryzjerowi przez klientw. W wyniku tego pojawia si potrzeba szkolenia coraz lepiej wykwalifikowanych rzemielnikw. A poniewa mamy do czynienia z zawodem usugowym, w ktrym podmiotem jest czowiek, niezwykle istotne s wyrane okrelone wymagania psychofizyczne odpowiadajce rzeczywistym potrzebom pracy. Fryzjer, ktry wiele godzin dziennie spdza w niewygodnej pozycji stojcej bd siedzcej, pochylony nad klientem, wykonujc czynnoci wymagajce niezwykle wyostrzonego zmysu
13

postrzegania ksztatw i barw oraz zdolnoci manualnych, powinien posiada cechy predestynujce go do wykonywania tego zawodu. Nie wystarczy po prostu chcie by fryzjerem. Czowiek odwiedzajcy salon fryzjerski chce przede wszystkim by dobrze obsuony. To podstawowe zaoenie, punkt wyjcia od ktrego zaczyna si poznawanie psychiki klienta. Po wejciu do salonu pierwsz najbardziej rzucajc si w oczy rzecz jest jego estetyka. Dlatego otwierajc salon, naley zastanowi si w jaki sposb zaaranowa nastrj salonu, tak aby zapewni klientowi komfort psychiczny. Nastrj jest tworzony za pomoc kolorw, dekoracji, dwikw, zapachw, itp., a wic wszystkiego co oddziauje na zmysy czowieka, ksztatujc jego opini rzeczywistoci. Znaczenie wrae zmysowych zostao ju dawno dostrzeone przez specjalistw od reklamy, ktrzy na co dzie wykorzystuj sw wiedz dla przykucia naszej uwagi: pozyskania emocji dla naszych celw. Przyjazny klimat pracy, ciepy i gocinny stosunek do klienta to tylko niektre z elementw oddziaujcych na psychik kadego przebywajcego w salonie klienta. Bardzo wany jest nastrj uformowany przez oglny obraz wntrza. To on towarzyszy klientowi przez cay czas jego wizyty i pozostaje w jego wspomnieniach. Obsugiwany czsto spdza w salonie fryzjerskim ponad godzin, duej ni w wielu innych punktach usugowych i handlowych. Tu wic powinno si ka szczegln otoczk jak jest odpowiednie dopracowanie wntrza wraz z wszystkimi jego atrakcjami. Fryzjerstwo stanowi poniekd usug ekskluzywn, wic w takiej sytuacji naley uczyni wszystko poczwszy od wystroju salonu po fachow obsug, aby zachowa dobry wizerunek w pamici klienta. Osob, ktra wniosa wiele nowych zmian do fryzjerstwa wiatowego jest Vidal Sasoon.

14

Nauka zawodu fryzjerskiego w wspczesnych czasach

Ministerstwo Edukacji Narodowej postanowio zmodernizowa programy nauczania wielu rzemielniczych zawodw w tym zawodu Fryzjer i Technik fryzjerski. Ju samo okrelenie zakresu zada i kompetencji Fryzjera oraz pojawienie si zawodu w szkole, wiadczy o powadze, z jak potraktowano problem fachowej edukacji fryzjera. Podstawowe Programowe Ksztacenia w Zawodzie Fryzjer oraz w Zawodzie Technik Fryzjerski zostay przygotowane zgodnie z wymaganiami, jakie stawia si obecnie fryzjerom i nowej kadrze naukowej. Dotychczas programy edukacyjne opracowywane byy przez szkoy, ktre dostosowyway je do wasnych wymaga, warunkw ekonomicznych i potrzeb lokalnego rynku fryzjerskiego. W efekcie takiego postpowania i braku odpowiedniej kontroli wadz obniy si oglny poziom wymaganych umiejtnoci, co wizao si z brakami, jakie wykazywali adepci szk w stosunku do realnych potrzeb nakadanych na nich przez nowoczesne fryzjerstwo. Szereg nowych moliwoci pracy w zawodzie fryzjer, pojawienie si nowych specjalizacji, spowodowao niekwestionowan konieczno rozszerzenia dotychczas proponowanego przez szkoy zakresu teorii i praktyki, tak aby dostosowa ich poziom do europejskiego poziomu nauczania. Istotne w podstawie programowej jest szczeglne potraktowanie higieny zawodowej, obejmujcej BHP w salonie, przepisy PPO. Take niezwykle wanym elementem w ksztaceniu fryzjera s pracownie szkolne (rysunku, fryzjerska oraz multimedialna) przewidziane w podstawach programowych. Ich wyposaenie zapewni uczniowi, to wszystko, co jest konieczne w prawidowym procesie prowadzenia edukacji, w tym pene podstawy praktycznej nauki zawodu, speniajc zaoenia nowoczesnej
15

techniki i dydaktyki, ktre oferuj modziey, jak najlepsze warunki rozwoju. Wedug statystyk prowadzonych przez Zwizek Rzemiosa Polskiego, zakady rzemielnicze szkol obecnie ponad 170 tysicy modziey. Rocznie do egzaminw czeladniczych przystpuje ok. 5600 osb ponad 30 % z nich ubiega si o status czeladnika fryzjerstwa. Dlatego nowe wytyczne programowe, jednolite dla wszystkich szk zawodowych w klasach o profilu fryzjerskim, spowoduj konieczno realizowania w szkoach teoretycznej i praktycznej nauki zawodu na najwyszym poziomie, co z kolei pozwoli na szerokoprofilowe potraktowanie tego rzemiosa, zgodnie z nowoczesn ideologi mwic o jego nieustannym rozwoju i zwikszaniu si moliwoci na rynku fryzjerskim.

Pimiennictwo
Hoch D., Schmock M., Wszystko o wosach, Wella AG 1997 Zebothsen G., 222 fryzury na kad okazj, Warszawa 1993 wiat Fryzjerstwa Magazyn Branowy

16